Architektura i Budownictwo : miesięcznik ilustrowany, R. 8, Z. 6

CM

co

a

D L A B U D O W L I !

B A D A N I A G R U N T Ó W . P A L E F U N D A M E N T O W E .

W Z M A C N I A N I A F U N D A M E N T Ó W . U S Z C Z E L N I A N I A

M U R Ó W I B E T O N Ó W . O B N I Ż A N I A W Ó D T E R E N O W Y C H N A CZAS B U D O W Y — S P E C JA L N E IN S T A L A C J E PO M PO W E.

W S Z E L K I E R O B O T Y P O D Z I E M N E .

STUDNIE W IERCONE I O P U S Z C Z A N E .

M. ŁEMPICKI ^{SP. AKC.}

S P .zo .o .

WODOCIĄGI - KANALIZACJA - CENTRALNE OGRZEWANIE.

kanalizacje wodociągi

I N Ż . W I T O L D M A L I N O W S K I

SOSNO W IEC K A T O W IC E

OD 3 0 L A T W Y K O N U J E

W I T R A Ż E

O S Z K L E N I A

M O Z A J K I

O D Z N A C Z O N Y 14 Z Ł O T E M I M E D A L A M I 12 D Y P L O M A M I HONOROWEMI

K R A K O W S K I Z A K Ł A D W I T R A Ż Ó W I M O Z A J K I

S . G r . Ż E L E Ń S K I

K R A K Ó W

A L . K R A S I Ń S K I E G O 2 3 T E L . 1 0 6 - 1 6 P . K . O . 4 0 5 - 5 0 6

W ilr a ż w gm achu Syn dykatu P olsk ich Hut ¿ e la z n y c h w K a tow ica ch w yk.

K ra k ow sk i Zak ład W itra ż ó w , oszk leń a rtystyczn ych i fa b ry k a m ozajki szklanej S. G . Ż eleń sk i.

F r a g m e n t z c s t a c ji p o m p d o p o d n o s z e n ia c iś n ie n i a w o d y w K a t o w i c a c h .

P 0 R A ' D Y W KWESTJACH OGRZEWALNO - TECHNICZNYCH

„TERMO“ ^{s p . z o o} KATOWICE

UL. KRAKOWSKA 2 . TELEFONY: BIURA 2 5 6 0 , W A RSZTATY I MAGAZYN 2 804, ADRES TELEGR. „TERMO“ .

URZĄDZENIA OGRZEWALNE NA-I ODW IETRZAJĄCE

KĄPIELOWE SANITARNE SUSZARNIE

OGRZEWANIA D ALEKO NO ŚN E OGRZEWANIA M IAST

ZUŻYCIE CIEPŁA O DLO TO W EG O SPAW ANIA AUTOGENICZNE

RUROCIĄGI WYSOKIEGO CIŚNIENIA

S P E C JA L N O Ś Ć :

W YKO NANIE STACYJ POMP I WODOCIĄGI.

C e n tr a la o g r z e w a n ia d a l e k o n o ś n e g o n a k o p a ln i „ B y t o m " .

J. K R U S Z Y Ń S K I

A. GRÓJECKA. 33 TEL. 9-20-33

U r z ą d z e n i e c e n t r a ln e g o o - g r z c w a n l a w o d n e g o i C ie p ­ le j w o d y — k o t ł o w n i a . G m a c h S z k o ł y P o w s z e c h n e j M . K o n o p n i c k i e j w D ą b r o ­ w i e G ó r n i c z e j . W y k . fi r m a K r u s z y ń s k i " w S o s n o w c u

Z A K Ł A D Y U R Z Ą D Z E Ń Z D R O W O T N Y C H — CENT­

R A L N E O G R Z E W A N IA — K A N A L IZ A C J E — W O D O ­ C I Ą G I — P R A L N I E M E ­ C H A N IC ZN E — K U C H N IE

S O S N O V I E C

U l i c a S W O B O D N A 12

T E L E F O N Y : 2-5 7 i 11-84

„J E G A ”

G Ó R N O Ś L Ą S K A FABRYKA L A K IE R Ó W I FARB

S p . z o g r . o d p .

K R Ó L E W S K A H U T A UL. H A JD U C K A N r. 55/57

A d r e s t e le g r . : J E G A - K R Ó L . H U T A P. K . O . K a t o w i c e N r . 3 0 4 . 6 8 2

T e l e f o n : K r ó l. H u ta N r . 1 8 i 2 - 0 2 S t a c j a k o l e j o w a : H a jd u k i Ś lq s k

N A J N O W O C Z E Ś N IE J U R Z Ą D Z O N A , W W Y ­ T W Ó R C Z O Ś C I N A J Z D O L N IE J S Z A F A B R Y K A

L A K I E R Ó W W P O L S C E

WYTWARZA MIĘDZY INNEMI NIŻEJ PODANE, O G Ó LN IE ZNANE, jA K O ŚC IO W E W Y R O B Y :

„J E G A L IN ”

E m a lja na z e w n ą t r z , b ia ła

„ G L A S U R IN ”

E m a lia na w e w n ą tr z , b ta ła i k o lo r o w a

J E G U R IT ”

Ś r o d e k u n iw e r s a ln y d o g r u n to w a n ia p o d łó g i t . d .

„FERRO LIT”

E m a lia b u r s z ty n o w a d o p o d łó g

„ S U C C IN O R ”

„J E G A L IT "

„1 7 C ”

L a k ie r y b u r s z ty n o w e

„B IT U M IT "

C z a r n y i r o d e k , iz o lu ją c y p r z e c iw w il g o ­ c i. w y tw a r z a n iu s ię g r z y b ó w d o m o w . it d .

L A K IE R Y n a g r z e j n i k i , w y tr z y m u ją c e w y s o k ie t e m p e r a tu r y

F A R B Y c h r o n ią c e p r z e c iw rd z y d la k o n s tr u k c y j ż e la z n y c h

P O Ł Ą C Z E N IE K O N S T R U K ­ C Y J N E G R U B Y C H Ś C I A N C E R A M I C Z N Y C H Z P O ­ W I E R Z C H N I Ą S T A L O W Ą P O - W IĘ K S Z A P O J E M N O Ś Ć i Z D O L N O Ś Ć - i P R O M I E N IO ­ W A N I A C IE P Ł A O R A Z j Z A ­ P E W N IA T R W A Ł A H E R M E ­ T Y C Z N O Ś Ć P IE C A

PRZEDSIĘBIORSTWO B U D O W L A N E

G U S T A W WEINZIEHER

W B Ę D ZIN IE T E L . 4 -4 1 m . 41 W Y K O N Y W A W S Z E L K I E R O B O T Y B U D O W L A N E

R O K Z A Ł O Ż E N I A 1 9 0 8

W Y K O N A Ł O M IĘ .D ZY INNEM I N A S T Ę P U J Ą C E R O B O T Y i

R z e ź n i a m i e j s k a w R ę d z i n i e

„ „ , , D i j b r o w l e G ó r n i c z e j

„ „ „ K o w l u

R l o k l m i e s z k a l n e d l a Ł w o w s k i e y o Z a k ł a d u L J b czp . o d w y p a d k ó w w R ę d z in ie *

D o m m i e s z k a l n y w R ę d z i n i e p r z y u l. M a ł a c h o w s k i e g o N r . 3 » .

„ „ , , ,, p r z y u l . M a l u e h o w s k i c g o N r. 2 3 .

„ „ „ „ p r z y u l . K o ł ł ą t a j a N r . i).

, , „ „ K a t o w i c a c h p r z y u l . K r a k o w s k i e j N r. i i i . W i l l a w R ę d z i n i e p r z y u l . Z a g ó r s k i e j .

