Koncepcja systemu rozpowszechniania i wymiany wiedzy o georeferencyjnej bazie danych

ROCZNIKI GEOMATYKI 2012 m T X m Z 3(53)

KONCEPCJA SYSTEMU

ROZPOWSZECHNIANIA I WYMIANY WIEDZY

O GEOREFERENCYJNEJ BAZIE DANYCH

TOWARDS A SYSTEM FOR DISSEMINATING

AND EXCHANGING KNOWLEDGE

ABOUT GEOREFERENCE DATABASE

Tomasz Berus, Bart³omiej Bielawski1_{, Pawe³ Kowalski}2_{, Robert Olszewski}2_, Agata Pillich-Kolipiñska2

1_{Intergraph Polska, Warszawa,} 2_{Zak³ad Kartografii Politechniki Warszawskiej}

S³owa kluczowe: baza danych georeferencyjnych, technologia WIKI, geoportal Keywords: georeference data base, WIKI technology, geoportal

Wprowadzenie

Efektywne wdra¿anie infrastruktury informacji przestrzennej w Polsce, zw³aszcza szerokie wykorzystanie danych przestrzennych zgromadzonych w urzêdowej bazie danych referencyj-nych, wymaga nie tylko ukoñczenia projektów geoinformatycznych GUGiK, lecz tak¿e upo-wszechnienia wiedzy na temat struktury bazy danych topograficznych, jej aktualnoœci, pozio-mu dok³adnoœci geometrycznej i mo¿liwoœci jej wykorzystania w wielu dziedzinach.

Urzêdowa Baza Danych Georeferencyjnych (BDG), okreœlana w ostatnich latach akroni-mem BDOT (baza danych obiektów topograficznych), w najbli¿szych dekadach bêdzie stano-wiæ podstawê do budowania ró¿nego rodzaju systemów informacji geograficznej oraz map topograficznych i tematycznych o charakterze urzêdowym. Us³ugi, publikowane z wykorzy-staniem danych BDOT10k lub BDOT500k, bêd¹ stanowi³y podstawê dzia³ania wielu syste-mów dziedzinowych, jak np. systemy informacyjne policji, stra¿y po¿arnej, pañstwowego ratownictwa medycznego itp. Wskazuj¹ na to tendencje panuj¹ce w krajach maj¹cych wiêksze doœwiadczenie we wdra¿aniu krajowych infrastruktur danych przestrzennych.

Specyfikacja techniczna referencyjnych danych topograficznych, zamieszczona w roz-porz¹dzeniu wykonawczym do ustawy o infrastrukturze informacji przestrzennej jest opra-cowana jako dokument zrozumia³y g³ównie dla specjalistów. Wynika to z koniecznoœci jednoznacznego opisu modeli danych, co nie zawsze przek³ada siê na czytelnoœæ zapisów poszczególnych rozporz¹dzeñ.

Celem autorów jest zatem opracowanie internetowego serwisu informacyjnego, który umo¿liwi zarówno zrozumienie struktury BDG, jak i przybli¿y mo¿liwoœci wykorzystania tej bazy danych. Celem budowanego w Zak³adzie Kartografii Politechniki Warszawskiej serwisu WIKI-BDG bêdzie usystematyzowanie wiedzy na temat referencyjnej bazy danych topogra-ficznych oraz zaprezentowanie tych informacji w sposób przystêpny i klarowny. Zdaniem autorów, dla efektywnego upowszechnienia wiedzy o bazie danych georeferencyjnych, ko-rzystne by³oby zastosowanie systemu wykorzystuj¹cego technologiê WIKI. W ramach reali-zowanego projektu badawczego autorzy opracowali WIKI-serwis, który bêdzie pe³ni³ rolê informacyjn¹ w odniesieniu do systemu danych referencyjnych kraju.

Integraln¹ czêœci¹ tego systemu bêdzie baza wiedzy o rozwi¹zaniach zastosowanych przy tworzeniu baz TBD i BDOT (bêd¹cych w istocie ró¿nymi emanacjami podstawowej bazy danych topograficznych kraju), wypracowanych metodach wykorzystania zgroma-dzonych danych oraz perspektywach rozwoju BDG. Baza wiedzy zostanie opublikowana w postaci szeregu wzajemnie powi¹zanych artyku³ów. Zastosowanie technologii WIKI pozwoli na wykorzystanie wbudowanych narzêdzi do tworzenia odsy³aczy pomiêdzy artyku³ami, co usprawni proces ich publikowania oraz wykorzystania przez u¿ytkowników zewnêtrz-nych. Zró¿nicowanie uprawnieñ dostêpu zapewni rzetelnoœæ informacji zamieszczanych w serwisie.

