Wiadomości Elektrotechniczne, R. 5, Zeszyt 7

Nr. 7 ^{w i a d o m o ś c i e l e k t r o} t e c h n i c z n e ^{STR. 177}

Idealne

BEZPIECZEŃSTWO I SPRAW NOŚĆ RUCHU ORAZ URZĄDZEŃ ELEK­

TRYCZNYCH S I Ł Y I Ś W I A T Ł A

z a p e w n ia ją t y lk o nasze

W Y Ł Ą C Z N I K I S A M O C Z Y N N E

typu KMt, V H t, W Z i US, przystosowane do pracy nawet w najcięższych warunkach: w kopalniach, hutach, fabrykach chemicznych i t. p. _____________

S A M O C Z Y N N E R O Z R U S Z N I K I I PRZEŁĄCZNIKI GW IAZDA-TRÓJKAT

z w yzw alaczam i lub bez

K O M P L E T N E BATERIE R O Z D Z I E L C Z E

C E L O W A K O N S T R U K C J A S O L I D N A B U D O W A N I E Z A W O D N E D Z I A Ł A N I E

J A K O Ś Ć B E Z K O N K U R E N C J I

M o d e r n i z u j c i e u r z q d z e n i a e l e k t r y c z n e !

Ż q d a i c i e o f e r t

S ł u ż y m y b e z p ł a t n y m i p o r a d a m i .

US

CENY WYDATNIE O B N IŻ O N E !

STR. 178 • W 1 A D 0 M O S C 1 e l e k t r o t e c h n 1 C Z N E • Nr. 7

2

-biegunow y wyłgcznik ngdm iorow o-zanikow y. z opóźnieniem nie­

zależnym oraz elektromagnetycznym wydmuchem tuku 6 0 0 A 2 7 0 V, prgdu słołego, typ S T E.

W Y Ł Ą C Z N IK I SAMOCZYNNE OLEJOWE I SUCHE

z a n i k o w e

n a d m ia ro w e nadmiarowo-

z a n i k o w e

nadmiarowo-

z w r o t n e

do 6ooA 5ooV pr. s ta łe g o i pr. zmiennego

z a b e z p ie c z ą W asze u rząd ze­

n ia i m aszyny p rz e d każdym z a b u r z e n i e m e l e k t r y c z n y m N asze biuro tech n iczn e projek­

tuje i d o r a d z a ja k ie g o rodzaju ro zw iązan ie n ależy sto so w a ć w k a ż d y m p r z y p a d k u

ELEKTROAUTOM AT

Z A K Ł A D Y E L E K T R O T E C H N I C Z N E , S P Ó Ł K A Z O G R . Q D P

W A R S Z A W A , D Z I E L N A 7

2

^{, T E L .} 1 1 - 9 4 - 7 7 i 1 1 -

9 4

^{8 8’}

I

J

elektroautomat

Nr. 7 • W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E • STR. 179

ZJEDNOCZONE TOWARZYSTWO ELEKTRYCZNE Sp. z 0. 0.

W A R S Z A W A , U L I C A K A R O L K O W A N r . 4 8 . T E L . 6 9 3 - 5 1 i 6 0 8 - 6 1

Sprzęt in stala cyjn y W O D O -i GAZOSZCZELNY d la urządzeń portow ych, fabryk ch em iczn ych i m ateria­

łó w w y b u ch o w y ch , k opalń , garaży, rzeźni i t. p.

•

Armatury la m p o w e . Skrzynie p rzy łą czow e i b e z ­ p ieczn ik o w e. W yłączn ik i p a k ieto w e. G n ia zd a w ty­

k o w e b lo k o w a n e n ow ej konstrukcji i t. p. B udow a elek trow n i i linii w y s o k ie g o i n isk ieg o n a p ięc ia .

SPRZĘT D O Z A W IE S Z E N IA I O P U S Z C Z A N IA O PR A W

S tan ow i treść c z ę śc i P n a sz e g o k a t a l o g u t e c h n i c z n e g o , którą w y sy ła m y n a żą d an ie.

$ *

A. MARCINIAK S.A.

W a rsza w a , W ronia 23, Tel. 592-02

W

di

W A L I Z K A

M O N T A Ż O W A

u n iw e rs aln y p rz y rz q d d la e le k try k ó w

z a w ie r a jq c a w o l t o m i e r z i a m p e r o m ie r z . Z a k r e s y 7 , 5 / 3 0 / 1 5 0 / 3 0 0 / 6 0 0 V.

5 / 1 5 / 5 0 / 1 5 0 A . P o m ia ry przy p rq d z ie s ta ły m i z m ie n n y m . W y m i a r y w a liz k i 3 8 0 X 1 8 0 X 7 0 m m . W a g a ok. 2 , 8 kg.

P r o d u k u j e m y w s z e l k i e g o r o d z a j u

P R Z Y R Z Ą D Y P O M I A R O W E

wg. licencji tirm y Chauvin Arnoux w Paryżu

\\ CHAUVIN ARNOUX

F A B R Y K A A P A R A T Ó W P O M I A R O W Y C H E L E K T R Y C Z N Y C H W P O L S C E

S p .

z o gr. odp.

W a r s z a w a , ul . C z e r s k a N r . 1 2 . C e n t r a l a t e l e f o n i c z n a 9 . 7 2 . 6 5 i 9 . 7 1 . 2 9

STR. 180 W I A D O M O Ś Ć E L E K T R O T E C H N I C Z N E Nr. 7

HYDRA

silnikowe

d la s iln ik ó w |e d n o fa z o w y c h In d u k c y jn y ch

M . G O D L E W S K I , B iu ro Yechn. H a n d l.

G e n e r a l n a R e p r e z e n t a c i a „ H Y D R A W arszaw a, ul. Krucza 3. tel. 8 6 0 -4 4

Zeszyt Nr 8/37

yPrzeglgdu Elektrotechnicznego*

w y d a n y z o k a z j i Z j a z d u E l e k t r y k ó w , k t ó r y o d ­ b y ł s i ę w W a r s z a w i e w d n i a e h 3 — 2 6 . V . 3 7 r.

z a w i e r a n a s t ę p u j ą c e r e f e r a t y : Sekcja elektryfikacyjna. Rozwój elektryfikacji Okręgu War­

szawskiego. Rozwój elektryfikacji Okręgu Radomsko-Kielec­

kiego. Elektryfikacja W o jew ó d ztw a Lubelskiego. Zasoby ener­

getyczne Wileńszczyzny. W stęp ne obliczenia techniczne i gos­

podarcze do projektu Związku Elektrowni Wołyńskich. Zna­

czenie budowanej linii 150 kV M ościce — Starachow ice dla elektryfikacji Polski. Udział przemysłu polskiego przy reali­

zacji budowy linii przesyłow ej 150 kV M ościce — Staracho­

wice. Drgania p rzew odów elektrycznych. Słupy stalowe do linii bardzo wysokich napięć. Zasadnicze podstawy równo­

ległej pracy elektrowni. Burze i przep ięcia w polskich na­

powietrznych sieciach w yso kiego napięcia w r. 1936. Atmo­

sferyczne w yładow ania elektryczne w św ietle dotychcza­

sowych badań. Przyczynek do statystyki zakłóceń ruchowych w sieciach średnich napięć. Nowa rozdzielnia 35 kV w Elek­

trowni M iejskiej w W arszaw ie. Transformatory prądow e kas­

kadowe. Praca transformatorów prądow ych przy przetęże- niach. Transformatory p rąd ow e dla przekaźników. Kondensa­

tory stałe dla popraw y spółczynnika mocy. O becny stan tech­

niki impregnacji słupów. Obliczenia gęstości obciążenia do projektów sieci Gdynia — śródm ieście.

•

Sekcja przemysłowa. Sam owystarczalność polskiego przemy­

słu elektrotechnicznego z punktu widzenia gospodarczego i obrony kraju. Zagadnienie zaopatrywania fabryk elektro­

technicznych w surowce i półfabrykaty zagraniczne. Współ­

działanie odbiorcy w rozwoju przemysłu wytw órczego. Spra­

wa zastępczych m ateriałów elektrotechnicznych w Polsce. Za­

dania polskich pracowni badaw czych w dziedzinie miernictwa elektrotechnicznego w ramach w sp ó łp racy z przemysłem. La­

boratoria elektrom iernicze w Polsce. Spraw a badania mate­

riałów przewodzących i izolacyjnych. Próby materiałów in­

stalacyjnych i małych odbiorników. Laboratorium wysokich napięć o charakterze społecznym. O potrzebie laboratorium w ielkiej mocy w Polsce. Fotometria przem ysłowa, stan jej obecny i potrzeby. Z obserw acji nad zaciskami rozgałęźny- mi. Zależność nagrzania transformatora od spółczynnika mo­

cy obciążenia.

•

Sekcja szkolnictwa elektrotechnicznego. Uwagi ogólne o or­

ganizacji szkolnictwa elektrotechnicznego i m etodach naucza­

nia. Zadania i organizacja liceum telekomunikacyjnego. Szkol­

nictwo tele- i radiotechniczne w Polsce. Kilka uwag o meto­

dach nauczania fizyki w liceach. Szkolnictwo elektrotechnicz­

ne a potrzeby wojska.

•

Sekcja telekomunikacyjna. Prace Państw ow ego Instytutu Te­

lekomunikacyjnego w latach 1935 — 1936. Magnetrony z w e­

wnętrznym obw odem oscylacyjnym . Fizyczne podstawy dzia­

łania św ietlących stabilizatorów napięcia. O św ietlących sta­

bilizatorach napięcia. M ateriały magnetyczne. O możliwości zastosowania fotokomórki gazow ej do ce ló w telewizji. Mier­

nik zniekształceń fazy w czwórnikach elektrycznych. Badanie słuchawki telefonicznej. Lampa prostownicza jako źródło za­

kłóceń w odbiorze radiowym.

