Wiadomości Elektrotechniczne, R. 7, Zeszyt 1

uifiDonosci

4-

E LEKTROTECH NICZNE

'§ \ T S H f a ' ^ ¿ ) Z w

¿ K l

C Z A S O P I S M O D L A E L E K T R Y K Ó W - P R A K T Y K Ó W

R OK VII WARSZAWA, STYC ZEŃ 1939 Z E S Z Y T 1

Postęp w d zie d zin ie obróbki rjietali pozw olił na zm niejszenie u żytecznego czasu obróbki p rze z zastosow anie w iększych szyb ­ kości skraw ania. Zm n iejsze n ie czasu nieużytecznego da się uzy­

ska ć p rze z w łaściw y wybór rodzaju napędu, sterow ania i kontroli po szcze gó ln ych ruchów o raz p rze z uproszczen ie i sce n tra lizo ­ wanie obsługi. N ajlepszym środkiem do o siągn ię cia tego jest jak n ajszersza elektryfikacja obrabiarek. N aturalnie aparatura e le k­

tryczna musi być tak dobrana, by nie zm n ie jsza ć pewności ruchu.

W ieloletnia praca »Robolów« Szp o tań skie go zainstalow anych nie­

mal w każdym pow ażniejszym » przedsiębiorstw ie w Polsce jest n ajlepszą gw arantką pewności. S zcze g ó ło w e inform acje, broszury i katalogi nadsyła fabryka.

K .S Z P O T A N S K U S I ^ S - A

i S'wie

W I A D O M O Ś Ć E L E K T R O T ^{e c h n i c z n e} STR. 1 T R A N S F O R M A T O R Y M A Ł E J I Ś R E D N I E J M O C Y , O S PE C JA L N IE OBNIŻONYCH STRATACH

FO H N -Z IE LIN SK I

R ^{O W N B O V E R I}

-v"’ -

V,

^{» - ’*■}

ELEKTROAUTOMAT

W A R S Z A W A

D Z I E L N A j 2

T E L . CENT. U

Ç 4 U

« ' 1 1 - 9 4 - 0 6

/ A P A P A T Y « *

y AUTOMATYZACJI

^ U R Z Ą D Z E Ń

EL Eli TR YCZ NYCU

Nr 1 • W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E • STR. 3

Okładki

do roczników 1938

wykonane z bordo płółna ze złoceniam i sq do nabycia w A d ­ ministracji w cenie

1 ^zł. 80 ^gr.

łqcznie z przesyłkq.

Specjalne zam ów ienia okładek w drodze korespondencji sq zbyteczne — wystarczy ad­

notacja na odwrocie blankietu nadaw czego P. K. O . (konto N r. 2 5 5 ) „W płata na okład­

kę do rocznika 1938". O k ła d k i będq wysy­

łane dopiero po otrzymaniu należności. Z a ­ m ówienia bez równoczesnej wpłaty — załat­

wiane nie będq.

U w a g a ' Prenum eratorzy miejscowi mogq bezpo- średnio dostarczać roczniki .W iadom ości"

do Z a kła d u Introligatorskiego B. Z ja - wińskiego, ul Nowy Świat 41, tel 5 8 6 -7 1 , przyczem opłacajq introligatorowi za okładkę i opraw ienie razem 2 z ł . 4 0 gr.

G N I A Z D A W T Y K O W E

i

W T Y C Z K I G A R A Ż O W E

„ B O X 11

Z A S T R Z E Ż E N IE P A T E N T O W E Nr. 4 5 6 8 2

2 - B IE G . 10 A 2 5 0 V 2 - 3 - B IE G 15 A 3 8 0 V

Z D O D A T K O W Y M KO N TA K T EM U Z IE M IA JĄ C Y M W S Z C Z E L N Y M O K A P T U R Z E N I U Ż E L I W N Y M

Z Z A B E Z P I E C Z E N I E M G A Z O W Y M

O D Z A Ł O Ż E N I A I W Y J Ę C IA W T Y C Z K I ---P O D N A P IĘ C IE M O D O M Y Ł K O W E G O LU B U M Y Ś L N E G O ---O B E J Ś C IA Z A B L O K O W A N IA