Urzêdowe bazy danych referencyjnych w Polsce

Dotychczas w Polsce funkcjonowa³y trzy ró¿ne bazy danych georeferencyjnych: Baza Danych Topograficznych (TBD), baza VMap Level2 oraz Baza Danych Ogólnogeograficz-nych (BDO). Ka¿d¹ z nich charakteryzuje inny poziom dok³adnoœci geometrycznej, odwiadaj¹cy opracowaniom analogowym w skalach: 1:10 000, 1:50 000, 1:250 000, ale po-wa¿niejszym problemem jest fakt, ¿e nie s¹ one powi¹zane ze sob¹ ani pojêciowo, ani te¿ strukturalnie. Opracowane by³y bowiem na podstawie innych Ÿróde³ danych w ró¿nych uwarunkowaniach organizacyjno-technologicznych (Gotlib, Iwaniak, Olszewski, 2006; 2007). Na szczególne uwzglêdnienie zas³uguje zw³aszcza model pojêciowy Bazy Danych Topo-graficznych, opracowany od podstaw na prze³omie XX i XXI wieku. Zasób danych TBD stanowi zestaw czterech komponentów: wektorowej bazy danych (TOPO – DLM), ortofo-tomapy o rozdzielczoœci 1 metra (ORTO), numerycznego modelu terenu (NMT) oraz bazy kartograficznej (KARTO – DCM). Wszystkie one s¹ odniesione pod wzglêdem dok³adnoœci geometrycznej i poziomu uogólnienia pojêciowego do skali 1:10 000 i osadzone w pañstwo-wym uk³adzie wspó³rzêdnych p³askich „1992”.

Wektorowa baza danych (komponent TOPO) zawiera informacjê o po³o¿eniu, atrybutach i relacjach obiektów topograficznych i jest (przynajmniej teoretycznie) ci¹g³¹ przestrzennie, topologicznie uzgodnion¹ baz¹ wektorow¹ GIS, zapisan¹ w tzw. krajobrazowym modelu DLM (digital landscape model). Trójpoziomowa systematyka TBD, obejmuje ok. 60 klas obiektów w kilku kategoriach tematycznych: hydrografia, drogi, koleje, uzbrojenie terenu, roœlinnoœæ, zabudowa, granice (jednostki podzia³u terytorialnego), rzeŸba terenu. W za³o¿e-niach TBD mia³a pokryæ terytorium kraju danymi topograficznymi o dok³adnoœci i szczegó-³owoœci zale¿nej od potrzeb. Jednak czasoch³onny proces gromadzenia danych topograficz-nych oraz ograniczenia finansowe sprawi³y, ¿e dotychczas istotna rolê uzupe³niaj¹c¹ pe³ni³a baza VMap L2.

Baza VMapL2 o szczegó³owoœci mapy 1:50 000, obejmuj¹ca swoim pokryciem ca³y ob-szar kraju, jest produktem o wojskowym rodowodzie. Zastosowany model pojêciowy cha-rakteryzuje ma³o przejrzysta struktura i du¿a liczba klas obiektów (ponad 200). Dodatko-wym problemem pierwotnej wersji VMap jest format dystrybucyjny VPF. Dlatego w Polsce opracowano dwie nowe wersje tej bazy: VMapL2+ (zaktualizowana i zharmonizowana z modelem pojêciowym TBD) oraz VMapL2u – u¿ytkowa wersja bazy pierwszej edycji o uproszczonej strukturze atrybutowej i nowej szacie graficznej. Now¹ wizualizacjê kartogra-ficzn¹ opracowano dla trzech platform aplikacyjnych GIS: ArcGIS, GeoMedia i MapInfo, co mia³o przyczyniæ siê do popularyzacji zasobu. VMapL2u by³o wdro¿one w kilku oœrodkach wojewódzkich (Bac-Bronowicz i in., 2009).

