ORGAN POLSKIEGO TOWARZYSTWA PRZYRODNIKÓW IM. KOPERNIKA

W s z e c h ś w i a t

P I S M O P R Z Y R O D N I C Z E

ORGAN P O L S K I E G O T O W A R Z Y S T W A P R Z Y R O D N I K Ó W IM. K O P E R N I K A

P A Ń S T W O W E W Y D A W N I C T W O N A U K O W E

p is m e m M in is te rs tw a O św ia ty Z aleco n o do b ib lio te k n a u c z y c ie ls k ic h i lic e a ln y c h

n r IV /O c-2734/47

T R E Ś Ć Z E S Z Y T U 1 (1845) % 0 & j j C j^ c j K o s i b a A ., O p o w s ta w a n iu k r y s z ta łó w ś n ie g u w a tm o s fe r z e w ś w ie tle w a ­

r u n k ó w h i g r o t e r m i c z n y c h ... I N o w a k T. i S k o w r o n S., A w ita m in o z y a w a d y r o z w o j o w e ... 6 W ę g l o r z E., R o z p o w s z e c h n ie n ie p ie r w ia s tk ó w w p r z y r o d z i e ... 10 C e t n a r o w i c z J ., Z a tr u c ia p rz e m y s ło w e b e r y l e m ...13 S k o w r o n - C e n d r z a k A ., Z b io lo g ii z w ie r z ą t fu te r k o w y c h — n u tr ia . 14 R y b k a E., C a łk o w ite z a ć m ie n ie S ł o ń c a ... 18 W o j t u s i a k R. J ., Z a c h o w a n ie się z w ie r z ą t p o d c z a s z a ć m ie n ia S ło ń c a . I 9 S u p n i e w s k a H ., N o w a r o ś lin a le c z n ic z a A m m i v is n a g a L a m ... 23 M o r a c z e w s k i R ., Z n a c z e n ie g ra n u lo w a n e g o s u p e r f o s f a tu d la p ro d u k c ji

r o ś lin n e j w r o l n i c t w i e ...26 J o r d a n M ., C zy k o m ó r k i p o w s ta ją c e z p o d z ia łu s ą i d e n t y c z n e ? ... 28 M y d l a r s k i J. i S t ę ś l i c k a - M y d l a r s k a W ., P o ls k a r e k o n s tr u k c j a

p ra c z ło w ie k a (P ith e c a n th r o p u s e r e c tu s D u b o i s ) ... 29 W i k t o r J ., R a k a m e r y k a ń s k i C a m b a r u s lim o s u s R a f. . , . . . 31 S t r o j n y W ., Z b io lo g ii k ó z e k w i e r z b o w y c h ... 33

P o r a d n ik P r z y r o d n ic z y

J a k w y k o n y w a łe m z d ję c ia k r a j o b r a z u z o s tr y m p la n e m p ie r w s z y m i o d ­ le g ły m ? — K . S t e c k i ... 35 P r o s ty m i k r o m a n ip u l a to r — J . Z u r z y c k i ... 37 D ro b ia z g i p rz y r o d n ic z e

P ie r w ia s te k n e p t u n w y k r y ty w s t a n ie n a tu r a ln y m — I. V ... 37 W a lk a z la w in a m i ś n ie g o w y m i — I. V ... 37 R o z p o z n a n ie b liź n ia k ó w z a p o m o c ą t r a n s p l a n t a c ji s k ó ry — I. V. . . 37 Z d a w n e g o W s z e c h ś w ia ta

P r a c e P a s t e u r a n a d o c h r o n n e m s z c z e p ie n ie m w ś c i e k l i z n y ...3,s L is ty d o r e d a k c j i ... 39

N o ta tk i

W s p r a w ie p o p r a w n e j p o ls z c z y z n y — T. N ... 40 O p rz y s z ło ś ć ło s o sia — H. S z a r s k i ... 40 I n t e r e s u j ą c e o b y c z a je p a s o ż y t a ... 40 S p ra w o z d a n ia

Z d z ia ła ln o ś c i Z rz e s z e n ia P r z y r o d n ik ó w - M a r k s is t ó w ... 41 N a r a d a ro b o c z a w P o ls k ie j A k a d e m ii N a u k n a d z a g a d n ie n ie m n o w o tw o ­ r ó w — S te f a n K r u ś ... 42

I I I Z ja z d P o ls k ie g o T o w a r z y s tw a A n a to m ic z n e g o w B ia ły m s to k u — N a ­ p o le o n W o la ń s k i ... 44 R e c e n z je

G u m o w s k a I., Z ie m ia ż y je (J . Z u rz y c k i). B ła ż e w ic z W ., Ż y c ie c h w a s tó w (M. J.). W ł. S z a fe r , P lio c e ń s k a f lo ra z o k o lic C z o rs z ty n a i je j s to s u n e k do p le js to c e n u . O w y d a w n ic tw a c h b io lo g ic z n y c h P W P N „W ie d za P o w s z e c h n a "

(J. D ą m b sk i) . 45

S p i s p l a n s z

I— II. N U T R IA — fot. A. S k o w r o n - C e n d r z a k i H. R o g u sk i II I . W IE W IÓ R K A — fot. Wł. P u c h a ls k i

IV . Z IM A W L E S IE — fo t. W ł. P u c h a ls k i

N a o k ła d c e : N U T R IA , ry s . F. S e if e r ta O p ra c o w a n ie g ra f ic z n e i r y s u n k i — F. S e if e r t

ORGAN POLSKIEGO TOWARZYSTWA PRZYRODNIKÓW IM. KOPERNIKA

R O K 1 9 5 5

Zeszyty 1845— 1856

C y fra w y ró ż n io n a k u r s y w ą o z n a c z a n u m e r z e s z y tu , c y f r a z w y k ła — s t r o n i c ę

A R T Y K U Ł Y

A 1 w i n S t., Z a g a d n ie n ie s to n k i z ie m n ia c z a n e j w P o l s c e ... 3, 98 A ł p a t o w W. W ., N o w y e ta p w p o s tę p o w y m

r o z w o ju n a u k b io l o g ic z n y c h ... 12, 299 B i a ł o b o k S t., P r o d u k c j a s u r o w c a d rz e w n e g o

p o z a la s e m . . . . ... 4, 114 B o g d a ń s c y H. i K ., W ita m in a P ...4, 118 B r u n a r s k a Z., C ie k a w e w ła sn o ś c i d z iu r a w c a 3, 101 C e t n a r o w i c z J ., Z a tr u c ia p rz e m y s ło w e b e ­

r y le m ...I, 13 C h r u ś c i e l T., O s z tu c z n e j h ib e r n a c ji . . . 3, 88 D e m e l K ., P ro f. d r M ic h a ł S ie d le c k i ja k o p o ­

p u la r y z a t o r i a u t o r p r a c o z a g a d n ie n ia c h m o r s k i c h ... 8— 9, 235 D o m i n i k K ., Z a s to s o w a n ie m a s p la s ty c z n y c h

w m e d y c y n i e ...5, 145 D o r a b i a 1 s k a A .,M a ria S k ło d o w s k a - C u r ie 10— 11, 250 F e r e n s B., D z ia ła ln o ść p ro f. M ic h a ła S ie d le c ­

k ie g o n a p o lu o c h ro n y p r z y r o d y . . . . 8— 9, 229 G a w e ł A ., R o czn ice Z a k ła d u M in e ra lo g ic z n e ­

go U J 1783/4— 1953/4; 1852— 1952; 1887— 1952 4, 129 G o e t e l W ., Z M a r ią S k ło d o w s k ą - C u r ie w T a ­

t r a c h ... 10— 11, 258 G r a c z y k R ., W ła ś c iw o śc i o b ro n n e d u d k a

(U p u p a E p o p s L.) . . ... 6, 174 J a k u b o w s k i J . L., P io r u n y k u li s t e — f a k t y

i z łu d z e n ia (część p i e r w s z a ) ...2, 49

— P io r u n y k u lis te ( I I ) ... 3, 92

— W r a ż e n ia p rz y r o d n ic z e z C h in L u d o w y c h (część I ) ... 6, 165

— U w a g i o b a d a n ia c h p o d m o r s k ic h w e F r a n ­

c ji ... 6, 177

J a n k i e w i c z L., Z a s to s o w a n ie r a d io a k ty w ­ n e g o iz o to p u w ę g la C 14 w b a d a n ia c h n a d fo to s y n te z ą . ... . 7, 200 J u r k i e w i c z L., T e c h n ic z n e z a s to s o w a n ia

p r o m i e n i o t w ó r c z o ś c i ... 10— 11, 277 J u r k o w s k a H ., Z a s to s o w a n ie g ip s u w r o l­

n ic tw ie ... 7, 205 K o s i b a A ., O p o w s ta w a n iu k r y s z ta łó w ś n ie g u

w a tm o s f e r z e w ś w ie tle w a r u n k ó w h ig r o te r - m i c z n y c h ... 1, 1 K r z y s z t o f o w i c z A ., Z n o w y c h b a d a ń n a d

fiz jo lo g ią z m y s łó w u o w a d ó w ... 5, 147 Ł a d o g ó r s k i Z., B a r w a m o r z a ...8— 9, 245 Ł y d k a K ., Z a g a d n ie n ia b u d o w y i e w o lu c ji

l i t o s f e r y ...7, 208 M a r c h l e w s k i M., Z w ie rz y n a p ło w a w T a ­

t r a c h ...6, 171 M a r o ń K ., Ż e ń -S z e ń ... 4, 121 M a ś l a n k i e w i c z K ., T a d e u s z G o d le w sk i —

o d k r y w c a a k ty n u X ... 10— 11, 285

M i 1 a t a W ., K lim a t K o tlin y N o w o ta rs k ie j i je ­ go z m ia n y s p o w o d o w a n e b u d o w ą z b io r n ik a w o d n e g o w D o lin ie D u n a j c a ... 2, 58 M i l e w s k i M. T ., P o ls k a k a r t a z d z ie jó w k a ­

le n d a r z a ...3, 81 M o r a c z e w s k i R., Z n a c z e n ie g ra n u lo w a n e g o

s u p e r f o s f a tu d la p r o d u k c ji ro ś lin n e j w r o l­

n ic tw ie ... 1, 26 M o w s z o w i c z J ., T o rfo w ie c i t o r f ... 7, 195 M y d l a r s k i J ., P o ls k a r e k o n s tr u k c j a p ra c z ło ­

w ie k a (P ith e c a n th r o p u s e r e c tu s D u b o is) . . 1, 29 N o w a k T., A w ita m in o z a a w a d y ro z w o jo w e 1, 6 P a s s e n d o r f e r E., O m u z e u m g e o lo g ic z n e

w P o l s c e ... 4, 123 P i e n i ą ż e k J ., W s e t n ą ro c z n ic ę u ro d z in