F A B R Y K A A R T Y K U Ł Ó W E L E K T R O T E C H N IC Z N Y C H

m sum Ciszew ski

S P Ó Ł K A A K C Y J N A

- B Y D G O S Z C Z -

• P I A S T Ó W - «

CENTRALA: WARSZAWA ZŁO TA 35, TEL. 562-60 O D D Z I A Ł Y :

B Y D G O S Z C Z , KATO W ICE, LWÓW, POZNAŃ

D O B R Y M A T E R I A Ł - W Y D A J N A P R A C A !

O P O R N I K I

S U V / A K O V / E

s , C e n n /A i H o t ż a /a / a n te

/NZ. EDM. ROMER

^¿V/OV/

Łv/óv> 14. ul. Obm/mkieyo 16 lei.2 76-37 \fcotmotY/o: Ąb\*y Jwiart 64 tel291-77.

M ika, m ikanił, m ikafolium , tkaniny i ta ś­

m y olejon e, rurki izolacyjn e, p ap ier o lejo ­ ny, ebonit, leatheroid, fibra w u lk a n izo w a ­ na, preszpan eleklr., płyty izo la cy jn e do transformatorów, płyty i rury b a k elito w e, płótno b a k e liz o w a n e , trolit.

G alalit, celu loid , cellon; m ieszanki: trolit, trolitul, p ollo p a s.

Druty oporow e. Lakiery.

B im etale.

DOSTAWA ZE SKŁADU LUB WPROST Z REPR. FABRYK.

B/A/H, D A N I E L L A N D A U

WARSZAWA, DŁUGA 26. TEL.11.67-72.U.74-93

D R O B N E O

PROSTOWNIK —

A m S T Y K O W Y i ^ .~r* •£ • ł a d u j e a k u m u l a l o r y

0 • z a sila a p a r a ty i c e n tr a ­ le telefoniczne, a p a r a ty M o rse'a i ju z a

_ • U • u rz ą d z e n ia sy g n a liz a c y j­

n e i a la rm o w e

k W • u rz g d z e n ia g a lw a n o le c h - n icz n e

W Y T W Ó R N I A A P A R A T Ó W E L E K T R Y C Z N Y C H

INZ. J. R O D K I E W I C Z

W a r s z a w a 36, ul. P o d c h o r ą ż y c h 57, i e l . 7-22-80

G Ł O S Z E N I A

S iln ik i e le k tr. I p rą d n ice ok azyjne

ln ż . J R E I C H E R i S-ka, Ł ódź, P o łu d n io w a 28

te ł. 21.000

M ło d y te ch n ik -e le k try k z ukończoną śred nią szko­

łą tech n iczn ą z praktyką P O S Z U K U J E sk rom n ej posady.

Ł ask aw e o fe r ty proszę k ie ­ r ow ać do A d m in istracji

„W iadom ości E lek tro tech ­ n iczn y ch “, W arszaw a i, K ró­

le w sk a 15 pod „T ech nik - e le k tr y k 1916".

T e c h n ik -m e c h a n ik p o sz u k u ­ je p o sad y na oddziale ruchu.

6 -letn ia p ra k ty k a w prze­

m y śle, zn aiom ość m aszyn i u rządzeń elek try czn ., urzą­

dzeń ruchu (elek trow nia p a­

row a), p ow ażn a prak tyk a w arsztatow a i k onstrukcyjna.

O ferty proszę k iero w a ć do A d m in istra c ji „W iadom ości E lek tro tech n iczn y ch " , War­

szaw a 1, K rólew sk a 15 pod

„T -M “.

S P R Z E D A M Y : 1. U żyw an ą prądnicę prądu

sta łeg o , szereg o w o -b o cz- n ik o w ą firm y AEG, ty p H N 400, 32 kW, 115 V, 278 A, 840 obr/m in.