Zeszyt za w ie ra około 2 5 0 stron druku

C e n a z e s z y t u z f . 3 ^{, “ “}

dla prenum eratorów .W iado m o ści Elek­

trotechnicznych" cena ulgowa łącznie z przesyłką zł . 2. —

U w a g a . Z a zaliczeniem pocztowym pisma nie wysyłamy.

Należność za zeszyt prosimy p rzesyłać w yłączn ie za pośred­

nictwem P. K. O. konto Nr. 255 z adnotacją na o d w ro cie blan­

kietu nadaw czego: „za zeszyt Nr. 8-y „P. e.". w tym wy padku zbędne jest przesyłanie sp ecjalneg o z a m ó w ie n ia Dla uniknięcia pom yłek prosimy o czytelne podaw anie nazwiska i adresu.

F A B R Y K A A P A R A T Ó W E L E K T R .

INŻ. JÓZEF IMASS

Ł Ó D Ź . UL. PIOTRKOWSKA NR. 255

TELEFONY: 1 3 8 -9 6 , 11 1-39.

Nr. 7 • W 11 A D O M O S C 1 E L E K T R O T E C H N 1 C Z N E • STR. 181

M A Ł Y

M E G G E R

jedyny do skonały m ie rn ik izo la c ji o system ie cew ek krzyżow ych; p o m ia r nieza leżny od ilości ob ro tó w . W b u d o w a n y g e n e ra to re k 5 0 0 V, skala lo g a ry tm ic z n a d o 2 0 m e gom ó w .

P r z e s z ł o 8 0 % e l e k t r o w n i w k r a j u p o s ł u g u j e s ie t y m i n d u k ł o r e m . D ostarczam y ró w n ie ż w szelkie przyrzgdy do p o ­ m iarów o p o rn o ści ora z izo la c ji od 1 m ikro o m a do 1 0 . 0 0 0 m e g o m ó w przy n a p ię c iu w b u d o w a ­ n e g o g e n e ra to ra do 2 . 5 0 0 V.

V I G N O L E S L T D . , L O N D O N

I N n i i ę T P I A ”

Lwów, 3 go M a ja 5

„ I l l U U g I M A Te lefon nr 2 2 8 7 8 . S kłady w W arsza w ie , K a to w ica ch . K rako w ie . E V E R S H E D

R e p r e z e n t a c j a :

JAN T U R A L S K I

P R Z E D S I Ę B I O R S T W O B U D O W Y K O M IN Ó W F A B R Y C Z N Y C H I O B M U R O W A Ń K O T Ł Ó W

P A R O W Y C H

W A R S Z A W A - P R A G A M „ I . K o n o p a c k a 10 T e le fo n 10-26-53

B U D O W A i n a d b u d o w a o r a z o b r ę c z o w a n ie ko m in ó w fa b r y c z n y c h p o d c z a s ru c h u f a b r y k i.

B U D O W A pieców przemysłowyoh wszelkich systemów.

O B M U R O W A N IE k o t ł ó w parowych oraz przebudowa i naprawa.

E K S P E R T Y Z Y , K O S Z T O R Y S Y --- P R O J E K T Y , S Z K I C E 35 - le t n ie d o ś w ia d c z e n ie . 500 o b i e k t ó w w y k o n a n y c h .

Z A K Ł A D

E L E K T R O - M E C H A N I C Z N Y

ADOLF KRAUZE

B i a ły s t o k , u l . K i l i ń s k i e g o 6 . Tel. 3-30 m ieszk. 13 - 1 8

p o le c a po n a d e r p rzystępn ych c e n a c h u ż y w an e i n ow e g e n e ra ­ tory i siln iki prqdu zm ien n ego , p rq d n ic e i silniki prqdu stałeg o d la w s z e lk ie g o ro d z aju n ap ię ć i m ocy. Z a k ła d d okon u je n a p ra w

i p rzeróbek.

W y k o n a n ie n ad z w ycz a j solidne.

3- le łn ia g w a ra n c ja .

O f e r t y n a k a ż d e i q d a n i e .

PRZYRZĄDY

WES TON

E . I. C . N e w a r k G e n e r a l n e p r z e d s t a w i c i e l s t w o

„ E L E K T R O P R O D U K T "

Sp . Z O. O.

W a r s z a w a , u l. N o w y ś w i a t 5 t e l 9 6 8 - 8 6

W (

m a a

/K U L

s

£

C O Z TO N IK T N I E P R A C U O E ? — ALE7, N IE ! PA N IE RADCO T Y L K O OD DZ.1 S WSZYSCY fUOL W/yA/X^OuJlr

B I U R O S P R Z E D A Ż Y P.W.U.

WA RSZ AWA, KRAK. PRZEDMIEŚCIE ¹¹

STR. 1 82 ® W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E * Nr ‘ 7

SKODA ^{PO LSK IE} Z A K Ł A D Y S K O D Y

S P Ó Ł K A A K C Y J N A

W a rs z a w a , Z ło ła 68

łe l. 260-05

W Y K O N Y W A

SILNIKI TRÓJFAZOWE

TRANSFORMATORY

G E N E R A T O R Y

SILNIKI TRAMWAJOWE

B IU R A W Ł A S N E : Ł Ó D Ź p r z e d s t a w i c i e l s t w a : CHORZÓW

L w ó w — K r a k ó w — P o z n a ń — W i l n o — B i a ł y s t o k — T o r u ń — B y d g o s z c z — G d a ń s k .

Po pożarze, który nawiedził naszą w y­

twórnię w dniu 3 czerwca, uruchomiliśmy całkowicie zakład w dniu 10 czerwca i obecnie praca odbywa się już normalnie.

W Y T W Ó R N I A A P A R A T Ó W E L E K T R Y C Z N Y C H

K. I W. P U S T O L A

S P Ó Ł K A KOMANDYTOWA - WARSZAWA, JA GIELLOŃ SK A 4-6

T E L E F O N Y : 1 0 -3 3 -3 0 I 1 0 -3 3 -2 6

i

N A K Ł A D 3 3 0 0 E G Z E M P L A R Z Y • C E N A Z E S Z Y T U 1 ZŁ . 2 0 GR ,

W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E

M IE S IĘ C Z N IK P O D N A C Z E L N Y M K IE R U N K IE M P R O F . M. P O Ż A R Y S K I E G O Redaktor: inż. el. Włodzimierz Kotelewski • Warszawa, ul. Królewska 15. Tel. 522-54

R O K V • L I P I E C 1 9 3 7 R . • Z E S Z Y T 7

Treść zeszytu 7-go. 1. KONDENSATORY ELEKTROLITYCZNE prof. inż. D. M. Sokolcow. 2. ELEKTRYFIKACJA WĘZŁA W ARSZA W SKIEG O inż. el. J. Zieliński. 3. REKLAMY ŚWIETLNE. PRZEWODY W YSO KIEG O NAPIĘCIA STOSOWANE W URZĄDZE­

NIACH RUR SWIETLĄCYCH inż. M. Wodnicki. 4. POPULARNA ELEKTROTECHNIKA. 5. NOW INY ELEKTROTECHNICZNE. 6.

SKRZYNKA POCZTOWA. 7. RÓŻNE.

Kondensatory elektrolityczne

Prof. inż. D . M . S O K O L C O W

W stęp

K o n d e n s a to ry e le k tro lity c z n e w cho d zą w ostatnich latach coraz b ard z iej w u życie, a p rz y ty m n ie ty lk o w radiotechnice, gdzie z n alaz ły one sw e p ie rw sz e zasto­

sow anie — do w y g ła d z a n ia p rą d ó w w y p ro s to w a n y c h p rzy zasilan iu urządzeń ra d io w y c h z sieci p rą d u z m ien ­ nego oraz w u k ła d a c h p rz e ciw z a k łó ce n io w y ch , — lecz i w w ie lu in n y c h d zied zin ach e le k tro te c h n ik i. T a k np.

k ond ensatory e le k tro lity c z n e są obecnie m . in. szeroko stosowane w

u k ład ach p ro sto w n ik o w y ch

do z a silan ia cen tral te le k o m u n ik a c y jn y c h z sie ci p rą d u zm iennego, w u k ła d a c h ro z ru ch o w y c h

jed n o fa zo w y ch siln ik ó w

a s y n ­ chronicznych i in . * ) . T o też na r y n k u e le k tro te ch n icz n ym m am y ju ż sporo ró ż n y ch ty p ó w i k o n s tru k c y j k o n d e n ­ satorów e le k tro lity c z n y c h , w y r a b ia n y c h przez liczne

w y tw ó rn ie — m . in . także k ra jo w e . D la te g o k aż d y elektro-, tele- i ra d io te ch n ik , szczególnie zaś

m onter-

e le k try k w in ie n d o k ła d n ie zapoznać się z b u d o w ą i w ła sn o ścia m i k o n d e n sato ró w e le k tro lity c z n y c h , ab y ła tw o m ógł d a w a ć sobie w p ra k ty c e ra d ę z ic h m ontażem i obsługą. P e w n e w ia d o m o ści o ko n d en sato rach e le k tro ­ lity c z n y c h posiadać m u si ró w n ie ż sp rzed aw ca a r ty k u łó w e lek tro tech n iczn ych .