I. W . M i c z u r i n a ... 12, 289 P o l a ń s k i A ., O w ie k u Z i e m i ... 10— 11, 267 P o m a r n a c k i L., P r a w n a o c h ro n a p ta k ó w —

a r z e c z y w i s t o ś ć ... 2, 63 R o p e l e w s k i A., C z a sz k a w ie lo r y b a w Z a ­

to c e G d a ń s k i e j ... 4, 125 R y b k a E., C a łk o w ite z a ć m ie n ie s ło ń c a . . . . 1, 18 S a n d n e r H ., Z a g a d n ie n ie s to n k i z ie m n ia c z a ­

n e j w P o l s c e ...3, 98 S c h m u c k A ., W ła ś c iw o śc i k lim a ty c z n e Ś lą s k a 2, 55 S o l e c k i B., O d ru c h w a r u n k o w y i je g o z n a ­

c z e n ie b i o l o g i c z n e ... 4, 110 S e m b r a t K ., I m ig r a c ja g a w ro n ó w do W ro ­

c ła w ia ... 2, 72 S i e d l e c k i M ., M o rz e ja k o ź ró d ło ż y c ia 8— 9, 218

— G ło sy p r z y r o d y ...8— 9, 221

— O c e a n o g ra fia (Z p r z e m ó w ie n ia w G d y n i 10. II. 1 9 3 9 ) ... 8— 9, 225 S k o w r o n S., A w ita m in o z a a w a d y ro z w o jo w e 1, 6

— M ic h a ł S ie d le c k i 1873— 1940 ... 8— 9, 213 S k o w r o n - C e n d r z a k A ., Z b io lo g ii z w ie ­

r z ą t f u te r k o w y c h — n u t r i a ... 1, 14 S k r z a t ó w n a Z., M o n o c h r o m a to r k w a rc o w y 5, 156 S m r e c z y ń s k i S., D z ia ła ln o ś ć n a u k o w a p ro f.

M. S ie d le c k ie g o z z a k r e s u b io lo g ii . . . 8— 9, 226 S m u l i k o w s k i K ., P r o m ie n io tw ó rc z o ś ć z iem i

10— 11, 260 S t a c h u r s k a A., M o rfo lo g ia p y łk ó w w ś w ie ­

tl e n o w y c h b a d a ń p a lin o lo g ic z n y c h . . . . 7, 189 S t ę ś l i c k a - M y d l a r s k a , P o ls k a r e k o n ­

s t r u k c ja p r a c z ło w ie k a (P ith e c a n th r o p u s e r e c ­ tu s D u b o i s ) ...I , 29 S t r o j n y W ., Z b io lo g ii k ó z e k w ie rz b o w y c h 1, 33 S u p n i e w s k a H ., N o w a r o ś lin a le c z n ic z a

A m m i v is n a g a L a m ... 2, 23 S u p n i e w s k i J ., N o w o tw o ry i w ir u s y . . . 2, 66 S z m y t ó w n a M ., C h e m ia w ó d m in e r a ln y c h . 12, 293 U l a t o w s k a - G i z o w a H ., Z y g m u n t K r a m -

s z ty k — l e k a r z i l o g i k ... . . 4t 133

rv W S Z E C H Ś W I A T

W e j m a n M ., O r y s u n k a c h p ro f . M ic h a ła S ie ­ d le c k ie g o ... 8— 9, 242 W ę g 1 o r z E., R o z p o w s z e c h n ie n ie p ie r w i a s tk ó w

w p r z y r o d z i e ...I, 10 W i k t o r J ., R a k a m e r y k a ń s k i C a m b a r u s lim o -

s u s R a f ... 1, 31 W o j t c z a k L., B io lo g ic z n a r o l a m ie d z i . . . 5, 141 W o j t u s i a k R . J ., Z a c h o w a n ie s ię z w ie r z ą t

p o d c z a s z a ć m ie n ia s ł o ń c a ...1, 19 W o 1 a ń s k i N., N o w e o d k r y c ie c z ło w ie k a e p o k i

m u s tie r s k ie j w Z S R R ...4, 127

— O d k ry c ie s z c z ą tk ó w lu d z k ic h i n a r z ę d z i z d o l­

n e g o p le js to c e n u w T e r n if in e w A lg ie r z e 6, 179 W r ó b l ó w n a W., O w o c e i n a s io n a w je s ie n i 12, 302 W y r o b e k E., Z n a c z e n ie p r a c M a r ii S k ło d o w -

s k i e j- C u r i e d la m e d y c y n y ...10— 11, 271 Z ł o t o w s k i I., W d w u d z ie s tą ro c z n ic ę ś m ie r c i

M . S k ło d o w s k ie j- C u r ie . . . 10— 11, 254 Z u r z y c k i J ., A s y m ila c ja u s u k k u l e n tó w . . 5, 151 Z w o l i ń s k a Z., Z im o w e w y s ie w a n ie s ię d z iu ­

r a w c a c z t e r o b o c z n e g o ... 5, 154 Ż a b i ń s k i W ., S o le k w a s ó w o r g a n ic z n y c h

w ś w ie tle m i n e r a ł ó w ... 12, 297 Z a r n e c k i S., W s p o m n ie n ia o p ro f . S ie d le c ­

k im ... ...8— 9, 239 Z Y C IE N A U K O W E W P O L S C E I Z A G R A N IC Ą

S P R A W O Z D A N IA I N O T A T K I B i r k e n m a j e r K ., X X V I I z ja z d n a u k o w y

P o ls k ie g o T o w a r z y s tw a G e o lo g ic z n e g o . . . 4, 140 C z a p l i ń s k i B ., IV Z ja z d P o ls k ie g o T o w a ­

r z y s tw a P a r a z y to lo g ic z n e g o w S o p o c ie . . .1 2 , 314 E. Z ., I I I Z ja z d P o ls k ie g o T o w a r z y s tw a F iz jo ­

lo g ic z n e g o w e W r o c ł a w i u ...4, 139 J u r a n d A ., IV (6) Z ja z d P o ls k ie g o T o w a r z y ­

s t w a F i z j o lo g i c z n e g o ...12, 311 K r u s S., N a r a d a ro b o c z a w P o ls k ie j A k a d e m ii

N a u k n a d z a g a d n ie n ie m n o w o tw o r ó w . . . 1, 42 L e ń k o w a A ., Z ja z d P o ls k ie g o Z w ią z k u E n to ­

m o lo g ic z n e g o ...5, 163 S p r a w o z d a n ie z d z ia ła ln o ś c i P o ls k ie g o T o w a ­

r z y s tw a P r z y r o d n ik ó w im . K o p e r n ik a O /P u ­

ła w y ... 2, 78

S p r a w o z d a n ie z p o s ie d z e n ia p le n a r n e g o Z a r z ą ­ d u G łó w n e g o P o ls k ie g o T o w a r z y s tw a P r z y ­ r o d n ik ó w im . K o p e r n ik a . . . . . . . . 3, 105 Ś w i ą t k o w s k a K ., Z d z ia ła ln o ś c i Z r z e s z e n ia

P r z y r o d n ik ó w M a r k s i s t ó w ... 1, 41 T a r k o w s k i A ., Z a g a d n ie n ia p r o c e s u s t a r z e ­

n ia się i p r z e d łu ż e n ia ż y c i a ... 6, 185 W o 1 a ń s k i N ., I I I Z ja z d P o ls k ie g o T o w a r z y ­

s t w a A n a to m ic z n e g o w B ia ły m s to k u . . . 1, 44

— Z a g a d n ie n ia w s p ó łc z e s n e j i m m u n o l o g i i . . . 2 , 79

— S p r a w o z d a n ie z p r a c y W a rs z a w s k ie g o O d ­ d z ia łu P o ls k ie g o T o w a r z y s tw a P r z y r o d n ik ó w im . K o p e r n ik a (od. 4. V I. 1952 do k o ń c a 1953 r o k u ) ... 5, 162