2. U ży w a n ą prądnicę prądu sta łeg o , bocznikow ą firm y AEG, 3,2 kW , 105 V, 30,5 A, 490 obr'm in.

3. U ży w a n y au to m a ty czn y w y łą czn ik o le jo w y na prąd tró jfa zo w y , 50 o k resów , 1000 V, 100 A, z w y zw a la - czem nad m iarow o czaso­

w ym .

Z apytania p rosim y k ierow ać pod adresem : Cukrow nia ś w ie c ie Sp. z ogr. odp.

w św ie c iu n/W isłą.

K O M U N I K A T w o b e c częstego id e n ty fik o w a n ia za ­ łożonej przeze m n ie f. M e g a c y k l sp. z o. o.

z m o im n a z w is k ie m , dla u n ik n ię c ia n ie p o ro zu ­ m ień , k o m u n ik u ję , że d e fin ity w n ie u stą p iłe m z tej fir m y p rzed k ilk o m a m iesią ca m i i obecnie p ro w a ­ dzę p rzed sięb io rstw o p o d w ła s n y m n a zw isk ie m

W Ł A D Y S Ł A W A R N O L D TREM BIŃSKI W arsz aw a- W ola , B e m a 91, Te 1. 2.87-75

Przez ogło szenie

w „ W I A D O M O Ś C I A C H E L E K T R O T E C H N I C Z N Y C H “

t r a f i c i e d o :

• elektrowni publiczn ych (nawet najm niejszych),

• elektrowni przem ysło­

wych,

• instalatorów światła i si­

ły,skład ó w z materiałami elektrotechnicznym i it.p.

Sprzedamy

p o ce n a ch w y ją t k o w o n is k ic h : ok. 1500 szt. izolatorów w sp o rczy ch n a n ap . 3— 15 kV.

„ 1000 „ „ p rz e p u s to w y c h ,, „ 3— 15 kV.

„ 1000 „ o d łą c z n ik ó w 1-biegunow . „ „ 3— 15 kV.

„ 100 „ „ 3-b ieg u n o w . „ „ 3— 15 kV.

P o za ty m a p a r a ty i p rz y rz ą d y niskiego i w ysokiego n ap ięc ia.

Z a p y t a n i a k i e r o w a ć d o B i u r a O g ł o s z e ń

T E O F IL P IE T R A S Z E K

W arszaw a, u l. M a rsz a łk o w sk a N r. 115 p o d „O kazja“

O K A Z Y J N I E do sprzedania

n o w y w y ł ą c z n i k olejowy wnętrzowy firm y H abege - D resden, 3 kV, 350 A. M oc od łą- czalna 40.000 A, w yzw a- lacze nad m iarow e 200 A z regu lacją prądu w y łą ­ czającego 280— 400 '. R e­

gulacja czasu 0 —6 sek.

Z głoszenia p roszę k ierow ać do A dm inistracji „W iado­

m ości E lek tio te ch n icz n y c h "

W arszaw a 1, K rólew ska 15 pod „W yłączniki".

S iln ik i e le k try c z n e pr. zmien­

nego 3000 V, od 20 do 250 K M stale na składzie. Biuro Technicz­

ne lnż. S. L ebenhaft Łódź, ul.

Wólczańska 35, telefon 205-59.

M e ch a n ik licz n ik o w y , m iod y 10-letnia p rak tyk a p rzy n a ­ p raw ie i regu lacji liczn ik ów e n erg ii elek tr. prądu sta łeg o i zm iennego z m ie n i posadę.

O ferty p roszę k iero w a ć do A d m in istracji „W iadom ości E iek r.“, W arszaw a 1, K ró lew ­ sk a 15 pod „D yplom ow any".

T e c h n ik -e le k try k sa m o d ziel­

na s iła —rm le n l posad ę. P o ­ siadam 15-letnią prak tyk ę w d ziale elek tr., dokładną zn a ­ jom ość n o w y ch m ontaży, r e ­ m o n tó w , k on serw acji na siłę, św ia tło . B u d o w a sie c i w y s, i n is. nap. telefo n ó w . R em ont m aszyn. R e fle k tu ję ty lk o na p racę sam odz. w d u ży ch za­

k ład ach p rzem ysłów , lub tp.

m oże b y ć na w y ja zd , św ia d e c tw a ł r e fe r e n c ie na żąd an ie. O ferty proszę k iero ­ wać: W arszaw a, L u d w ik i 1 m . 10, dla N . J.