Baza Danych Ogólnogeograficznych (BDO) jest zwi¹zana z czterema poziomami skalo-wymi: 1:250 000 1:500 000, 1:1 000 000 oraz 1:4 000 000. Jest to przede wszystkim baza wektorowa zapisana w formacie geobazy personalnej ArcGIS, przechowywana i dystrybu-owana jako baza ci¹g³a lub w podziale odniesionym do regionów administracyjnych – wg województw. Cech¹ charakterystyczn¹ bazy s¹ liczne odniesienia do bran¿owych baz da-nych – zarówno przez identyfikatory obiektów jak i ich atrybuty. Wersja kartograficzna bazy jest zapisana zarówno w formie wektorowej, jak i rastrowej.

Powy¿sza charakterystyka wskazuje, i¿ kluczowym problemem pañstwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego jest niejednorodnoœæ gromadzonych danych topograficz-nych. Poszczególne bazy danych charakteryzuj¹ siê ró¿nymi modelami pojêciowymi, brak jest mechanizmów ich harmonizacji topologicznej, jak i atrybutowej, ró¿ny jest tak¿e stan aktualnoœci treœci. Przewodnim zadaniem przy okazji wdra¿ania dyrektywy INSPIRE i usta-wy o IIP sta³o siê zatem opracowanie koncepcji harmonizacji baz danych, a zw³aszcza spe-cyfikacja podstawowego, referencyjnego zasobu danych dla Polski (Gotlib, Iwaniak, Ol-szewski, 2006; 2007).

Koncepcja Bazy Danych Georeferencyjnych

Na pocz¹tku 2009 r. przy G³ównym Urzêdzie Geodezji i Kartografii powo³any zosta³ zespó³ ekspertów, którego zadaniem mia³o byæ przygotowanie projektu rozporz¹dzenia doty-cz¹cego bazy danych obiektów topograficznych, ogólnogeograficznych i opracowañ karto-graficznych – jednego z 12 rozporz¹dzeñ wykonawczych do ustawy z dnia 4 marca 2010 r. o infrastrukturze informacji przestrzennej (Ustawa, 2010), transponuj¹cej w Polsce zapisy dyrektywy INSPIRE. W ci¹gu dwóch lat zosta³a wypracowana koncepcja Bazy Danych Georeferencyjnych (BDG), opieraj¹cej siê na zintegrowanym modelu bazy danych topogra-ficznych (dotychczasowej TBD) i ogólnogeogratopogra-ficznych (BDO), stanowi¹cych zestaw pod-stawowych (komponent TOPO10) oraz zgeneralizowanych (komponent TOPO250) prze-chowywanych w jednolitej strukturze danych przestrzennych (Andrzejewska i in., 2010). Przyjêto trzy istotne za³o¿enia praktyczne:

1) Baza Danych Georeferencyjnych mia³a byæ wy³¹cznym Ÿród³em danych dla opraco-wañ kartograficznych wykonywanych w skalach 1:10 000 i mniejszych; wyj¹tkiem mia³y byæ jedynie elementy rzeŸby terenu pozyskiwane z numerycznego modelu tere-nu;

2) d¹¿enie do pe³nej automatyzacji jak najwiêkszej liczby zadañ realizowanych na etapie generalizacji i wizualizacji danych;

3) chêæ dostosowania zawartoœci i wygl¹du map do potencjalnych potrzeb i oczekiwañ u¿ytkowników, a w tym tak¿e do ró¿nych zastosowañ, np. zasilania serwisu mapo-wego urzêdomapo-wego geoportalu.

Baza Danych Georeferencyjnych zosta³a pomyœlana jako tzw. baza wielorozdzielcza (baza typu MRDB) o dwóch komponentach topograficznych: TOPO10 i TOPO250 oraz kompo-nentach kartograficznych: KARTO10, KARTO25, KARTO50, KARTO100, KARTO250, KARTO500 i KARTO1000 (rys. 1).

Rys. 1. Komponenty Bazy Danych Georeferencyjnych

Model BDG w znacznym stopniu opiera siê na modelu TBD, jednak zosta³ znacznie roz-szerzony w zakresie tych klas obiektów, których zarówno reprezentacja geometryczna, jak i atrybutyzacja dla prezentacji w skalach przegl¹dowych odbiega od modelu topograficznego. Dotyczy to zw³aszcza sieci komunikacyjnych, dla których poza osiami jezdni w bazie musz¹ znaleŸæ siê tak¿e osie dróg oraz wêz³y drogowe – obiekty reprezentuj¹ce sieæ drogow¹ w TOPO250. Innym specyficznym przypadkiem w bazie danych topograficznych jest punkto-wa reprezentacja miejscowoœci. Zmiana reprezentacji geometrycznej umo¿liwi³a zasilenie danych komponentu TOPO250 danymi TOPO10. Umo¿liwi³a te¿ zastosowanie idei niezmien-ników przestrzennych, pe³ni¹cych istotn¹ rolê np. w procesie generalizacji danych.