— Z a g a d n ie n ia p r o c e s u s t a r z e n i a s ię i p r z e d ł u ­ ż e n ia ż y c i a ... . 6, 185 Z b o r o w s k a H ., P a to g e n e z a w s tr z ą s u (N o­

t a t k a z k o n f e r e n c ji P A N ) ...2, 79 Z ż y c ia o d d z ia łu p o z n a ń s k ie g o P o ls k ie g o T o ­

w a r z y s tw a P r z y r o d n ik ó w im . K o p e r n ik a 3. 106

D R O B IA Z G I P R Z Y R O D N IC Z E I R O Z M A IT O Ś C I

A . J ., R o z p o z n a n ie b liź n ia k ó w z a p o m o c ą t r a n s ­ p la n t a c j i s k ó r y ...1, 37 B e r g e r L., N o w e s ta n o w is k o p a s k ó w k i (B u fo

c a la m ita L a u r.) w P o l s c e ... 6, 184 B y c z k o w s k a W ., S k ą d g ry z o n ie p u s ty n n e

b io r ą w o d ę ...3, 102 I. V ., B a d a n ia n a d n o w y m s k ła d e m s t a li . . . 5, 159

— G lo n y ja k o ś r o d e k o d ż y w c z y ... 12, 310

— H o d o w la o w ie c n a p u s t y n i ...12, 310

— I n t e r e s u j ą c e s p o s trz e ż e n ia n a d w s p ó łż y c ie m w ie lo s z c z e ta z r o z g w i a z d ą ... 4, 137

— K o r z y s ta n ie z n a t u r a l n y c h ź ró d e ł p a r y . . 7, 212

— M a s a p la s ty c z n a o n o w y c h c e n n y c h w ła ś c i­

w o ś c ia c h ... 7, 211

— N o w e d z ie d z in y z a s to s o w a n ia s e le n u . . .1 2 , 310

— N o w a m e to d a u le p s z a n ia w ła ś c iw o ś c i m e t a li 5, 155

— N o w e sto p y p r z e c i w c i e r n e ... 7, 211

— N o w e sp o s o b y k o n s e r w o w a n ia r y b m o r s k ic h 7, 212

— N o w o o d k ry te zło ża rz a d k ie g o m i n e r a ł u . . 5, 155

— N o w y sp o s ó b p r z e r ó b k i w e łn y . . . . 4 , 13?

— O c h ro n a d r a p i e ż n i k ó w ... 6, 184

— O c z y sto ść b rz e g ó w m o r s k ic h ... 5, 158

— O z w ię k s z e n ie p r o d u k c j i c u k r u b u r a k o w e g o 12, 310

— P ie r w i a s te k n e p t u n w y k r y ty w s t a n ie n a ­ t u r a l n y m ...1, 37

— P ie r w i a s te k m o lib d e n j a k o s k ł a d n ik n a w o z u 5, 159

— P o d w ó jn a t e l e w i z j a ...12, 310

— P ta s ie k ło p o ty w A fry c e . 4, 132

— S e le n w r o ś l i n a c h ... 5, 155

— S z a k a l c z e rw o n y —- p la g ą o w ie c p o łu d n io ­ w e j A f r y k i ... 7, 211

— U k o ń c z e n ie p o m ia r ó w g e o g ra f ic z n y c h z a c z ę ­ ty c h p rz e d 70 l a t y ... 7, 212

— W a lk a z la w in a m i ś n i e g o w y m i ...1, 37

— W a lk a z w ir u s e m - s z k o d n ik ie m d r z e w k a k a ­ o w y c h ... 5, 153

— Z a g ro ż o n y b y t f r e g a t - s t a c j i m e te o ro lo g ic z ­ n y c h n a A t l a n t y k u ... 5, 157

— Z a s to s o w a n ie s to s u a to m o w e g o d o p r z e r ó b k i m a s p l a s t y c z n y c h ...1, 8 Ł u k a s z e w i c z K ., Z n ik n ię c ie ż b ik a (F e lis

s i lr e s tr i s S c h re b .) z f a u n y P o l s k i ... 6, 184

— N o w y g a tu n e k d z ik ie g o w o łu N o v ib o s sa u - v e l i U r b a i n ... 12, 309 M. J ., S a m c z e u p ie r z e n ie u s a m ic y g łu s z c a . . 2, 76 M a r o ń K .( C a to M a io r d e s e n e c tu te — C y c e ro 6, 187 P u c e k Z., S z y b k a m e to d a m ie r z e n ia p o je m ­

n o ś c i c z a sz k i d r o b n y c h s s a k ó w ...12, 308 R o p e l e w s k i A ., N o w y w y p a d e k m ie s z a ń c a

d w ó c h r ó ż n y c h g a tu n k ó w f o k ...2, 74 R z e h a k K ., Z n o w y c h b a d a ń n a d to k s o p la z ­

m o z ą ... 12, 310 S. S., T le n i r o z m n a ż a n ie s t u ł b i ... 2, 76 Ś m i g i e l s k a T ., W y s tę p o w a n ie m y r m e k o f il-

n e g o r ó w n o n o g a P la t y a r th r u s h o ffm a n n s e g g i B r d t. w K r a k o w i e ... 5, 158 S o k o ł o w s k i J ., C zy s z p a k j e s t tę p ic ie le m

s t o n k i ? ... 4, 138 S t e c k i K ., J a k w y k o n y w a łe m z d ję c ia k r a j o ­

b r a z u z o s t r y m p la n e m p ie r w s z y m i o d le g ły m 1, 35

S t r o j n y W ., S k ła d a n ie j a j p rz e z ś w ite z ia n k ą (C a lo p te r y x s p le n d e n s H a rr.) . . . .

— N o w y d la P o ls k i g a tu n e k w o js iłk i B itta c u s ita lic u s M iill. ( tip u la r iu s F.) P a n o rp a ta e , B i t t a c i d a e ...

— Z a w is a k b o ro w ie c ( S p h i n x p in a s tr i L.) . . . S z y m c z a k o w s k i W ., W y s tę p o w a n ie m y r -

m e k o f iln e g o ró w n o n o g a P la ty a r th r u s h o f f - m a n n s e g g i B r d t. w K ra k o w ie . . . . W o j t u s i a k R. J ., N o w e r e k o r d y g łę b o k o ś c i W r ó b e l U., H o d o w la h o m ik ó w s y r y js k ic h . . W y k a z w a ż n ie js z y c h p u b lik a c ji p ro f . M ic h a ła

S i e d l e c k i e g o ... 8- V e t u 1 a n i I., G ą s ie n ic e g rz e ją u l e ...

— N a w ó z p o ta s o w y z w o d y m o r s k ie j . . . .

— N o w y m a t e r i a ł a m o r ty z u ją c y w ib r a c ję . .

— N u o k - m a m — e lik s ir z d ro w ia n a D a le k im W s c h o d z i e ...

— P la n y w ie lk ie j p r o d u k c ji k a r o t e n u . . . .

— R e g e n e r a c ja k r w i u k rw io d a w c ó w . . . .

— U ltr a d ź w ię k n a u s łu g a c h ry b o łó w s tw a , b r o ­ w a r n ic t w a i z a k ła d ó w o c z y sz c z a n ia k o tłó w

— W a p ń m e ta lic z n y w p r o s z k u ...

— Z u ż y c ie o d p a d k ó w z p rz e r ó b k i w ie lo r y b ó w Z ł o t o r z y c k i J ., O m y s z o ło w ie (B u te o b u -

te o L . ) ...

Z u r z y c k i J ., P r o s ty m ik r o m a n ip u la to r . . .

— G r a n ic z n e s tę ż e n ie C O 2 p r z y a s y m ila c ji . . . 2, 64

2, 75 5, 152

5, 158 2, 74 12, 307

-9 , 246 4, 138 3, 103 3, 103

7, 210 3, 103 3, 103

3, 103 3, 103 3, 103 12, 308 1, 37 2, 75 Z D A W N E G O W S Z E C H Ś W I A T A

S a - M a r . , J a k p o w s ta ć m o g ło ż y c ie n a Z ie m i (h ip o te z y s p r z e d 56 l a t ) ... 5, 159

— K o m e ta H a lle y a w T a l m u d z i e ... 2, 76

— O p o l o n i e ...10— 11, 287

— P r a c e P a s t e u r a n a d o c h ro n n y m sz c z e p ie n ie m w ś c i e k l i z n y ... 1, 38

O M Ó W IO N E K S IĄ Ż K I I C Z A S O P IS M A O ą m b s k i J ., O w y d a w n ic tw a c h b io lo g ic z n y c h

P W N „ W ie d z a P o w s z e c h n a " ...1, 46 S - M a r . , P lio c e ń s k a flo ra z o k o lic C z o rs z ty n a

i j e j s to s u n e k do P le js to c e n u — W ł. S z a f e r 1, 46

— Z b a d a ń g e o lo g ic z n y c h w y k o n a n y c h w T a ­ tr a c h , P ie n i n a c h i n a P o d h a l u ... 1, 46 M . J ., N ie k tó r e d a n e z b a d a ń n a d d o s trz e g a ln o -

ś c ią b a r w u p s ó w — W . S z e p ie le w a . . . . 4, 139

— Ż y c ie c h w a s tó w — W . B ła ż e je w ic z . . . . 1, 46 M., K o sm o s — S e r ia B : P r z y r o d a n ie o ż y w io n a

10— 11, 288 M a ś l a n k i e w i c z K ., P r o m ie n io tw ó rc z o ś ć —

M a r ia S k ł o d o w s k a - C u r i e ...12, 316

— P r z e g l ą d G e o l o g i c z n y ... 5, 161

— S ło n e c z n y k a m ie ń — J . W a s ilk ó w i M . C e jtlin 4, 139 W o j t u s i a k R . J ., B e e s, t h e i r v is io n , c h e m ic a l

s e n s e s , a n d la n g u a g e . — K a r l v o n F ris c h . . 4, 138

— P o r o z u m ie n ie ze z w ie r z ę ta m i — J a n Ż a b iń s k i 2, 77 Z u r z y c k i J ., Z ie m ia ż y je — I. G u m o w s k a 1, 45

N E K R O L O G I

F. G ., P ro f . d r M ic h a ł K o rc z e w s k i . . 3, 104 W o j t u s i a k R . J ., P r o f . S ta n is ła w S m r e c z y ń -

s k i s e n ... 2, 77 W y r o b a K ., W ito ld W y s p ia ń s k i 12, 306

P O L E M I K I

H r y n i e w i e c k i B ., W s p r a w ie a r t y k u ł u H.