K U P I M Y zaraz u ży w a n y trA jf. g e n e ra to r sy n c h ro n icz ­ ny, p rzy sto so w a n y do sp rzę­

żenia z siln ik iem n ap ęd ow ym przy p om ocy p rzekładni pa­

sow ej z b ezp ośred nio dobu­

d ow aną w zb u d n icą o n a stę ­ p u jących d an ych tech n iczn .:

m oc 250 do 300 kVA

często tliw o ść 50 ok r/sek n a p ięcie 400 231 V ob roty/m in 500 do 1000 w raz z regu latorem b o czn i­

k o w y m i e w en tu a ln ie sa m o ­ czyn n ym regu latorem nap.

O ferty w raz ze szczegółow ym op isem g e n e r k ie r o w a ć pod adresem : C ukrow nia „Chy­

bie", C hybie, w oj. ślą sk ie .

Najm niejsze ogłoszenie w układzie 4-szpolłowym na wysokość 15 mm kosztuje 2 zł.

K ażdy następny wiersz milimetrowy 15 groszy.

O głoszenia drobne w .W iad o m o ściach Elektrotechnicznych' p ła ł"« - -%>

Nr - I • W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E • STR. 5

K ażdy lepiej i wydajniej pracuje przy dobrym i nieoślepiającym św ietle. Poza ogólnym ośw ietle­

niem lokalu w inny być um ieszczone nad miejscem pracy w reflektorkach Osramówki

^[

0

^]

na 65 Dlm.

Osramówki 0 dają tanie światło.

Dla ochrony oczu stosujcie wewnątrz matowane

znakowom- w dekaiutn&iacU i ywzwantui

v n c J U w a ż y c ie p e ę d u

IV-ŁODZI

PTE

POLSKIE TOWARZYSTWO ELEKTRYCZNE

Spółka Akcyjna

Z a rzq d : Warszawa, Marszałkowska 137 Fabryka: Warszawa, Terespolska 46/48

TRANSFORMATORY OLEJOWE

do 2 5 0 0 k V A i 35 0 0 0 V

T R A N S F O R M A T O R Y S U C H E

do 160 k V A i 6 0 0 0 V

S I L N I K I A S Y N C H R O N I C Z N E

do 7 5 0 KM i 6 0 0 0 V

M A S Z Y N Y PRĄDU S T A Ł E G O

do 100 KM

P R Z E T W O R N I C E

SILNIKI KRANOWE I TRAKCYJNE

Nr - 1 • w i a d o m o ś c i e l e k t r o t e c h n i c z n e • st r .

7

S P A W A R K I

ł u k o w e t y p u D S G d la z a k r e s ó w r e g u l a c j i

od 10 do 180 A od 2 0 do 4 0 0 A d o s t a w a z e s k ł a d u .

Nadto:

w sze lkie innego ro dzaju m a­

szyn y w ch o d zą ce w z a k re s

s p a w a l n i c t w a e l e k t r y c z n e g o

P O LSK IE ZA KŁAD Y SIEMENS S. A.

W A R S Z A W A , K R Ó L E W S K A 2 3 K A T O W I C E , P O W S T A Ń C Ó W 5 0

Przedstawicielstwa :

Ł Ó D Ź : Dypl. lnż. M. ST. K A S S E R N , P IO T R K O W S K A 121 L W Ó W : R. A. Z. S I E M E N S , J A G I E L L O Ń S K A 2

SIEM EN S §

I n s t a l a c j e , rem onty i k o n se r w a c je T E L E F O N Ó W AUTOMATYCZNYCH i d o m o fo n ó w o ra z sy g n a liz a c je w s z e lk ic h typ ów d la biur. fabryk i z a k ła d ó w p rzem y sło w o - h a n d lo w y c h .