Komponent TOPO10 bazy BDG jest tworzony w oparciu o wektoryzacjê ortofotomapy cyfrowej, pomiary bezpoœrednie, wykorzystanie wielkoskalowych opracowañ kartograficz-nych (mapa zasadnicza, EGiB) oraz dakartograficz-nych zawartych w inkartograficz-nych rejestrach prowadzokartograficz-nych przez instytucje publiczne. Zak³ada siê, ¿e Ÿród³em danych komponentu TOPO250 bêd¹ wy³¹cznie dane z TOPO10, przy czym kluczowe znaczenie ma zdefiniowanie odpowiednich procesów generalizacyjnych, umo¿liwiaj¹cych opracowanie bazy typu MRDB.

Rozporz¹dzenie Ministra Spraw Wewnêtrznych i Administracji okreœla sposób tworze-nia bazy danych, ale tak¿e zasady opracowatworze-nia map topograficznych i przegl¹dowych w ca³ym szeregu skalowym: 1:10 000, 1:25 000, 1:50 000, 1:100 000, 1:250 000, 1:500 000 oraz 1:1 000 000. St¹d te¿, wraz z modelowaniem struktury bazy danych, konieczne by³o opracowanie systemu znaków umownych oraz przeprowadzenie testów redakcyjnych.

Podstawowym problemem w zakresie kartograficznej prezentacji danych BDG by³o za-projektowanie spójnego systemu znaków umownych oraz zakresu treœci, szaty graficznej i elementów osnowy kartograficznej map, które tworzy³yby pierwszy w historii polskiej kar-tografii pe³ny (i spójny) szereg skalowy map topograficznych i przegl¹dowo–topograficz-nych. Koncepcja zakresu treœci przedstawianej na mapach oraz rozwi¹zañ graficznych w poszczególnych skalach opiera³a siê na tradycjach polskiej kartografii topograficznej, przede

wszystkim na opracowaniach cywilnych map topograficznych w skalach 1:10 000 oraz 1:50 000 oraz map przegl¹dowych redagowanych z Bazy Danych Ogólnogeograficznych. Jednak¿e za³o¿enia redakcyjne nowych map uwzglêdnia³y tak¿e mo¿liwoœci wspó³czesnych technologii baz danych, systemów informacji geograficznej i systemów produkcji map (G³a-¿ewski i in., 2011).

Okreœlenie zakresu treœci map w poszczególnych skalach by³o silnie uwarunkowane ko-relacj¹ map w skalach 1:10 000 – 1:100 000 z komponentem TOPO10, a map w skalach 1:250 000 – 1:1 000 000 z komponentem TOPO250 Bazy Danych Georeferencyjnych. Wa¿-nym za³o¿eniem by³o nadanie poszczególWa¿-nym znakom na mapach szeregu skalowego mo¿li-wie jednolitej formy graficznej oraz ustalenie takich zasad generalizacji treœci i formy, aby w najszerszym zakresie wykorzystaæ automatyzacjê procesu (Ostrowski i in., 2010).

W ostatecznej wersji Rozporz¹dzenia w sprawie bazy danych obiektów topograficznych oraz bazy danych obiektów ogólnogeograficznych, a tak¿e standardowych opracowañ kar-tograficznych zosta³o wykorzystanych wiele rozwi¹zañ wypracowanych na etapie koncep-cji BDG. Ze wzglêdu na uwarunkowania prawne, modyfikakoncep-cji uleg³a nomenklatura komnentów baz danych, np. dla bazy podstawowej przyjêto oznaczenie: BDOT10k, a dla po-chodnej BDOO250k. Dodatkowe komponenty opracowywane dotychczas w ramach TBD to BDNMT oraz BDorto. Zapisy Rozporz¹dzenia nie precyzuj¹ koniecznoœci organizacji i prowadzenia spójnej wielorozdzielczej bazy danych, jednak w œwietle tych ustêpów ustawy, w których podkreœlone jest szczególne znaczenie harmonizacji zbiorów danych oraz wzglê-dy praktyczne realizacji komponentów pochodnych de facto wymusz¹ integracjê obu zaso-bów.

