Wiadomości Elektrotechniczne, R. 4, Zeszyt 5

(1)

v v i A U U M U 5 l , l E L E K T R O T E C H N I C Z N E

^• ^{STR. 117}

i S-WIE

W A R S Z A W A O K O P O W A 19

(2)

STR. 118 • W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E » 3

^ M V g c i n i K L /

T u p U " W t * - s

2 - î 3 - b i e q u n o v u e

v y q & ç i D Î k i

a u T ó m a l ú c x n P

suche ^{i olejowe}

j

\

(3)

P Ł Y T Y P R Ę T Y

i R U R K I

e b o n i t o w e

O R A Z

W S Z E L K I E

M A T E R J A Ł Y

G U M O W E

I Z O L A C Y J N E

ZAKŁADY KAUCZUKOWE

PIASTÓW ^{SP. AKC.}

W A R S Z A W A , Z Ł O T A 3 5 , TEŁ. 5 3 3 - 4 9 i 5 6 2 - 6 0

19 milionów

L IC Z N IK Ó W W Y P R O D U K O W A N Y C H

P R Z E Z

ZAKŁADY SIEMENS

JEST NAJLEPSZYM DOWODEM ICH JAKOŚCI

(4)

P R Z Y S T Ą P I L I Ś M Y

K O D A

do s e r y j n e j p r o d u k c j i silników t r ó j f a z o w y c h z w a r t y c h z r e g u l a c j ą b i e g u :

D W U U Z W O J E N I O W Y C H Z PRZEŁĄCZALNEMI BIEGUNAMI

I

p r o s t y r o z r u c h d o w o l n a o b u d o w a n i s k a c e n a

W A R S Z A W A

Z ł o t a 6 8

t e l e f o n y

2 6 0 - 0 5 , 2 8 7 - 6 0

O D D Z I A Ł Y

I P R Z E D S T A W I C I E L S T W A :

C h o r z ó w . K rz y w a 7, tel. 407-85 Łódź, P io trk o w sk a 1 2 8 ,te l, 205-84 Lwów, H a lic k a 20, tel. 107-40 B y d g o s z c z , C i e m n a 4,

tel. 11-17

Wi l no, B o s a c z k o w a 5, tel. 12-77 P o z n a ń . P I . S p i s k i 1,

tel. 37-78

G d a ń s k , P a r a d i e s g a s s e 35, tel. 266-27

T R A N S F O R M A T O R Y G E N E R A T O R Y

S I L N I K I P R . Z M I E N N E G O

WIELKA ILO S C P ^{r a d ó w} SPAWALNICZYCH

jest otrzym ywana z najnowszych spaw arek typu F i E, budowa

nych na prądy do 1 5 0 A — 2 5 0 A i do 3 5 0 A

P R Z Y R E G U L A C J I N A P I Ę C I A

b i e g u j a ł o w e g o c o j e d y n i e d a j e s p a w a c z o w i m o ż n o ś ć w y z y s k a n i a w s z e l k i c h z a l e t e l e k t r o d w r ó ż n o r o d n y c h w a r u n k a c h p r a c y .

„ E L E K T R O B U D O W A “

W y t w ó r n i a M a s z y n E l e k t r y c z n y c h S p . A k c .

ŁÓ D Ź, UL. K O P E R N IK A Nr. 56. T E L E F O N Nr. 111-77 i 191-77.

(5)

ł a ^ n n n e t - i

N A K Ł A D 3 0 0 0 E G Z E M P L A R Z Y • C E N A Z E S Z Y T U 1 ZŁ. 2 0 —G_R.

W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E

m i e s i ę c z n i k p o d n a c z e l n y m k i e r u n k i e m p r o f

,

m

.

p o ż a r y s k i e g o

Re d a k t o r : i n ż . e l e k t r . W ł o d z i m i e r z K o t e l e w s k i • W a r s z a w a , ul. K r ó l e w s k a 1 5 . _ _ T e L _ 5 2 2 - j 4

R O K I V • M A J 1 9 3 6 R. • Z E S Z Y T 5

Treść zeszytu 5-go: 1. URZĄDZENIA ELEKTRYCZNE W POJAZDACH MECHANICZNYCH Al. Cichy i St. Hulanicki. 2. ROZDZIEL

NIE I PODSTACJE W YSO K IEG O NAPIĘCIA ini. el. T. V aleri. 3. REKLAMY ŚWIETLNE Inż. M. Wodnlckl. 4. TECHNIKA INSTALA- CYJ ELEKTRYCZNYCH ini. T. Kuliszewskl. 5. NOWINY ELEKTROTECHNICZNE. 6. SKRZYNKA POCZTOWA 7. RÓŻNE 8. LIST DO

REDAKCJI.

Urzqdzenia elektryczne

w pojazdach mechanicznych.

Al. C IC H Y i St. H U L A N IC K I.

(C ią ż d alsz y)

Sposób zap ło n u m ieszan ki przy p o m o cy „m agneta",

1. „ M a g n e t a " o r u c h o m e m u z w o j e n i u i n i e r u c h o m y m s t r u m i e n i u

m a g n e t y c z n y m

(do ko ńczen ie),

P o ro z p a trz e n iu z a s a d n ic z yc h z ja w isk , z ac h o d z ą cy c h w „m a g n e ta c h ” o ru ch o m e m u z w o je n iu i n ie ru ch o m ym strum ieniu m a g n etycz n ym , p rz e jd z ie m y do o m ó w ien ia p r z e r y w a c z y .

P r z e ry w a c z e sto so w a n e w „m a g n e ta c h o ru ch o m em uzw ojeniu różnią się p o d w z g lę d em b u d o w y od p r z e r y w a czy s to so w a n yc h p rz y z a p ło n ie b a te ry jn y m . N a rys. 19 pokazany jest p rz e r y w a c z — po z d jęciu p o k r y w y p (rys- 18 zeszyt 3/1936 str. 72); s k ła d a się on, ja k w id z im y , z c y lind rycznego g niazda g oraz ta r c z y t, n a k tó re j z m o n to w a ne są zasad n icze e le m e n ty p r z e r y w a c z a : k o w a d e łk o k 2 oraz m łoteczek k i. G n ia z d o g p r z e r y w a c z a osadzone jest na osłonie „m a g n e ta ” , ta r c z a zaś t osad zona jest na w a łk u tw o rn ik a, w ra z z k tó r y m w iru je . K o w a d e łk o k 2 p rz y m o c o wane jest n ie ru ch o m o do ta r c z y t; jest ono p o łą c z o n e z je nym k o ń ce m u z w o je n ia n is k ie g o n a p ię c ia tw o rn ik a , od t a r czy t n ato m ia st jest ono e le k tr y c z n ie iz o lo w a n e . M ło te c z e k ki osad zony jest n a ośce d (w y k o n a n e j z a z w y c z a j z fib ry ) w ten sposób, że m oże on w y k o n y w a ć d o k o ła n iej n ie w ie l

k i ruch o b ro to w y . Je d n o ra m ię m ło te c z k a z ao p a trzo n e jest w s ty k p la ty n o - iry d o w y , d ru g ie zaś — w p ły t k ę fibro-

w ą c. M ło te c z e k d p rz y c is k a n y je st do k o w a d e łk a k 2 zapo- m ocą p ła s k ie j s p rę ż y n y s p rz y m o c o w a nej je d n y m k o ń ce m

R y s . 19.

P r z e r y w a c z do „ m a g n e ta " o ru ch o m e m

uzw ojeniu.' (O z n a c z e n ia w t e k

ście).

do m ło te cz k a , drugim zaś — do o b sad y n; k o ń c e sp rę żyn y s w z m o cn io n e są n a k ła d k a m i. P rz y k r ę c o n a do o b sad y n s ta lo w a b la sz k a b u trz ym u je m ło te cz e k n a osi, łą c z ą c go po zatem e le k try c z n ie — - przez obsadę oraz tarcz ę p r z e ry w a c z a — z m asą „m a g n e ta ". W ir u ją c w ra z z tarcz ą, m ło te c z e k ki k o ń ce m sw ym , n a k tó r y m znajduje się fib ro w a p ły t k a e, ś l i z g a się po w e w n ę tr z n e j p o w ie rz ch n i g n ia zda g, zao p atrzo n ej w w y s tę p y Vi. Ś liz g a ją c się po p o w ie rz c h n i gniazda, p ły t k a e n a tra fia w p e w n y c h c h w ila c h na te w y s tę p y ; w c h w ili, gdy p ły t k a e w e jd z ie n a jeden z w y s tę p ó w , m ło te cz e k zostaje o b ró co n y d o k o ła sw ej osi o p e w ie n k ą t, d z ię k i czem u e le k try c z n e p o łą c z e n ie m iędzy m ło te cz k ie m a k o w a d e łk ie m zostaje p r z e r w a n e , a tern sam em p rz e r w a n y zostaje o b w ó d c e w k i n isk ie g o n a p ię c ia tw o rn ik a * ) co, ja k w ia d o m o , w y w o łu je w z b u d z en ie w y s o kieg o n a p ię c ia w u z w o jen iu z2.

Z c h w ilą , gdy p ły t k a e ześlizgnie się z w y s tę p u V i, m ło te cz e k k i pod d zia ła n ie m sp rę ż y n y s o b ró ci się spowro- tem i z e tk n ie się z k o w a d e łk ie m , z a m y k a ją c w ten sposób o b w ó d u z w o je n ia Z i.