B u d y n e k s z k o ł y p o w s z e c h n e j d l a M a g i s t r a t u 111. R ę d z in a . d la k i e r o w n i k ó w s z k ó l p o w . d la M a g i s t r a t u m . R ę d z i n a .

„ O ś r o d k a Z d r o w i a d la M a g i s t r a t u n i . R ę d z in a .

„ S i e r o c i ń c u d l a Ż y d o w s k i e g o T o w a r z y s t w a D o b r o c z y n ­ n o ś c i w R ę d z in i e .

„ f a b r y c z n y d la f a b r y k i w y r o b ó w c e r a m i c z n y c h „ J ó z e f ó w “ w S o s n o w c u .

„ A m b u l n t o r j u m w S z p i t a l u M i e j s k i m w R ę d z in i e . W o d o c i ą g i m ia s t a R ę d z in a .

W i a d u k t ż e l b e t o w y w R ę d z i n i e n a u l . K o ł ł ą t a j u . M o s t ż e l b e t o w y w C z ę s t o c h o w i e .

O k o ł o 5 0 k m . s z o s y i v p o w . b ę d z i ń s k i m .

7 „ d r ó g u l e p s z o n y c h z k o s t k i g r a n i t o w e j w m i a s t a c h Z a g ł ę b i a D ą b r o w s k i e g o .

B lok i m ieszk a n iow e Z. U . S ., w y b u d o w a n e w 1931 r. przez f-m ę P rze d ­ s ię b io rstw o B u d ow la n e , , G ustaw W e in z ie h e r '' w B ęd zin ie. \

NOWY

A SO R TY M E N T RO OŚWIETLENIA

f i o z e c c i :

/ KARKYKA K YR A N IN M J

E L E K R Y T K N Y m

W .

z ¿ £ .á tf0 7 i¿ a

0 0

4 9

CZASOPISMO

„ C E M E N T “

bogato ilustrowane, w ycho­

dzi co miesiąc, poświęcone budownictwu betonowemu i żelbetowemu.

Prenumerata roczna zł. 12.

CZASOPISMO

„ B E T O N

<<

ilustrowane, wychodzi co 2 miesiące, poświęcone popu­

larnym zagadnieniom , zwią­

zanym z betoniarstwem — nieodzowne pismo dla be­

toniarzy i budowniczych.

Prenumerata roczna zł. 5.

Adres Red. i Adm .:

W a r s z a w a , ul . C z a c k i e g o 1, m. 1.

Lubi nus, Stein i Ska

WŁAŚC. MIKOŁAJ DZIUK

K A T O W I C E

u l. Z a b r s k a 7 i 9.

Rok założenia 1 9 0 3 . Telefon 2 4 4 5 .

Wykonuje:

Urzqdzenia ogrzewań centralnych wszelkich systemów Instalacje wodociqgowe

Zakłady kqpielowe dla kopalń i hut

,

- J i l

; •

/Lor ;i|ur.\litm

*< i'1 Mwkym

: (sapsWjnüinfiiQkssEj m

■

Suszarnie dla cegielń

Urzqdzenia dezynfekcyjne pralń i kuchen

parowych

Kuto-żelazne szafy dla ubrań robotniczych

ELEKTRO-

INDUSTRJA

wł. ALFONS SPIKA

KRÓL HUTA

RYNEK Nr. 18.

BIURO ELEKTRO - TECHNICZNE I WARSZTATY - TELEFON 1334.

K O N T A B A N K O W E : Ś L Ą S K I B A N K L U D O W Y , P. K. O . K A T O W IC E 3 0 6 1 5 4 .

K o s z t o r y s y i P r o s p e k t y .

O g rz e w a n ie na o d le g łe przestrzenie. O g rz e w a n ie w iększych pom ieszczeń. U rzą d ze n ia pra ln i i kuchen pa row ych. U rz ą d z e n ia suszarni. U rz ą d z e n ia k ą p ie ­ low e. U rz ą d z e n ia ustępów pojedyn czych i z b io ro ­ wych. In sta la cje na- i o d w a d n ia ją c e . Przew ody ru ­ row e. W c ią g a ln ie ubrań ro b o tn iczych .

URZĄDZENIA WENTYLACJI Z U Ż Y C I E C I E P Ł O T Y

SP. Z O G R . O D P . Z A Ł O Ż O N O 1 8 8 9 r.

SPECJALNA FABRYKA DLA TECHNICZNYCH

u r z ą d z e ń H I G J E N I C Z N Y C H

K A T O W I C E II

UL. K R A K O W S K A 9.

T E L E F O N N r. 2 1 3 .

CENTRALNE OGRZEWANIE

Sanitarneurządzeniew przychodni le- Natryski serjowew łazienkachrobotniczychSzatniadlagórnikóww jednej z kopalńAparatydlaprzygotowaniaciepłej wody czniczej w jednej z kopalńnaG Śląsku. w jednej z kopalńnaGórnymŚląsku. naGórnymŚląsku. i ogrzewaniaw jednej z kopalńnaG. Śl.

T ECH N ICZN Y CH URZĄ- D Z E Ń I A P A R A T Ó W

L f l mL A

FABRYKA ZDROWOTNO-

C e n tr a ln e o g r z e w a n ie w Z a k ła d a c h T e c h n i c z n o - N a u k o w y c h w K a t o w i c a c h , w y k o n a n e p r z e z f - m ę „ E . L A M L A " , K a t o w ic e

OGRZEWANIA CENTRALNE.

INSTALACJE NA-I ODWAD­

NIAJĄCE. U R Z Ą D Z E N I A DEZYNFEKCYJNE.

SOBI ESKI EGO 13 T E L E F O N 1433

S z k o ła H a n d lo w a w K r ó l . H u c ie . C e n tr a ln e o g r z e w a n ie w yk - f - m a „ E . J .A M L A " , K a t o w ic e .

Z a k ła d y T c c h n i c z n o - N a u k o w e w K a t o w i c a c h . C e n tr . o g r z e ­ w a n ie i p r z e w i e t r z a n i e w y k . f - m a „ E . L A M L A " , K a t o w ie c .

KATOWICE

GÓRNOŚLĄSKIE TOW. TELEFONÓW

K A T O W I C E

S K R Z . P O CZT. 16 T E L E F O N 7 6 3

KONCERN H. FULD

W B A Z Y L E I

SP. Z O G R . ODP.

G m a c h m a g i s t r a t u w K a t o w i c a c h .

P r o je k t i in s t a la c je z e g a r ó w c le k t r . w y k . f - m a „ G ó r n o ś l ą s k i e T o w a r z y s t w o T e l e f o n ó w "

S p . z o . o . w K a t o w i c a c h .

i n s t a l u j e w ynajm uje s p r z e d a j e Konserwuje zabezpiecza

urządzenia telefoniczne, św ietlno- sygnałow e, elektryczne zegary, alar­

m ow e aparaty Kontrolne i t. d. jaK rów nież

opracowuje odpowiednie Kosztorysy.

A r c h . K . S c h a y c r . G i m n a z j u m p a ń s t w o w e w S z a r l e ju - P ic k a r a c h .

I n s t a l a c je z e g a r ó w e l e k t r ., u r z ą d z e ń s y g n a l i ­ z a c y j n y c h o r a z t e l e f o n ó w w y k . f - m a „ G ó r n o ­ ś lą s k ie T o w a r z y s t w o T e l e f o n ó w " S p . z o . o . ( K a t o w ic e ) .

Artykuły Rysunkowe Z a k ł a d K o p j o w y

Lampy Kopjowe

S T . S Z Y M A Ń S K I i K. C Y G A Ń S K I

W A R S Z A W A . W IL C Z A 32, T E L . 8 -1 4 -7 8

Z N A C Z N E O B N I Ż E N I E K O S Z T Ó W B U D O W Y O d 1930 r. w yk on an o strop ów IS T E G w P olsce 48500 m'-‘.