W ramach realizowanego przez G³ówny Urz¹d Geodezji i Kartografii w latach 2009-2013 projektu pt. „Georeferencyjna baza danych obiektów topograficznych wraz z krajowym systemem zarz¹dzania” s¹ pozyskiwane dane topograficzne, które w efekcie zapewni¹ pe³ne pokrycie terytorialne kraju baz¹ danych topograficznych, a w przysz³oœci ogólnogeograficz-nych. Równolegle powstan¹ inne referencyjne zasoby danych, takie jak: mapa zasadnicza BDOT500, czy te¿ ewidencja ulic, miast i adresów (EMUiA), które bêd¹ istotnym Ÿród³em danych zasilaj¹cych model topograficzny. Kompletna baza danych referencyjnych bêdzie podstawowym materia³em do celów administracyjnych, gospodarczych, planistycznych i innych oraz podstaw¹ opracowania bran¿owych baz danych i map topograficznych, prze-gl¹dowych, a tak¿e tematycznych.

Architektura serwisu WIKI-BDG

W œwietle opisanej powy¿ej, z³o¿onej struktury komponentów topograficznych i karto-graficznych wielorozdzielczej bazy danych georeferencyjnych w Polsce, konieczne staje siê opracowanie serwisu internetowego u³atwiaj¹cego zrozumienie sposobu tworzenia, wizuali-zacji i praktycznego wykorzystania BDG. Proponowany system bêdzie bazowa³ na kilku kana³ach wymiany informacji (schemat na rysunku 2).

„Podstawowy kana³” rozpowszechniania wiedzy bêd¹ stanowi³y artyku³y tworzone przez grupê osób przypisanych do grona autorów. Dla ka¿dego innego u¿ytkownika kana³ ten jest jednokierunkowy – mog¹ tylko czytaæ artyku³y. Do wyra¿ania opinii oraz rozpoczynania szer-szej dyskusji na dany temat bêdzie s³u¿y³ „Kana³ dyskusji”, do którego dostêp bêdzie mia³ ka¿dy zarejestrowany u¿ytkownik. Do ka¿dego artyku³u bêdzie istnia³ wydzielony kana³ dyskusji.

W obu powy¿szych kana³ach system rejestruje, kto, kiedy i co zmodyfikowa³. Do infor-mowania u¿ytkowników na bie¿¹co o nowych artyku³ach oraz wszelkich zmianach bêdzie s³u¿y³ jednokierunkowy „Kana³ RSS”.

Uzupe³nieniem dla powy¿szych kana³ów bêd¹ kana³y:

m „Kana³ Forum”, czyli klasyczne forum dotycz¹ce ró¿nych tematów, niezwi¹zanych z konkretnymi artyku³ami, albo obejmuj¹cy ogóln¹ tematykê,

m „Kana³ Screetcasts” , który bêdzie przeznaczony dla materia³ów typu wideoprezenta-cja, gdzie zamiast statycznych obrazków bêd¹ umieszczane materia³y wideo, prezen-tuj¹ce dane rozwi¹zanie.

Do realizacji bazy wiedzy, zgodnie z za³o¿eniami wykorzystano silnik MediaWiki (wersja v1.19) dostêpny w modelu „otwartego oprogramowania”. Silnik ten zosta³ opracowany w jêzyku PHP i do dzia³ania wymaga aby œrodowisko œwiadcz¹ce us³ugê WWW obs³ugiwa³o ten jêzyk. W przypadku systemu Windows Serwer 2008 R2 (x64), który zosta³ wykorzysta-ny jako platforma bazowa ca³ego rozwi¹zania, standardowo dostêpna jest us³uga Internet Information Service (w skrócie IIS), która domyœlnie nie obs³uguje jêzyka PHP. W celu dodania interpretera jêzyka PHP zastosowano gotowe paczki z 64-bitow¹ wersj¹ jêzyka PHP, dostêpne na stronie „Anindya’s Blog” (http://www.anindya.com/).

Autorzy zamierzaj¹ tak¿e udostêpniæ w serwisie us³ugi danych przestrzennych, co po-zwoli na bezpoœrednie u¿ycie podstawowych funkcji GIS. Rozwi¹zanie to popo-zwoli na zapo-znanie siê z mo¿liwoœciami wykorzystania bazy BDG do realizacji analiz przestrzennych (rys. 3).