Je d n a k ż e z aró w n o d z iałan ie , j a k i b u d o w a oraz w łasności k o n d e n sato ró w e le k tro lity c z n y c h , n ie są b y ­ n a jm n ie j proste i ró ż nią się znacznie od „ z w y k ły c h ” k o n d en sato ró w n ie e le k tro lity c z n y c h ; dlatego też w y m a ­ g ają one szczegółowego p rz e stu d io w an ia . W ję z y k a c h

o bcych m a m y ju ż dziś o k o n d en sato rach e le k tro lity c z ­ n y c h obszerną lite r a tu r ę n a ró ż n y ch poziom ach. W ję z y ­ k u p o lsk im b ra k jed nakże, n ie ste ty , o d p o w ie d n ich opisów chociaż i u nas k o n d e n sato ry e le k tro lity c z n e są ju ż sze­

roko stosowane. A r t y k u ł n in ie js z y m a za zad an ie zapo­

znanie w o g ó ln ych za ry sa ch c z y te ln ik a - e le k try k a z ty m i kondensatoram i, ic h zasadą d ziałan ia, b u d o w ą i w ła s n o ­ ściam i, ja k ró w n ie ż z astosow an iem oraz obsługą.

Z a s a d a d z ia ła n ia i bu dow a k o n d e n s a to ró w e le k tro lity c zn y c h

U w a g i o g ó l n e

J a k ju ż sam a n a z w a w sk az u je , k o n d e n sato ry e le k ­ tro lity c z n e o p arte są w s w y m d z ia ła n iu n a zasto so w an iu

*) U w aga.

P r z y p rąd zie z m ie n n ym stosow ane są sp e c jaln e ty p y k o n d e n sato ró w e le k tro lity c z n y c h , o czym m o w a będzie w d alszej części a rty k u łu .

e l e k t r o l i z y . W ia d o m o że sk u tk ie m e l e k t r o l i z y zachodzą z m i a n y co do sk ład u chem icznego oraz stanu fizycznego zaró w n o elek tro d (je d n e j lu b o b y d w u ), ja k i e le k tro litu . P o w s ta ją c e p rz y ty m n o w e ciała, nieraz ch em icz n ie złożone, posiadać m ogą r ó ż n e w łasn o ści elektryczn e. M o g ą to b yć np. c ia ła n o rm aln ie przew odzące (e le k tro lity c z n e ), albo u k ła d y c ia ł o p rzew odności je d n o ­ k ie ru n k o w e j, k tó ra to w łasn o ść została w y k o rz y sta n a w p ro sto w n ik ach e le k tro lity cz n y ch . M o g ą to znów b yć c ia ­ ła nieprzew odzące z ja w ia ją c e się n a czas k ró tk i, co w y k o ­ rz ystan e zostało w p rz e ryw acza ch e le k tro lity cz n y ch . W r e ­ szcie m ogą to b y ć

ciała nieprzew odzące,

w ytw o rz o n e przez e le k tro liz ę w sposób tr w a ły ; c ia ła te zastosowane zostały w ła śn ie , ja k o

d ielek tryk ,

w ko n d en sato rach e l e k ­ t r o l i t y c z n y c h .

A ż e b y o trzym ać w drodze e le k tro liz y ciało o tej lu b in n e j przew odności, n ale ży dobrać w od p ow ied ni sposób zaró w n o e le k tro d y, ja k i e le k tro lit, p o d d ając n a ­ stępnie u k ła d te n przez p rz yłączenie go do źródła p rą d u stałego— t. zw . „fo rm o w a n iu ” ,, n a sk u te k którego p o w stają dopiero c ia ła o p o trzeb n ych n am p rz y kon d en satorach e le k tro lity c z n y c h w ła ściw o ścia ch . T o też przede w szyst­

k im zapoznam y się bliżej z procesem f o r m o w a n i a ko n d en sato ró w e le k tro lity cz n y ch .

F o r m o w a n i e

Z pow ied zianego w yż e j w y n ik a , że k o n d en sato r e le k tro lity c z n y posiada n o rm a ln y u k ład , sto so w an y p rz y e lek tro lizie, a w ię c d w ie e le k tro d y: anodę ( + ) i k a to ­ dę ( — ) — zanurzone w e le k tro lic ie . J a k o

anodę

^sto­

su je się w k o n d en sato rach e le k tro lity c z n y c h p ra w ie w y ­ łącz n ie

alu m in iu m

( A l ) , cz y li glin, a to ze w zględ u n a

jego ła tw e u tle n ian ie , n a k tó re j to w ła sn o ści sp e cjaln ie n am w ty m p rz y p a d k u zależy. Ja k o

katoda

m ogą b y ć stosow ane o łó w ( P b ) lu b m iedź ( C u ) , czy też znów a lu m in iu m , lecz już w in n y m stan ie — z dużą dom ieszką k rz e m u ( S i ) . Ja k o

elek tro litu

u ż y w a się p rz e w ażn ie soli am o n o w ych .

Je ż e li o p isan y w y ż e j u k ład , p o k az an y sch em atycz­

n ie n a ry s. 1, p rz y łą c z y m y do źró d ła p rą d u s t a ł e g o , to przez ten u k ła d p o p ły n ie p rą d I , — poprzez e le k tro ­ li t — w k ie r u n k u do a n o d y (a lu m in iu m ). S k u tk ie m za­

chodzącej tu e le k tro liz y ojraz to w a rz ysz ących je j w tó r ­ n y c h p ro ce só w ch em icz n ych , n a anodzie ( + ) zacznie się w y d z ie la ć tle n ( O ) ; te n o statn i ła tw o łą cz y się z a lu ­ m in iu m , tw o rz ą c tle n e k g lin u ( A l2 0 3), k tó ry p o k ry w a anodę ( A l ) w a r s tw ą o p e w n e j grub ości. W a r s tw a ta s ta n o w ią dużą, z postępem fo rm o w a n ia coraz b a r ­

dziej w z ra s ta ją c ą oporność, w s k u te k czego p r a d < p rze­

STR. 1 8 4 • W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E

p ły w a ją c y przez u k ła d (t. zw. p rą d fo rm o w a n ia ), w szyb­

k im tem p ie m a le je i po p e w n y m czasie spada p ra w ie do zera. W a r s tw a pow stałego w te n sposób tle n k u glin u słu ży w ła śn ie , ja k o d ie le k try k kond ensatora e le k tro li­

tycznego. W a r s tw a ta je st cia łe m w w ię k sz ym lub m n ie jsz ym stopniu p o ro w a ty m — zależnie od w a ru n ­ k ó w fo rm o w a n ia. P o r y jego w y p e łn ia częściowo elek-

A [

d ^{c -}

M

R y s. 1.

U k ła d id e o w y fo rm a w a n ia k o n d en sato ra e le k tro litycz ­

nego.

A l— p ły tk a a lu m in o w a (ano­

d a); M — p ły tk a m e ta lo w a (ka to d a); d — w a r s tw a tle n ­ k u g lin u ( A l2 03) n a anodzie;

e— e le k tro lit (ro ztw ó r w o d ­ n y soli am onow ej).

tro lit, przew ażn ie zaś tlen, k tó ry , ja k o gaz, z n ajd u je się w ty ch p o rach pod w y s o k im ciśnieniem . W ła sn o śc i e le k trycz n e tej w a rs tw y , ja k o d ie le k try k a , a w ię c : stała d ie le k trycz n a ( O , oporność rzeczyw ista, stałość itp., — zależne są n ie ty lk o od w y m ia ró w i grub ości w a r s tw y tle n k u glinu, lecz i od ilo ści oraz stanu, znajd ującego się w p o rach i częściowo pochłoniętgo tlen u . A p o n ie­

w aż gaz ten, z n a tu r y rzeczy, n ie z n ajd u je się tu w sta­

n ie sta ły m (u s ta b iliz o w a n y m ), trzeba w ię c stan jego w czasie p ra c y kondensatora stale p o d trz ym yw ać. R o lę tę sp ełn ia d z ia ła ją c y e le k tro lity cz n ie p r ą d , p rz e p ły w a ją c y przez kondensator, t. zw . „p r ą d u p ły w u ” ( J c), o czym zresztą szczegółowo m o w a będzie niżej.

F o rm o w a n ie w a r s tw y d ie le k trycz n e j tr w a k ilk a godzin i o d b yw a się p rz y ty m n ap ięciu , n a k tó re k o n ­ densator jest zbudow any, cz y li t. zw. n ap ięcie fo rm o w a n ia,

to p ły ta a lu m in io w a albo odrazu poddana zostaje dzia­

ła n iu n ap ięcia roboczego kondensatora, a n a w e t i n ap ię ­ cia o 10% - ^20% większego, albo też m ożem y dochodzić podczas fo rm o w a n ia do n ap ię cia roboczego stopniowo, dzieląc proces fo rm o w a n ia na k ilk a o kresó w (zazw yczaj tr z y ).

Co się ty cz y szczegółów p raktyczn ego p rz e p ro w a­

dzenia fo rm o w a n ia, to może b y ć ono uskutecznione w sposób ro zm aity, stan o w iąc z w y k le tajem n icę, za­

zdrośnie strzeżoną przez w y tw ó rn ię . T o też po d am y tu z a le d w ie p ew n e szczegóły o ch arakterze raczej o g ó l ­ n y m , m im o to je d n a k bardzo w ażn ym , od k tó ry ch to szczegółów zależy n ależyte w y k o n a n ie i działan ie k o n ­ d ensatora.