» T £ L F O N « Z a k ł a d y Tel e - i e l e k t r o m e c h a n i c z n e J . STRZYŻEWSKI. S . KORECKI i M . ŻELAZIŃSKI

(b. dłu goletn i p r a c o w n ic y firmy »Ericsson«) W a r s z a w a , ul. K r u c z a Nr. 9, t e l e f o n 8 2 7 - 4 6

P O W S Z E C H N A W Y T W Ó R N I A E L E K T R Y C Z N A ln ż . J . R E I C H E R i S - k a

Ł ó d ź , u l. P o ł u d n io w a N r . 2 8

T R A N S F O R M A T O R Y M A Ł E J M O C Y :

B E Z P I E C Z E Ń S T W A I S Y G N A L I Z A C Y J N E . TR A N S F O R M A TO R Y D L A C E LÓ W P R Z E M Y S Ł O ­

W Y C H I R A D IO W YCH . D ŁA W IK I.

W Y T W Ó R N IA P O M O C Y N A U K O W Y C H

• W A T *

z zakresu elektro- tele- i radiotechniki I N S T A L A C J E E L E K T R Y C Z N E

W A R S Z A W A - W O L A , B E M A 91 Tel 2 . 8 7 - 7 5

W Ł A D Y S Ł A W A R N O L D T R E M B I Ń S K I XX

w P R Z Y R Z Ą D Y

p o m i a r o w e

D L A

L A B O R A T O R IÓ W , P R Z E M Y S Ł U R A D I O T E C H N I K I i A W I A C J I

E L E K T R O P R O D U K T

Sp. z o. o.

W A R S Z A W A -N O W Y ŚW IAT 5, TEL. 9.68-86

I n s t a l a c j e W a r s z t a t y e l e k t r o m e c h a n i c z n e L e g a l i z a c j a l i c z n i k ó w D ostaw a wszelkich arty­

kułów elektrotechnicznych

POMOC INŻYNIERSKA

Sp. z o. o.

Wilno, ul. M ickiew icza 1 tel. 1 7-48

Kupię generator w d o b ry m sta n ie 400 V, 200—250 kVA, 3 0 0 -1 0 0 0 o b r/m in ., 50 o k r/se k do n a p ę d u pasem .

P o zatem je s t

do sprzedania lu b zam ian y za d o p ła tą generator w ru c h u 400 V, 130 kV A, 1000 o b r / m i n , 50 o k r/sek . do n a p ę d u pasem .

O ferty n a d sy ła ć : E u g . P o­

k o rn y , O stro w iec Ś w ię ­ to k rzy sk i, M oniuszki 4.

R O K Z A Ł O Ż E N IA 1920

F A B R Y K A M O T O R Ó W E L E K T R Y C Z N Y C H

L. K O R E W A

W arszaw a-W ola, ul. Syreny 7, telefon 5.00.95 Z A K R E S P R O D U K C JI:

S i l n i k i asyn chro n iczn e:

zwarte i pierścieniow e do 15 KM

Silniki i prądnice prądu sta łe go

Silniki kom utatorowe p rą­

du zm ennego

Siln iki repulsyjne sp e c ja l­

ne do próo prądnic i „m ag­

neto“ sam ochodowych i lot­

niczych

Siln iki specjaln e do wbu­

dowania

Siln iki sp e cja ln e do ma­

szyn d rukarskich, linotypów oraz intertypów

Prądnice niskowoltow e do galw an izacli

Dmuchawy elektryczne Naprawa i przewijanie w szelkich m aszyn e le ktryc z­

nych.

M. P. i T.

PAŃS T WOWY I NSTYTUT T E L E K O M U N I K A C Y J N Y

BIBLIOTEKA

IM. M I Ł O S Z A S K Ł A D K O W S K I E G O

W A R S Z A W A , U L R A T U S Z O W A 11. T E LE F O N 1 0 - 4 4 - 5 7

O T W A R T A Z DNIEM 2 0 W R Z E Ś N IA 193 8 R. D L A S Z E R S Z E G O O G Ó Ł U O S Ó B IN T E R E S U J Ą C Y C H S IĘ T E L E K O M U N IK A C JĄ (T E LE T E C H N IK Ą , R A D IO T E C H N IK Ą , R Ó Ż N Y M I Ś R O D K A M I Ł Ą C Z N O Ś C I I t. p .)