Realizacja portalu zapewniaj¹cego dostêp do planowanych us³ug GIS-owych zak³ada wykorzystanie z³o¿onego pakietu zró¿nicowanych technologii. U podstaw za³o¿eñ le¿y ser-wer bazodanowy Oracle z obs³ug¹ danych przestrzennych. W celu zapewnienia optymalnej wydajnoœci realizowanych operacji, odpowiednie algorytmy zostan¹ zaimplementowane na poziomie bazy danych, jako procedury sk³adowane napisane w jêzyku PL/SQL i Java. Kolej-nym poziomem bêdzie warstwa us³ug, w której bazowym œrodowiskiem bêdzie Apache Tomcat, w ramach którego bêdzie dzia³a³ silnik Geoserver do œwiadczenia us³ug GIS’owych. Koñcowym poziomem bêdzie warstwa interfejsu zapewniaj¹ca u¿ytkownikom dostêp do funkcjonalnoœci planowanego serwisu. Planowane jest wykorzystanie do budowy interfejsu technologii EXT JS oraz OpenLayers. Planowo przedstawiony funkcjonalny zestaw warstw zostanie w ca³oœci zlokalizowany na serwerze Zak³adu Kartografii Politechniki Warszawskiej z systemem operacyjnym Windows Server 2008r2 (64-bitowy).

Projekt interfejsu serwisu internetowego WIKI-BDG

Przeznaczeniem projektowanego serwisu internetowego jest propagacja wiedzy o bazie danych topograficznych wœród jej u¿ytkowników, ale tak¿e wœród osób, które dopiero za-mierzaj¹ siêgn¹æ po dane przestrzenne z urzêdowego zasobu. Grupy docelowe serwisu bêd¹ na tyle zró¿nicowane, ¿e zarówno treœci jak i forma udostêpnienia powinna dynamicznie dostosowywaæ siê do oczekiwañ i posiadanej wiedzy u¿ytkownika, na podstawie deklaro-wanej przez niego znajomoœci problemu. Ponadto czêœæ klientów bêdzie okazjonalnie siêgaæ po WIKI-BDG, ale bêd¹ i tacy, którzy zdecyduj¹ siê na czêst¹ eksploracjê informacji. Byæ mo¿e bêd¹ i tacy, którzy zechc¹ aktywnie uczestniczyæ w rozbudowie bazy wiedzy.

W zale¿noœci od zadeklarowanego poziomu zaawansowania u¿ytkownika, dostêp do po-szczególnych sekcji serwisu oraz narzêdzi mo¿e byæ ograniczony. Konieczne jest wiêc zde-finiowanie grup docelowych i sprofilowanie serwisu pod k¹tem wybranego na wstêpie po-ziomu. Dla przyk³adu minimalny zestaw profili klienckich powinien zawieraæ: profil zaawan-sowany, profil amatorski (podstawowy), profil szkolny (dzieciêcy). Ale nie tylko wybrany przez u¿ytkownika podczas logowania do systemu profil bêdzie determinowa³ udostêpniony zakres funkcjonalny. Równie¿ mierzona aktywnoœæ u¿ytkownika mo¿e wp³ywaæ na zmianê uprawnieñ np. do komentowania artyku³ów.

Niezale¿nie od wybranego profilu klienckiego, serwis internetowy we wszystkich aspek-tach powinien byæ u¿yteczny. Podstawow¹ sk³adow¹ u¿ytecznoœci produktu jest funkcjo-nalnoœæ rozumiana jako zakres dostêpnych funkcji lub opcji danego narzêdzia. W serwisie WIKI-BDG, poza przegl¹daniem kategorii i artyku³ów (dwóch podstawowych komponen-tów serwisu), bêdzie mo¿liwe: wyszukiwanie proste i zaawansowane, zapisywanie prezenta-cji, drukowanie i wysy³anie map, a tak¿e komentowanie artyku³ów. Czynników kszta³tuj¹-cych szeroko pojêt¹ u¿ytecznoœæ jest wiêcej. Ka¿da z tych cech ma istotne znaczenie dla wygody i satysfakcji u¿ytkownika, a konkretnie mo¿e znaleŸæ wyraz w ró¿nych rozwi¹za-niach aplikacyjnych.