R o m a n o w s k ie g o o F e r d y n a n d z ie K a r o . . . 4, 135 R o m a n o w s k i H ., O d p o w ie d ź a u to r a (d o ty ­

czy a r t y k u ł u o F e r d y n a n d z ie K a ro ) . 4, 136

L IS T Y D O R E D A K C JI

E i c h 1 e r W., I n t e r e s u j ą c e o b y c z a je p a s o ż y ta 1, 40

— O W s z e c h ś w i e c i e ... 1, 39 P o ż a r y s k a K ., A s y m e tr ia b rz e g ó w D u n a ju 7, 212 S z a r s k i H ., O p rz y s z ło ść ł o s o s i a ... 1, 40 S z y m i k E., M ik ro fo to g ra fia p rz y r o d n ic z a . . 1. 39 T . N., W s p r a w ie p o p r a w n e j p o lsz c z y z n y I, 40

W Y K A Z IL U S T R A C Y J F o t o g r a f i e

A le ja to p o lo w a — S t. B ia ło b o k . . .

4,

A u to g r a f M a r ii S k ło d o w s k ie j-C u rie . . . 10— 11, 257 B a ld a c h A m m i v is n a g a L a m . K ra k ó w . . . . 2, 23 B e r ą u e r e l H e n r y k ... , . . . . 10— 11, 250 B io ty t — o b ra z m ik ro s k o p o w y — K . S m u lik o w ­

s k i ... 10— 11, 264 B ły s k a w ic a — K . W y r o b a ...2, o k ła d k a

C ie m ię ż y c a z ie lo n a (V e r a tr u m lo b e lia n u m B e rn h .) w z e sp o le k o s ó w k i — J . M a ła c h o w ­ s k i ...1, 3e C u rie P io t r ...10— 11, 252 C y p ry s d w u ty s ią c le tn i w p a r k u C z u n g s z a n —

J . Z a r z y c k i ... 6, 166 C y p ry s — b r a m a w p a ła c u c e s a r s k im w P e ­

k in ie — J . Z a r z y c k i ... 6, 167 C h rz ą sz c z — W ł. S t r o j n y ... 1, 33 C z a sz k a d z ie c k a w ja s k in i S ta r o s ie lje . . 4, 128 D u d e k m ło d y — R . G r a c z y k ... 6, 176 D u d k i m ło d e w a k c ji o b ro n n e j — R . G ra c z y k 5, 176 D z ia ła n ie c h lo r o p ro m a z y n y n a r u c h y m y s z y —

T. C h r u ś c i e l ... 3, 89 D rz e w a D io sp y r o s k a k i — J . Z a rz y c k i . . . 6 , 170 F in w a l — A . R o p e l e w s k i ... 4, 125 F o to g r a fie il u s t r u ją c e o b s e r w a c je z a c h o w y w a ­

n ia się z w ie r z ą t w c z a s ie z a ć m ie n ia s ło ń c a — R . J . W o j t u s i a k ... 1, 20— 22 F r a g m e n t c z a s z k i w ie lo r y b a — A. R o p e le w s k i 4, 126 F r a g m e n t k o lo n ii g a w ro n ó w w p a r k u im . H. S a ­

w ic k ie j w e W ro c ła w iu — T . M ic h a ls k i . . . 2, 73 F r a g m e n t K a le n d a r z a K ra k o w s k ie g o z p o c z ą t­

k ie m X V I w ...3, 86 G o d le w s k i T a d e u s z , p ro f . (W ied eń 1916). . 10— 11, 286 G ru s z k i — W ł. S t r o j n y ...12, o k ła d k a H o ro s k o p a s tro lo g ic z n y n a r o k 1491 , . . . 3, 86 J a ś k ie w ic z J a n ... 4, 129 J e l e ń b y k — ty p je le n ia w a p iti — W. S u le j a . . 6, 171 K a le n d a r z M ik o ła ja z S z a d k a . . . . 3, 83— 84 K a r t a ty tu ło w a K a le n d a r z a K ra k o w s k ie g o z r.

1494 (B ibl. J a g i e l l . ) ...3, 85 K o rc z e w s k i M ic h a ł, p ro f . d r ...3, 104 K a r tk i z k a le n d a r z a p ro f . M. S ie d le c k ie g o z r o ­

k u 1939 ... 8— 9, 216 K e lin y — d u ż e k r y s z ta ły o tr z y m a n e z n ie d o j­

r z a ły c h o w o c ó w A .iń s n a g a — H . S u p n ie w s k a 1, 24

VI W S Z E C H S W I A T

K e lin y — m a łe k r y s z ta ły o tr z y m a n e z liś c i A . S a r n y z im ą — W ł. P u c h a l s k i ... . 2, v is n a g a — H. S u p n i e w s k a ... 1, 25 S e d u m i S e m p e r v iv u m — J . Z u rz y c k i . . . . 5, K ó z k a w ie rz b o w a — W ł. S tr o jn y . . . 1, 33 S c h e m a ty c z n e z e s ta w ie n ie ż u c h w s z y m p a n s a — K r a m s z ty k Z y g m u n t ... . . . . 4, 133 N . W o l a ń s k i ... . . . . . . . 6, K r e u tz F e l i k s ... 4, 131 S ie d le c k i M ic h a ł ( 1 9 0 4 ) ... . . 8— 9, K r e u tz S t e f a n ... 4, 131 ---( 1 9 2 0 ) ... . . 8— 9, K ro k o d y le z J a n g t s e k ia n g u — J . L. J a k u b o w s k i 6, 168 ---( 1 9 3 9 ) ... . . 8— 9, K r y s z ta ły ś n ie g u — A . K o s i b a ... 1, 3 ---z c z a só w p o b y tu n a J a w i e . . 8— 9, K r y s z ta ły w ir u s o w e j c h o ro b y p o m id o r ó w ---w p r a c o w n i ... . . 8— 9,

„ B u s h y S t u n t “ — J . S u p n i e w s k i ... 2, 67 ---( 1 9 1 5 ) ... . . 8— 9, L o to s — liśc ie i to r e b k i o w o c o w e w je d n y m S k ło d o w s k a - C u r ie M a r i a ... . 10— 11,

z p a r k ó w p e k iń s k ic h — J . Z a r z y c k i . . . . 6, 157 ---z m ę ż e m ... 1-1 O1 **1 L o to s — n a s io n a — J . Z a r z y c k i ... 6, 167 --- z c ó rk ą I r e n ą W p r a c o w n i . . . . 10— 11, Ł a n ia p rz y s c h r o n is k u w R o z to c e — M . M a r c h ­ ---w p r a c o w n i ra d io lo g ic z n e j . . . O 11-4

le w s k i ... 6, 173 S m r e c z y ń s k i S ta n is ła w , p ro f . se n . . . . . . 2, M a łp y z p r o w in c ji K u a n g s i — J . L. J a k u b o w s k i 6, 168 S ta t e k b a d a w c z y „ E w a “ ... . . 8— 9, M a s a p la s ty c z n a — r u s z to w a n ie do o p e r a c ji o d ­ S ta t e k —• Z. Ł a d o g ó r s k i ... . . 8— 9,

tw ó rc z e j n o s a ... 5, 146 S to n k a z ie m n ia c z a n a L e p tin o ta r s a d e c e m lin e a ta M a s a p la s ty c z n a — s z tu c z n e g a łk i o c z n e . . . 5, 146 S a y — F. O b r ą p a l s k a ... . . . 3, --- p r o te z y u z u p e łn ia ją c e b r a k i z ę b o w e . . . 5, 146 S z a f r a n s p is k i (C ro n u s s c e p u s ie n s is ) — J . M a ła ­ ---r e g u l a c y jn y a p a r a t o rto p e d y c z n y — K . c h o w s k i ... . . . 1,

D o m i n i k ... 5, 147 S z c z y to w a p a r t i a d r z e w z g n ia z d a m i g a w r o - M ic z u rin I. W ... 12, 291 n ó w — T. M i c h a l s k i ... . . . 2, M ie js c e ty p o w e p o b y tu d u d k a — R . G ra c z y k 6, 174 T a b lic a p a m ią tk o w a k u czci p ro f . N. C y b u ls k ie ­ M ie js c e o d k ry c ia s z c z ą tk ó w lu d z k ic h w p i a s ­ go — E. W ę g l o w s k i ... . . .1 2 ,

k o w n i T e r n if in e — N . W o l a ń s k i ... 6, 180 T a le r z e la t a ją c e — fa n t. o b r a z A rv in --C o rre a M ik r o f o to g r a f ia k lis z y ją d r o w e j z to r a m i c z ą ­ i l u s t r u j ą c y p o w ie ś ć W e llsa . . . . . . . 3,

s te k w y rz u c o n y c h p r z e z w y p o le r o w a n ą p o - W a lk a ś w ie rs z c z y u lu b io n a z a b a w a C h iń c z y - w ie r z c h n ię g r a n i t u — K . S m u lik o w s k i 10—■11, 264 k ó w — J . L. J a k u b o w s k i . . . 6, M u r c h iń s k i — J . Z a r z y c k i ... 6, 169 W ie rz b a — R. G r a c z y k ... 6, N a rz ę d z ie k r z e m ie n n e z e p o k i m u s ti e r s k i e j — W id o k c z a sz k i w ie lo r y b a — A . R o p e le w s k i 4, 125—