A w ię c chodzi tu przede w sz y stk im o to, a b y m a ­ t e r ia ły (s u ro w c o w e ) u żyte do w y ro b u kondensatorów e le k tro lity c z n y c h , b y ły zupełnie czyste, — bez ż a d n y c h dom ieszek i zanieczyszczeń. G lin ( A l ) stosow any, jak o anoda, w in ie n b y ć chem icznie czysty. W c h w ili obecnej m ożna o trzym ać n a ry n k u g lin chem icznie czysty (99,9% czystego g lin u ) r a fin o w a n y e le k tro lity c z n ie m etodą H oopes a. Dopuszczalna, a n a w e t pożądana, jest n ie ­ znaczna dom ieszka k rz em u ( S i ) , n a jle p ie j ok. 0 ,4 % ,

co u ła tw ia proces u tle n ia n ia glin u . E le k t r o lit — w po­

staci w odnego ro z tw o ru soli am o n o w ej (o stężeniu 22% )

— w in ie n b yć ró w n ież chem icznie cz ysty zaró w n o co do soli, ja k i co do w o d y . R o b o tn ic y , z a tru d n ie n i przy obróbce glin u , i w ogóle p rz y fo rm o w a n iu p ły t y ano­

d o w ej, m uszą m ieć czyste ręce i narzędzia itp., gdyż n a j­

m niejsze n a w e t zanieczyszczenie w yso ce u je m n ie w p ły ­ w a n a w łasn o ści i d ziałan ie ko n d en sato ra e le k tro lity c z ­ nego.

P o sfo rm o w a n iu p ły tę a lu m in io w ą (p rz e w a ż n ie jest to taśm a a lu m in io w a p rz e su w an a — pod napięciem fo rm o w a n ia — ze ściśle o k reślo n ą szybkością przez n a­

czyn ie z e le k tro lite m ) n ale ż y sta ra n n ie p rz e p łu k ać i w y ­ suszyć. C zyn n o ści pow yższe w y k o n y w a się z w y k le bez p rz e rw y , je d n a po d ru g ie j. A w ię c taśm a alu m in io w a przechodzi przez w a n n ę z e le k tro lite m , gdzie się form uje, a następ n ie przez n acz yn ie z czystą w od ą, gdzie prze­

p łu k u je się; po p rz e p łu k a n iu przechodzi ona przez spe­

c ja ln y k an ał, gdzie się suszy. G o to w a , sform ow ana, taśm a — p rz y pom ocy sp e cjaln e j m a sz y n y — n a w ija się n a bęben, i w tej postaci może już b y ć u żyta do budow y ko n d en sato ró w .

C z ę ś c i s k ł a d o w e k o n d e n s a t o r a e l e k t r o l i t y c z n e g o Ja k k o lw ie k , zasadniczo b io rąc, o góln y u k ła d kon­

d en sato ra e le k tro lityczn e g o je st te n sam, co i zwykłego ko n d en sato ra n ie e le k tro litycz n e g o , a w ię c posiada on d w ie o k ład zin y, p om iędzy k tó ry m i z n a jd u je się w arstw a n iep rzew o d ząca — d ie le k try k , — to je d n a k b u d o w a kon­

densatora e le k tro lityczn e g o je st zu p ełn ie odm ienna od bu­

d o w y z w y k łe j. D la p o r ó w n a n i a podane są n a rys. 2 u k ła d y sch em atyczn e d la obu ko n d en sato ró w . N a rys. 2-a w id z im y z n an y dobrze każd em u C z y te ln ik o w i u k ła d kon­

densatora z w y k łe g o ;

a

i

b

są to d w ie o k ła d z in y kondensa-

- c i «

R y s . 2.

P o ró w n a w c z e u k ła d y id e o w e k o n d e n sato ró w — zw ykłego (n ie e le k tro lity c z n e g o ) oraz elek tro litycz n eg o .

R y s .

2a.

K o n d e s a to r z w y k ły ,

a

i

b

— m e talo w e o k ła d z i­

n y ; d — • d ie le k try k .

R y s .

2b.

K o n d e s a to r e le k tro litycz n y,

a

— an od a;

k

— naczynie m e ta lo w e (k a to d a ); d — w a rs tw a d ie le k tr y k u (tle ­ n e k g lin u );

e

— elektrolit.

tora, zazw yczaj p ły t k i m e t a l o w e ;

d sta n o w i

w arstw ę zaw arteg o m ięd z y o k ła d z in a m i d ie le k try k a , k tó ry m

może

b y ć albo p o w ietrze, alb o też cia ło stałe,

jak np. papier

p a ra fin o w a n y , m ik a, szkło i in . N a ry s .

2 -b pokazany jest

n ato m iast u k ła d ko n d en sato ra e l e k t r o l i t y c z ­ n e g o

a

je st to anoda w y k o n a n a w

po sta ci p ły tk i alu­

m in io w e j, k tó ra stan o w i

jed n ą ok ład zin ę kondensatora;

d —

oznacza w a rs tw ę tle n k u g lin u (A 1 L,0 3) ,

pokry­

w a ją c ą z obu stron p ły tk ę a lu m in io w ą . W a r s t w a

ta od­

g ry w a ro lę

d ielek tryk a.

^{D ru g ą}

ok ład zin ę

ko n d en sato ra stan o w i

elek tro lit e.

J a k o k ato d a

k

słu ży albo

płytka

zanurzona w e le k tro lic ie , alb o też p u d e łko

metalowe

do którego n a la n y je st e le k tro lit, w ra z z ’

, z«n u rz o n a

w n im anodą. S t y k a ją c a się bezpośrednio z e l e k t r "

Nr. 7 W A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E STR. 185

kato d a

k

słu ż y je d y n ie d la d o p ro w ad zen ia p rą d u do kondensatora, sta n o w i w ię c pom ocniczą część sk ład o w ą k ondensatora. J a k z pow yższego w id a ć, w u k ład z ie ty m w y k o rz y sta n e są o b y d w i e stro n y p ły tk i an o d o w ej

a,

co zw iększa d w u k ro tn ie pojem ność kondensatora, gdyż m am y w ó w cz as, fa k ty c z n ie b io rąc, ja k g d y b y d w a połączone ró w n o le g le k o n d en sato ry.

Z asa d n icza ró ż n ica p o m ięd z y ko n d en sato rem „ z w y k ­ ły m ” , n ie e le k tro lity cz n y m , a ko n d en sato rem e le k tro lity c z ­ nym , polega w z n acz n ym sto p n iu n a d z ia ła n iu każd ej z ich części s k ła d o w y c h . W kondensatorze „ z w y k ły m ” o kład zin y — p ły t k i m e ta lo w e — są to przew odzące po- w iezchnie m e talo w e o ró ż n y ch p o te n cjała ch , d ie le k try k zaś — jest n ie p rz e w o d n ik ie m , o d d z ie la ją cy m od siebie dw a te, p rz e ciw n ie n aład o w an e , c ia ła . D z ia ła n ie „ z w y k ­ łego” k ond ensatora polega n a in d u k c ji e le k try c z n e j oraz

na o d d z ia ły w a n iu n a siebie, w e d łu g p ra w a Coulom ba, p o w stających n a o k ła d z in a ch ła d u n k ó w e le k try c z n y c h . P rz y załączeniu tak ieg o ko n d en sato ra do źród ła p rą d u zmiennego p o w stają, s k u tk ie m o k re so w y c h zm ian z n a - k u okładzin, o k reso w e ru c h y ty c h ła d u n k ó w zw an e

„p rą d a m i p rz e su n ię cia” ; z m ia n y te zachodzą w ta k t zm ian n ap ię cia źró d ła p rąd u , do któreg o p rz y łą cz o n y jest kondensator. Z ja w is k a te u jm u je m y z azw yczaj w p o ję ­ cie „p rz e p ły w u p rą d u zm iennego przez k o n d e n sato r” . O żadnej „a n o d z ie ” lu b „k a to d z ie ” w stosunku do o k ła ­

dzin powyższego k o n d e n sato ra n ie może b yć, rzecz jasna, m o w y.

Z g o ła o d m i e n n ą ro lę oraz d ziałan ie zarów no okładzin, ja k i d ie le k tr y k a , w id z im y w kondensatorze e le k tro lityczn ym . M a m y tu w p ra w d z ie , ja k w y n ik a z po- w idzianego w y ż e j, d w ie n a ła d o w a n e o k ła d z in y, oddzie­

lone od siebie w a r s tw ą d ie le k tr y k u , a w ię c „n o r m a ln y ” u k ład k o n d e n sato ro w y; ale oprócz tego w kondensatorze e le k tro lity c z n y m zaró w n o o k ła d z in y, j a k i d ie le k try k , sp ełn iają p e w n e d o d a t k o w e , bardzo w ażn e, fu n k c je , związane z t. zw . fo rm o w a n ie m k o n d e n sato ra i u sta w ic z ­ n y m

u trzy m y w a n iem w ła śc iw e g o jeg o stanu.