C h c ą c p r z y ś p i e s z y ć m om en t zap ło nu , o b ra c a m y rą c z k ą j gniazdo g w ra z z w y s tę p a m i Vi o p e w ie n k ą t w k ie ru n k u p rz e c iw n y m do k ie ru n k u w ir o w a n ia t w o r n ik a, d z ię k i czem u z ak o ń cz o n e p ły t k ą e ramię m ło te cz k a w c z e ś n i e j n a tra fia ć b ęd z ie n a w y s tę p y Vi, w o b e c c z e go w c z e śn ie j p r z e r y w a n y b ęd z ie o b w ó d n isk ie g o n a p ię c ia . W „m a g n e ta c h " z a o p a trz o n y ch w u rzą d z en ia do a u t o m a t y c z n e g o p r z e s ta w ia n ia zap ło n u k o n ie c w a łk a

„m a g n e ta ” , n a k tó r y m o sad zona jest ta r c z a p o łą c z o n y jest z ta r c z ą p rz e ry w a c z a — przez re g u la to r o d śro d k o w y , k t ó r y a u to m a ty c z n ie p rz e su w a o p e w ie n k ą t ta r c z ę t w ra z

z m ło te c z k ie m i k o w a d e łk ie m — w sto su nku do tw o rn ik a . Z e w n ę tr z n y w id o k „m a g n e ta " z ao p atrzo n eg o w tego r o dzaju u rzą d z en ie p o k a z a n y jest na ry s. 20.

S k o le i n a le ż y się z a s ta n o w ić n a d tern, od czego z a le żą: stosunek liczb y obrotów w a łk a „m agneta” do ilo ści o b ro tó w w alu silnika o r a z stosunek ilości obrotów tw o r

nika „m a g n e ta " do lic z b y o b ro tó w rozdzielacza.

J a k już w ie m y , w ir u ją c e ra m ię r ro z d z ie la c z a d o p ro w a d z a — w p e w n e j ściś le o k re ś lo n e j k o le jn o ś c i — w y s o k ie n a p ię c ie do p o szcz eg ó ln ych c y lin d r ó w s iln ik a , w y w o łu ją c w n ic h k o le jn o z a p ło n y m iesza n k i, W czasie jednego o b ro tu ra m ie n ia ro z d z ie la c z a w y w o ła n e w te n sposob zostaje po

p or. rys. 15, zeszyt 3/1936 r. „ W E str. 70,

(6)

STR. 122 ^W A D O M O S C E L E K T R O T E C H N I C Z N E Nr. 5

j e d n y m z ap ło n ie w e w sz y stk ic h c y lin d ra c h s iln ik a . P r z y siln ik a c h c z te ro ta k to w y c h , k tó re są n ie m a l w y łą c z n ie sto so w an e w sam ochodach, c y k l t a k i (po jed n ym z a p ło n ie w k ażd ym c y lin d rz e ) o d b y w a się w czasie, w k tó ry m w a ł siln ik a w y k o n y w a d w a o b ro ty. S tą d w n io sek , że w siln ik u c z te ro ta k to w y m r o z d z i e l a c z — n ie z a le ż n ie z aró w n o od ilo ś c i c y lin d ró w , jak i od sposobu w y tw a r z a n ia w y s o kiego n a p ię c ia , o b ra ca ć się m usi dwa razy w olniej od w a łu siln ik a.

R y s . 20.

W id o k „m a g n e ta " o ruchom em u zw o jen iu zao p atrzo n eg o w urząd zen ie do sam oczynnego p rz e s ta w ia n ia zapłonu.

R z — re g u la to r zapłonu.

(R . B o sch , S tu ttg a rt).

N a to m ia st stosu nek lic z b y o b ro tó w w a łk a „m a g n e- t a " do ilo ś c i o b ro tó w w a łu siln ik a z ale ż y z aró w n o od lic z by c y lin d r ó w w siln iku, jak i od ty p u „m a g n e ta w y w o łu jącego z ap ło n y, ściślej zaś m ó w ią c — od tego, ile ra z y — na jeden o b ró t w a łk a „m a g n e ta " — może b y ć w u zw o jen iu

„m a g n e ta ” w y tw o rz o n e w y s o k ie n ap ięcie .

W id z im y w ię c , że ilo ść z a p ło n ó w n a jed en o b ró t w a łu siln ik a z ależ y od ilo śc i c y lin d ró w , gdyż n a jed en o b ró t w a łu musi n a stą p ić z ap ło n w p o ło w ie c y lin d r ó w siln ik a.

A zatem w s iln ik u c z te ro c y lin d ro w y m n a jed en o b ró t w a łu m usim y m ieć d w a z ap ło n y, w s iln ik u s z e ś c io c y lin d ro w y m — trzy,’ zaś w o ś m io cy lin d ro w y m —- c z te ry z ap ło n y . A p o n ie w a ż w „m a g n e c ie ” o ru ch o m em u zw o jen iu w czasie jednego o b ro tu tw o rn ik a w y t w o r z y ć m ożem y w y s o k ie n a p ię c ie d w u k r o t n i e , p rz eto w s iln ik u c z te ro c y lin d ro w y m w a -.

łe k „m a g n e ta " tego ty p u o b ra c a ć się m usi z tą sam ą sz y b k o ścią, co i w a ł siln ik a, ro z d z ie la cz zaś — d w a ra z y w o l

niej. S tą d w ła ś n ie w y n ik a k o n ie cz n o ść sto so w a n ia w „ m a g n e c ie ” p r z e k ł a d n i zęb atej m ięd z y tw o rn ik ie m a ro z dzielaczem w stosunku 2:1.

R o z u m u ją c w p o d o b n y sposób, p rz yc h o d z im y do w n io sku, że w siln ik u sz e ś c io c y lin d ro w y m w a łe k „m a g n e ta " m u si się o b ra ca ć 1,5 ra z y sz yb ciej od w a łu s iln ik a , p r z e k ła d nia zaś z ęb ata m ięd z y tw o rn ik ie m a ro z d z ie lacze m w y n o sić p o w in n a 1:3. N a to m ia st w s iln ik a c h o ś m io c y lin d ro w y c h w a łe k „m a g n e ta " w iru je d w a ra z y sz yb ciej od w a łu s iln i

ka, p rz e k ła d n ia zaś m ięd z y tw o rn ik ie m a ro z d z ie la cze m w y n o si 1:4.

Z a s a d a w y tw a rz a n ia z m i e n n e g o stru m ie n ia m a g n etycznego przez w iru ją c y m agnes p o k a z a n a jest n a rys.

21. M ię d z y n a b ieg u n n ik a m i u w ir u je m agnes s ta ły Mg, w y k o n a n y z o d p o w ie d n ie j w y s o k o w a r to ś c io w e j sta li. N abie- g u nn ik i u p rz y k r ę c o n e są do jarzm a i, na k tó re m osadzona jest c e w k a in d u k c y jn a Ci, s k ła d a ją c a się z d w ó c h uzw ojeń, p o d o b n ie ja k u z w o je n ie t w o rn ik a w o p isan em p o przedn io m agnesie. N a b ie g u n n ik i oraz jarzm o w y k o n a n e są z c ie n k ic h b la c h z m ię k k ie g o żelaza, iz o lo w a n y c h od sieb ie bi-

R y s . 21.

S c h e m a t ilu s tru ją c y z asad ę w y t w a r z a n ia zm iennego s tru m ie n ia m a g n etycz n eg o przez w ir u ją c y magnes.

b u łk ą lub t. p. W y c h o d z ą c z b ieg u na p ó łn o cn eg o N, stru m ień m a g n e ty cz n y p rz ech o d z i przez n ie w ie lk ą szczelinę p o w ie tr z n ą (0,2 — 0,2 mm) — do n a b ie g u n n ik a , stąd n astę p n ie —■ p o przez jarzm o — w r a c a d ru g im n ab ieg u n nikiem i sz cz elin ą p o w ie tr z n ą do b ie g u n a p o łu d n io w e g o S m agne

su. W ie lk o ś ć stru m ien ia , p o d o b n ie ja k i w m ag n ecie o m a

g nesie n ie ru ch o m y m , z ale ż y od o p o rn o śc i m agnetycznej, ja k ą stru m ień n a p o ty k a n a sw e j d ro d ze w o b w o d z ie m ag

n e ty cz n y m . O tóż o p o rn o ść p rz e jś cia s tru m ie n ia przez szcze

lin ę ulega zmianie — w zależ n o ści od p o ło ż e n ia magnesu w sto su nku do n a b ie g u n n ik ó w , a m ia n o w ic ie : im p o w ie rz chn ia, na ja k ie j sk u p ia ć się m usi p rz e c h o d z ą c y przez szcze

lin ę stru m ień m a g n e ty cz n y , jest m n i e j s z a , tern większą o p o rn o ść m a g n e ty cz n ą p rz e d s ta w ia szczelin a. N a jw ię k sz y zatem stru m ień m a g n e ty cz n y p rz eb ie g a ć b ęd z ie w o b w o dzie m a g n ety cz n y m w ó w c z a s, k ie d y w ir u ją c e bieguny mag

nesu sta n ą n a p rz e c iw k o n a b ie g u n n ik ó w ; zm n iejszy się on n ato m ia st do zera, gdy b ie g u n y te z najdą się m ięd z y n a b ie g u n n ik a m i. Z w r ó c ić n a le ż y p rz y te m u w ag ę, że w p o ło żeniu, k ie d y b ieg u n p ó łn o c n y N w y c h o d z i z pod lew e g o n a b ie g u n n ik a (a — rys. 21) stru m ień m a g n e ty cz n y przenika przez c e w k ę C i w p r a w o . W n astę p n e j n ato m ia st chw ili, k ie d y biegun p ó łn o c n y N z najdzie się już c h o c ia ż b y czę-

2 . „ M a g n e t a " o n i e r u c h o m e m u z w o j e n i u i w i r u j q c y m m a g n e s i e .