N. W o l a ń s k i ... 4, 128 W id o k z o k ie n s a m o lo tu p r z e d lą d o w a n ie m N a rz ę d z ia k a m ie n n e t y p u sz e ls k ie g o z T e r n i f i­ w P e k in ie — A . W a r w i c k ... 6,

n e —- N. W o l a ń s k i ... 6, 180 W id o k z g ó rn e g o t a r a s u ś w ią t y n i Z ie lo n e g o N u tr i e — A . S k o w r o n - C e n d r z a k ...1. 15-—16 O b ło k u — J . Z a r z y c k i ... 7, N u tr i a — H . R o g u s k i ... 1, 16 W ir u s b r o d a w k i s k ó r n e j c z ło w ie k a — J . S u p ­ O k a z tr o c i d u n a j c o w e j ...8- - 9 , 240 n ie w s k i ... 2, O b ra z m ik ro s k o p o w y b io t y tu z o b w ó d k a m i W ir u s r a k a — J . S u p n i e w s k i ... 2, p le o c h r o ic z n y m i d o k o ła w r o s tk ó w c y r k o ­ W ir u s o w a b ia ła c z k a m y s z y — J . S u p n ie w s k i . . 2, n u — K . S m u l i k o w s k i ...10— ■11, 264 W ir u s M o llu s c u m c o n ta g io s u m — J . S u p n ie w s k i 2, P ith e c a n th r o p u s e r e c tu s — c z a s z k a z p ó ł p r o ­ W is ta r ie o p n ia c h g ru b o ś c i r a m ie n i a p n ą się

f ilu — S. W . S a d o w s k i ...1, 29-- 3 0 w o k ó ł c y p ry s ó w — J . Z u r z y c k i ... 6, P io r u n y k u li s t e — J . L. J a k u b o w s k i . . . 2, 50-- 5 4 W o js iłk a B it ta c u s ita lic u s M u li. — n o w y d la P is k lę t a d u d k a n a s ło m ie — R . G ra c z y k . . . 6, 175 P o ls k i g a tu n e k — W ł. S t r o j n y ... 2, P l a n t a c j a A . v is n a g a L a m . — H. S u p n ie w s k a 1, 25 W s z e c h ś w ia t z d z ie ła J a n a G ło g o w c z y k a , d r u k P o p u lu s r o b u s ta w p o b liż u G o p ła . . . . 4, 114 J a n a H a lle r a z r. 1506 ... 3, ---n a d ro w e m m e l i o r a c y j n y m ... 4, 114 W y ła d o w a n ie p o w ie rz c h n io w e p io r u n a — J . L.

---s e r o tin a H a r tig . T o p o la k a n a d y j s k a . . 4, 115 J a k u b o w s k i ... 3, --- P l a n t a c j a ... 4, 117 W y s p ia ń s k i W i t o l d ... 12, ---s e r o tin a H a r tig . — S t. B ia ło b o k . . . . 4, 117 Z e js z n e r L u d w i k ... 4, P t a k n a w ie rz b ie (d u d e k ) p r z e d w e jś c ie m d o Z ja z d m ię d z y n a ro d o w y s p e c ja lis tó w ło s o sio w y c h

d z iu p li — R. G r a c z y k ... 6, 175 w P o ls c e 1933 r ...8 - -9, R a k a m e r y k a ń s k i C a m b a r u s lim o s u s R a f. (s a ­ Z u c h w a m ę s k a (?) z T e r n if in e k o ło M a s c a ry —

m ie c i s a m ic a ) — J . W i k t o r ... 1, 32 N . W o l a ń s k i ... 6, R a k g ru c z o ło w y n e r e k ż a b y — J . S u p n ie w s k i 2, 70 Ż u c h w a ż e ń s k a (?) z T e r n if in e k o ło M a s c a ry — R a k p o w ie k i d o ln e j — E . W y ro b e k . . . 10— 11, 275 N. W o l a ń s k i ... 6, R e k o n s tr u k c ja g ło w y P ith e c a n th r o p u s e r e c tu s Ż u c h w y P ith e a c a n th r o p u s a z M a u e r (b) S in a n -

z p ó ł p r o f ilu — S. W . S a d o w s k i ... 1, 29 th r o p u s a d o ro s łe g o z C z o u -k o u tie n (c) i ż u ­ R o z p a d a to m u r a d u — I. Z ło to w s k i . . . 10— 11, 256 c h w a z T e r n if in e o s o b n ik a p łc i m ę s k ie j (?) R u c h o b ro to w y t r ą b y p o w ie tr z n e j — J . L. J a ­ (a) — N . W o l a ń s k i ... 6,

k u b o w s k i ... 3, 96 Ż u c h w y — s c h e m a ty c z n e z e s ta w ie n ie — N . W o ­ R y s u n e k fiz. G a llie g o — p r z e s u n ię c ie b ły s k a w i­ la ń s k i ... 6,

c y — J . L. J a k u b o w s k i ... 3, 96

80 151 182 214 215 217 223 226 229 251 253 255 256 77 237 246 99 35 73 311 96 169 174 -126 166 170 68 68 69 71 156 75 82 93 306 130 241 181 181

183 182

R Y S U N K I

A n t h i r r i n u m m a iu s h o r t. — p u s z k a o tw a r ta . 12, 303

— p u s z k a z a m k n i ę t a ...12, 303 A p a r a t ty m p a n a ln y u o w a d ó w ...5, 148 A p a r a tu r a do b e z k o n ta k to w e g o p o m ia r u g r u ­

b o śc i b l a c h y ... 10— 11, 279 A p a r a t u r a d o p r o f ilo w a n ia o tw o ró w w ie r t n i­

cz y c h ...10— 11, 281 A r e n ic o la — ś la d y r o b a k a ... 8— 9, 244 B a d a n ia ś c ie r a n ia s ię m a t e r i a łu ło ż y s k p rz y p o ­

m o cy lic z n ik a G e ig e ra - M lille ra z a n u rz o n e g o d o s m a r u , p o b ra n e g o z m a s z y n y . . . 10— 11, 283 B e rb e ry s (B e r b e r is r u l g a r i s ) ... 12, 302 C ie p ło ra d io g e n ic z n e w p rz e s z ło śc i g eo lo g icz­

n e j w g W o j t k i e w i c z a ... 10— 11, 266 C h e m ia w ó d m in e ra ln y c h , 4 s c h e m a ty . ' . 12, 293—294 C h ro m o to m a p y p ie r w s z y c h p r o d u k tó w fo to s y n ­

te z y g lo n ó w C h lo re lla i S c e n e d e s m u s 7, 201—203 C z te ry s z e re g i ro z p a d o w e c ię ż k ic h p ie r w i a s t­

k ó w p r o m i e n i o t w ó r c z y c h ...10— 11, 261 D zik i w ó ł — N o v ib o s s a u v e li U r b a in — n o w y

g a tu n e k ...12, 309 D z w o n e k ro z p ie rz c h ły (C a m p a n u la p a tu la L.) 12, 303 G e n e ty c z n y s c h e m a t n a r a s t a n i a z e sp o łó w to r f o ­

w is k o w y c h ...7, 197 G ło w y g a w r o n ó w ... 2, 72 G o rg o n ia s p ... 8— 9, 244 K o n ik m o r s k i (H ip p o c a m p u s h ip p o c a m p u s ) . 8— 9, 243 K o ra l z r o d z a j u A s t r e a ... 8— 9, 234 K rz y w a n a tę ż e n ia p r o m ie n i y , o tr z y m a n a p rz y

p o m ia r z e g ru b o ś c i p ły t m e to d ą p r o m ie n i r o z p r o s z o n y c h ... 10— 11, 280 K rz y w a u z y s k a n a p r z y p r o f ilo w a n iu y o d w ie r ­

tó w ... 10— 11, 281 K rz y w a ś c ie r a n ia s ię p ie r ś c ie n ia . . . . 10— 11, 284 K w a r c a n a li z a to r — k r z y w a p rz e p u s z c z a ln o ś c i 5, 157 M a k p o ln y (P a p a v e r rh o e a s L.) — p u s z e k . . .1 2 , 303 M a p k a — Z a c h o d n ie g r a n ic e B a łty k u w g J a -

p h a ’y ...4, 126 M i k r o m a n i p u l a t o r ... 1, 37 M o d lisz k a (D e ro p la ty s d e s i c c a t a ) ...8— 9, 243 M o n o c h r o m a to r k w a rc o w y — s c h e m a t . . . . 5, 157 N a rz ą d ty m p a n a ln y i n a r z ą d p o ś r e d n i u o w a d ó w 5, 148 N ie d ź w ia d e k (H e te r o m e tr u s ja v a n ic u s ) . . . 8— 9, 243 N u tr ie ... 1, 14 O b u s tr o n n y ro z s z c z e p p o d n ie b ie n ia — Z. P a t t e -

n a ... 1, 8 O g ó ln y p r z e k r ó j to r f o w c a n a w ie rz c h o łk u z z a -

r o d n i a m i ... 7, 195 R ó żn e r o d z a je o w o có w — p u s z e k ... 12, 303 O w o c e z a p a r a t e m lo tn y m w fo r m ie s k r z y d e ł 12, 304