Wa¿na cecha, jak¹ jest intuicyjnoœæ (learnability) rozumiana jako ³atwoœæ wykonania podstawowych zadañ podczas pierwszego zetkniêcia siê z serwisem, mo¿e byæ osi¹gniêta dziêki zastosowaniu czytelnej struktury serwisu (niezbyt du¿a liczba precyzyjnie zdefiniowa-nych kategorii) oraz prostej, zrozumia³ej terminologii elementów systemu. Z kolei efektyw-noœæ (efficiency), czyli szybkoœæ realizowania zadañ przez u¿ytkowników, którzy ju¿ zapo-znali siê z interfejsem serwisu, jest nie tylko bezpoœrednim efektem wydajnego sprzêtu i sieci teleinformatycznej, ale tak¿e np. klarownej kolorystyki elementów interfejsu organizuj¹cej poszczególne sekcje czy panele informacyjne. Przyswajalnoœci (memorability) – szybkoœci przywracania bieg³oœci w wykonywaniu zadañ po d³u¿szej nieobecnoœci w serwisie, bardzo pomaga intuicyjny i spójny zestaw ikon narzêdziowych czy chocia¿by piktogramów ozna-czaj¹cych charakterystyczne elementy interfejsu (pasek wyszukiwania, odnoœnik, element listy, pole formularza itd.).

Najtrudniej osi¹galn¹ cech¹ jest odpornoœæ na b³êdy u¿ytkownika pope³niane podczas pracy (errors). Jest ona zazwyczaj wynikiem wielu testów u¿ytecznoœci i iteracyjnych mo-dyfikacji interfejsu stron. Z kolei najmniej przewidywaln¹ w³asnoœci¹ jest satysfakcja

(satis-faction), rozumiana jako poczucie zadowolenia u¿ytkownika podczas korzystania z serwisu.

Na tê cechê mo¿e mieæ wp³yw zarówno estetyczny uk³ad elementów i przyjazny dla oka zestaw barw, jak i aktualnoœæ i kompletnoœæ publikowanych treœci. W tym przypadku prefe-rencje u¿ytkownika mog¹ byæ ró¿ne w zale¿noœci od nastawienia i oczekiwañ.

Wnioski

Ambicj¹ autorów projektu WIKI-BDG jest prze³o¿enie zapisu formalnego stosowanego w Rozporz¹dzeniu na jêzyk zrozumia³y dla osób zainteresowanych referencyjnymi (topogra-ficznymi) danymi przestrzennymi w Polsce. Z drugiej strony, wszelkie propozycje rozwi¹-zañ problemów poparte bêd¹ teoriami modelowania danych geograficznych, wpisuj¹cymi siê w trendy rozwoju baz danych GIS na œwiecie, jak na przyk³ad idea wielorozdzielczej / wieloreprezentacyjnej bazy danych MRDB.

Z biegiem czasu, serwis WIKI-BDG stanowiæ bêdzie platformê wymiany doœwiadczeñ po-miêdzy u¿ytkownikami referencyjnych, urzêdowych danych przestrzennych w Polsce. Sk³ad zespo³u autorskiego gwarantuje fachow¹ obs³ugê wszelkich zagadnieñ dotycz¹cych BDG. Aktu-alny zespó³ autorski, którego niewielk¹ reprezentacjê stanowi¹ autorzy niniejszego artyku³u, bu-duje zespó³ fachowców z bogatym doœwiadczeniem naukowym, ekspertów-praktyków z zakre-su modelowania danych przestrzennych, generalizacji, kartografii i technologii baz danych.

Platforma WIKI-BDG skierowana jest g³ównie do instytucji zainteresowanych wytwa-rzaniem i wykorzystywaniem danych BDG oraz wytwawytwa-rzaniem oprogramowania do obs³ugi danych BDG. Powszechny dostêp do specjalistycznej wiedzy powinien spowodowaæ wiêk-sze zainteresowanie potencjalnych u¿ytkowników koñcowych BDG.

Upowszechnianie wiedzy o BDG, w systemie WIKI-BDG zostanie tak¿e uzupe³nione o opis innych baz danych referencyjnych, historii ich tworzenia oraz definicji z nimi zwi¹za-nych. Opisane zostan¹ równie¿ aspekty technologiczne tworzenia wielorozdzielczej bazy da-nych referencyjbazy da-nych, wraz z przyk³adami wizualizacji kartograficzbazy da-nych.