A m ia n o ­ w icie: p o k ry ta w a r s tw ą d ie le k tr y k a (tle n k u g lin u ) p ły t ­ k a alu m in io w a , je st n ie ty lk o o k ła d z in ą kon d en satora, lecz zarazem i anodą, a w ię c p rz y załączen iu ko n d en sa­

tora ele k tro litycz n e g o do o b w o d u n a le ż y j ą z a w s z e łączyć z b iegu n em d o d a t n i m źród ła p rą d u . W y n ik a stąd, że z w y k łe k o n d e n sato ry e le k tro lity c z n e n ie m ogą b yć przyłączane do ob w o d u p rą d u zm iennego, lecz ty lk o do obw odu p rą d u je d n o k ie ru n k o w e g o , a w ię c np. do o b w o ­ du w y p r o s t o w a n e g o p rą d u zm iennego, p rz y

czym n a le ż y ściśle p rzestrzegać b i e g u n o w o ś c i , gdyż, w razie n ie d o p iln o w a n ia tego w a ru n k u przez k o n ­ densator będzie p rz e p ły w a ć p rą d w n ie o d p o w ie d n im k ie ru n k u i ko n d en sato r n ie będzie d ziałać. D lateg o też k o n d en sato ry e le k tro lity c z n e w in n y m ieć n a zaciskach w y ra ź n ie zaznaczoną biegunow ość, za pom ocą zn ak ó w

„ + ”

i „

— ” , czego n ie m a, j a k w iad o m o , w ko n d en sato ­ ra ch „ z w y k ły c h ” , n ie e le k tro lity c z n y c h .

Po z a ty m e l e k t r o l i t n ie je st tu w p ro s t d ru g ą okładziną, czyn n ą n a sw e j p o w ie rz c h n i s ty k a n ia się z w a r ­ stw ą d ie le k tr y k u ; n a le ż y b o w ie m p am iętać, że z e le k ­ tro litu , w czasie p r a c y k o n d e n sato ra (t j. podczas p rz e ­ p ły w u p rą d u ) w y d z ie la się t l e n, k tó ry u trz y m u je w e w ła ś c iw y m sta n ie w a rs tw ę d ie le k tr y k u (tle n e k g lin u ) ; n a anodzie, co u m o ż liw ia n a le ż y te d ziałan ie k o n d e n sa­

to ra ; tą d ro g ą zachodzi stałe u z u p e ł n i a n i e n a tu ­ ra ln e g o o d p ły w u tle n u , w y p e łn ia ją c e g o p o ry d ie le k tr y ­ k u , tle n b o w ie m o d g ry w a , j a k p o w ied zian e w y ż e j, w k o n ­ densatorze e le k tro lity c z n y m b. w a ż n ą rolę. S ta je się to m o ż liw e d z ię k i p rz e p ły w o w i p rą d u przez kondensator.

Z powyższego w id a ć, że p r ą d , p rz e p ły w a ją c y przez kond ensator e le k tro lity c z n y , n ie d aje ty lk o stratę m ocy, ja k to m a m ie jsce p rz y kondensatorze z w y k ły m , lecz je st on potrzebny, w p e w n ych , oczyw iście, g ran icach n atężen ia — d la u m o ż liw ie n ia należytego d z iałan ia k o n ­

d en satora elektro lityczn eg o .

Typy k o n d e n s a to ró w e le k tro lity c zn y c h

P o zapoznaniu się z zasadą d ziałan ia, fo rm o w a n ie m oraz zasad niczym u k ła d e m i ro lą poszczególnych części sk ła d o w y c h k o n d en sato ra elektro lityczn eg o , p rzejd ziem y do o m ó w ie n ia p e w n y c h s z c z e g ó ł ó w dotyczących w y k o n a n ia ty c h kondensatorów .

Z p u n k tu w id z e n ia k o n stru k cyjn e g o ty p y ko n d en ­ sato ró w e le k tro lity c z n y c h m ożna podzielić n a t r z y ro ­ dzaje, różniące się stanem e le k tro litu , a m ia n o w icie na:

1. k o n d e n sato ry z e le k tro lite m p ły n n y m , in aczej:

k o n d e n sato ry „m o k re ” (ry s . 3 ),

2. k o n d en sato ry z e le k tro lite m p ó łp ły n n y m , oraz na 3. k o n d e n sato ry z e le k tro lite m stałym , zw an e in a ­ czej „s u c h y m i” .

W k o n d en sato rach „ m o k r y c h ” p ły n n y e le k tro lit (w o d n y ro z tw ó r so li) w y p e łn ia m etalo w e n aczyn ie ( a lu ­ m in io w e lu b żelazn e), k tó re to n acz yn ie — d la k o n ­ d en sato ró w n a n ap ię cie robocze do ok. 50 V — stan o w i jednocześnie katodę. A n o d a a lu m in io w a posiada k ształt c ia ła o m o żliw ie ja k n a j w iększej p o w ie rz ch n i zetkn ięcia się z e le k tro lite m . T y p a n o d , u ż y w a n y c h w p ra k ty c e do b u d o w y k o n d en sato ró w „m o k ry c h ” pokazane są n a rys.

4 (z le w e j s tro n y ) oraz n a rys. 5.

R y s . 3.

M o k r y kond ensator e le k tro lity c z n y n a n i­

sk ie napięcie.

C e le m zb liż enia do siebie e le k tro d ko n d en sato ra — d la u ła tw ie n ia p rz e p ły w u p rą d u — u ż y w a się często w c h ara k te rz e k a to d y — zam iast n a c z y n ia m etalow ego

— oddzielnej ta ś m y o grub ości 1 m m , w y k o n a n e j ze stopu a lu m in iu m - k rze m ( A l - S i ) um ieszczonej m ię d z y w a rs tw a m i n a w in ię te j sp ira ln ie , sfo rm o w an e j, an o d y — ja k to w id z im y n a ry s . 3 — z le w e j stro n y. W ty m p rz y ­ p a d k u n a le ż y z w ra ca ć u w ag ę n a staran n e o d izolow anie an o d y od k ato d y, a b y n ie p o w stało p rz y p a d k o w e m ię ­ dzy n im i po łączen ie; k o n d en sato r posiada w ó w cz as sta­

ra n n ie od izo lo w an e w y p ro w a d z e n ia n a zew n ątrz — jedno od an o d y, d ru g ie zaś — od k ato d y. P u d e łk o z e le k tro li­

tem p o w in n o posiadać dno z dobrego m a te ria łu iz o la c y j­

nego, k tó re słu ż y za p o d staw ę do zm o n to w an ia n a n ie j ko n d en sato ra, oraz p o k ry w k ę , przez k tó rą przechodzą

STR. 186 W I A D O M O Ś Ć e l e k t r o t e c h n i c z n e Nr. 7

odprow adzenia na zew nątrz. Z an u rzo n e w e le k tro ­ lic ie e le k tro d y w in n y b y ć od p u d e łk a sta ra n n ie od­

izolow ane.

R y s . 4.

T y p y anod u ż y w a n y c h do b u d o w y kondensatorów e le k tro lityczn ych .

Co się ty czy e l e k t r o l i t u , to u ż y w a się tu ro z­

tw ó r w o d n y ta k ic h np. soli, ja k boraks (N a a ł^ C b ), s ia r­

czan g lin u A l , ( S O , ) 3, k w a s b o rn y, k w a s c y try n o w y oraz ro z tw o ry in n y c h soli, w k tó ry c h a lu m in iu m n ie ła tw o się rozpuszcza. K o n c e n tra c ja ro z tw o ru p o w in n a b y ć od­

p ow ied nio dobrana — dla ko n d en sato ró w n a n isk ie n a ­ p ięcie tak, żeby ro z tw ó r p osiadał m o ż liw ie m niejszą oporność; d la kon d en satorów n a w y so k ie nap ięcie roz­

tw ó r ten w in ie n b yć znacznie w ię ce j rozcieńczony.

R y s . 5.

W id o k anody (z y g z a k o w e j) m okrego kondensatora e lektrolitycznego.

K o n d e n s a to ry ty p u „m o k re g o ” są obecnie w y r a ­ b ian e p rzew ażn ie w S ta n a c h Zjed n o czo n ych A . P . W E u ro p ie ostatnio w y s z ły one p ra w ie z użytku, n a ­ tom iast w k ra ja c h tro p ik a ln y c h — ze w zględu n a spe­

c ja ln e w a r u n k i k lim a ty c z n e — ko n d en sato ry te są sze­

roko stosowane.

R y s . 6.

S u c h y kondensator e le k tro lity c z n y o po­

jem n o ści 250 p. E ; nap ięcie robocze 8 w o ltó w .

. Kopojitöt. r S la f m

I ‘

R y s . 7.

S u c h y kondensator e le k ­ tro lity c z n y o pojem ności 50 ¡i F ; nap ięcie robocze

20 V .

K o n d e n s a to ry „ p ó ł p ł y n n e ” z a w ie ra ją e le k tro lit w postaci p a s t y . A n o d a ko n d en sato ra p o siad a kształt p o kaz an y n a ry s . 4 — z p ra w e j stro n y; je s t to o d l e w o m o ż liw ie dużej p o w ie rz c h n i fo rm o w a n e j. P o m ię ­ dzy żeb ram i o d le w u z n a jd u ją się p ły tk i k ato d z u m ie­

szczonym tu w postaci p asty e le k tro lite m . C ałość m u ­ si b yć stara n n ie odizolow ana. N a cz y n ie , w k tó ry m kon­

densator się z n ajd u je, w y k o n a n e je st z m a te ria łu izola­

cyjn eg o ; je st ono szczelnie z a m k n ięte i zaopatrzone je ­ d y n ie w b. m ałe o tw o ry , ażeby k o n d en sato r m ógł, ja k się

R y s . 8.

R óżne ty p y su ch ych k o n d e n sato ró w elek tro lityczn ych .

m ó w i, „o d d y c h a ć ” . T e n ty p k o n d e n sato ró w elek tro litycz­

n y c h w y r a b ia znana fir m a h o le n d e rsk a w E id h o ve n . K o n d e n s ato r „ s u c h y ” . T e n ty p kond ensatora sta­

n o w i obecnie

najbardziej rozp ow szech n ion y

ty p konden­

satora elek tro lityczn eg o . J a k o e le k tro lit słu ży tu skom­

p lik o w a n y co do swego sk ła d u ro z tw ó r sp e c jaln ie dobra­

n y c h soli i k w a s ó w ; n ie jest to je d n ak ż e ro z tw ó r wodny, gdyż, ja k o rozpuszczalnik, b y w a tu u ż y w a n y alkohol,

R y s . 9.