C ZYN N A W DNI POWSZEDNIE OD 10 DO 14 i OD 17 DO 20

P o s i a d a k s i ę g o z b i ó r z z a k r e s u t e l e k o m u n i k a c j i i z d z i e d z i n p o k r e w n y c h ,

zaopatrzona jest w około 100 czasopism fachowych: polskich, angielskich, francuskich, nie­

mieckich, rosyjskich, włoskich, japońskich i t. d.

Korzystanie bezpłatne. Przepisy obowiqzujqce czytelników podane sq w regulam inie na miejscu; bliższe inform acje telefonicznie.

B i b l i o t e k a p r o w a d z i rejestrację bibliograficznq artykułów, sporzqdza na zam ówienie

streszczenia lub tłom aczenia tekstów z języków obcych, wykonuje fotograficzne odpisy stronic.

C E N T R A L N E b i u r o s p r z e d a ż y

p r z e w o d ó w

„ C E N T R O P R Z E W Ó D "

Spółka z ogr. odp.

WARSZAWA, KRÓLEWSKA 2 3 . T e l . 3 4 0 - 3 1 , 3 4 0 - 3 2 , 3 4 0 - 3 3 i 3 4 0 - 3 4

PRZEWODY IZOLOWANE

Z F A B R Y K K R A J O W Y C H W W Y K O N A N I U

p r z e p i s o w y m

,

o z n a c z o n e ż ó ł t ą n i t k ą s

.

e

.

p

.

L ic z /i/m i

en ergii e le ktryczne j na pręd stały i zm ienny.

S p rzed a ż, wym iana, naprawa, urzędow a legalizacja.

ELEKTROMIERNICZY

JULIAN SZWEDE

W a r s z a w a , K o p e r n ik a 14, te l. 250-03 i 631-31

P o d a j

b r a t n i ą d ł o ń b e z r o b o t n y m .

Z ł ó ż o f i a r ę n a P o m o c

Z i m o w ą

G E N E R A T O R Y

F A L D E C Y M E T R O W Y C H (M agnefrony pg. PIT)

dla celów e k s p e ry m e n ta ln y c h

do nauczania radiotech niki, d o b a d a ń z d z i e d z i n y f i z y k i , b i o l o g i i i ł. p.

dla szkół, pracowni I t. p.

•

WŁADYSŁAW ARNOLD T R E M B I Ń S K I W A R S Z A W A -W O LA , BEM A 91

T E L . 2.87-75

Z A K Ł A D Y

E L E K T R O - M E C H A N I C Z N E

K. i W. DWORAKOWSCY

W a r s z a w a 1, W s p ó l n a 4 6 Telefon 9 7 4 -0 6

o m o c n o w y d łu ż o n e j fo r m ie i m a łe j ś r e d n ic y

s t a n o w i ą

n i e m a l g o t o w ą :

s z l i f i e r k ę

piłę cyrkularną do drzew a

$ *

w rzeciono wiertarki

lu b

S iln ik i s p e c j a ln e

E L E K T R O B U D O W A

W Y T W Ó R N I A M A S Z Y N E L E K T R Y C Z N Y C H

Ł Ó D Ź , K O P E R N I K A 5 6 - 5 8 . T E L . 111-77; 191-77

POSTĘP" i K O R Z Y Ś C I W P R O D U K C J I O B R A B I A R E K -

- TO Z A S T O S O W A N I E

^{d o i c h} n a p ę d u

SILNIKÓW WIELOBIEGOWYCH SKODY

N A J N O W S Z E J K O N S T R U K C JI’

$ j 9 p 4 - r 0 BI E G O

S I L N I K I A S Y N C H R O N I C Z N E D O T O K A R E K , R E W O L W E R Ó W E K , W I E R ­ T A R E K ITP. W W Y K O N A N I U N O R M A L N Y M ( N A Ł A P A C H ) } F L A N S Z O W Y M

O D M O C Y 0,25 K M

N A Z A M Ó W I E N I E

m

d o s t a r c z a

!