W 1931/32:

1) D om o fic e r s k i, K o sz y k o w a 79, z le c . Fu nd. K w ater. W ojsk , m2 12000 2) ,, m ieszk ., R a k o w ie c k a 9 ,, B o b ro w sk i i S łu b ick i ,, 2500

3) ,, ,, T a rg o w a 15 ,, ,, ,, 2700

4) G m a ch P . K . O .. Jasna 9 ., P . K. O . ,, 2300 5) S p ó łd z , Urzt*dn. M o n o p o lu S p irytu s., S ą k o ciń sk a 4 ,, 6000

W Ł A Ś C I W O Ś C I : O G N IO TR W A ŁY , M A Ł A W Y SO K OŚĆ KON STRU KCYJN A, LEKKI (180 kg/m2), S Z Y B K I W W Y K O N A N I U . NIE W STRZYM U JE BIEGU RO B Ó T M U R A R ­ SKICH. NIE W Y M A G A D E S K O W A N I A . ANI

S T E M P L O W A N I A

Na żądanie kosztorysy i porady b e z p ł a t n i e .

— ... - ...: S T R O P Ż E L B E T O W Y ..... ...

„1 S T E G “

C H R O N IO N Y P A T E N T E M

T a ń szy od stro p ó w K lein a o 2 5 °/0. T a ń szy o d strop ów ż e lb e to w y ch ż e b r o w y ch o 1 5 %

„P O L S T R O P“

S P Ó Ł K A DI , A B U D O W Y S T R O P Ó W Ż E L.-B E T.

L W Ó W . UL. STA SZIC A 8. T EŁ . 8a-33

E K S P O Z Y T U R A

N A W A R S Z A W Ę I W O J E W Ó D Z T W O W A R S Z A W S K I E — P R Z E D S I Ę B I O R - S T W O R O B O T I N Ż Y N I E R Y J N O -B U D O W L A N Y C H

A. R E 1 N B E R G i J. S P I E G E L

I N Ż Y N I E R O W I E

W arszaw a, ul. W spóln a 54. Tel. 9-09-99.

Nowoczesne Armatury i Żyrandole

C entrala Ś w iatła

i Śląska Fabryka W y r o b ó w M e t a l o w y c h

Sp. z ogr. odp.

K A T O W I C E , ulica G L I W I C K A 21/23

ELEKTRYCZNA K 0 P i A R :N I A

rysunków na wszelkich papierach światłoczułych

POWIELARNIA

SKRYPTÓW WYKŁADÓW DJAGRAM, NUT I T. P.

(bez żadnych klisz drukarskich)

F 0 T 0 L I T 0 G R A F J A

P L A N Ó W 1 M A P

na dowolnych papierach, kartonach i bristolach

W I E L O B A R W N I E

C. PRZYTULSKI

S O S N O W I E C , UL. 3-GO MAJA 15, TEL. 6-22.

M AŁE ZA KŁADY Ć R A F IC Z Ń E /

POLSKI Z A K Ł A D

O B R A B I A N I A M A R M U R U I S Z K Ł A

K A T O W I C E U L . M A R I A C K A 35 T E L . 1€SS ^{i U}

W łasn e kamieniołomy w woj. K iel eckiem.

Tartaki marmuru i granitu. yłączna sprzedaż labradoru i granitów rosyjskich.

D o t y c b c z u s d o s t a r c z y l i ś m y i w y k o n a l i ś m y r o b o t y m a r m u r o w e :

lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllll jennej, Gdynia. Bank Rolny, Gdynia. Izba Kraków. Szkoła T ech n iczn o-Z a w od ow a , Bank Rolny, W arszawa. Zamek K rólew - Przem ysłow o-H andlow a, Łódź. Zamek K atow ice. Bank F ranco-Polonaise, Kato- ski, Warszawa. Zamek Prezydenta Rzp. K rólew ski na W awelu, Kraków. Magistrat w ice. Bank Gospodarstwa K rajow ego, Ka- Polskiej, W isła. Uniwersytet, W arszawa. Gminy, Janów. Kawiarnia „A d ria", W ar- tow ice. Magistrat Miasta N ow y-B ytom i t. d.

Sejm, W arszawa. Casyno Marynarki W o- szawa. Komunalna Kasa O szczędności, |||||||||jj|illlllillllllll!lllllllllllllllllllllllllllllllllll!llll|lllllllll

B iu ro R e p re ze n ta cy jn e 'W A R iS 2 A "W A Chmielna 38. Tel.

N O W O S C

W handlu księgarskim ukaże się książka pod tytułem

/

J J

„SZTUCZNY KAMIEŃ

w opracowaniu inż. M IK O Ł A JA MASŁOW SKIEGO

W ten sposób został za sp o ko jo n y oddaw na odczuw any brak fachow ych w skazów ek z d zie d zin y sztucznego kam ienia, teraz- zo, lastrico i t. p. m a te rja łó w , z tak w ie lk ie m pow odze niem z a s t ę p u j ą c y c h natu ra ln e ka m ie n ie w b u d o w n i c t w i e .

W szyscy zatem fachow cy m ogą nareszcie nabyć ta k cenne dla nich w skazów ki w ję z y k u p o lskim bez p otrzeby p o słu g iw a n ia się ksią żka m i w jęz. obcych, często n ie d o stę p n ych dla czytelń.

K sią żk ę tę w y d a ł Z w ią zek F abryk C e ­

m en tu , W a rsza w a , ul. C za ck ie g o Nr. 1. CENA ZŁOTYCH 2.— ZA EGZEMPLARZ

DO N A B Y C IA WE W S Z Y S TK IC H W IĘ K S Z Y C H KSIĘGARNIACH

N A G R O D Z O N Y Z Ł O T E M I M E D A L A M I : na Wystawie Budowlanej

V I T a r g ó w W s c h o d n i c h w e L w o w i e 1 9 2 6 roku i n a p ó ł n o c n y c h D r u g i c h T a r g a c h w W i l n i e w 1 9 0 0 roku.

H Y D R O F U G E C A S T O R

z a b e z p i e c z a o d

przeciekania, wstrzymuje ciśnienie

we wszystkich przypadkach, jako to:

X L G O C X iz°lac:ji rezerwoarów, murów, kanałów, basenów, tuneli, tarasów, fasad, szczytów i fundamentów.

H Y D R O F U G E C A S T O R

d o d a j e s i ę do z a p r a w y c e m e n t o w e j

P o s i a d a n a s k ł a d z i e :

P R Z E D S I Ę B I O R S T W O B U D O W L A N E

M A U R Y C Y K A R S T E N S

W L o n d y n i e p r z y p l a c u P i c c a d i l l y C i r c u s , n a j­

w ię k s z a z i s t n ie j ą c y c h k o le j p o d z i e m n a z o s t a ła u s z c z e ln io n a H Y D R O F U G E C A S T O R E M .

S P R Z E D A Ż w Warszawie Koszykowa 7, tel. 827-95. W Krakowie: ul. Kleparz 5, Biuro C A ST O R . tel. 102-18. W Katowicach: inż. Kazimierz Wretowski, Gen. Zajączka 19,

tel. 14-15, w W ilnie: B iu ro H andlow e M . Jankowski, S-to Jańska Nr. 9.

K A R O L K O R N

BUDOWLANA SPÓŁKA AKCYJNA BIELSKO

IllllllllllllUllllllliillllllllllllllllll

UL. M IC K IE W IC Z A 21.

FILJA: K A TO W ICE

llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll

UL. KRASIŃSKIEGO 42.

T ele fon y ce n tra ln eg o biura Na Na 2070 i 2071.