P o o m ó w ien iu „m a g n e t” o ru ch o m em u z w o jen iu i n ie ru ch o m ym stru m ien iu p rz ech o d z im y do ty p u „m a g n e t o n ieru ch o m em u z w o jen iu i w iru ją c y m m agnesie.

„ M a g n e t a " o n ie ru ch o m em u z w o jen iu i w iru ją c y m m agnesie ró ż nią się od p o p rze d n io o m ó w io neg o ty p u „m a g n e t " tem ty lk o , że o k re s o w e z m ia n y stru m ie n ia m a g n e

tycznego, pod w p ły w e m k tó re g o zn ajd u je się n ie ru ch o m e u zw o jen ie, w y w o ły w a n e zo sta ją w ty m p rz y p a d k u w o d- m i e n n y, niż po rzed nio , sposób, a m ia n o w ic ie — przez w iru jący magnes stały.

R y s . 22.

S c h e m a t p o łą c z e ń p rz e w o d ó w p rz y sy ste m ie z ap ło n u zap o m o cą „m a g n e ta o n ie ru ch o m em u z w o je n iu i w ir u ją c y m

m agnesie.

(O z n a c z e n ia w te k ś c ie ).

(7)

li. 5

W .

Nr. 5 W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E STR. 123

R y s . 23.

W id o k „m a g n e ta ” o n ie ru c h o mem u z w o je n iu i w ir u ją c y m m a

g n esie ( „ S c in t illa " ) .

ściow o p o d p r a w y m n a b ie g u n n ik ie m (rys. 21-b) k ie ru n e k p rz en ik a jąc eg o przez c e w k ę C i s tru m ie n ia m ag n etyczn eg o ulegnie z m ian ie, p rz e b ie g a ją c w l e w o .

S ie d z ą c z m i a n y s tru m ie n ia m ag n etyczn eg o , ja k ie zachodzą w m ia rę o b ra c a n ia się m agnesów , -— p rz e k o n a m y się, że zm ia n a k ie r u n k u stru m ie n ia m ag n etycz n eg o z ac h o dzi d w a r a z y w ciąg u jednego p ełn eg o o b ro tu magnesu.

Otóż te w ła ś n ie z m ia n y s tru m ie n ia m ag n etycz n eg o w y t w a rz a ją w u zw o jen iu c e w k i in d u k c y jn e j

en erg ję e le k try c z n ą . N a rys. 22 p o k a zan y jest u k ła d p o łą czeń p rz e w o d ó w w

„m a g n e c ie " o n ie r u chom em u z w o jen iu i w ir u ją c y m m agnesie.

Z c h w ilą , gdy k ra w ę d ź k r cz o ło w e j p o w ie rz ch n i b ieg u na magnesu o d d a li się od k r a w ę dzi n ie ru ch o m eg o na- b ie g u n n ik a u w k i e ru n k u ru ch u o łu k a („ o d r y w ” ) n astę p u je r o z w a r c i e s ty k ó w k i oraz k_> p r z e r y w a cza; d z ię k i g w a łto w n e m u z a n ik o w i p rą d u w u z w o jen iu z i cew ki, w z b u d z o n e z o sta n ie w u z w o je n iu z2 w y s o k ie n a p ię cie, k tó r e ro z d z ie la c z V p rz e k a ż e n a s tę p n ie do ś w ie c y o d pow iedniego c y lin d ra , w y w o łu ją c w n im z ap ło n m ieszan ki.

P o n ie w a ż w s z y s tk ie z ja w is k a m a g n etycz n e oraz e le k tryczne w „m a g n e ta c h ” o p is yw a n e g o ty p u są z u p e łn ie ta k ie same, ja k z ja w is k a z ach o d z ą ce w „m a g n e c ie o ru ch o m em uzwojeniu, o d s y ła m y p rz eto C z y t e ln ik ó w do w y ja ś n ie ń , p o danych w z esz ycie 3/1936 r. „ W . E . " . N a le ż y p rz y te m z a znaczyć, że z a trz y m a n ie („z g a sz e n ie ’ ) s iln ik a o d b y w a się w tym w y p a d k u ró w n ie ż w ten sam sposób, ¡a k i w „m a g n e c ie " o u z w o je n iu ruch o m em , a m ia n o w ic ie przez z w a rc ie na sta łe u z w o je n ia Zi przez w y łą c z n ik w .

N a ry s. 23 p o k a z a n y jest z e w n ę trz n y w id o k „m a g n e ta” o w iru ją c y m m ag n esie w w y k o n a n iu f-my „ S c in t illa , zaś na rys. 24 w id z im y b u d o w ę tegoż m ag n eta; d la w ię k szej w y ra z is to ś c i n a ry s u n k u ty m ro z d z ie la c z V p o k a z a n y jest w rz u c ie z g óry, p r z e r y w a c z n ato m ia st, m agnes, nabie- gunniki oraz jarzm o — w id o c z n e są w rz u c ie b o cz n ym . D w u bieg u now y m agnes s t a ły M g w iru je m ię d z y n a b ie g u n n ik a m i u, w y tw a rz a ją c w n ic h oraz w jarz m ie i, n a k tó r e m n a w i

nięte są u z w o je n ia Zi oraz z2, z m i e n n y stru m ień m a g n e

tyczny, w z b u d z a ją c y w ty c h u z w o je n ia c h siłę e le k tro m o to ryczną. M a g n e s M g o sa d zo n y jest n a w a łk u (n ie w id o c z n y m na rysu n k u ), p o d p a rty m w (n ie w id o c z n y c h ) ło ż y s k a c h k u l

k o w ych. Je d e n k o n ie c w a łk a (w id o c z n y sp rzodu n a rys. 23) w y sta je z .¡m ag n e ta ” i jest sp rz ęż o n y z ap o m o cą p rz e k ła d n i zębatej z w a łe m siln ik a . D o d rugiego k o ń c a tegoż w a łk a p rz y k rę c o n a jest o w a ln a p ły t k a m (rys. 24). R o z p a trz m y p o k o lei e le k tr y c z n e o b w o d y u k ła d u .

O bw ód niskiego napięcia. Je d e n k o n ie c u z w o je n ia zi niskiego n a p ię c ia p o łą c z o n y jest e le k tr y c z n ie z m asą M , drugi zaś — z m e ta lo w ą o p ra w ą 1, w k tó r e j o sad zone jest k o w a d e łk o k 2; o p ra w a 1 k o w a d e łk a w p r a s o w a n a jest w m a sę iz o la c y jn ą , iz o lu ją c go w te n sposób od m a sy „m a g n e ta ” . P r ą d w z b u d z o n y w u z w o je n iu Z i przez z m ien ne p o le m a g n e ty cz n e p r z e p ły w a przez k o w a d e łk o k 2 do sty k a ją c e g o się z nim m ło te c z k a k i (w y k o n a n e g o w k s z ta łc ie d w u ram ien - nej d ź w g in i o sad zo n ej n a osi d), sk ąd — przez s p rę ż y n ę s oraz jej o b sad ę n — p ły n ie do m a sy M , z n ie j zaś — spo-

w ro te m do drugiego, p o łączo n eg o z masą, k o ń c a u z w o je n ia Zi.

W p e w n y m o k re ś lo n y m m o m en cie („ t n a ry s. 16, zeszyt 3/1936 „ W . E . ” ) p ły t k a m w iru ją c a w ra z z m agnesem n a c isk a n a ra m ię m ło te cz k a i o d c h y la go, p r z e r y w a ją c sty k m ło te cz k a z k o w a d e łk ie m . P r ą d w u zw o jen iu Zi g w a łto w n ie z a n ik a —■ d z ię k i k o n d e n s a to ro w i C , w łą cz o n e m u r ó w n o le g le do s ty k ó w k i i k 2, a um ieszczonem u m ięd z y u z w o je n ia m i

r ¿ 2

U

R y s . 24.

S c h e m a ty c z n y w id o k b u d o w y „m a g n e ta o w iru ją c y m m agnesie.

(O z n a cz e n ia i opis w tek ście ).

Zi„ i i z2. P o p ew n e j c h w ili, k ie d y p ły t k a m o b ró ci się tak , że p rz e sta n ie o d c h y la ć m ło te cz ek , ten o sta tn i z e tk n ie się pod d z ia ła n ie m sp rę ż y n y s — z k o w a d e łk ie m , z a m y k a ją c o b w ó d Zi, w k tó r y m zacznie z nó w p ły n ą ć prąd.

O bw ód w ysokiego napięcia. Je d e n k o n ie c u z w o je n ia z2 p o łą c z o n y jest z u zw o jen ie m Zi, a przezeń z m asą

„m a g n e ta ” , d r u g i zaś k o n ie c p o łą c z o n y jest z p ły t k ą Vi, do k tó r e j d o ty k a sz cz o tecz k a w ę g lo w a d o p ro w a d z a ją c a do ro z d z ie la c z a w y s o k ie n a p ię c ie , w zb ud z on e w u z w o jen iu z2.