Suche kondensatory elek tro lityczn e.

W id o c z n y jest postęp w b u d o w ie , polegają­

cy n a zm niejszeniu w y m ia r ó w (n a lewo starszy ty p konden­

sato ra; n a p ra w o — n a jn o w s z y ).

g lic e ry n a lu b też sól am o n o w a w p ostaci k rystaliczn ej.

Ja k o e le k tro d y u ż y w a n e są m e ta lo w e t a ś m y ; n a anodę d a je m y taśm ę z fo rm o w an ego a lu m in iu m , n a katod ę zaś

— taśm ę bądź o ło w ian ą, bądź też znów a lu m in io w ą ; po­

m ięd zy taśm am i z n a jd u je się sp e c ja ln e c ia ło porowate, nasycone e le k tro lite m . Z u k ła d u d w ó ch ty c h ta śm n aw ija się kondensator — podobnie, ja k to m a np. m ie jsce przy z w y k ły c h ko n d en sato rach p a p ie ro w y c h . P e w n e odm iany su chych k o n d en sato ró w e le k tro lity c z n y c h p o siad a ją elek­

tro d y oraz zn ajd u jące się p o m ięd zy n im i cia ło w po­

staci tw a rd y c h p ły te k . Z m o n to w a n y w te n sposób kon­

densator um ieszczony jest albo w p u d e łku , w y k o n a n y m przew ażn ie z m a tr ia łu iz o lacyjn ego , alb o też w ru rc e ba­

k e lito w e j. N a rys. 6, 7, 8 i 9 p o d any jest szereg odm ian su ch ych k o n d en sato ró w e le k tro lity c z n y c h , zn a jd u ją c y c h się obecnie w h a n d lu n a r y n k u eu ro p e jsk im .

(C . d. n .).

Nr. 7 W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E STR. 187

Elektryfikacja węzła kolejowego warszawskiego

ln ż - e l. J Ó Z E F Z I E L I Ń S K I

(C ią g d a lsz y ).

Sterowanie wielokrotne.

Obwody sterownicze.

P o o m ó w ie n iu a p a ra tu ry obw odu g ł ó w n e g o przechodzim y do ro z p atrzen ia

ob w od ów sterow n iczych .

O bw ody te służą do u ru c h a m ia n ia n a odległość przez je d ­ nego m otorniczego poszczególnych ap a rató w , z (je d n e j) k ab in y m asz yn isty, ró w n o cześn ie w e w s z y s t k i c h jednostkach danego sk ład u pociągu.

S te ro w a n ie w ie lo k ro tn e n a odległość w y m a g a p rz e­

prow adzenia p rz e w o d ó w ste ro w n icz y ch w zd łu ż całego p o ­ ciągu; p rz ew o d y te b iegn ą w postaci k a b la 27-żyłowego.

P rz y połączeniu k ilk u jed n o stek w pociąg ciągłość prze­

w odów ste ro w n icz y ch pod w zględ em e le k try c z n y c h u trz y ­ m yw an a jest p rz y p om ocy g ię tk ic h k a b li p rz ep ro w ad z o ­ n ych pom iędzy poszczególnym i je d n o stk am i; k a b le te za­

opatrzone są w o d p o w ied n ie gniazd a oraz w ty c z k i 27-pal- cowe.

W p ociągu e le k try c z n y m złożonym z k ilk u je d n o ­ stek, ste ro w an ych z jed n ego p u n k tu ,

każda jed n ostk a

p o­

siada

in d yw id u aln e

za silan ie z sieci roboczej p rz y pom ocy w łasn ych : zbieracza p rąd u , p rz e tw o rn ic y oraz b a te rii a k u ­ m ulatorów .

W czasie ja z d y o d p o w ied n ie w y łą c z n ik i sterow nicze, n astaw n ik jazd y, rą cz k a k ie r u n k o w a itp . w łącz o n e są tylk o w tej k a b in ie m otorniczego, z k tó re j m aszyn ista p ro ­ w adzi pociąg. W e w sz y stk ich pozostałych k a b in a c h po­

wyższe w y łą c z n ik i u staw io n e są w położeniach n e u tra l­

n ych „ O ” . M im o to m o to rn icz y jednocześnie u ru c h a m ia

w szystkie

s iln ik i tr a k c y jn e danego p o ciągu p rz y pom ocy rozrządników , w y łą c z a ją c w szędzie ( w k a ż d y m z elektro- w ago n ó w ) te sam e g ru p y o p o rn ik ó w ro z ru ch o w ych .

Obwód sterowniczy zbieraczy prqdu.

J a k w ie m y z podanego poprzednio opisu zbieracza prądu (p a n to g ra fu ), je st on u ru c h a m ia n y p o w ietrzem sprężonym, w p u sz czan ym do c y lin d ra p an to g ra fu

m —

rys. 7 * ). C h cąc o tw o rz yć z a w o ry p rz e w o d ó w p o w ie trz ­ n ych do p an to g ra fó w w e w sz y stk ich rów n ocześn ie je d ­ nostkach pociągu,

u rucham iam y

stero w an e e le k try c z n ie w e n tyle , c z y li t. zw .

zaw ory

elek tro - p n eu m atyczn e. P o ­ ciąg posiada w s w y m u k ła d z ie ty le z a w o ró w elektro-pneu- m atyczn ych ile jest w n im jednostek. Z a w ó r elektro - p n eu m atyczn y zasila oba p a n to g ra fy um ieszczone n a d a ­

w y to t po*v/'e tr zo

a/o a tm o s / e r y d o p f y w

p o w i e t r z a s p r ę ż o n e g o R y s . 46.

S c h e m a t z a w o ru elektro-p neum atycznego.

chu e le k tro w ago n u ; w p ra k ty c e je d n a k k o rz y sta m y t y l­

ko z j e d n e g o p an to grafu , (d ru g i p an to g ra f pozostaje, ja k o rez erw a, — na w y p a d e k uszkodzenia p ierw szeg o ), p rz y czym p od n osim y n a e le k tro w ag o n ie z w y k le t y l n y pantograf, a to w ty m celu, a b y w razie jego złam an ia n ie uszkodzić p an to g ra fu rezerw ow ego, co m ogłob y się zdarzyć, g d y b y p o d n iesio n y b y ł p an to g ra f przedni.

Zaw ór elek tro-p n eu m atyczn y

sk ład a się z c y lin d ra

(a

— ry s.

4 6),

d w u g ło w ico w e g o tło k a

b

oraz m ałego su­

w a k a

c.

P o w ie trz e w puszczane je st do c y lin d ra

a

przez d w a e le k try c z n ie u ru c h a m ia n e e le k tro w e n ty le

d;

w e n ­

ty le te stero w an e są g łó w n y m w y łą c z n ik ie m ste ro w n iczym p an to g ra­

fu um ieszczonym w k a ­ b inie m otorniczego.

W y­

łącznik sterow niczy

(ry s.

47)

jest to w y łą c z n ik n o­

żow y, d a ją c y połączenie n a styk. Nóż a (ry s .

47)

w y łą c z n ik a stero w n icze­

go obraca się n a sw orz­

n iu

b,

p rz y czym , — za­

leżnie od tego, czy nóż m a się u trz y m y w a ć w R y s .

47.

położeniu zam k n iętym , W id o k w y łą c z n ik a sterow niczego, czy też po z etkn ięciu s ty ­ k ó w p o w ra ca ć m a do położenia n e u traln ego — posiada on odpow iednio w y ­ cię ty ry g ie l sp rę ż y n u ją c y

c.

D o gaszenia oraz w y d m u c h u łu k u elektryczn ego n a w y łą c z n ik u służy w y s u w a n y do gó­

r y k o m in e k g a sik o w y

d.

Ł ą c z n ie z w y łą c z n ik ie m u m ie ­ szczony je st w e w sp ó ln ej osłonie p u d ła

b ezpiecznik

r u r ­ k o w y

f.

T ego samego ty p u w y łą c z n ik ó w u ż y w a się do stero­

w a n ia o b w o d ó w ś w ie tln y c h w pociągu oraz do u ru c h a ­ m ia n ia p rz e tw o rn ic y i sp rężarki.

U s ta w ie n ie w y łą c z n ik a sterow niczego p an to g ra fu w d o w o ln ej k a b in ie m asz yn isty w p o zy cji „p o d n iesien ie p a n to g ra fó w ” p o w o d u je jednoczesne w zbudzenie w sz y st­

k ic h e le k tro - w e n ty li w c a ły m pociągu, p o w o d u jąc ty m sam y m rów noczesne p o d n i e s i e n i e s i ę w sz y stk ich zb ieraczy p rąd u .

O p u s z c z a n i e p an to g ra fó w o d b yw a się podob­

n ie — przez u sta w ie n ie w y łą c z n ik a w p o z y cji „opuszcze­

n ie p a n to g ra fó w ” , n a sk u tek czego w zb u d zam y odnośne c e w k i e le k tro - w e n ty li, u m o ż liw ia ją c sprężonem u p o w ie ­ trzu u jś cie z c y lin d ra p an to g ra fu w otoczenie.