— z w ło s k a m i i p u c h e m ...12, 305

— r o z s ie w a n e p rz e z w o d ę ... 12, 305 O r g a n a s łu c h o w e u z w ie r z ą t n ie r e a g u j ą c e . . 5, 149 P la ty a r th r u s h o ffm a n n s e g g i B r d t ... 5, 158 P ła s z c z y z n y d r g a ń ś w ia tła s p o la ry z o w a n e g o . . 5, 156 P r o f ilo w a n ie p o w ie rz c h n io w e p rz y p o m o c y p r o ­

m ie n i y n a d zło że m r o p n y m ... 10— 11, 282 P r o te z y u z u p e łn ia ją c e b r a k i z ę b o w e ... 5, 158 R e g u la c y jn y a p a r a t o r to d o n ty c z n y z m a s y p la ­

s ty c z n e j ... 5, 147 R o sic z k a w s k a z u ją c a p r z y r o s t ro c z n y to r fo w c a 7, 197

R o z m ie sz c z e n ie i k s z t a łt a p e r t u r 7, 197

R ó że w ia tr ó w . . . 2, 56

R ó ż n e r o d z a je o w o có w — p u s z e k ...12, 303 R u s z to w a n ie z m a s y p la s ty c z n e j . . 5 , 146 R y b k i A m p h ip r io n p e r c u la . . . 8— 9, 242 R y s u n k i p y łk ó w i z a ro d n ik ó w . . 7 , 139 Ś la d y r o b a k a A r e n i c o l a ...8— 9, 244 S n ie g u lic z k a (S y m p h o r ic a r p u s r a c e m o s u s M chx.) 12, 302 S ta n o w is k o P la ty a r th r u s h o ffm a n n s e g g i B r d t

w P o ls c e . . . . . 5 , 158

S ta t y w m i k r o b i u r e t u ... .1 2 , 308 S to rc z y k k u k a w k a (O rch is m ilita r is L.) . . . . 12, 303 S z c z ą tk i k o s tn e z n a le z io n e w ja s k in i S ta r o s ie lje 4, 127 S z tu c z n e g a łk i oczn e z m a s y p la s ty c z n e j . . . 5, 146 T a r n in a (P r u n u s s p in o sa L . ) ...12, 302 T o rfo w ie c — część l i ś c i a ... 7, 195

— p o p rz e c z n y p rz e k r ó j liś c ia ... 7, 196

— p o p rz e c z n y p rz e k r ó j ło d y g i ...7, 196 U k w ia ł D i s c o s o m a ... 8— 9, 242 U w a r s tw ie n ie s p o r o d e r m y ...7, 192 U w a r s tw ie n ie e g z y n y ...7, 193 U rz ą d z e n ie s y g n a liz a c y jn e p r z e c iw p o ż a r o w e 10— 11, 280 U ży cie ź ró d ła p ro m ie n i y do d e fe k to s k o p ii 10— 11, 279 W ie s io łe k d w u le tn i (O e n o rh e ra b ie n n is L.) . . 12, 303 W p ły w n ie d o b o r u w ita m in y A n a z a ro d k i ś w in i 1, 1 W p ły w n ie d o b o r u ry b o f la w in y (B 2) n a z a ro d k i

s z c z u r ó w ...1, 7— 8 W p ły w n ie d o b o r u k w a s u p a n to te n o w e g o n a z a ­

r o d k i s z c z u r ó w ... 1, 9 W y k re s w ra ż liw o ś c i s łu c h u u k o n ik a p o ln e g o 5, 149 Z a w a r to ś ć h e s p e r y d y n y w r o ś lin a c h w mg°/o

w g D ie w ia tn in a ... 3, 92 Z m ia n y b io c h e m ic z n e z a c h o d z ą c e w liś c ia c h

B r y p h y ll u m . . . ... 4, 121 Ż a b a la t a ją c a (P o ly p e d a te s r e in w a r d tii) i in n e 8— 9, 243

Ż e ń -S z e ń 4, 122

P L A N S Z E

Czi P a j- s z i p r z y p ra c y — J u . C z ia n - ju . 6, 168 D o lin a B ia łe g o — f r a g m e n t — K . W y ro b a . . .1 2 , 307 D z iu ra w ie c c z te ro b o c z n y (H y p e r iu m m a c u la tu m

C r.) — Z. Z w o l i ń s k a ... 5, 153 F r a g m e n t D o lin y B ia łe g o w z im ie — K . W y ro b a 12, 307 H a ln ia k id z ie — Z. Z w o liń s k a . . 7 , 204 K o n ie — S zi P e j - h u n g ... 6, 169 K o tlin a M o rsk ie g o O k a — Z. Z w o liń s k a 7, w k ła d k a K ó z k a L e p tu r a ru b r a L. (C o leo tera , C e r a m b y c i-

d a e) r o z w ija ją c a się w o b u m ie r a ją c y c h p n ia ­ k a c h s o s e n — W ł. S tr o jn y ... 4, 129 K r a jo b r a z w io s e n n y p o d e sz c z u n a d r z e k ą L i-

-d z ia n — S zi P e j - h u n g ... 6, 185 L a s w ś n ie ż n e j sz a c ie — W . P u c h a ls k i . . . .1 2 , 298 L im b a (P in u s c e m b r a L.) n a d M o rs k im O k ie m

K . W y r o b a ... 12, 299 L iś c ie c — P h y lu m S ic c ifo lu m — K . W y r o b a 7, w k ła d k a M o rze m g ie ł z K a s p ro w e g o — Z. Z w o liń s k a 7, w k ła d k a N a ło w y S zi P e j - h u n g ...6, 185 N a p a r s tn ic a ż ó łta w a — D ig ita lis a m b ig u a —

T . G a l i ń s k i ...7, 205 N u tr i a — A. S k o w r o n - C e n d r z a k . 1, 16— 17 N u tr i a — H . R o g u s k i ... 1, 17 O s o b n ik k o lo n ii m s z y w io łó w — A. P ig o ń . . 7, 196 O w c z a rk i a lz a c k ie — W ł. P ie lic h o w s k i 3, 90

VIII W S Z E C H S W I A T

P a ź k ró lo w e j — P a p ilio m a c h a o n L. — W ł. S t r o j ­ n y ... 4, 121 P ra c o w n ia m a łż o n k ó w C u r ie w P a r y ż u , w k t ó ­

r e j M . S k ło d o w s k a - C u r ie w y d z ie liła c h lo r e k

r a d u ... 10— 11, 277

P r o te u s z r z ę s k a m i — A . F e lty n o w s k i . . . . 2, 64 P o z ło tk a — E s c h s c h a ltz ia C a lifo r n ic a — T . G a ­

li ń s k i ...7, 205 R o z c h o d n ik k a r p a c k i — Z. Z w o liń s k a 7, w k ła d k a S a la m a n d r a (S a la m a n d r a m a c u lo s a ) n a p n iu

d r z e w a — Z. Z w o l i ń s k a ...3, 91 S ęp p ło w y (G y p s F u lm is H a b l.) — W ł. P i e l i-

c h o w s k i . . ■ ...3, 98 S ie d le c k i M ic h a ł ( 1 8 9 5 ) ... . 8— 9, 222 (19 0 4 )... 8— 9, 223 ze sw o im i w s p ó łp r a c o w n ik a m i (1915) 8— 9, 238 (1926)... 8— 9, 239 S t. W y s p i a ń s k i ... 8— 9, 213 S k ło d o w s k i W ła d y s ła w z c ó r k a m i: M a n ią , B r o ­

n ią i H e l ą ...10— 11, 260 S k ło d o w s k a - C u r ie M a r ia z c ó r k a m i: I r e n ą

i E w ą ... 10— 11, 261 z m ę ż e m P io t r e m C u r ie w la b o r a t o ­

r i u m 10— 11, 276

Ś w ite z ia n k a I, I I — W ł. S t r o j n y ... 2, w k ła d k a S tu łb ie — K . W y r o b a ...7, w k ła d k a T a s z c z y n P h ila n th u s t r ia n g u l u m F . (H y m e n o -

p te r a , S p h e g id a e ) — W ł. S t r o j n y ...4, 128 T r z m ie le n a o śc ie — K . W y r o b a ... 7, 197 U ro c z y sto ść w P A N w X X r o c z n ic ę ś m ie rc i

M a r ii S k ło d o w s k ie j- C u r ie . . . 10— 11, 277 W ąw ó z S o b c z a ń s k i — J . U r b a ń s k i . . . 5, w k ła d k a W ie w ió r k a — W ł. P u c h a l s k i ... 1, 32 W id o k z M y ś le n ic k ic h T u r n i n a G o ry c z k o w e

w ie r c h y — Z. Z w o liń s k a . . . . . . . 7, 204 W ir u s g ry p y — A . F e lty n o w s k i . . . . 2, 64 W z im o w y p o r a n e k — W ł. P u c h a l s k i ... 12, 30&

Z a w is a k lig u s tro w ie c S p h i n x lig u s tr i L. — W ł.