R o z d z ie la c z , k tó reg o oś w r z e c z y w is to ś c i ró w n o le g ła jest do osi m agnesu, n a p ę d z a n y jest zap o m o cą k o łk a zębatego, osadzonego na n ie w id o c z n y m n a ry s. 24 w a łk u m agnesu i z az ęb iające g o się z k ó łk ie m z ęb a te m z ro z d z ie la cza . R o z d z ie la c z s k ła d a się z o b ra ca ją c e g o się b ę b n a w y k o nan eg o z m a sy iz o la c y jn e j; do tej m a sy w p ra s o w a n e są 4 b la sz k i m osiężne s2 p o łą c z o n e ze szczoteczką, s ty k a ją c ą się z p ły t k ą Vi, oraz z iz o la c y jn e j p o k r y w y pv ro z d z ie la cza, w k tó re j z am o co w a n e są 4 b la sz k i Si. B la s z k i te p o łą czone są z ap o m o cą iz o lo w a n y c h p rz e w o d ó w z o d p o w ie d n ie- m i ś w ie c a m i siln ik a . U m ie s z c z o n e na b ę b n ie ro z d z ie la c z a b la s z k i s2 są ta k ro z sta w io n e , że w czasie jednego o b ro tu b ę b n a sta ją one k o le jn o p rz ed o d p o w ia d a ją c e m i im b la s z

k a m i Si. . i J

Z c h w ilą , g dy b la sz k a s2 sta n ie n a p rz e c iw k o o d p o w ie d n ie j b la sz k i Si i w u z w o je n iu z2 w z b u d z on e z ostan ie w y s o k ie n a p ię c ie , n a s tę p u je n a ty c h m ia s t p r z e s k o k is k r o w y w sz cz elin ie p o w ie tr z n e j m ięd z y S i i s2 (b la s z k i te m e s ty k a ją się ze sobą) o raz m ię d z y e le k tro d a m i ś w ie c y . P r ą d

(8)

STR. 124 ^W Â ^D Ô ^M Ô ^S ^C Ê ^L Ê ^K ^T ^R Ô ^T Ê ^C ^H ^N Î ^C ^Z ^N Nr. 5

w y s o k i e g o n a p ię c ia p ły n ie z u z w o je n ia z.. przez p ły t k ę Vi, przez szczoteczkę, o d p o w ie d n ią b la sz k ę s2, przez szczelin ę p o w ie trz n ą m ięd z y b la sz k a m i s2 i s, oraz e le k t r o d y ś w ie c y , z ap a la ją c w c y lin d rz e m ieszan kę, p oczem przez m asę i u zw o jen ie Zi — w r a c a sp o w ro tem do u z w o je n ia z2.

N a rys. 24 w id o c z n y jest w y łą c z n ik W , k t ó r y słu ży do t r w a ł e g o z w ie ra n ia o b w o d u niskieg o n a p ię c ia w c e lu z atrz y m a n ia („z g a s z e n ia ') siln ik a. W y łą c z n ik ten p o łą czo n y jest jed n ym sw y m b iegunem z m asą, drugim zaś — przez osadzone w p o k r y w ie p rz e ry w a c z a ś ru b k ę x oraz tu leję y — ze sp rę żyn ą v 2. P ła s k a sp rę żyn a v 2 s ty k a się z m e ta lo w ą o p ra w ą 1, a przez n ią z k o w a d e łk ie m p o łączo n em z jed n ym k o ń cem u z w o je n ia Z i .

W w y p a d k u , g dy c h c e m y p r z y ś p i e s z y ć zapłon, p rz e su w a m y o p ra w ę 1 w ra z z m ło te cz k ie m i k o w a d e łk ie m w k ie ru n k u p rz e c iw n y m do k ie ru n k u w ir o w a n ia m ag n e

su stałego. D z ię k i tem u p ły t k a m w c z e ś n i e j o d ch y la ć będ zie m ło te cz e k od k o w a d e łk a , p rz e ry w a ją c w te n sposób o b w ó d niskieg o n a p ię c ia . P r z y a u t o m a t y c z n e m p rz e su w a n iu p u n k tu zap ło n u w a łe k m agnesu łą c z y się z p ły t k ą m przez re g u la to r o d śro d k o w y.

J a k już m ó w iliś m y w yż ej, na k a ż d y ob ró t stałeg o m ag nesu n astęp u je d w u k r o t n a zm iana k ie ru n k u stru m ien ia m ag n etyczn eg o oraz z w ią z an e z tern d w u k ro tn e w z b u d z en ie w u zw o jen iu z2 w y so k ie g o n a p ię c ia , — a w ię c p o do b n ie, jak w m ag n ecie o w iru ją c e m u zw o jen iu . Z tego w z g lę d u z a r ó w no p rz e k ła d n ie zęb a te m ięd z y w a łe m s iln ik a a w a łk ie m

„m a g n e ta ” , ja k i p rz e k ła d n ie m ięd z y w a łk ie m m ag n eta a ro z d z ie lacze m (zależn ie od lic z b y c y lin d r ó w w siln ik u ), b ęd ą tu ta k ie same, jak w m ag n ecie o w iru ją c e m uzw o jen iu .

D la u n ik n ię c ia z b yt d u żych sz y b k o ści o b ro to w y c h w a ł k a „m a g n e ta ” oraz z b y t d u żych p rz e k ła d n i m ięd z y w a łk ie m

„m a g n e ta " a ro z d z ie lacze m sto so w a n e są w s iln ik a c h w ielo- c y lin d r o w y c h w zgl. w s iln ik a c h sz y b k o b ie ż n y c h „m a g n e ta ” , w k tó r y c h w ciągu jednego o b ro tu w a łk a w y t w o r z y ć m o ż e

m y w y s o k ie n a p ię c ie w ię c e j, niż d w a ra z y. W tym c elu stosuje się w iru ją c e m ag n esy o w i ę k s z e j ilo śc i bieg u nó w . W „m a g n e ta c h "

o w ir u ją c y c h m ag n esach czterobie- g u n o w ych w sp o m n ia n e j w y ż e j w y

tw ó rn i na jeden o b ró t w a łk a m ag

n e ta u zy sk u je m y zm ianę k ie ru n k u stru m ien ia m ag n etycz n eg o c z t e - r y ra z y, m ożem y w ię c u z y sk a ć 4 ra z y w y s o k ie n a p ię c ie . D z ię k i tem u (rozum ując po do b n ie, ja k p rz y „ m a g n e ta ch ” o w iru ją c e m u zw o jen iu ), s tw ie rd z ić m ożem y, że p rz y z asto so w a n iu tego ro d zaju „m a g n e ta ” np. do s iln ik a o ś m io cy lin d ro w e g o w a ł s iln ik a w ir o w a ć b ęd z ie z tą s a m ą sz yb k o ścią, co i w a łe k „m a g n e t a ” , p rz e k ła d n ia zaś m ięd z y w a ł k ie m „m a g n e ta " a ro z d z ie lacze m w y n o s ić b ęd z ie 1:2. P o ró w n y w u ją c o d p o w ie d n ie p rz e k ła d n ie , ja k ie m u sim y z as to so w a ć p rz y „m a g n e c ie ” ,, w y tw a rz a ją c e m w y s o k ie n a p ię c ie 2 ra z y w ciągu jednego o b ro tu w a łk a , p rz y c h o d z im y do prze k o n a n ia , że p rz e k ła d n ie te zm niejszone z o s ta ły d w u k r o t

n i e .

W o sta tn ic h la ta c h n a ry n k u u k a z a ły się „ m a g n e ta ” o w ir u ją c y m m ag n esie z w a n e „V e rte x ” (rys. 25), w k tó r y c h r o z d z i e l a c z o sa d zo n y jest (bez p rz e k ła d n i z ęb a te j) b ez p o śre d n io n a w a łk u „m a g n e ta ” , p rz yc z e m w a łe k ten posia-

R y s . 25.

W id o k „m a g n e ta ” o w ir u ją c y m m ag n e

sie — - „ V e r t e x " . ( „ S c in t illa " ) .

d a o b ro ty d w a ra z y m niejsze od w a łu s iln ik a . N a le ż y za

zn aczyć, że u m o c o w a n ie ro z d z ie la c z a b ez p o ś red n io n a w a ł

k u „m a g n e ta " jest w t e d y t y lk o m o ż liw e, o ile — w ciągu jednego o b ro tu w a łk a — - w y s o k ie n a p ię c ie m oże b y ć przez

„m a g n e to " t y le ra z y w y tw o rz o n e , ile c y lin d r ó w posiada siln ik .

N a rys. 26 w id o c z n y jest o b w ó d m a g n e ty cz n y m agneta

„ V e r t e x ” . N a k o ń c a c h rd z e n ia i, n a k tó r y m n a w in ię te są u z w o je n ia Zi i z2 c e w k i in d u k c y jn e j, u m o c o w a n e są dwie t r ó j r a m i e n n e g w ia z d y gi i g2. D o k o ń c ó w o b y d w u tych g w ia zd p rz y m o c o w a n e są n a b ie g u n n ik i Ui, u2, U3, Uł, u.-, i Ue, m ię d z y k tó r e m i w ir u je sześciobiegun ow y magnes stały, w y k o n a n y ze s ta li k o b a lto w e j. R o z p a trz m y r o z p ł y w stru m ie n ia m a g n etycz n eg o w o b w o d z ie m a g n ety cz n y m „V er- t e x 'a " . W p o ło ż en iu a— ry s. 26— m a g n e ty cz n e lin je sił w y cho d zą z b ie g u n ó w p ó łn o c n y c h N m agnesu t r z e m a stru m ie n ia m i; przez sz cz e lin y p o w ie tr z n e s tru m ie n ie te w chodzą do n a b ie g u n n ik ó w u2, U/i i u6, poczem , b ie g n ąc w z d łu ż n a b ie g u n n ik ó w w górnej g w ieź d zie gi, łą c z ą się w e w s p ó l n y stru m ień , p rz e b ie g a ją c y z góry na dół przez rd z eń i cew ki.

W d olnej g w ieź d zie g2 stru m ie ń ro z d z ie la się z n ó w na 3 części, a n a s tę p n ie —• przez n a b ie g u n n ik i Ui, u3 i n5 oraz sz cz elin ę p o w ie tr z n ą — w r a c a sp o w ro te m do b ie g u n ó w po

łu d n io w y c h S.