T elefon tartaku p a row eg o Na 2072. T e le fo n s t o ­ larni bu dow lanej Na 2073 T elefon filji Na 2396.

P. K. O. WARSZAWA 180.051 ADR. TELEGR.: BudKorn, Bielsko.

iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniimiiiiiiiii

W YKONUJE wszelkie roboty budowlane, żelbe­

tonowe, inżynierskie i architektoniczne. Posia­

da własną stolarnię budowlaną i artystyczną,

tartak par., cegielnię, kam ieniołom y i wapiennik.

Olbrzymi wpływ kultury amerykańskiej na Europę powojenną prze­

jawi! się w każdej niemal dziedzinie życia.

Muzyka, literatura, teatr, sztuki plastyczne amerykanizują się, czerpiąc z kultury amerykańskiej.

Architektura, będąca wykładnikiem epoki, jako sztuka najwięcej z życiem związana, będąca życia ramą i zwierciadłem, nie pozostała wtyle. Europa amerykanizuje się i w tym kierunku.

Holenderski dom burżuazyjny i amerykański drapacz reklamowy stają się pierwowzorami dzisiejszego kierunku architektury europej­

skiej.

Śląsk, ta najbardziej amerykańska dzielnica Polski, wyprzedził inne dzielnice pod względem „pięcia się ku górze” . Powstaje tutaj pier­

wszy wielopiętrowy budynek, jeden z najwyższych w Europie.

Stal jest kośćcem budowli wielopiętrowej, to też nic dziwnego, że Śląsk — ojczyzna polskiej stali — pierwszy buduje szkieletowe dra­

pacze.

Akcja budowlana Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego w ostatnich latach dała Śląskowi 45 domów mieszkalnych urzędniczych o 1639 izbach, 638 domów robotniczych o 4071 izbach, 27 domów celnych o 382 ubikacjach urzędowych i mieszkalnych, 16 domów policyj-

P a r t e r . 1 : 250.

1- 2. A rch.: Tadeusz M ichejda i Ł u ­ cjan Sikorski (Katowice). G m ach Syndykatu Polskich Hut Żelaznych w Katowicach.

169

F r a g m e n t w e s t ib u lu .

F r a g m e n t w e s t ib u lu .

3 — 4. Arch.: Tadeusz Michejda i Łucjan Sikorski (Katowice). G m ach Syndykatu Polskich Hut Żelaznych w Katowicach.

170

W c s t i b u l .

U r z ą d z e n ia s a n it a r n e , h y ­ d r o f o r i k a n a li z a c ję w y k . f.

,,E . L a m i a " ( K a t o w ic e ) . W itr a ż e f i r m y „ S . G . Ż e ­ l e ń s k i " ( K r a k ó w ) .

K la tk a s c h o d o w a g łó w n a .

5— 7. Arch.: Tadeusz Michejda i Łucjan Sikorski (Katowice). G m ach S. P. H. Ż. w Katowicach.

P o r ę c z .

S a la s t o ło w a .

Ś w ie c z n i k s a li p o s i e d z e ń .

8—13. A rch .: Tadeusz M ichejda i Łucjan Sikorski (Katowice). G m ach Syndykatu P. H. Ż. w Katow icach.

U r z ą d z e n ia s a n i t a r n e , h y d r o f o r i k a n a liz a c ję w y k . f .

„ E . L a m i a “ ( K a t o w ic e ) . W i t r a ż e f i r m y „ S . G . Ż e ­ l e ń s k i “ ( K r a k ó w ) .

nych o 282 izbach i ubikacjach urzędowych, 10 budynków szkól średnich o 983 ubikacjach szkolnych i mieszkalnych, 7 budynków administracji ogólnej o n 68 ubikacjach urzędowych i mieszkalnych, 10 domów użyteczności publicznej o 603 ubikacjach, 54 gmachy szkól powszechnych o 530 klasach lekcyjnych.

Jak z powyższego wynika, największy nacisk położono na budow­

nictwo mieszkaniowe, by choć w części ukrócić nędzę mieszkaniową, która w latach ostatnich przyjęła i tutaj katastrofalne rozmiary. Po­

zostawione przez zaborców budynki publiczne, szczególnie budynki przeznaczone na pomieszczenia urzędów, były zbyt szczupłe, a czę­

stokroć urzędy mieściły się w starych domach czynszowych.

Katowice, przed wojną małe prowincjonalne miasto, nawet niepowia- towe, stało się nagle stolicą autonomicznego Województwa, silnie uprzemysłowionego.

Powstaje tutaj cały szereg władz rządowych i autonomicznych, re­

prezentacji oraz związków przemysłowych i handlowych; nictylko trzeba było je pomieścić, ale dać możność kulturalnego mieszkania rzeszy urzędników, idącej w tysiące i ich rodzin.

Skarb Śląski buduje domy urzędnicze, jest ich jednak ciągle za mało a parcel brak. Katowice powstały z malej osady górniczej, jest ciasno, parcele drogie, nie można rozsiadać się szeroko, trzeba zatem piąć się w górę.

Pierwszą próbą w tym kierunku jest dom mieszkalny, siedmio- piętrowy, o szkielecie stalowym przy ul. Wojewódzkiej.

Autor projektu, inż. arch. Eustachy Chmielewski z biura architek­

tonicznego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego, miał niemałe trud­

ności w projektowaniu na małej, ciasnej parcelce. Była to pierwsza większa budowla o szkielecie stalowym na Śląsku. Termin wykona­

nia projektu, co w naszych urzędach zdarza się często, był mini-

173

W i d o k z e w n ę t r z n y g m a c h u .

U r z ą d z e n ia o g r z e w a n ia c ie p ło w o d n e g o w y k . f . „ E . L a m i a " (K a t o w ic e ) .

14— 17. A rch. Tadeusz M ichejda (Katowice). G m ach Urzędu G m innego w Janowie.

S z c z e g ó ł w e jś c ia .

malny, mimo to autor stworzył dzieło o wybitnych walorach archi­

tektonicznych.

Budynek wykonano w konstrukcji stalowej, nitowanej, wypełnionej cegłą dziurawką o formacie normalnym pruskim. Budynek jak i część podwórza podpiwniczona. Fundamenty żelbetowe na lawach żelbetowych, mury piwniczne z cegły pełnej. Wyprawa ze­

wnętrzna ,,terraboną” w dwóch kolorach, częściowo groszkowana, częściowo gładka, cyklinowana. Dach świetlny, okalający budynek na wysokości I piętra, wykonany w białem szkle ,,Triplcx” . Okna wystawowe żelazne, obłożone mosiądzem spatynowanym.

Budynek mieści w najniższej kondygnacji, prócz piwnic, mecha­

niczną pralnię i suszarnię dla mieszkańców domu, kotłownię central­

nego ogrzewania oraz stację hydroforową. W parterze mieści się lokal kawiarniany (w którym jednakże z braku innego pomieszcze­

nia mieścić się ma giełda zbożowa) i mieszkanie dozorcy —- mecha­

nika domu.

Pozostałe piętra zajęte są przez mieszkania rodzinne i kawalerskie urzędników państwowych.

Budowę w ciągu jednego sezonu (nie licząc fundamentów) przepro­

wadził, jako kierownik robót z ramienia Wojewódzkiego Urzędu Budownictwa w Katowicach, inż. arch. Lucjan Timoftjewicz.

Jak wspomniałem, budowa domu przy ulicy Wojewódzkiej była pierwszą próbą, wyniki były dobre, doświadczenie cenne, to też z inicjatywy Naczelnika Wydziału Robót Publicznych ś. p. Inż.

Henryka Zawadowskiego a za aprobatą i poparciem Wojewody Ślą­

skiego D-ra Michała Grażyńskiego, przystąpiono w roku ubiegłym do

R z u t p a r t e r u . 1 :4 0 0 .