D o u ru c h o m ie n ia z a w o ru elektro-pneum atycznego p an to g ra fu w y sta rc z a c h w ilo w e (k r ó tk o trw a łe ) w zb u d ze­

nie e le k tro w e n ty li, a zatem c h w ilo w e załączenie w yłą cz -

* ) P o r . „ W . E . ” zeszyt 1/1937 r., str. 16.

energii elektrycznej na prąd stały i zmienny

U w a g a . Zakład po­

siada na składzie p r g d n i c e i s i l n i k i elektr. na prąd stąły 110, 220 i 440 woltów

L IC Z N IK I

s p r z e d a ż

n a p r a w a

l e g a l i z a c j a

K o n c e sjo n o w a n y prze z G ł ó w n y Urząd Miar Z A K Ł A D E L E K T R O M I E R N I C Z Y

J U L I A N S Z W E D E

W A R S ZA W A , KOPERNIKA 14. TEL. 2.50-03. |

STR. 188 W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E Nr. 7

R y s . 48.

Sc h e m a t ste ro w a n ia w ielokrotnego p an to g rafam i.

(Z e s z y t n ale ż y o b ró cić).

R y s . 50.

Sc h e m a t z a silan ia n a s ta w n ik a jazd y, P rz e k a ź n ik ó w z a n ik o w y ch oraz p rz e k a ź n ik a zasilan ia.

n ik a sterow niczego celem n a d a n ia i m- p u l s u w zbudzenia e le k tro - w e n ty lo w i

„p o d n ie sie n ia” lu b e le k tro w e n ty lo w i

„opuszczenia” p an to grafó w . N o rm a ln ie e le k tro - w e n tyle w yłą czo n e są z pod p rądu, dzięki czemu n ie m a zużycia p rą ­ du sterow niczego — bez w zględu n a to, w ja k im położeniu z n a jd u ją się z b ie ra­

cze prądu.

N a ry s u n k u 48 p o kazan y jest sk ład pociągu d w u jednostkow ego z u k ład e m stero w n iczym zbieraczy prądu. U s ta w ie ­ n ie w y łą c z n ik a a w położeniu

„p”

lub

„o”

p o w o d u je z am kn ięcie n astęp u jące­

go obw odu: ( + )

110

V — nóż w y łą c z ­ n ik a a — przew ód stero w n iczy

(p

lu b

o)

— e le k tro - w e n tyle

(b

lu b c )

—

zie­

m ia ( — ).

P o o m ó w ien iu ste ro w an ia p an to ­ g ra fó w przechodzim y do opisu a p a ra tu ­ r y sterow niczej obw odu głównego.

Aparatura sterownicza obwodu głównego.

N astaw n ik jazdy.

D o ste ro w an ia a p a ra tu rą obw odu głów nego służy

n a ­ staw n ik jazdy,

sta n o w ią cy cen traln e urządzenie sterow nicze do z a m yk a n ia o b w odów sterow n iczych , u ru c h a m ia ją ­ cych poszczególne a p a ra ty elektrow ago- nów .

P rz e s u w a ją c stopniow o korb ę g łó w ­ n ą

a

n a s ta w n ik a (ry s .

49)

oraz pom oc­

niczą korb ę c, w y k o n y w a m y ko lejn o z a m yk a n ie szeregu ob w o d ó w e le k try c z ­ nych , p o w o d u jąc ty m sam y m z a m yk a­

n ie się (cz y też o tw ie ra n ie ) poszczegól­

n y c h w y łą c z n ik ó w lin io w y c h , n a w ro tn i­

ka, k o n tak to ró w ro z ru ch u itp.

N a s ta w n ik ja z d y (ry s .

49)

składa się z d w ó ch b ęb n ó w zaopatrzonych w szereg p ły te k s ty k o w y c h z o d p ow iad a­

ją c y m i im p a lc a m i sty k o w y m i. Je d e n z b ęb n ó w ( m a ły ) osadzony jest w ten sposób, że jego w a łe k zakończony jest z d ejm o w an ą rącz ką pom ocniczą (k ie ru n k o w ą ) c osadzoną na p o k ry w ie n as taw ­ n ik a ; bęben ten nosi nazw ę bębna „ k ie ­ ru n k o w e g o ” . D ru g i bęben, którego k o ­ n iec zakończony jest k o rb ą głó w n ą

a

jazd y, n a z y w a m y „b ęb nem g łó w n y m ” . K o r b a ja z d y a n ie może b y ć przesunię­

ta z położenia „ O ” w k ie ru n k u położeń ja z d y od 1 do 13, zanim rączka k ie r u n ­ k o w a c n ie zostanie u staw io n a w jedno z położeń żądanego k ie ru n k u jazdy, a w ię c np. „n ap rzó d ” (ro z ru ch ręczny lu b sam o czyn n y) czy też „ w t y ł” .

Z a k ła d a n ie i zd ejm o w an ie rącz­

k i k ie ru n k o w e j c z nasady w a łk a bęb ­ na k ierun ko w ego , ja k rów nież i w szel­

k ie je j p rzesu w an ie z jednego połóże-

|\> n ia w drugie, o d b yw a ć się może w ów czas

ty lk o , gd y k o rb a ja z d y a n a s ta w n ik a z n ajd u je się w po­

łożeniu „ O ” ,— zaw d zięczając od p o w ied n iem u uzależnieniu m echanicznem u. M a to n a celu d o k o n y w a n ie z m ia n y le- ru n k u ja z d y bez poboru p rą d u z sieci, a to ze w zg lęd u na zabezpieczenie s iln ik ó w przed n ie n o rm a ln y m i w a ru n k a m i ro z ru ch u oraz d la z a p e w n ie n ia p ra w id ło w e g o przygoto­

w a n ia do p ra c y e le k try c z n y c h o b w o d ó w stero w n iczych .

Je d n ą rącz kę k ie r u n k o w ą ( c ) do n a s ta w n ik a jazdy o trz ym u je m o to rn iczy, w o b ec czego

on ty lk o jed en

może d o k o n yw ać m a n ip u la c ji n a s ta w n ik ie m , k tó ry m prowadzi pociąg; w szy stk ie in n e n a s ta w n ik i w pociągu, złożonym z p aru jednostek, zostają ty m sam y m au to m atyczn ie unie­

ruchom ione, gdyż n ie p o siad a ją one rącz ek kierun ko w ych . O puszczając sw ą kab in ę, m aszyn ista o b o w ią z an y jest za­

b ie ra ć ze sobą rącz kę k ie ru n k o w ą , zabezpieczając w ten sposób pociąg przed n ie u m y ś ln y m u ru c h o m ie n ie m przez kogoś nieupow ażnionego.

P o za m e ch a n icz n ym u zależn ieniem rącz ek nastaw ­ n ik a ten ostatni posiada także u z ale ż n ie n ie elektro-pne- um atyczne. S t y k i u z ale żn iają ce dlatego um ieszczone zo­

s ta ły w n a s ta w n ik u , że stan o w i on p u n k t c e n tra ln y , z któ- R y s . 49.

W id o k n astaw n ika jaz d y.

a — k o rb a główna n a s ta w n ik a ;

b

— p rz y c isk czuwania;

c — rącz ka k ie ru n ­ k o w a (pom ocni­

c z a );

d

— styk i u- zależn ien ia p rzyci­

sku czu w an ia; e—

d o p ły w pow ietrza sprężonego;

f —

w a ł bębna głów ­ nego; g — w a ł bę­

b n a pomocniczego ( k ie r u n k o w y ); h—

s ty k i jaz d y;

n —

s ty k i uzależniają­

c e wzbudzenie p rz ekaźn ik ó w nad­

m ia ro w y c h ;

i —

s ty k i n aw ro tn ik a;

k

— s ty k i uzależ­

n ia ją c e ham ulce e- le k tro - pneum a­

tyczn e; m — styki u zależn iające za­

m y k a n ie drzwi.

M Nr. 7 W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E STR. 189

rego m o to rn icz y k ie r u je p ra cą a p a ra tu ry całego pociągu i w o b ec tego p rz e rw a n ie ( w n a s ta w n ik u ) zasilan ia o b w o ­ dów ste ro w n ic z y c h z m ie jsca u n i e r u c h a m i a pociąg.

Z asilan ie ob w od ów sterow n iczych i przekaźników nadm iarow ych.

N a p rzew odzie d o p ro w a d zającym energię e le k tryczn ą ze źró d ła p rą d u do o b w o d ó w stero w n iczych u staw io n y je st w k a b in ie m otorniczego w y łą c z n ik a (ry s . 50) — do s te ro w a n ia p rz e k a ź n ik a m i n a d m ia ro w y m i, k tó ­ rych c e w k i

P N i

i

P N ,

(ry s . 50) m ożna w zb u d zić w ó w ­ czas ty lk o , gd y k o rb a n a s ta w n ik a ja z d y z n ajd u je się w położeniu „ O ” ; w zb u d zen ie to o d b y w a się przez p alce s ty ­ kowe 7 — 7 B oraz segm ent łą cz ą c y je n a n a s ta w n ik u . M a to na celu u n ik n ię c ie u d erz en ia p rą d u w c h w ili, gd y po c h w ilo w y m w y łą c z e n iu s iln ik ó w , n astąp i p o n o w n e w łą ­ czenie p rąd u , k tó re m o gło b y okazać się sz ko d liw e d la s il­

ników .