W n astę p n e m p o ło ż en iu (b — ry s. 26) s t a ły m agnes zo

sta ł o b r ó c o n y w k ie r u n k u s tr z a łk i o l je-tą część obwodu.

W id z im y , że o b e c n ie stru m ie n ie m a g n etycz n e, w y c h o d z ą c z p ó łn o c n y c h b ie g u n ó w N m agnesu, w c h o d z ą przez szczeliny p o w ie tr z n e do n a b ie g u n n ik ó w Ui, u 2 i u.-„ łą c z ą c się w d o

1

- n e j g w ieź d zie g2 w e w s p ó ln y stru m ień , k t ó r y o b ecn ie p rze

b ieg a przez rd zeń I c e w k i z dołu do góry, poczem — po ro z g a łę z ie n iu się w górnej g w ie ź d z ie gi — w r a c a przez n a b ie g u n n ik i u2, Ui oraz Uo — sp o w ro te m do b ie g u n ó w p o łu d n io w y c h S m agnesu.

W id z im y w ię c , że w p o w y ż s z y m u k ła d z ie już po obró

cen iu się m agnesu o ’ /«-tą część o b ro tu n a s tę p u je zmiana kierunku strumienia m agnetycznego w c e w c e , cz y li, że w ciągu p e ł n e g o o b ro tu m agnesu stru m ie ń m a g n etycz n y zm ien i sw ó j k ie ru n e k 6 ra z y, a w ię c s z e ś ć r a z y m oże bvć w m agnesie w y tw o rz o n e w y s o k ie n a p ię c ie . S t ą d w n io sek , że „ V e r t e x " o sz e śc io b ie g u n o w y m m a g n esie s ta ły m może b y ć u ż y w a n y do s iln ik a sz e ś c io c y lin d ro w e g o , „ V e r t e x " o m agnesie cz te ro b ie g u n o w y m — do s iln ik a c z te ro c y lin d ro w e - go, zaś o m ag n esie o śm io b ie g u n o w y m — do s iln ik a o śm io c y lin d ro w e g o .

R y s 26.

S c h e m a t o b w o d u m a g n etycz n eg o w „m a g n e c ie ” ty p u „ V e r t e x ” .

(9)

Nr. 5 W I A D O M O Ś Ć E L E K T R O T E C H N I C Z N E STR. 125

(6 ra z y w ciągu jednego o b ro tu w a łk a ) m ło te c z e k ki odsu

w a n y jest od k o w a d e łk a k 2 za p o ś re d n ic tw e m iz o lac y jn e g o sz tyftu v przez k ra w ę d z ie sz eścio k ą tn ej ś ru b y m osadzonej n a w a łk u p rz ec h o d z ą c y m przez p o d s ta w ę t.

R o z d z i e l a c z z a o p a trz o n y jest w o s ł o n ę pv w y k o n a n ą z m a sy iz o la c y jn e j, w k tó rą s p ra s o w a n e są b la sz k i s, p o łą czo n e e le k try c z n ie przez śru b k i X i z p rz e w o d a m i d o p ro w a d z a ją c e m i w y s o k ie n a p ię c ie do św ie c , —- oraz t u- 1 e j ę iz o la c y jn ą i, k t ó r a n asadzona jest n a w y s tę p 1 sze

śc io k ą tn e j g łó w k i m. T u le ja ta p o siad a w p ra s o w a n e m e ta lo w e ra m ię r, z ao p a trzo n e w p ła s k ą sp rę ż y n ę y, śliz g ającą się po g łó w ce ś ru b y x 2, do k tó re j z u z w o je n ia z2 c e w k i in d u k c y jn e j d o p ro w a d z o n e jest w y s o k ie n a p ię c ie . P rz e c h o d z ą c do p o szcz eg ó ln ych o b w o d ó w m ag n eta „ V e r t e x ” , o m ó w i

m y p o k o le i:

Obw ód niskiego napięcia. O b w ó d p rą d u w zb udzoneg o w u z w o jen iu Zi z a m y k a się przez m ło te cz e k ki, k o w a d e łk o k 2, p o d s ta w ę t, p rz e ry w a c z a oraz m asę M . K o n d e n s a to r C w łą c z o n y ró w n o le g le m ięd z y m ło te cz e k a k o w a d e łk o u m ie szczony jest w c e w c e m ięd z y u zw o jen ie m Zi i z2.

Obw ód wysokiego napięcia. P r ą d w y so k ie g o n a p ię c ia p ły n ie iz o lo w a n y m p rz ew o d em z u z w o je n ia z2 — przez ś ru b k ę x 2 oraz sp rę żyn ę y — do ra m ie n ia r ro z d z ie la cza . Z c h w ilą , g dy w iru ją c e ra m ię r ro z d z ie la cz a sta n ie p rz ed o d p o w ie d n ią b la sz k ą Si, p rą d — w p o sta c i is k r y — - p rz e p ły n ie przez szczelin ę p o w ie trz n ą , a stąd — - przez b la sz k ę Si oraz p o łą c z o n y z n ią p rz e w ó d — do św ie c y . P o w y w o ła n iu w ś w ie c y p rz e sk o k u isk ro w e g o i z ap a len iu m iesza n k i p r ą d

— przez m asę siln ik a, przez p o d s ta w ę t p rz e ry w a c z a oraz u z w o je n ie Zi (z k tó r e m u z w o je n ie z_> e le k try c z n ie jest p o łączo n e), — w r ó c i sp o w ro tem do u z w o je n ia z2,

„M a g n e t o " n ap ę d z a n e jest przez w a ł s iln ik a za p o ś re d n ic tw e m a u to m a tycz n e g o re g u la to ra zap ło n u R re g u lu jące g o — w zależ n o ś ci od ilo ś c i o b ro tó w s iln ik a — m o m ent z a p a la n ia m ieszan k i. R e g u la c ja a u to m a ty cz n a o d b y w a się przez p rz e s ta w ia n ie w o d p o w ie d n im k ie ru n k u w a łk a

„m a g n e ta " w stosu nku do w a łu siln ik a n ap ę d za ją ceg o w a łe k m agneta.

W y łą c z n ik w słu ży do z a trz y m a n ia („z g a s z e n ia ") s il

n ik a przez t r w a łe z w a r c ie u z w o je n ia z i , o p o rn ik zaś R o g ra n icza w ie lk o ś ć p rą d u p ły n ą c e g o w u z w o jen iu Zi z w a rte m przez w y łą c z n ik w.

(D. c. n.)

Rozdzielnie i podstacje wysokiego napięcia.

(D o k o ń cz e n ie).

In ż .-e ie k t r . T. V A L E R I

R y s . 27.

W id o k b u d o w y „m a g n e t a " o w ir u ją c y m m agnesie, ty p u „ V e r t e x ” .

N a rys. 27 p o k a z a n a jest b u d o w a m a g n eta „ V e r t e x "

dla silnika s z e ś c io c y lin d ro w e g o . N a rd z e n iu f u m iesz cz o n a jest c e w k a in d u k c y jn a , s k ła d a ją c a się z u z w o je ń Z i i z2; sześcio b ieg u n o w y m agnes s t a ły M g w ir u je m ię d z y sz e śc io ma n a b ie g u n n ik a m i U i , u 2, U3, u 4, Ur, i U6, z m ie n ia ją c w czasie jednego sw e g o o b ro tu w rd z e n iu f sz e ś c io k ro tn ie k ie ru n e k strumienia m a g n ety cz n eg o . P r z e r y w a c z s k ła d a się z podstawy t o raz iz o lo w a n e g o od n iej m ło te c z k a ki, k t ó r y przyciskany je st p ła s k ą sp rę ż y n ą s do p o łą czo n eg o z m asą przez p o d s ta w ę t k o w a d e łk a k 2. W o k re ś lo n y c h m o m en tach

U r z q d z e n i a r o z d z i e l c z e w b u d y n k a c h .

P o ro z p a trz e n iu a p a r a t u r y sto so w a n ej w p o d s ta cja c h p rz e c h o d z im y do o m ó w ie n ia k ilk u p r z y k ła d ó w u rz ą dzeń ro z d z ie lc z y c h w y s o k ie g o n a p ię c ia w b u d y n k a ch .

N a rys. 31 p o k a z a n a jest n a j p r o s t s z a ro z d z ie ln ia w y s o k ie g o n a p ię c ia , u m ieszczo na w p ro s t za t a b lic ą ro z d z ie l

czą. W y łą c z n ik i o le jo w e a w isz ą tuż za ta b lic ą n a k o n s tr u k c ji t a b lic y d. T a m ż e z m o n to w a n e są o d łą c z n ik i b oraz s z y n y z b io rc z e c. R o z w ią z a n ie to, ja k k o lw ie k dość ro z p o w sz e c h n io n e , n ie jest w s k a z a n e , p o n ie w a ż , ja k w id a ć z r y sunku, jest ono n ie z b y t b ez p ie cz n e d la obsługi, n ie d a je ż a d n ej o c h ro n y n a w y p a d e k p o ża ru , a p o za tem u tru d n ia do stęp od t y łu do z a c is k ó w a p a r a t ó w n isk ie g o n a p ię c ia . D la te g o też ro z d z ie ln i tego ty p u n a le ż y u n i k a ć i sto s o w a ć je m ożna n a jw y ż e j p rz y b a rd z o m a ły c h in s ta la c ja c h o pod- rz ęd n em znaczeniu.