174

18 — 19. A rch . Tadeusz M ich ejda (K atow ice). G m a ch U rzędu G m in n ego w Janowie.

budowy wielopiętrowego gmachu przy ulicy Zielonej w Katowicach:

Gmach ten pomieścić ma dwa urzędy skarbowe, kasę skarbową, urząd katastralny, urząd akcyz i monopoli oraz mieszkania dla urzędników.

Usytuowanie budynku nasuwa dla urbanisty poważne zastrzeżenia, jednakże wybór takiej a nie innej parceli spowodowany byl okolicz­

nościami, które to usytuowanie usprawiedliwiają.

Miasto jest skute kajdanami podkopów górniczych i stref zagrożo­

nych, pozostawiających stosunkowo wąski pas wzdłuż arterji Bo­

gucice — Załęże, gęsto zabudowany, to też niema drugiego miasta w Polsce o tak fatalnych warunkach rozbudowy.

Budynku, przeznaczonego na pomieszczenie urzędów, mających znaczną frekwencję publiczności, nie można było postawić w dziel­

nicy odległej od centrum miasta, jak i od gmachu Urzędu W oje­

wódzkiego.

Śląski Urząd Wojewódzki byl zmuszony zatem zabudować dwie sąsiadujące parcele u zbiegu ul. Zielonej i Wandy, będące własnością Skarbu Państwa o łącznej powierzchni 1435 m-. Parcela ta jest od-

175

U r z ą d z e n ie o g r z e w a n ia c i c p ł o w o d n e g o w y k . f .

„ E . L a m i a " ( K a t o w ic e ) .

20— 22. Arch. Tadeusz Michejda (Katowice). G m ach Urzędu Gm innego w Janowie.

176

-

23 —25. Arch. Tadeusz M ichejda (Katowice). G m ach Urzędu Gminnego w Janowic.

177

R o b o t y w ie r t n i c z e w y k . f . „ M . Ł e m p i c k I S . A . 4*. B u d o w ę w y k . f . ..K a r o l K o r n S . A . " ( B i e ls k o - K a t o w i c e ).

P a r t e r . 1 j 400.

2 6 - 2 8 . Śląski U rząd Wojewódzki,- arch. Tadeusz Kozłowski (Katowice). D om mieszkalny 14-piętrowy i Izba Skarbowa przy ul. Zielonej w Katowicach.

178

R o b o t y w ie r t n i c z e w y k . f . „ M . Ł c m - p ic k i S . A . “ . B u d o w ę w y k . f . „ K a r o l K o r n S . A . “ ( B i e ls k o - K a t o w i c e ) .

4 p i ę t r o . 1 i 400.

29— 32. Śląski U rząd W ojewódzki; arch. Tadeusz Kozłowski (Katowice). D om mieszkalny 14-piętrowy i Izba Skarbowa przy ul. Zielonej w Katowicach.

179

P a r t e r . 1 :2 5 0 .

I n s t a la c je o ś w ie t le n ia e le k t r y c z n e g o w y k . f. „ E l e k t r o - I n d u s t r j a “ , w ła ś c . A l f o n s S p ik a ( K r ó l c w s k a - H u t a ).

33—34. Śląski U rząd Wojew.; arch. Eustachy Chm ielew ski (Katowice). 7-miop. dom mieszk. w Katowicach p rzy ul. Wojewódzkiej.

dalona o około 800 m od najbliższego podkopu górniczego, jest nie­

zbyt odległa od centrum miasta, jak i od Śląskiego Urzędu Woje­

wódzkiego.

W obec cużej wartości parceli, mając na względzie i stronę propa­

gandową przedsięwzięcia, postanowiono wspomnianą parcelę zabu­

dować budynkiem wielopiętrowym.

Projekt architektoniczny \eykonał w biurze architektonicznem W y­

działu Robót Publicznych Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego inż.

arch. T ;d :u sz Kczlowski, projekt konstrukcji stalowej wykona!

prof. dr. Stefan B rjta. Robotami z ramienia Wojewódzkiego Urzędu Budownictwa w Katowicach kieruje inż. H. Griffel.

Parcela zabudowana została na przestrzeni 1083 m", czyli około 3/4 powierzchni parceli zajął budynek. Objętość budynku wynosi 35 200 m3, z tego około 50% zajmują mieszkania, resztę zajmują urzędy, ubikacje pomocnicze i komunikacja.

Budynek podzielono zasadniczo na dwie części, na 6-ciopiętrową o 8-miu kondygnacjach od strony ulicy Zielonej, przeznaczoną na pomieszczenie wspomnianych na wstępie urzędów oraz narożną J4-topiętrową o 17-tu kondygnacjach, mieszkalną.

Stworzono przez to zespól architektoniczny, przedstawiający się jako blok czternastopiętrowy o charakterze „drapacza", silnie roz­

członkowany, ujęty rodzajem pilastrów, biegnących od parteru po 12 piętro, ujmujących tarasy z szeregiem balkonów, obejmujących narożnik. Blok narożny zakończony jest tarasowo, zmniejszającemi się ku górze kubami, ujęty jest skrzydłami sześciopiętrowemi, dość wydłużonemi od strony ulicy Zielonej i krótkiemi od ulicy Wandy.

Elewacja wykonana będzie w ceramicie w trzech kolorach.

Skrzydło sześciopiętrowe, komunikujące się osobnem wejściem, klatką schodową, dźwigiem i paternostrem, przeznaczone jest na pomieszczenie urzędów (86 pomieszczeń).

Część ta, w kondygnacji podziemnej, przeznaczona jest na pomiesz­

czenie kotłowni centralnego ogrzewania, pralni i suszami mechanicz­

nej, transformatora i stacji hydroforowej, pozatem pomieszczone

tam będą magazyny urzędów skarbowych oraz oddzielnie skarbiec kasy skarbowej.

Blok czternastopiętrowy przeznaczony jest całkowicie ma miesz­

kania urzędnicze i zawiera 12 mieszkań kawalerskich jednopokojo­

wych i 2 mieszkania kawalerskie dwupokojowe z przedpokojami i ła­

zienkami, 5 mieszkań dwuizbowych, 20 mieszkań trzyizbowych (2 pokoje + kuchnia), 4 mieszkania czteroizbowe, 10 pięcio- izbowych oraz 1 sześcioizbowc. Najwyższe piętro przeznaczone jest na pomieszczenie zbiorników, naczynit rozszerzalnego, maszy­

nowni dźwigów i t. p.

Blok ten jest podpiwniczony dwiema kondygnacjami piwnic, prze­

znaczonych dla mieszkańców domu. Wykop tej części wynosi około 7,00 m poniżej terenu.

Część mieszkalna posiada dla komunikacji pionowej, prócz klatki schodow-ej, dwa dźwigi osobowe oraz jeden osobowo-ciężarowy.

Jeden z dźwigów osobowych obsługiwać będzie wszystkie piętra nadziemne, drugi szybkobieżny zatrzymywać się będzie dopiero od 6-tego piętra.

Dźwig towarowo-osobowy przebiegać będzie przez wszystkie kon­

dygnacje od niższych piwnic do 13 -go piętra.

Dachy ukształtowane są przeważnie jako używalne tarasy, częściowo przydzielone do mieszkań, częściowo przeznaczone dla użytku wszystkich mieszkańców domu.

Wysokość tego budynku przekracza daleko opłacalność szkieletu żelazobetonowego. Żelbet zastosowano do ław i slupów fundamen­

towych, do podciągów i stropów piwnicznych oraz do ścian oporo­

wych, pozatem budynek wykonany jest całkowicie w szkielecie sta­

lowym.