A b y u n ie m o ż liw ić m asz yn iście p rz ejech an ie sy g n a­

łó w „s tó j” n a sem aforze, zastosow ane zostało

au to m a ty cz­

ne zatrzym yw anie pociągów

przez o d p o w ied n ie u rząd ze­

nia u staw io n e n a to rach k o le jo w y c h , k tó re p o w o d u ją u r u ­ chom ienie w ja d ą c y m p ociągu h a m u lc a b ezpieczeństw a i zatrzym an ie pociągu. A b y jednocześnie z h a m o w a n ie m przerw ać p racę s iln ik ó w tr a k c y jn y c h , u s ta w io n y został w k ab in ie w y łą c z n ik p n e u m aty c z n y

b

(ry s . 50), którego styki w łączo ne są w szereg n a p rzew odzie z a sila ją c y m obw ody sterow nicze. O tw a rc ie się w y łą c z n ik a p rz e ry w a do p ływ p rą d u za silan ia o b w o d ó w ste ro w n iczych n a sk u ­ tek ro z w a rcia się sty k ó w

P i Pj;

ty m sam y m u su n ięte zo­

staje niebezpieczeństw o h a m o w a n ia p ociągu p rz y n ie w y ­ łączonych s iln ik a c h tr a k c y jn y c h , co m o gło b y d op row ad zić do spalenia u z w o je ń s iln ik ó w .

P o z a h a m o w a n iu p o ciągu przez o p isan y w y ż e j a u ­ tom atyczny „z a trz y m y w a c z ” p o ciąg ó w n ale ż y usunąć w y ­ tworzoną p rz e rw ę w obw odzie w y łą c z n ik a b (ry s . 50) przez podniesienie ciśn ie n ia w p rz ew o d zie h a m u lc o w y m czy też przez za m k n ię cie w y łą c z n ik a ręcznego c, k tó ry no rm aln ie jest z a p lo m b o w an y w p o łożeniu o tw a rty m , a to celem u n ie m o ż liw ie n ia jego u życia.

N a stę p n y w y łą c z n ik s ta n o w ią górne segm enty bębna kierun k o w ego oraz p alce sty k o w e

P

i

9

(ry s . 50). E n e rg ia do zasilan ia o b w o d ó w ste ro w n icz ych d ostarczana je st t y l­

ko w te d y, g d y rą cz k a k ie r u n k o w a c n a s ta w n ik a ja z d y znajduje się w je d n y m z położeń poza „z e ro w y m ” , tj. na położeniu „n a p rz ó d ” lu b „ w t y ł ” .

Z e w zględ u n a jednoosobow ą obsługę p o ciąg ó w e le k ­ tryczn ych zastosowano, celem za p e w n ie n ia bezpieczeń­

stw a jazd y, t. zw .

przycisk b ezp ieczeń stw a

(c z u w a n ia )— b, rys.

49

i 50. P r z y c is k te n jest stale p rz y c is k a n y przez m a ­ szynistę, począw szy od c h w ili, gd y n a s ta w ił on rączkę k ie ­ ru n k o w ą n a jed n o z położeń jaz d y, aż do czasu g d y co f­

nie on rączkę k ie r u n k o w ą z p o w ro te m w położenie zero­

we, za trz y m u jąc pociąg. W p ro w a d z e n ie pow yższego u rz ą ­ dzenia d aje c a łk o w itą rę k o jm ię , iż w ra z ie np. nagłego zasłabnięcia m asz y n is ty i „p u sz cze n ia” przez niego p rz y ­ cisku bezpieczeństwa, sp o w o d o w an e zostaje n a ty c h m ia ­ stowe zatrzym an ie pociągu. S k u tk ie m b o w ie m „p u szcze­

n ia ” p rz ycisk u b n astę p u je o tw a rc ie się s ty k u

9 — P i

(ry s. 50) o tw ie ra ją c e ob w ó d z a silan ia oraz połączenie głów nego p rz e w o d u h am u lco w e g o z atm osferą, co w y w o ­ łu je n agłe z a h a m o w a n ie pociągu.

Z a s ila n ia o b w o d ó w ste ro w n icz ych o d b y w a się od źródła p rą d u ( + ) U 0 V po przez p o w yże j opisane s ty k i w y łą c z a ją c e , a m ia n o w ic ie : przez sty k

P 3

w y łą c z n ik a ste­

ru jące g o a ( w czasie ja z d y stale z a m k n ię ty ) — sty k

P 3 — P

w y łą c z n ik a p n eu m atyczn eg o

b

autom atycznego z a trz y ­ m y w a n ia p o ciągó w , przez p ale c s ty k o w y

P

— segm ent b ę b n a k ie ru n k o w e g o — p ale c s ty k o w y

9

p rzew o d em do

p alca styko w ego bębna głów nego

9

a stąd przez s ty k bez­

p iecz eństw a do p a lc a stykow ego P a

R ó w n o cześnie z a m yk a się obw ód w zbudzenia prze­

k a ź n ik a za silan ia siln ik a ro z rząd nik a; obw ód ten prze­

biega, ja k n astąp u je : ( + )

110 V.

—

9

—

9A

—

PZ

do

ziem i

( — ). P rz e k a ź n ik zasilan ia

PZ

p rz yciąg a sw ą k o t­

w icę, z a m y k a ją c s ty k i S — S lt k tó re pozostają c a ły czas zam knięte, d opóki rą cz ka k ie ro w n ic z a n a s ta w n ik a n ie zo­

stan ie co fn ięta n a „ O ” .

Z a m k n ię c ie s ty k ó w S — S i p o w o d u je w zbudzenie u zw o je ń m agn esó w siln ik a bocznikow ego rozrząd nika.

P o za p e w n ie n iu w p ow yższy sposób d o staw y e n e rg ii do ob w o d ó w ste ru ją c y ch je steśm y p rz yg o to w an i do w y ­ k o n a n ia czynności stero w n iczych .

(D o ko ń czen ie n a s tą p i).

T e c h n ik a o ś w ie tle n io w a .

Reklamy świetlne

(C ią g d a lsz y ).

Inż. AA. WODNICKI

VII. Rury świetlqce.

P r z e w o d y w y s o k i e g o n a p i ę c i a s t o s o w a n e w u r z q d z e n i a c h r u r ś w i e t l q c y c h

Szczególnie ła t w y staje się m ontaż urządzenia n e ­ onowego, g d y tra n sfo rm a to ry w b u d o w an e są n a stałe bądź to w poszczególne lit e r y m etalo w e, bądź też w samo p u d ­ ło m e talo w e szyldu; n ale ży w ów cz as doprow adzić do r e ­ k la m y ty lk o in s ta la c ję niskiego n ap ię cia p rą d u zm iennego.

T ru d n ie js z y je st już m ontaż urządzeń neo n o w ych , p rz y k tó ry c h tra n sfo rm a to ry o d d a l o n e są od r u r świe- tlą c y c h . D o p ro w ad zen ie p rą d u w yso k ieg o n ap ię cia od s k rz y n i och ron n ej tra n sfo rm a to ra do r u r ś w ie tlą c y c h n a ­ le ż y w ów czas w y k o n a ć

sp ecjaln ym przew odem na w ysok ie n ap ięcie

(6 000 w o ltó w ). D a w n ie j u ż y w an o do tego celu o g u m o w an ych p rz e w o d ó w o odpow iednio grub ej w a rs tw ie iz o la cy jn e j, w y k o n a n e j z w ie lo w a rs tw o w e j gu m y w u lk a ­ n iz o w an ej, p rz y czym u k ła d a n e b y ły te p rz e w o d y w ru rk a c h stalo w o -p an cern ych , k tó re to r u r k i następnie uziem iano.

T e n rodzaj in s ta la c ji p o siad ał jed n ak że szereg w ad , gdyż m ontaż b y ł w ty m w y p a d k u — z w ie lu w z g lę d ó w — szczególnie u tru d n io n y . P o p ierw sze tru d n o b y ło tu osiąg­

n ąć d o w o ln e w y g ię c ie r u r k i stalo w o - p a n ce rn e j; po w tó ­ re — p rz y n ie z b yt częstym i s ta ra n n y m p o k ry w a n iu r u r ty c h sp e cjaln ą fa rb ą u le g a ły one k o r o z j i— d zięki szkod­

liw y m w p ły w o m a tm o sfe rycz n y m (o p ad y, w ilg o ć itp .).

T o też o b e c n i e p ołączenia r u r n e o n o w ych z tr a n ­ sfo rm ato rem w y k o n y w a się za pom ocą sp e c ja ln y ch

k ab li na w y so k ie n ap ięcie

( P N E 28/1932). K a b e l ta k i posiada żyłę w postaci lin k i m ied zian ej 2,5 m m 2, w iz o la cji z g u ­ m y w u lk a n iz o w a n e j, w ie lo w a rs tw o w e j — n a n ap ięcie n o ­ m in a ln e o d p o w iad ające n a p ię ciu roboczem u, c o n a j - m n i e j je d n a k n a n ap ięcie 6 000 w o ltó w . G u m o w a iz o la­

c ja ż y ły o w in ię ta je st taśm ą n ag u m o w an ą (lu b c e ra tk ą ) i otoczona płaszczem o ło w ia n y m lu b p an cerz em obołowio- n y m . Płaszcz i pancerz k a b la w in n y b y ć p o k ry te m asą od­

p o rn ą n a w p ły w y atm o sferyczne i chem iczne, a n astęp n ie o w in ię te 2 ra z y p ap ie re m n asyco n ym , po czym oplecione

Silniki i Generatory

p rą d u stałego i tró j fazowego w sz e lk ic h nap ięć i w ie lk o ś ­ c i u ż y w a n e , lecz z g w a r a n c ją ja k za n o w e dostarczają Z A K Ł A D Y E L E K T R O T E C H N I C Z N E In i. Józef Binder

K r a k ó w , ulica Boczna Pędzichów 4.