S t r o j n y ... 4, 120 Z a w is a k b o ro w ie c I — W ł. S t r o j n y ... 5, 152 I I — W ł. S t r o j n y ... 5, w k ła d k a Z d ję c ie tr z e c h b ły s k a w ic — K . W y ro b a . . . . 2, 65 Z im a w le s ie — W ł. P u c h a l s k i ...1, 33 Z P ie n iń s k ie g o P a r k u N a ro d o w e g o — J . U r b a ń ­

s k i ... 5, w k ła d k a Ż a b k i — J u C z i a n - j u ... 6, 168 Ż a b y i s k r z e k — W ł. P i e l i c h o w s k i ... 3, 91 Ż u r a w z w y c z a jn y (G ru s g ru s L.) — J . P u c h a ls k a 3, 99

D R Z E W O R Y T Y I R Y S U N K I

C z i P a j - s z i , K u r c z ą tk a (r y s u n e k ) . . 6, o k ła d k a S e i f e r t A ., K a k tu s y (ry s u n e k ) . . . . 5, o k ła d k a S e i f e r t F r., K r y s z ta ł m a g n e ty tu (r y s u n e k ) 4, o k ła d k a

— N ie p y la k A p o llo ( r y s u n e k ) ... 7, o k ła d k a , . 1, o k ła d k a . . 3, o k ła d k a . 8— 9, o k ła d k a 10— 11, o k ła d k a

— N u tr i a ( r y s u n e k ) ...

— P e k iń c z y k „ M o w g li“ (ry s u n e k )

— S ie d le c k i M ic h a ł (r y s u n e k ) . .

— S k ło d o w s k a - C u r ie M a r ia (ry s u n e k )

O R G A N P O L S K I E G O T O W A R Z Y S T W A P R Z Y R O D N I K Ó W IM. K O P E R N I K A

Styczeń 1955 ZESZYT 1 (1845)

A L E K S A N D E R K O S IB A (W ro cław )

O P O W S T A W A N I U K R Y S Z T A Ł Ó W Ś N I E G U W A T M O S F E R Z E

W ŚWIETLE WARUNKÓW HIGROTERMICZNYCH Śnieg atm osferyczny jako jedna z trzech faz

w ody jest jedynym składnikiem atmosfery, któ­

ry podlega szybkim przeobrażeniom i przyjm u­

je w ielk ie bogactwo form krystalograficznych w naturalnych warunkach atmosferycznych. To­

też jest on ciągle przedmiotem intensyw nych badań naukowych. Stanowi ważny elem ent w dziedzinie gospodarczej, a ostatnio w yw ołuje coraz żyw sze zainteresowanie z punktu widze­

nia zdrowotnego i sportowego. Bogactwo jego form jest zaś od dawna niewyczerpanym źró­

dłem m otyw ów artystycznych, znajdujących wyraz i w sztuce ludowej.

D la m eteorologii i klim atologii przedstawia zjaw isko szczególnie ważne, nie tylko z uwagi na zagadnienie opadów na powierzchni gruntu i szatę śnieżną. Śnieg gra zasadniczą rolę w w ie­

lu procesach m eteorologicznych w atmosferze, przede w szystkim w genezie opadów i burz atmo­

sferycznych. Każda zaś z jego form krystalogra­

ficznych jest cennym, często jedynym wskaźni­

kiem warunków panujących w atmosferze, zwłaszcza w w yższych warstwach troposfery.

Zagadnienie śniegu w ogólności, szczególnie zaś śniegu atmosferycznego, poddane zostało bardzo żyw ym badaniom laboratoryjnym i bez­

pośrednim w atmosferze. Te badania bezpo­

średnie polegają na sztucznym w yw oływ aniu cłimur, a naw et opadów przez rozpylanie (z sa­

molotów) proszku śnieżnego w atmosferze prze­

syconej parą wodną, zwłaszcza w chmurach z przechłodzoną parą wodną. Badania te przy­

niosły w iele cennych w yników naukowych i praktycznych.

Za najważniejsze osiągnięcie ostatnich badań nad procesem krystalizacji pary wodnej w at­

m osferze uważać należy stwierdzenie, że zamar­

zanie nie m oże się odbywać, gdy jest tylko stan nasycenia pary wodnej względem lodu, lecz dopiero w stanie nasycenia pary wodnej w zglę­

dem wody, a więc w stanie silnego przesycenia względem lodu. Sublimacja zachodzi więc w at­

m osferze rzadko.

Ostatnie badania ( K u m o i ’a) wskazują na­

w et na w ielk ie prawdopodobieństwo, że w ogóle kryształki śniegu powstają tylko dzięki zamar­

zaniu mikroskopijnych kropelek wody, już po skondensowaniu się pary wodnej na cząstecz­

kach aerosoli w atmosferze. Para wodna ucho­

dzi jednak często w takich wypadkach uwagi,

gdyż trwa wówczas bardzo krótko, a ponadto

kropelki wody są trudne do uchwycenia zw ykły-

2 W S Z E C H Ś W I A T

m i m etodam i tak w obserwacjach w olnej atmo­

sfery, jak i w doświadczeniach laboratoryjnych.

Średnica takich kropelek jest przeciętnie rzędu 1

. (0,001 mm). Takie krople, złow ione, szybko parują, jeśli nie są natychm iast odpowiednio zabezpieczone. Np. kropla o średnicy 10~3 mm, w tem peraturze — 10°C i w w ilgotności w zglę­

dem w ody 100% w yparow uje w przeciągu 0,7 sekundy, a w obecności lodu w 0,03 sek. Za­

bezpieczenia dokonuje się ostatnio za pomocą cieniutkiej w arstew ki oliw y o bardzo niskiej tem peraturze gęstnienia, a do łow ien ia takich drobnych kropelek i jąder kondensacyjnych używ a się ostatnio pajęczyny lub drucika o śred­

nicy m niejszej niż 1 ix (D e s s e n s, 6).

Zagadnienie, czy zamarzanie pary wodnej od­

byw a się w yłącznie poprzez fazę płynną, czy także w prost przez sublim ację, w ym aga dal­

szych badań.

Rolę jąder kondensacyjnych i zamarzania spełniają prawie w szystk ie aerosole (niegazowe składniki) w atm osferze, które m ają charakter m ieszany, zarówno co do pochodzenia, jak i co do wielkości, form y i w łasności fizyczno-che- m icznych; są one pochodzenia organicznego i mineralnego. W ielkość aerosoli jest przeważ­

n ie rzędu 10—5 do 10—2 mm. Na ogół przyjm o­

w ało się, że aerosole to jądra nierozpuszczalne w wodzie. Tym czasem ostatnie badania w yk a­

zują ( J u n g ę , 8), że niektóre jądra są rozpu­

szczalne w wodzie, ale przy dużym rozcieńcze­

niu. Przez zaham owanie w ten sposób aktyw no­

ści odpowiednich jąder zamarzania m oże dojść do silnego przechłodzenia pary wodnej i opóź­

nienia zamarzania.

M ożliwe też jest, że odpow iednie jądra za­

marzania otoczone są innym i substancjam i, roz­

puszczalnym i w w odzie dopiero przy w iększym rozcieńczeniu, tj. znacznie poniżej punktu rosy.

W ówczas dopiero prawdopodobnie uw alnia się i uaktualnia nierozpuszczalne jądro zamarzania.

K oagulacja jąder zamarzania odbyw a się za­

zwyczaj w ten sposób, że m ałe jądra otaczają jądro w iększe. Im jądra są m niejsze, tym mniej czasu potrzebują do koagulacji. I tak np. gdy do koagulacji jądra o prom ieniu 5 X 10~* mm na jądrze o prom ieniu 5 X 10—3 mm potrzeba 1040 sekund przy koncentracji jąder 10 000/cm 3, a 104 000 sekund przy koncentracji 100/cm3, to do koagulacji jądra o prom ieniu 5 X 10~6 mm potrzeba (odpowiednio) tylko 0,62 i 62 sek.

Zamarzanie w ym aga znacznie w iększej kon­

centracji jąder niż kondensacja. Gdy np. w at­

m osferze nasyconej parą wodną chmury mogą się tworzyć już przy koncentracji jąder 10 000/m3, to skondensowana para wodna prze­

chodzi w kryształki dopiero przy koncentracji jąder rzędu 10 000 000/m3.

Rolę jąder zamarzania spełniają przede w szy­

stkim te aerosole, które mają w ielkie powino­

w actw o krystalograficzne ze śniegiem -lodem . Optymalne warunki posiadają oczywiście jądra lodowe. Jeżeli w chmurze o przechłodzonej pa­

rze wodnej pow stanie pierw sze prajądro lodo­

we, to dalszy proces powstawania kryształków odbywa się już łańcuchowo. N ie znane są jeszcze tylko przyczyny tak szybkiego wzrostu ilości po­

chodnych jąder zamarzania. W edług S c h a e f e - r a (14, 15) przyrost ten dokonuje się przez od- pryskiw anie drobnych cząsteczek od kryształków śniegu czy szronu. Cząsteczki odpryskują naj­

intensyw niej od kryształków dendrycznych — igiełek i gwiazdek, zwłaszcza w chmurach o wielkiej turbulencji, jak np. Cumulonimbu- sach, gdzie zderzenie kryształków jest częste.

W edług B e r g e r o n a (2, 3) i F i n d e i s e - n a (7), w szelkie krople deszczowe, z w yjątkiem m żawki, zapoczątkowywane są przez kryształki śniegu w atmosferze, a obfitsze opady powstają tylko wówczas, gdy w chmurach istnieje duża koncentracja jąder lodowych.

Każdy rodzaj jąder zamarzania ma swoją kry­

tyczną 1 tem peraturę i krytyczną koncentrację pary wodnej, od których począwszy jądra stają się „aktywnymi", to znaczy — dają początek procesowi krystalizacji.