U¿ytkownicy systemu bêd¹ mogli zapoznaæ siê z opracowan¹ metodyk¹ analiz i wizualizacji danych referencyjnych. Z drugiej strony portal bêdzie miejscem wymiany uwag i zadawania pytañ przez u¿ytkowników, co pozwoli na modyfikacjê i udoskonalenie stosowanych metod i technologii, a tak¿e prowadzenie badañ nad poprawnoœci¹ przekazu kartograficznego. Autorzy ¿ywi¹ nadziejê, i¿ portal ten stanie siê Ÿród³em wiedzy dla u¿ytkowników i bêdzie promowa³ nowoczesne rozwi¹zania geoinformacyjne wœród odbiorców na ró¿nych stopniach edukacji.

Literatura

Andrzejewska M., Bielawski B., G³a¿ewski A., Gotlib D., Olszewski R., Ostrowski W., 2010: Studium standaryzacji procesu modelowania kartograficznego Bazy Danych Georeferencyjnych. Roczniki

Geo-matyki, t. 8, z. 2, PTIP, Warszawa.

Bac-Bronowicz J., G³a¿ewski A., Kowalski P.J., Olszewski R., 2009: New approach to carto-graphic visuali-zation of reference and thematic databases in Poland, [W:] Gartner G., Ortag F., Cartography in Central and Eastern Europe. Berlin, Springer-Verlag.

G³a¿ewski A., Kowalski P.J., Olszewski R., Ostrowski W., 2011: New approach to cartographic presentation of Georeference Database in Poland, Proceedings of the 25th International Cartographic Conference, Paris, 3–8 July 2011.

Gotlib D., Iwaniak A., Olszewski R., 2006: Budowa Krajowej Infrastruktury Danych Przestrzennych w Polsce. Harmonizacja baz danych referencyjnych. Wydawnictwo Akademii Rolniczej we Wroc³awiu, Wroc³aw.

Gotlib D., Iwaniak A., Olszewski R., 2007: GIS. Obszary zastosowañ, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Ostrowski W., Andrzejewska M., Bielawski B., G³a¿ewski A., Gotlib D., Olszewski R., 2010: Koncepcja szeregu skalowego nowych map urzêdowych w standardzie BDG. Prace i Studia Kartograficzne, t. 3, 25-34. Ustawa z dnia 4 marca 2010 r. o infrastrukturze informacji przestrzennej. Dz.U. 2010 nr 76 poz. 489.

Abstract

Effective implementation of the spatial information infrastructure in Poland, especially extensive use of spatial data collected in the official reference database, requires not only completing the BDOT project, but also disseminating knowledge about the topographic database’s structure, its relevance, geometri-cal accuracy and the possibility of using it in many areas.

According to the authors, using a system based on WIKI technology would be beneficial for spreading knowledge about georeference database. A research project, still being conducted by the authors, among its many aspects involves the WIKI-website development. This website will not only provide users with expert status to formulate the rules for knowledge base, but also will act as an information system of the Poland’s official reference database.

The knowledge base of solutions used for creating, using and developing BDOT and TBD databases will be an integral part of this system. It will be published as a series of articles. Using WIKI technology allows using built-in tools for creating links between articles, which will streamline the process of publishing as well as using them by external users. Access rights diversification will ensure the accuracy of information provided on the website.

This information will become a key channel of knowledge dissemination and will also be supplemented by a description of other reference databases, their history and definitions associated with them. The technological aspects of creating multiresolution reference database, along with examples of cartogra-phic visualization will be described as well.

The users of the system will be able to see the developed methodology of analysis and visualization of reference data. On the other hand, the portal will hopefully become a place for exchanging comments and asking questions, which will allow experts to refine and modify the methods and technologies used in the mentioned databases development, as well as to conduct research on correctness of cartogra-phic communication. The authors hope that the portal will become a popular information source for users and will promote innovative geo-information solutions among the users at different levels of education.

mgr Tomasz Berus tom@emitom.com mgr Bart³omiej Bielawski

bartlomiej.bielawski@intergraph.com dr in¿. Pawe³ Kowalski

p.kowalski@gik.pw.edu.pl

dr hab. in¿. Robert Olszewski, prof. PW r.olszewski@gik.pw.edu.pl

mgr in¿. Agata Pillich-Kolipiñska a.pillich@gik.pw.edu.pl