Część 6-ciopiętrowa nietylko architektonicznie różni się od czter- nastopiętrowej, stanowi ona zupełnie odrębny ustrój konstrukcyjny.

Szkielet tej części wykonany jest całkowicie jako konstrukcja spawana.

Słupy tej części zestawiono wyłącznie prawie z ceówek, przebiega­

jących przez 2 piętra, zwróconych ku sobie i spojonych na styku,

180

35. Biuro architektoniczne M agistratu m . Katowic; arch. Tadeusz Łobos (Katowice). Żłobek miejski w Katowicach.

181

F a s a d a p o łu d n io w a ,

F a sa d a p ó ł n o c n a .

I n s t a la c je c e n t r a ln e g o o g r z e w a n ia , u r z ą d z e n i a s a n i ­ t a r n e i k a n a li z a c y jn e w y k . f . . .T e r m o s “ S p . z o . o . ( K a t o w ic e ) .

,,Ż ł o b e k “ m ie ś c i 80 d z i e c i (w r a z ie p o t r z e b y 100).

Z a b u d o w a n a p o w ie r z c h n i a — 680 m ’. K u b a t u r a — 7600 m . K o s z t y b u d o w y — 535.000 z ł. 1 m :i k o s z t u je 70.50 z ł. 1 — p o k ó j d z i e c i 6 - łó ś k o w y ; 2 — p o k o j e d z ie c i 4 - ló ż k ; 3 ■ p o k o j e d z ie n n e d la d z i e c i s t a r s z y c h ; 4 — k u ­ c h e n k a p o d r ę c z n a ; 5— ł a z ie n k i i u s t ę p y ; 6 — p i e lę g n ia r ­ k a ; 7— l e k a r z ; 8 — l a m p a k w a r c o w a .

Hm#

R z u t. 1 ; 400.

36 -39. Biuro architektoniczne M agistratu m . Katowic; arch.

P r z e k r ó j . 1 :4 0 0 .

Tadeusz Łobos (Katowice). Żłobek miejski w Katowicach.

182

40. B iuro architektoniczne m . Katow ic; arch. Tadeusz Lobos (Katowice). Żłobek m iejski w Katow icach.

słupy silniej obciążone mają ceówki rozsunięte i połączone naspojo- nemi przykładkami.

Spawanie nastąpiło częściowo w warsztatach montażowych „Huty Pokój” , gdzie przygotowano słupy dwupiętrowe, resztę zaś spawano na budowie. Spawanie nastąpiło drogą elektryczną.

Część gmachu cztemastopiętrową wykonano sposobem nitowania, przyczem elementy konstrukcji zmontowano w warsztatach kon­

strukcyjnych Zjednoczonych. Zakładów Huty Królewskiej i Laury w Król. Hucie, a po przetransportowaniu na plac budowy zmonto­

wano ostatecznie w zespole.

Podstawy slupów wykonano z blachy 60 mm i podlano je ołowiem na grubość około 20 mm, celem równomiernego rozłożenie ciśnienia na fundament i częściowo zaizolowania przeciw wstrząsom.

Celem ochrony konstrukcji od rdzewienia i ognia, obetonowano konstrukcję warstwą betonu 5 cm grubą na siatce drucianej. Obeto­

nowanie wykonano przez torkretowanie, przyczem użyto zaprawy cementowej z grubym piaskiem (do 8 mm) o stosunku 1 : 3 . Ogółem wykonano 3650 m" torkretowania.

Stropy wykonano systemem „Kleina” z pustaków o wymiarach 30 X 25, grubości 10 i t5 cm, powierzchnia tych stropów wynosi 7900 nr2.

Dachy przeszło 900 nr2 wykonano taksamo jak stropy, pozatem po­

łożono na nich izolację cieplną z cegieł porowatych, oraz rodzaj stropu żeberkowego z żużlobetonu. Pokrycie wykonano asfaltem lanym na 2 cm wyrównaniu cementowem.

Użycie cegły dziurawki normalnej do wykonania ścian siedmio- piętrówki przy ulicy Wojewódzkiej dało w rezultacie zbyt ciężką konstrukcję i odbiło się ujemnie na koszcie budowy tego domu.

Do wypełnienia stalowego szkieletu gmachu czternastopiętrowego użyto specjalnie przygotowanych przez cegielnię wojewódzką w Li- piu Śląskiem pustaków o wymiarach 30 X 13 X 10 cm o czterech otworach. Zastosowano dwa rodzaje tych cegieł, cienko-ściennych ze zwyczajnej gliny oraz o grubszych ścianach około 15 mm z gliny trocinowej, porowatej. T c ostatnie okazały się lepsze co do wy­

trzymałości, jak i wygodniejsze w murarce. Ściany zewnętrzne wy­

konano o grubości 30 cm, przyczem ciężar 1 m2 takiej ściany wynosi około 240 kg.

Wartość termiczna takiej ściany odpowiada ścianie z cegły normalnej grubej na dwie cegły.

Do wykonania przewodów kominowych (okrągłych) użyto również specjalnie przygotowanych pustaków.

Inż. Arch. Witold Klębkowsht

41. A rch . Tadeusz Łobos (Katowice).

B udynek sklepowy w K atow icach.

— Ł.^t—: .i— * R z u t y p a r t e r u i p i ę t r a .

42 -45, Śląski U rząd W oje w.; arch. K arol Tchorzew ski. Paw ilon R oentgenologiczny przy Szpitalu K ra jow ym w Cieszynie.

184

. . . W ? * . . .. R z u t w y s o k ie g o p a r t e r u 1:500.

46—48. Śląski U rząd W ojew ódzki; arch. K arol T chorzew ski (K atow ice). Paw ilon gru źliczy L ecznicy Pow iatow ej w Cieszynie.

185

W i d o k i f r o n t o w e .

C e n t r a l n e o g r z e w a n ie i i n s t a la c j e s a n i ­ ta r n e w y k . f . „ L u b i n u s , S t e in i S - k a “ , w ła ś c . M ik o ła j D z iu k ( K a t o w ic e ) .

I n s t a la c je o ś w ie t le n ia e l e k t r y c z n e g o w y k . f. „ E l e k t r o - I n d u s t r j a " , w ła ś c . A l f o n s S p ik a ( K r ó le w s k a -H u t a ).

49—51. M agistrat m. K rólew skiej Huty; arch. W . Soboń. Szkoła pow szechna im . Juljusza Ligonia w K rólew skiej H ucie.

186

r ś b e b e i jg Rii liS! ¡¡p

R z u t p a r t e r u 1 :5 0 0 .

LOlłTMł

52 54. Śląski U rząd W ojew ódzki; arch. Tadeusz K ozłow ski (K atow ice). Zakład Badania Środków Żyw nościow ych w K atow icach.

187

W i d o k o d g łó w n e g o w e jś c ia .

W id o k z d z i e d z iń c a s z k o ln e g o .

55— 57. Śląski U rząd W ojew ódzki; arch. K arol Schayer (K atow ice). G im n azju m Państwowe w Piekarach.

R z u t p a r t e r u . 1 : 500.

2 a ,

3 E

188

I n s t a la c je z e g a r ó w c le k t r ., t e le f o n ó w i s y g n a l i z a c ję w y k . f . „ G ó r n o ś l ą s k i e T o w a r z y s t w o T e l e f o n ó w 14 S p . z o . o . ( K a t o w ic e ) . C e n t r a l n e o g r z e w a n ie i i n s t a la c je s a n i t a r n e w y k . f . „ L u b i n u s , S t e i n i S k a 4‘ , w ła ś c . M i ­ k o ła j D z iu k ( K a t o w ic e ) .

G łó w n a k la tk a s c h o d o w a

F r a g m e n t z p o d p ł y t y p r z y g łó w n e j k l a t c e s c h o d o w e j.