(10)

STR. 126

• ■ i

N a ry s. 32 w id z im y ro z w ią z a n ie z naczn ie juz l e p s z e . W y łą c z n ik jest tu u s ta w io n y za śc ia n ą o g n io trw a łą . S z y n y zb io rcze i o d łą c z n ik i znajdu ją się po drugiej stro n ie śc ia n y

w k o ry ta r z u k dla o bsługi, z k tó reg o m am y jed no cześn ie d ostęp do ty ln e j s tro n y t a b lic y n isk ieg o n a p ię cia . Po m iesz cz en ie, w k tó re m u s ta w io n e są w y łą c z n ik i, jest c a łk o w ic ie o d d z i e l o n e od k o r y ta r z a k dla ob sług i ś c ia n ą d z ia ło w ą a. Z a w y łą c z n ik a m i znajdu je się drugi k o r y ta r z c — d la w y w o ż e n ia w y łą c z n ik ó w , od k tó re g o w y łą c z n ik i o d d z ielon e są s ia tk ą d. P o m ię d z y poszcze- gó ln em i w y łą c z n ik a m i znajdu ją się ognio- R y s . 31.

N a jp ro s tsz a ro z d z ie ln ia w y s o k ieg o n a p ię c ia , u m ieszczo na za

ta b lic ą ro zdzielczą, a — w y łą c z n ik o le jo w y ; b — o d łą c z n ik ; c — sz y n y zbio rcze;

d — ta b lic a .

zw y cz a j w y g o d n e ; jest ona b o w ie m nieduża, bardzo prosta, a p rz yte m p rz e jrz y sta oraz w y g o d n a w obsłudze. T o też ro z w ią z a n ie to jest godne p o le c e n ia d la m a ł y c h urządzeń ro z d z ie lcz ych . Z n ie w ie lk ą zm ian ą d aje się ono zastosować tak ż e p rz y d w u c h u k ła d a c h szyn zbiorczych, jak to p o k az a n e jest n a rys. 33.

t r w a le ś c ia n y d zia ło w e .

R e a s u m u ją c p o w yższe, p o w ie d z ie ć m ożem y, że p o k a z an y n a rys. 32 ty p ro z d z ie ln i p rz e d s ta w ia ro z w ią z a n ie nad-

R y s . 34.

D w u p ię tro w a , w ię k s z a ro z d z ie ln ia w y s o k ie g o napięcia.

R y s . 32.

R o z d z ie ln ia w y s o k ie g o n a p ię c ia , w k tó re j w y łą c z n ik i o le jo w e u s ta w io n e są za śc ia n ą o g n io trw a łą . a — ś c ia n a d z ia ło w a ; c — k o r y ta r z d la w y w o ż e n ia w y łą c z n ik ó w ; d — s ia tk a ; k — k o r y ta r z d la obsługi.

R y s . 33.

R o z d z ie ln ia w y s o k ie g o n a p ię c ia p rz y d w u ch u k ła d a c h szyn z b io rc z y c h

R y s . 35.

R o z d z ie ln ia w y s o k ie g o n a p ię c ia ty p u „k o m o ro w e g o .

zie z a p a le n ia się oleju w jed n y m z w y łą c z n ik ó w ogień może p rz e rz u c ić się na inne, a m ia n o w ic ie przez k o ry ta r z c (rys 32) za w y łą c z n ik a m i, od k tó re g o poszczególne w yłączniki o d d z ielo n e są je d y n ie s ia tk ą . D la te g o też p rz y dużych mo cach stosuje się ró w n ie ż t. z w .'rozdzielnie „kom orow e (rys.

W i ę k s z e ro z d z ie ln ie b u d o w a n e są często, jako d w u p i ę t r o w e (rys. 34). W ty m p rz y p a d k u n a dole usta

w iony' jest w y łą c z n ik o le jo w y , m u fy k a b lo w e oraz transfor- m a to rk i m ie rn ik o w e , na górze zaś o d łą c z n ik i oraz szyny zbiorcze. P r z y b a rd z iej sk o m p lik o w a n e j, w ię k sz e j rozdzielni ro z w ią z a n ie to jest b a rd z ie j p rz e jrz y ste , niż pokazane na rys. 33, a zaraz em w y g o d n ie jsz e d la p ro w a d z e n ia przewo

dów. Z ajm u je też zato w ię c e j n ie co m iejsca.

J a k już z a z n a c z y liś m y w y ż ej, o m a w ia n e w ła ś n ie roz

w ią z a n ia „ c e lk o w e " m a ją je d n ą w a d ę , a m ia n o w ic ie w ra-

(11)

Nr. 5 _W _A _{D O} _{M O S C}

E L E K T R O T E C H N C Z N E STR. 127

dy, p rz y r z ą d y p o m ia ro w e i t. p. M ię d z y w y łą c z n ik a m i z n a j

dują się je d y n ie s ia tk i d z ia ło w e .

P r o j e k t o w a n i e r o z d z i e l n i .

T ru d n ą je st rz e c z ą — • w n a jo g ó ln ie jsz y c h n a w e t z a r y sach — p o d a ć w tern m iejscu z a s a d y p r o je k to w a n ia ro z d z ie l

n i w y s o k ie g o n a p ię c ia . T o też c h c ie lib y ś m y z w r ó c ić u w a g ę ,jed yn ie n a k ilk a w y ty c z n y c h , n a jb a rd z ie j z a s a d n i c z y c h .

B a rd z o w a ż n ą rz e c z ą p rz y p ro je k to w a n iu ro z d z ie ln i je s t z a c h o w a n i e w ła ś c iw y c h o d s t ę p ó w . P r z y zbyt- niem b o w ie m zb liż en iu do sie b ie p o szcz eg ó ln ych faz lu b też k tó re jś z faz do części u z ie m io n y ch ła t w o m oże n a s tą p ić przeskok, a co za tern id z ie — - z w a r c ie m ię d z y fa z o w e , lub też z w a r c ie jed nej z faz z z iem ią. P o n ie w a ż w p rz e p is a c h p o ls k ic h o d le g ło śc i te n ie z o s ta ły d o ty c h c z a s z n o rm a liz o w a ne, po niżej p o d a je m y n a j m n i e j s z e d o p u sz cza ln e o d s tę p y m ięd z y fazam i oraz m ię d z y k a ż d y m p rz e w o d e m , b ę d ą c y m p o d n a p ię c ie m , a z ie m ia — wg. p rz e p is ó w n ie m ie c k ic h V D E .

N a p ię c ie robocze

w ty s ią c a c h w o ltó w 1 3 6 10 20 30

O d stęp

w m ilim e tra ch 40 75 100 125 180 260

R y s . 36.

F ra g m e n t ro z d z ie ln i z a o p a trz o n e j w w y łą c z n ik i b ez o le jo w e .

35); w y łą c z n ik i u s ta w io n e są w ty m w y p a d k u k a ż d y w o d dzielnej k o m o rz e, k tó r e j d rz w i w y c h o d z ą w p ro s t n a z e w n ą trz bu d yn k u . D z ię k i tem u w ra z ie z a p a le n ia się jed n eg o z w y łą c z n ik ó w , z a b u rz e n ie w ru c h u o g ra n ic z y się do jednego ty lk o o b w o d u .

W o m ó w io n y c h w y ż e j ro z d z ie ln ia c h sto so w a n e b y ły bez w y ją t k u w y łą c z n ik i o le jo w e . P r z y w y łą c z n ik a c h b e z - o l e j o w y c h ro z d z ie ln ia jest z n a cz n ie p rostsza, tań sza i p rz ejrzystsz a , p o n ie w a ż — w o b e c b r a k u m a te r ja łó w p a l n ych —■ n ie m a k o n ie c z n o ś c i s ta w ia n ia ś c ia n o g n io trw a ły c h , celek , k o m ó r i t. p. N a ry s. 36 p o k a z a n a jest ro z d z ie ln ia z w y łą c z n ik a m i b e z o le jo w e m i — t. zw. w o d n e m i; w y łą c z n ik i o d d z ielo n e są tu od k o r y t a r z a d la o b słu g i le k k ie m i b la c h a mi ż elazn em i, n a k t ó r y c h z m o n to w a n e są je d n o c z e śn ie n a p ę

S ą to o d stę p y minimalne. W p r a k ty c e p o ż ą d a n e jest sto so w a n ie w ię k s z y c h o d stęp ó w .

B e z p ie c z e ń s tw o o b sług i p o cią g a za sob ą r ó w n ie ż c a ły szereg w y m a g a ń , k tó r e u ję te są w p o ls k ic h p rz e p is a c h (PNE-10 — 1932). P rz e d e w s z y s tk ie m w y m a g a n a jest p e w n a najmniejsza szerekość k o r y t a r z y d la obsługi, o ile z jed nej lu b z obu stro n tego k o r y t a r z a z n a jd u ją się p r z y r z ą d y w y

so k ieg o n a p ię c ia . M a ona u su n ąć m o ż liw o ś ć p rz y p a d k o w e g o d o tk n ię c ia przez o b sług u jąceg o czę ści b ę d ą c y c h p o d n a p ię ciem , co n ie z a w sz e b y ło b y m o ż liw e, a n a w e t tru d n e do u n ik n ię c ia p rz y z b y t w ą s k im k o ry ta r z u . P r z e p is y ro z ró ż n ia ją k o r y ta r z e słu żą ce jedynie dla nadzoru a p a r a t ó w w y so kieg o n a p ię c ia oraz p rz ezn a czo n e dla nadzoru i obsługi t y c h a p a r a tó w . N a jm n ie jsz e d o p u sz cza ln e sz e ro k o ś c i k o r y ta r z y są n a s tę p u ją ce ;

p rzy u m iesz cz en iu p rz yrzą d ó w po je dnej stron ie p rz ejścia ...

p rz y u m ieszczeniu p rz yrz ą d ó w po obu stronach p r z e j ś c i a ...