Dawniej sądzono, że para wodna nie może się znajdować w stanie płynnym w atmosferze po­

niżej tem peratury — 15°C. Tymczasem now sze badania wykazują, że w tem peraturze od 0° do

— 15° zamarzają tylko krople większe, o śred­

nicy ponad 1 mm. Tłumaczy się to prostym prawdopodobieństwem, że ilość jąder zamarza­

nia jest tym większa, im krople są większe. Po­

niżej tem peratury — 15°C punkt zamarzania kropel spada gwałtownie. D otyczy to zwłaszcza kropel o średnicy m niejszej od 1 mm, jakie w ła­

śnie w chmurach przeważają. Gdy u kropel o średnicy 0,4 mm tem peratura zamarzania w y­

nosi — 15°C, to u kropel o średnicy 0,05 mm spada ona już do — 30°C. A by się kropla utrzy-

1 P rz e z te m p e r a t u r ę k r y ty c z n ą ro z u m ie ć t u n a le ż y te m p e r a t u r ę m in im a ln ą , p o n iż e j k tó r e j p a r a w o d n a n ie m o ż e się z n a jd o w a ć w s ta n ie k ro p e l, a lb o te m p e r a t u r ę g ra n ic z n ą , od k tó r e j z a c z y n a się n a g ły w z ro s t lic z b y k r y s z ta łk ó w śn ie g u .

m ała w stanie płynnym , przechłodzenie musi być tym większe, im krople są m niejsze, z uwagi na siłny wzrost prężności pary nasyconej w miarę spadku w ielkości kropel.

Przechłodzenie to ujm uje najlepiej wzór V o 1 m e r a (17), (oparty na znanym sformuło­

w aniu T h o m s o n a ) :

Ts - T r 2c?M rQ d ’

w którym Ts = 273°C, Tr — tem peratura efek-

1

T

273°C, Tr

tyw na fuzji kryształka o promieniu r, T — tem ­ peratura aktualna powietrza, r — prom ień m a­

ksym alny kryształka (koła wpisanego w kry­

ształek), a — energia napięcia m iędzy ścianami lodu i wody, M — ciężar molekularny, Q — ciepło fuzji, d — gęstość kryształu. Równanie to w ażne jest tylko przy m ałych różnicach Ts— Tr.

Przy różnicach w iększych od — 10° stosuje się raczej wzór:

2

M rQ d

Z równania (2) wynika np., że na krysztale o prom ieniu 8,8 A krople mogą „krystalizować11

=Ts e-

w tem peraturze niższej od — 20°C, a powyżej tej tem peratury kryształ rozpuści się w kroplach i pozostają one w stanie niezamarzniętym.

Z tego, cośmy wyżej pow iedzieli o tempera­

turze zamarzania kropel pary wodnej, wynika, że temperatura — 15°C stanowi w m eteorologii bardzo w ażny punkt krytyczny, tym bardziej że w łaśnie w tej temperaturze w ystępuje ma­

ksym alny wzrost (liniowy) kryształków. Przy­

pada to więc tuż poniżej tej tem peratury 2, przy której zachodzi m aksymalna różnica m iędzy prężnością pary nasyconej wobec kropel pary wodnej a takąż prężnością wobec kryształków śniegu czy lodu.

W edług teorii dawniejszych ( D o r i n g 1935, V o 1 m e r 1939), opierających się na statystyce termodynamicznej i zakładających płaskie po­

wierzchnie krystalizacji, szybkość przyrostu li­

niowego kryształków w parze wodnej przesy­

conej w stosunku do lodu co najmniej o 150%, byłaby rzędu 1

- na dzień.

W edług now szych teorii szybkość przyrostu kryształów jest znacznie większa. Z teorii tych na uwagę zasługują w yw ody B u r t a n a i M a ­ s o n a (10), które liniow y wzrost kryształów (R) określają następującą funkcją:

Ą y g p

\ 2 n m k T ’

gdzie A oznacza współczynnik akomodacji ( L a n g m u i r a ) , v — objętość molekularną, o — przesycenie pary wodnej, p — ciśnienie pary wodnej w stanie równowagi wobec kry­

ształu, m — masa, K — stała B o l t z m a n n a , T — temperatura.

R = i (3)

(

2

Otóż w edług tego wzoru m aksymalna szyb­

kość liniow ego wzrostu kryształów, w tempera­

turze — 15°C i przy założeniu, że kryształy nie są płaskie, w ynosiłaby około 30 a/sek. Wynik ten

2 T e m p e r a tu r a ta , ja k w ie m y , w y n o si — 12°C.

i*

4 W S Z E C H Ś W I A T

m a lepsze potw ierdzenie w św ietle obserwacji niż w św ietle obliczeń daw niejszych.

Poniżej — 15°C rola jąder w zamarzaniu wzra­

sta bardzo silnie. Następnym punktem krytycz­

nym w zamarzaniu jest tem peratura około

— 32°C, poniżej której pozostaje już w atmosfe­

rze n iew iele jąder niezużytych, czyli nieaktyw ­ nych. Odnosi się to przede w szystkim do w yż­

szych w arstw troposfery, chyba że jądra prze­

dostały się tam w nadm iernej ilości z silnym i prądami w stępującym i, np. w Cumulonimbu- sach.

Dalszym punktem krytycznym w zamarzania pary wodnej w atm osferze jest tem peratura około — 42°C, poniżej której para wodna zamar­

za prawdopodobnie już tylko w drodze subli- macji.

Do niedaw na sądzono, że jest to ostatni punkt krytyczny dla pary wodnej w stanie kropel.

Ostatnio udało się jednak stw ierdzić istnienie, nielicznych już, co prawda, kropel jeszcze w tem peraturze — 60° do — 65°C (C w i 1 o n g, 4, 5)3.

N ajw iększy gradient ciśnienia dyfuzyjnego pary wodnej wobec kryształków śniegu panuje na ich narożach, dlatego naroża narastają szyb­

ciej niż inne części kryształu. N arastanie to jest tym szybsze, im w yższa jest tem peratura za­

marzania i im w iększa jest w ilgotność, tj. kon­

centracja kropel pary wodnej. W takich warun­

kach opad śniegu składa się głów nie z form den- drycznych — igiełk ow ych i gw iazdkow ych — rozwidlonych tym silniej, im w iększe było prze­

sycenie parą wodną.

Obecność form dendrycznych w opadzie śnież­

nym jest w ięc wskaźnikiem w yższej tem pera­

tury zamarzania i w yższej koncentracji pary wodnej w atmosferze.

W niskiej tem peraturze zamarzania kropel pary wodnej i przy m ałej ich koncentracji w at­

m osferze różnice w gradiencie dyfuzyjn ym pary wodnej wobec kryształków śniegu, m iędzy ich narożami a pozostałym i częściami, są małe.

D zięki tem u kryształki śniegu przyrastają na całej swej sieci równom iernie. W ówczas tworzą

3 T e o s t a tn i e w y n ik i o s ią g n ię to m e to d ą la b o r a t o r y j ­ n ą . B a d a n ia l a b o r a to r y jn e n a d ś n ie g ie m p o s u n ę ły się w o s ta tn ic h la t a c h b a r d z o s z y b k o n a p r z ó d , o d k ą d z a ­ s to s o w a n o w n ic h n o w o c z e s n e m e to d y , z w ła s z c z a n e u ­ tr o n o w ą m e to d ę d y f r a k c ji , u m o ż liw ia ją c ą lo k a liz a c ję s t r u k t u r y k r y s ta lo g r a f ic z n e j i a to m ó w , w sz c z e g ó ln o śc i a to m ó w w o d o r u ; ty c h o s t a tn i c h p r z y u ż y w a n iu p r o ­ m ie n i X n ie d a ło się z lo k a liz o w a ć .

się kryształki pełniejsze — blaszki, słupki, pira­

m idki czy też kom binacje tych dwu ostatnich postaci.

Gdy kryształ gwiazdkowy przedostanie się do chmur chłodniejszych i o m niejszej koncen­

tracji kropel pary wodnej, wów czas dopełnia się i przechodzi w form ę blaszkową. K ryształy śnie­

gu mają nieraz na sobie ślady bardzo różnorod­

nych warunków m eteorologicznych w atm osfe­

rze.

K ryształki pojedyncze i m ałych rozmiarów świadczą o niższej tem peraturze zamarzania, na­

tom iast kryształki większe, zwłaszcza ich zrosty w postaci płatków, są wskaźnikiem wyższej tem ­ peratury krystalizacji.

Płatki śniegu 4 mogą powstawać w drodze m e­

chanicznego zaczepiania się kryształków o sie­

bie lub też przez zlepianie się kryształków, gdy przechodziły one fazę częściowej ablacji. Płatki pow stają w ięc przeważnie z kryształków den­

drycznych — gwiazdkow ych i igiełkowych, prę­

cikowych; rzadziej zaś z blaszkowych.

Płatki są tym większe, im dłuższa jest ich droga w atmosferze. Najkrótszą, bo prawie pio­

nową drogą opadają płatki i kryształki w atmo­

sferze spokojnej, kiedy to szybkość opadania śniegu jest duża, bo np. blaszki o przekroju rzę­

du 0,5 mm opadają z szybkością około 30 cm/sek.

Im większa jest składowa pozioma drogi opa­

dania kryształków, tym większa wypada ilość ich zderzeń i tym w iększe tworzą się płatki, w zależności zresztą także i od tem peratury oraz zagęszczenia kryształków w powietrzu.

W atmosferze spokojnej, ale przy dość dużej składowej poziomej, najczęściej notowane zagę­

szczenie kryształków śniegu w ynosi około 10 dm3, a najczęściej notowana szybkość opada­

nia 10 do 100 cm/sek.

Najw iększe płatki śniegu w ystępują wówczas, gdy kryształki gwiazdkowe, które tworzą się

4 P rz e z p ła t k i n a le ż y t u ro z u m ie ć s p lo t w ię k s z e j lu b m n ie js z e j ilo śc i k r y s z ta łk ó w p o je d y n c z y c h .