G łó w n e w e jś c ie .

'58—61. Śląski U rząd W ojew ódzki; arch. K arol Schayer (K atow ice). G im n azju m Państw owe w S zarleju -P iek arach .

189

F r a g m e n t .

W i d o k o d f r o n t u .

In s t a la c je z e g a r ó w e le k t r ., t e le f o n ó w i s y g n a l i z a c ji w y k . f. .» G ó r n o ś lą s k ie T o w a r z y s t w o T e l e f o n ó w 44 S p . z o . o . ( K a t o w ic e ) . C e n t r a l n e o g r z e w a n ie i i n s t a la c je s a n it a r n e w y k . f . „ L u b i n u s , S t e i n i S k a 44, w la ś c . M ik o ła j D z iu k (K a t o w ic e ).

W . C . P r o f e s o r ó w .

62—64. Śląski U rząd W ojew ódzki; arch. K arol Sch ayer (K atow ice). G im n a zju m Państwowe w S zarleju -P iek arach .

190

r 1 ( 1 i

65— 67. Śląski U rząd W ojew ódzk i; arch. K arol Schayer (K atow ice). G im n a zju m Państw owe w K atow icach.

191

W id o k o d u l i c y B ie ls k ie j.

P r z e k r ó j p r z e z k la s ę .

W i d o k a k s o n o m e t r y c z n y b l o k ó w k la s o w y c h .

F r a g m e n t y b u d o w y .

68—70. A rch .: A. S. O lszewski i K. Schayer. Szkoła pow szechna w W ielk ich H ajdukach.

2 s z k o ł y p o w s z e c h n e , m ę s k a i ż e ń s k a , p o ł ą c z o n e w s p ó ln ą a u lą . R a ­ z e m 28 k la s , 6 s a l s p e c ja ln y c h : 2 s a le g i m n a s t y c z n e , g a b i n e t y , k u c h ­ n ia g o s p . d o m o w e g o , s z a t n ie i t. p .

192

W i d o k f r o n t o w y .

P a r t e r : 3 s a le , s z a t n ie . P i ę t r o : p o k o je p i e l ę g ­ n ia r e k . S u t e r e n y : c z ę ś ć g o s p o d a r c z a .

P a r t e r .

ntl

,

o 4 ~ :

Ł ² Ś 3

7 1 — 72. A rch . A. S. Olszewski (Królewska Huta). P rzedszkole w Zgodzie.

I n s t a l a c je c e n t r a ln e g o o g r z e w a n ia — w y k . f . „ T e r m o “ S p . z o . o . ( K a t o w ic e ) .

P a r t e r . 1:500.

17 k la s, s z a t n ie , 3 s a le ( c h c m j i , f iz y k i i r y s u n k ó w ), s a la g i m ­ n a s t y c z n a , n a tr y s k i, k u c h n ie g o s p o d a r s t w a d o m o w e g o .

N o w o c z e s n e a r m a t u r y o ś w i e t l e n io w e i ż y r a n d o l e w y k . f .

„ C e n t r a l a Ś w ia tła i Ś lą s k a F a b r y k a W y r o b ó w M e t a lo w y c h “ , S p . z o . o . ( K a t o w ic e ) .

73—75. A rch . A . S. Olszewski (K rólew ska Huta). Szkoła pow szechna w M ikołow ie.

• ¡3

193

W i d o k z b o is k a .

76—78. B iuro architektoniczne M agistratu m . K atow ic; arch. Jan Z arzycki (K atow ice). Szkoła w Załęskiej H ałdzie (przebu dow a).

194

Ś Ę w , * . (¿(»Vr -t /• ....

^ J u--- — PIŁ 1*0

PARria--- ---

79—82. A rch . M arja W roczyń ska (K atow ice). Szkoła pow szechna w Koniakowie.

195

W id o k o d u lic y .

T a r a s .

W id o k z b o is k a .

C e n t r a l n e o g r z e w a n ie u r z ą d z e n i a g o r ą c e j w o d y w y k . f . , ,J. K r u ­ s z y ń s k i " z S o s n o w c a .

S a l a g im n a s t y c z n a .

K u c h n ia .

83— 87. A rch . C ezary Uthke. Szkoła pow szechna im . M . K onopnickiej w D ą b row ic G órn iczej.

196

‘ W id o k p e r s p e k t y w ic z n y .

P a r t e r . 1 :5 0 6 .

u i i ' i

-•nrr _j

V = H —

I

ł — |

E l e w a c ja . 1 :5 0 0 .

88— 90. Śląski U rząd W ojew ódzki; arch. Józef R ybicki (K atow ice). Starostw o w Cieszynie.

<

I--- '

1 . . i

I . I 1 1 B B i

Î 3 łoi»l»M‘CT

i l i . L J .

r

PROKLAMOWANIE KLASYCYZMU W ROSJI SOWIECKIEJ

Dzięki pośrednictwu jednego z najwybitniejszych architektów Rosji Sowieckiej, otrzymaliśmy z Moskwy niezmiernie interesujące ma- terjaly, charakteryzujące dalszy przebieg procesu rewizjonistycz­

nego w architekturze, jaki zapoczątkował rząd Z. S. R. R. w związku z konkursem na projekt Pałacu Sowietów. Surowa krytyka, z jaką odniesiono się do projektów konkursu wstępnego, noszących piętno

„maszynizmu” , funkcjonalizmu, konstruktywizmu, a zwłaszcza eklektyzmu, omówiona została na łamach „Arch. i Bud.” Nr. 2 b. r. Konkurs następny, „największy w świecie” doby współczesnej, rozstrzygnięty 28 lutego b. r., poza utrwaleniem poprzedniego krytycznego stanowiska rządu, przyniósł już bardziej skrystalizo­

wane wymagania pozytywne, dotyczące wyrazu artystycznego przyszłej architektury Pałacu Sowietów, który nb. ma służyć za podstawę „do projektowania wogóle gmachów podobnych na te­

renie całego Z. S. R. R .” . Omówienie szersze tej „przełomowej chwili architektury proletariackiej” zamieścimy w numerze następ­

nym, narazić poprzestajemy na podaniu towarzyszącego nadesłanemu nam materjałowi listu, którego treść, wręcz rewelacyjna, rzuci bodaj ogólne światło na zachodzący obecnie w Rosji proces rozwo­

jowy w sztuce, tembardziej, że wzmianka ta pochodzi od osoby, w tym procesie czynnie zaangażowanej. Oto wyciąg z listu:

„Sądzę, że koleje sztuki rosyjskiej zainteresują Was (jeśli interesują się niemi nawet Francuzi, Anglicy i Amerykanie, nie mówiąc o Niem­

cach) i przesyłam Wam w tym celu szereg interesującycy wycinków z gazet, oświetlających przełomowy (historyczny) moment w sztuce rosyjskiej, pogłębiony przez dekret Komitetu Centralnego z dnia

23 kwietnia b. r. (likwidujący związki pisarzy proletarjackich W. O. A. P. P„ Rapp—na rzecz zrzeszenia powszechnego wszystkich pisarzy sowieckich, i analogicznej zmiany w innych dziedzinach sztuki—P. R.) i uchwałę Rady Budowy (t. zn. Rządu) Pałacu Sowie­

tów w sprawie zasad wykonania ostatecznego proj. Pałacu Sowietów.

„Ten nowy zwrot nie może pozostać bez wpływu i na sztukę zachod­

nią w sensie otrzeźwienia i ozdrowienia od geszeft macherskiego (nie byzmeńskiego, to określenie zbyt łagodne) funkcjonalizmu w architekturze i bezmózgich lewackich (lewicowych, P. R.) kie­

runków w innych gałęziach sztuki, zwłaszcza w malarstwie.