N ad zó r N ad zó r i o b sług a

800 mm

1 000 m m

1 000 mm

1 200 mm

J a k w id z ie liś m y n a p o p rz e d n ich ry s u n k a c h , a p a r a ty w y s o k ie g o n a p ię c ia b y w a ją o d d z ie lo n e od k o r y t a r z y b ądź z ap o m o cą ś c ia n y o g n io trw a łe j, b ądź też z ap o m o cą sia tk i.

W z a m ia n s ia tk i s to so w a ć m ożna ró w n ie ż b la c h y lu b p o rę c z e

G e n e r a t o r y p r q d u t r ó j f a z o w e g o m a ł y c h m o c y (do 15 kVA), M a s z y n y p r q d u s t a ł e g o i p r z e  t w o r n i c e ,

S i l n i k i r e p u l s y j n e m a ł e j m o c y , S y r e n y a l a r m o w e ,

S z l i f i e r k i e l e k t r y c z n e , T r a n s f o r m a t o r y ,

Nastawnik prqdu stałego z regulacjq obrotów

A u t o m a t y r o z r u c h o w e ,

A p a r a t y e l e k t r y c z n e do suwnic, dźwigów i żórawi,

N a s t a w n i k i , e l e k t r o m a g n e s y h a  m u l c o w e , w y l q c z n i k i k r a ń c o w e i t. p.,

R o z r u s z n i k i i r e g u l a t o r y o b r o t ó w d o s i l n i k ó w w i ę k s z y c h m o c y (po- nad 1 0 0 KM)

W Y T W Ó R N I A A P A R A T Ó W E L E K T R Y C Z N Y C H

K. i W. PU STO ŁA

S p ó łk a K o m a n d y to w a

W A R S Z A W A , M A Z O W I E C K A 11. TEL. 5 - 0 3 - 3 0

(12)

STR. 128

W I A D O M O Ś Ć

ê ^l ê ^k ^t ^r ô ^t ê ^c ^h ⁿ ⁱ ^c ^z ⁿ ê ^{Nr. 5}

o ch ro n n e. C zęści, b ę d ą ce pod n ap ięcie m , n ie m ogą z n a jd o w a ć się z b y t b lisk o ty c h urząd zeń o ch ro n n ych , b y n ie n a ra ż a ć ob sługi na n ie b e z p ie c z e ń s tw o p rz yp a d k o w e g o p o r a żenia. T o też n ajm n iejsze dopu szczaln e wg, p o ls k ic h p rz e p i

só w o d le g ło ści części, z n a jd u ją c y ch się pod n ap ięcie m , od z a m k n ię ć o ch ro n n y c h w yn o szą :

W y s o k o ś ć n a p ię c ia : R o d z a j z a m k n ię c ia : 6 k V do 15 k V | do 30 k V

o d leg ło ści w m ilim e tra ch :

p o r ę c z e ...

sia tk i i d rz w i sia tk o w e . z a m k n ię c ia z b la c h y . . .

500 230 160

500 500

280 360

220 300

N ie jest n ao g ó ł p ożąd ane, a b y p rz e w o d y w y so k ie g o n a p ię c ia p rz e c h o d z iły n a d k o ry ta r z a m i d la obsługi. 0 ile je d n a k ro z w a ż a n ie ta k ie z ostało już zasto so w an e, to p rz e w o d y w y s o k ie g o n a p ię c ia z n a jd o w a ć się w in n y conajm niej na w y s o k o ś c i 2.500 mm n ad p o d ło g ą (p rz y n a p ię c ia c h do 30 000 w o ltó w ).

W o g ó le ro z d z ie ln i w y so k ie g o n a p ię c ia , a z w ła sz cz a w ię k s z y c h , n ie n a le ż y p r o je k to w a ć z b y t ciasno. N ie w ie lk a oszczędność, ja k ą osiąga się n a k o sz ta ch b u d yn k u , o k u p io n a z ostaje zmniejszeniem się w zn aczn ym stop niu b e z p ie cz e ń s tw a ob sługi oraz p rz e jrz y sto ś c i u k ła d u ro z d z ieln i. Z w ła s z cza k o r y t a r z e d la ob sługi p r o je k to w a ć n a le ż y d o sta te c z n ie sz ero k ie. D b a ć też n a le ż y o w ła ś c iw e u m ieszczen ie w e j

ścia do rozdzielni, tak , a b y np. w ra z ie p o żaru n ie sta ło się c n o n ie d o s tę p n e d la z n a jd u jącej się w b u d y n k u obsługi.

U k ła d p rz y rz ą d ó w w in ie n b y ć m o ż liw ie p r z e j r z y s t y ; p o szcz eg ó ln e o b w o d y w in n y b y ć o d d z ielo n e od siebie, przy- czem n ie jest dopuszczalne, a b y np. k tó ry ś z a p a r a tó w n a le ż ą c y c h do jednego o b w o d u z n a la z ł się w c e lc e innego o b w o d u .

P o k ilk u ty c h u w a g a c h o g ó ln ych p o ru szym y jeszcze p o k r ó t c e jed n ą w a ż n ą sp ra w ę , a m ia n o w ic ie sp ra w ę u ziem ień

o ch ro n n ych .

U z i e m i e n i a o c h r o n n e .

U z ie m ie n ia o ch ro n n e, ja k o n a d z w y cz a j w a ż n e dla bezpieczeństwa obsługi, p rz e w id z ie ć n a le ż y w k ażd ej ro z d zieln i. U z ie m ić p rz yte m n a le ż y : k o rp u s y w s z y s tk ic h a p a r a t ó w w y s o k ie g o n a p ię c ia , ja k : p o d s ta w y o d łą c z n ik ó w i iz o la to ró w w sp o rc z y c h , k o rp u s y tra n s fo rm a to rk ó w m ie r

n ik o w y c h , w y łą c z n ik ó w i t. d.; po zatem u ziem ić n a le ż y żelazn e k o n s tr u k c je c e le k i t. p. N ie n a le ż y n ato m ia st u z ie m ia ć ru r ś c ie k o w y c h d la oleju, ry n ie n ś c ie k o w y c h dla deszczu i t. p. ż e laz n yc h części ro z d z ieln i.

U z ie m ie n ia w y k o n y w a ć n a le ż y alb o lin k ą m ie d zia n ą alb o też o c y n k o w a n ą taśm ą żelazną. P rz e k ro je p rz e w o d ó w u z ie m ia ją c y c h w in n y b y ć nie mniejsze, niż 16 m m 2 — d la p rz e w o d ó w m ie d z ia n y ch oraz 20 m m 2 — d la ż elaz n ych . N ie m a n ato m ia st p o trz e b y sto so w a n ia w i ę k sz ych p rz e k ro jó w , niż 50 m m 2 d la m ied z i oraz 100 m m 2 d la ż elaza. O ile u ziem ia n e przez nas k o n s tru k c je żelazn e są sp a w a n e , to m ożna je tra k to w a ć , pod w z g lę d em e le k try cz n y m , ja k o c a ło ść i u ziem ić j e d n ą t y lk o z b e le k tej k o n s tru k c ji; n ato m ia st p rz y k o n s tr u k c ja c h sk rę c a n y c h lub n ito w a n y c h u ziem ić n a le ż y k a ż d ą b e lk ę zosobna.

P r z e w o d y u z ie m ia ją c e n a le ż y d o p ro w a d z ić do t. zw. u z ie m iacza. D o ty c h c z a s sto so w a n o do tego celu p r a w ie w y łą c z n ie p ły t y m ied z ia n e o w y m ia r a c h 1000 X 1000 X 3 mm., w o d p o w ie d n i sposób z ak o p a n e w ziem i. O b e c n ie coraz b a rd z iej ro z p o w s z e ch n ia się sto so w a n ie ocynkow anych rur żelaznych, o d łu g o ści ok. 2 % m e tra oraz ś re d n ic y 1—1 % " ; ru ry te w b ija się w ciem ię. P r z y m a ły c h i ś re d n ich u rz ą

d ze n ia ch ro z d z ie lc z y ch w y s ta rc z a jeden uziem iacz, przy w ię k s z y c h n a to m ia st sto so w a ć n ależ y dw a, a n a w e t w ię cej u z iem ia czy. Z a r ó w n o p ły ty , jak i r u r y z ak o p yw a ć trze b a d o sta te c z n ie g ł ę b o k o tak, a b y się g a ły one, o ile możności, w g łą b aż do najniższego stanu w o d y p odskór

nej. P r z y p ły t k o z a k o p a n y c h p ły ta c h opór uziem ienia w z ro sn ąć m oże ta k d a le ce , że w a rto ś ć uziem ienia ochron

nego staje się fik c y jn ą . Pra w id ło w e w ykonanie uziemień ochronnych jest rzeczą niez w ykłej doniosłości i dlatego też zam ierzo n e jest u nas w y d a n ie w najbliższej przyszłości s p e c ja ln y c h w s k a z ó w e k d o ty c z ą c y c h w y k o n y w a n ia uzie

m ień oraz u rząd zeń o ch ro n n yc h .

P o d s t a c j e t r a n s f o r m a t o r o w e n a p o w i e t r z n e .

N a z a k o ń cz e n ie z ajm iem y się p o k ró tc e m a ł e m i p o d sta cja m i tra n s fo rm a to ro w e m i — t, zw. s ł u p o w e - m i. T ra n s fo rm a to r z ostaje tu z m o n to w a n y na słupie, na sp e cjaln ej p la tfo rm ie . P o stro n ie w y so k ie g o n a p ię c ia znaj

dują się ty lk o o d łą c z n ik i oraz b e z p ie cz n ik i, p rzyczem od

łą c z n ik i m ożna sto so w a ć np. t. zw . ty p u słupow ego. Roz

d zia ł en erg ji po stro n ie n i s k i e g o n a p ię c ia o d byw a się ró w n ie ż w p ro s t n a słu p ie, p o szcz eg ó ln e zaś ob w od y są ch ro n io n e p rz e w a ż n ie z ap o m o cą t. zw. b ez p ie cz n ik ó w słu

p o w y ch .

P o d s ta c je tego ty p u n a d a ją się je d y n ie dla niew iel

k ic h m o cy. Z e w z g lę d u n a s w ą prostotę i taniość znalazły one p rz y m a ły c h m o ca ch sz e ro k ie z asto so w a n ie . Stosują je c h ę tn ie z w ła sz cz a e le k tr o w n ie z a s ila ją c e np. okręg i wiej

skie, gdzie ro z d z ia ł en e rg ji o d b y w a się w y łą c z n ie zapo

m o cą lin ji n a p o w ie trz n y c h i gdzie m oc poszczególnych p o d sta cy j jest sto su n k o w o n ie w ie lk a . U m iesz cz e n ie podsta cy j w s p e c ja ln y c h b u d y n k a c h b y ło b y w ty c h wypadkach z b y t k o sz to w n e, a n a w e t w rę c z z b y te c z n e i niecelow e.

R y s . 37.

O g ó ln y w id o k p o d s ta c ji n a p o w ie trz n e j n a n a p ię c ie robocze 150 000 w o ltó w .

J a k już w sp o m n ie liś m y w y ż e j, p o d s ta c je słupow e na

d ają się n ao g ó ł je d y n ie d la b a rd zo p ro s ty c h rozwiązań, bez w y łą c z n ik ó w po stro n ie w y s o k ie g o n a p ię c ia , bez przy

rz ą d ó w p o m ia r o w y c h i t. p. W i ę k s z e n ato m iast pod

sta cje u m iesz cz a m y z z a s a d y w b u d y n k a c h i tego typu p o d s ta c je o m ó w iliś m y już p o p rzed n io . N a to m ia s t przy na

p ię c ia c h p o w y ż e j ok. 30 k V p o w r a c a m y znów do p o d s ta c ji n a p o w i e t r z n y c h . K o n s tr u k c ja ic h jednak

że sta je się już w ó w c z a s b a rd zo sk o m p lik o w a n ą , a przeto o m a w ia n ie ich w n a jo g ó ln ie jsz y c h n a w e t z a ry s a c h przekra

c z a ło b y ra m y n in iejszeg o a rty k u łu . D la te g o też podajem y — dla p rz y k ła d u je d y n ie —- na rys. 37 o g ó ln y w id o k podsta

cji n a p o w ie trz n e j n a n a p ię c ie ro b o cz e 150 000 w o ltó w ; ry

su n ek ten w y s ta r c z y , b y d ać C z y t e ln ik o w i p o ję c ie o ol

b rz ym ic h ro z m ia ra c h oraz s k o m p lik o w a n e j b u d o w ie tego yodzaju podstacyj napow ietrznych

(13)

Nr. 5 _W _I _A _D _O _M _O _Ś _C _I _E _L _E _K _T _R _O _T _E _C _H _N _I _C _Z _N _E

STR. 129

W Y K A Z Ź R Ó D E Ł Z A K U P U

A k um ulatory.

,PETEA" Polskie Tow. Akum ulatoro

w e S. A. Fabryka i biura: Bia

ła k/Bielska, tel. Bielsko 20-43 Zarząd: W arszaw a, Kopernika 13, tel. 539-09.

Z. A. T. Z akład y Akum ulatorowe syst. „TUDOR", Sp. Akc. W ar

szawa, Złota Nr. 35, tel. centra

la: 5.62-60. Oddziały: Byd

goszcz, ul. Gdańska 51, tel. 13-77.

Katow ice, Moniuszki 6, telefon 326-50. Lwów, Potockiego 4, tel. 252-35. Poznań, ul. Działyń- skich 3, tel. 11-67. Fabryka aku

mulatorów ołow ianych i żelazo- niklowych w Piastow ie st. kol.

Pruszków.

A p a r a t y d la p rq d ó w sil

nych w y s o k ie g o i nis

kieg o n a p ię c ia .

„Elektroautom at", Zakłady Elektrotech

niczne, W arszaw a, ul. Dzielna 72, tel. 11.94-77, 11.94-78 i 11.94-88.

In i. Józef Imass, Fabryka A p arató w Elektrycznych, Łódź, ul. Piotrkow

ska 255, tel. 138-96 I 111-39.

Fabryka A p arató w Elektrycznych S.

Kleiman i S-wie, W arszaw a, O kopo

wa 19, (gmachy w łasn e), tel. 234-26, 234-53, 683-77 i 645-31.

K. Szpotański i S-ka, S. A. Fabryka Aparatów Elektrycznych, W arszaw a (Kamionek), ul. Kałuszyńska 2-a/4/6 (gmach w łasny), telefony 10-02-43, 10-01-43, 10-00-43.

A p a r a t y e le k łr. do o d b ija n ia k a m ie n ia k o tło w e g o .

„D e v o o rd e " Inż. Jó z e f Feiner, Kraków, Zyblikiew icza 19.

A r m a t u r y i p rz y b o ry do o ś w ie tle n ia e le k try c z nego.

Bracia Borkowscy, Zakł. Elektrotechn.

S. A. (fabr.), W arszaw a, Al. Je r o zolimska 6, tel. 642-79.

A. M arciniak, S. A. (fabr.) W arszaw a.

Zarząd i fabryka, ul. W ronia 23, tel. 595-72 i 592-02. Sklep, ul. Brac

ka 4, tel. 960-55.

Polskie Z akład y „Schaco", Kraków, Z a

menhofa 1, Skrytka poczt. 407, tel.

160-24.

A u to m a ty ro z ru c h o w e .

„Elektroautom at'', Zakłady Elektrotech

niczne, W arszaw a, ul. Dzielna 72, tel. 11.94-77, 11 94-78 i 11.94-88.

K. i W. Pustoła, W arszaw a, M azow iec

ka 11, tel. 503-30.

B iu r a i z a k ła d y e le k łr.

Michał Zucker, Jan Straszewlcz, Biuro Elektrotechniczne, W arszaw a, Mar

szałkowska 119, tel. 274-84 i 609-98.

C h ro m o n ik ie lin a , n ik ie - lina, konstantan.

Stanisław Cohn, W arszaw a, Sena

torska 36, tel. 641-61 i 641-62.

v ^ ie p la rk i i su szarki.

Inż. L. Kordowskl I S-ka. W ytwórnia precyz. aparatów elektr. Spółka z o. o., W arszaw a, ul. Długa 46, tel. 12-18-91.

D ź w ig i e le k try c z n e .

Roman Groniowskl, Spółka Akcyjna, Fabryka Dźw igów , W arszaw a, Emiljl Plater 10, tel. 918-20, 918-22, 955-17.

E le k tr o lit do aku m u la to ró w ż e la z o -n ik lo w y c h .

Z. A. T. Zakłady Akum ulatorowe syst. „TUDOR", Sp. Akc. W ar

szawa, Złota Nr. 35, tel. centra

la: 5.62-60. Oddziały: (patrz ru

bryka Akumulatory)

t l e k t r o p o m p y , d m u c h a w k i .

Fabryka Maszyn i A p arató w Elektrycz

nych, A. G rzyw acz, W arszaw a, ul.

Złota 24, tel. 584-80.

E le k tr o w ie r ła r k i i s zli

fie rk i.

„ D e a " Antoni Dąbrowski (wytwórnia krajow a), W arszaw a, ul. Tamka 45-a, tel. 585-21.

Fabryka Maszyn I A p arató w Elektryęz- nych, A. G rzyw acz, Wąrąząyyą, ul.

Złota 24, tel. 584-80.

E m a ljo w a n e p rz e w o d n i

ki m ie d zia n e .

Stanisław Cohn, W arszaw a, Sen a

torska 36, tel. 641-61 i 641-62.

F o rm y do p ra s o w a n ia m ie s zan e k fe n o lo w o - fo rm a lin o w y c h .

Lignoza, Spółka Akcyjna, Katow ice, D w orcow a 13, tel. 339-81.

^ G a lw a n o te c h n ik a .

Stanisław Cohn, W arszaw a, Sena

torska 36. Je n e raln e Przedsta

w icielstw o i Oddział Fabryczny Zakładów Langbein - Pfanhauser S. A.

0 'r z e j n i k i e le k try c z n e .

Bracia Borkowscy, Zakł. Elektro

techn. S. A. (fabr.) W arszaw a, AL Jerozolim ska 6, tel. 642-79.

„Kontakt" Tow. Elektryczne, Sp. z o. o.

(Fabr.) Lwów, telef. 580, 4213, 8021.

^ G rz e jn ik i e le k try c z n e dla p rze m ys łu .

S. A. (fabr.) W arszaw a, Al. J e r o  zolimska 6, tel. 642-79.

W arszawska W ytw órnia Maszyn I Spa

w are k Elektrycznych, W arszaw a, Żytnia 20, tel. 621-81.

Iz o la c y jn e m a te rja ły .

A. Hoerschelmann i S-ka, Sp. z o. o W arszaw a, W spólna 44, tel. 958-85.

W. Ochot, Katow ice 2, M arcinkow

skiego 6, tel. 323-65.

K a b lo w e k o ń c ó w k i, z łą cza i m asa k a b lo w a .