„Wpływ ten oczywiście okaże się nie tak prędko, nie prędzej, niż się ukażą nowe „dzielą” u nas.

„Prześladowany i gnębiony J. W. Żółtowski wzniesiony jest obecnie na wysoki piedestał. Poruczono mu reorganizację Akademji Sztuk Pięknych, która ma być otwarta już na jesieni.

„Ozdrowienie odbywa się na całej linji (w muzyce, literaturze, malarstwie, rzeźbie i t. d.). W teatrach znowu grają Bułhakowa, Czechowa, Ostrowskiego, Dostojewskiego i in... W operze ma iść bodajże „Opowieść o grodzie Kitieże” („skazanje o gradie Kitieże” ),

„Zolotoj Pietuszok” wystawiają obecnie w Teatrze Wielkim i u Sta­

nisławskiego. Chopin znowu uzyskuje prawo obywatelstwa (z wpro­

wadzeniem społeczeństwa bezklasowego) 1 I niedaleki czas, gdy młodzi architekci dowiedzą się, co to jest porządek koryncki i Par- thenon, jaki papież jaką willę zbudował, jakie posiada ona proporcje i dlaczego proporcje te należy zastosować w socjalizmie... i wielu innych jeszcze, do niedawna tak kontrrewolucyjnych rzeczy, jak

197

91. A rch . Jan B ień­

kowski (K atow ice).

P ortjern ia i d om ad- m in istracyjn y w M acz­

kach.

np., że oprócz funkcji istnieje jeszcze kształt i oddziaływanie jego na psychikę, że są przestrzenie wewnętrzne i bryły zewnętrzne, że powłoka architektoniczna przy jednej i tej samej konstrukcji może posiadać odmienne faktury w imię tegoż oddziaływania na widza, że architektura może i powinna również wbijać coś w głowę obywateli narówni z gazetą, książką i agitatorem, lecz wbijać nic przez napis nad wejściem, lecz zupełnie swoistemi drogami i sposo­

bami i t. d.

„Przesłane wycinki pozwolą rzucić wam światło częściowe na obecną sytuację i napisać coś nie coś o tern i dla Polaków w „Architekturze i Budownictwie” .

„Projekt Pałacu Sowietów Żółtowskiego jest tak wydrukowany, że nie daje najmniejszego pojęcia o subtelności wykonania artystycz­

nego (p. „Arch. i Bud.” Nr. 5 P. R.)” .

I trochę pod naszym adresem: „Prace konkursowe na projekt ostateczny „Świątyni Opatrzności Bożej” , nie bacząc na tak wdzięcz­

ny temat, są jednak nieciekawe; ja całkowicie podzielam opinję O. O. Biakupów” .

Tyle treść lis'u.

Dodamy jeszcze nnrazie motto oficjalnego sprawozdania z ostat­

niego konkursu na Pałac Sowietów, złożonego przez odpowiedzial­

nego sekretarza komisji technicznej ekspertyzy projektów P. S.

arch. N. 1’ . Zapletina: „Uchwała Rady Budowy P. S. jest najważ­

niejszym dokumentem architektoniczno-politycznym. Dyrektywa Rady o wykorzystaniu „najlepszych sposobów' architektury kla­

sycznej, przy jcdnoczesncm oparciu się na osiągnięciach współczes­

nej architektonicznej techniki budowlanej” winna być podchwycona przez gremjum architektów sowieckich” . S. W.

ROZSTRZYGNIĘCIE KONKURSU NA FRAGMENT REGULACJI M. ŁODZI

Na Zebraniu Ogólncm T . U, P. w dniu 13 maja r. b. otwarte zo­

stały koperty nagrodzonych prac Konkursu na fragment regulacji m. Łodzi i okazało się, iż:

1) autorami pracy Nr. 23, której przyznana została I nagroda, są:

pp. inż. arch. M. Buckiewiczówna i inż. arch. Lech Sawicki, inż.

arch. W. Podleski i inż. arch. W. Wieczorkiewicz.

2) autorami pracy Nr. 7, której przyznana została II nagroda, są:

pp. inż. arch. Wacław Leyberg i inż. arch. Brunon Hein;

3) autorem ptacy Nr. 34, której przyznana została III nagroda, jest:

p. Roman Micha! Pękalski przy współpracy graficznej p. W. Ka- mińskiego;

4) autorami pracy Nr., 6 której przyznana została IV nagroda, są:

pp. inż. arch. Brunon Hein i inż. arch. Wacław Leyberg.

PROTOKÓŁ POSIEDZENIA SĄDU KONKURSO­

WEGO NA POMNIK NAJŚW. SERCA CHRYSTUSA KRÓLA W WARSZAWIE

W dniu 11 maja 1932 r. zebrał się sąd konkursowy w następującym składzie: J. E. Ks. Biskup A. Szlagowski, Ks. Prałat E. Brzeziewicz, Hr. E. Krasiński, Prof. M. Lalewicz, Prez. Inż. Arch. Z. Słomiński, Jen. J. Wroczyński, Inż. Arch. A. Ambrożewicz, Jen. Bylewski, Inż. Arch. Wł. Michalski, Arch. A. Jawornicki, Prof. A. Żurakowski, Kan. E. Korwin-Szymanowska.

Na wniosek Prezesa komitetu budowy pomnika J. E. Ks. Biskupa A. Szlagowskiego, zostali zaproszeni: p. Prez. Słomiński na prze­

wodniczącego i p. Wł. Michalski na sekretarza Sądu Konkursowego.

Stwierdzono nadesłanie 25-ciu prac oraz jednego szkicu rysunku na pomnik.

Przy pierwszem rozpatrzeniu nadesłanych prac wyeliminowano (jednogłośnie) następujące prace, jako nienadające się do nagrody:

Nr. Nr. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 10, u , 13, 15, 16, 18, 21, 23, 24, oraz szkic rysunkowy.

Pozostałe prace poddane zostały ponownemu przestudjowaniu, pizyczem zostały wypowiedziane o tych projektach następujące uwagi:

Nr. 7 - Praca dużej wartości, w szczególności rzeźba; cokół nie­

spokojny i zbyt mały w stosunku do figury; Nr. 9 — Dobre rozwią­

zanie górnej części. Cokół, w szczególności dolna jego część nie dostosowana do całości; Nr. 12 — Kompozycja dobra; przedstawia wartościowe pierwiastki; Nr. 14 — Dobre ustosunkowanie figury do cokołu; Nr. 17 — Przedstawia walory artystyczne, lecz do na­

grody się nie nadajt; Nr. 19 — Kompozycja ciekawa, lecz niespo­

kojna, oparta na reminiscencji jednego z pomników hvowskich;

Nr. 20 — Praca o dużej kulturze, nie odzwierciadla jednak dążeń artystycznych chwali; Nr. 22 — Dobra sylweta całości; Nr. 25 — Duże walory artystyczne. Figura Chrystusa nie ma boskości. W na- stępnem głosowaniu (poniżej 4-ech głosów) odpadły z powyższych następujące prace: Nr. 14, 17, 19 i 22.

Z pozostałych prac przyznano nagrody pracom Nr. 7 i Nr. 20 (jednakowa ilość głosów).

Postanowiono wyróżnić prace Nr. Nr. 9, 12, i 25, przyczem I wyróż­

nienie przyznano pracy Nr. 25, II wyróżnienie przyznano pracy Nr. 12 i III wyróżnienie pracy Nr. 9.

Po otwarciu kopert prac nagrodzonych, okazało się, że autorem pracy Nr. 7 jest Pani Zofja Trzcińska-Kamińska, przy współpracy inż.-arch. p. J. Łukasika, autorem zaś pracy Nr. 20 jest pan Sta­

nisław Jackowski, przy współpracy architekta p. B. Zinzerlinga.

198