POLSKIE ZAKŁ

W A R S Z A W A

T E L E F O N 2 6 0 - 0

Y

ZŁOTA68

KODY s . A.

BRIGHTRAY SUPER

[N ow y I ulepszony rodzaj 8 0 /2 0 p r o c e n t o w e g o s t opu ni k l owo- ch ro m o w e g o do elektrycznych e l e m e n t ó w g r z e j n y c h .

O d zn a c za się on wyjqtkowq trwa­

łością. Jednakowo nadaje się za­

równo w normalnych jak i w wy­

soce uciężliwych warunkach pracy.

W y t w a r z a n y j e s t p o d k a ż d q p o s I a c i q w y m a g a n a w p r z e m y ś l e e l e k t r y c z n y m .

Szczeg ó ło w e inform acje podane

sq w naszej broszurze obejmu­

jącej dane techniczne. Przesy­

łamy jq bezpłatnie na żqdanie.

Inż. WALERIAN WIŚNIEWSKI

W A R S Z A W A 1. M A R S Z A Ł K O W S K A 1 1 0

G en. Przedst. Firmy H E N R Y W I G G I N & C o Ltd w Londynie

D o b r e f i l t r y p o w i e t r z n e p r z e d ł u ż a jq ż y c ie m aszyn !

F i l t r y

DELBAG VI SCI N

n i e z a w o d z q!

Chrońcie przed szkodliwym działaniem kurzu g e n e r a t o r y , k o m p r e s o r y , silniki i t. p.

b . f i l i p s k i

ŻORY, G ÓRNY ŚLĄSK, UL. N O W A 6, TEL. 3 0

. N a k ł a d

5 500 e g z e m p l a r z y •

c e n a

z e s z y t u 1

z t.

2

o

g

r.

W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E

C Z A S O P 1 S M O D L A E L E K T R Y K Ó W - P R A K T Y K Ó W Redaktor: inż. el. Włodzimierz Kołelewski • Warszawa, ul. Królewska 15. Tel. 522- 54

R O K VI I • S T Y C Z E Ń 1939 R. • Z E S Z Y T 1

Treść zeszytu 1-go. 1. NORMALIZACJA TARYF DLA DROBNYCH ODBIORCÓW ¡ni. St. Gołębiowski. 2. PROSTOWNIKI RTĘ­

CIOWE inż. St. Szafrański. 3. LAMPY RTĘCIOWE inż. M. Wodnicki. 4. DZIAŁ INSTALACYJNY. ELEKTRYCZNE DOGRZEWANIE

POMIESZCZEŃ. 5. NOWINY ELEKTROTECHNICZNE. 6. SKRZYNKA TECHNICZNA. 7. BIBLIOGRAFIA.

Normalizacja łaryl

dla drobnych odbiorców.

Inż. STANISŁAW GO ŁĘBIO W SKI. Warszawa U w a g i o g ó ln e .

N o rm a liz a c ją ta r y f n a z y w a m y ic h u jed n ostajn ien ie z a ró w n o co do fo rm y , j a k i co d o tre ś c i. P o n ie w a ż t a - r y f a je s t to z b i ó r p o s t a n o w i e ń , o k re ś la ją c y c h s p o s ó b o b l i c z a n i a o p ł a t n a le ż n y c h z a d o ­ s t a w ę e n e r g i i e l e k t r y c z n e j , w ię c n o r m a li­

z a c ja tr e ś c i t a r y f b ę d z ie to u je d n o s ta jn ie n ie p o g lą d ó w n a to, w e d łu g ja k ic h d a n y c h n a le ż n o ść obliczać.

D o s ta w a e n e rg ii e le k try c z n e j o d b io rc o m o b e jm u je szereg ró ż n y c h czy n n o śc i te c h n ic z n y c h i g o sp o d a rc z y c h , ja k : w y tw a rz a n ie , p rz e s y ła n ie i ro z d z ie la n ie e n e rg ii, je j p o m ia r, a w re s z c ie o b liczen ie, w y s ta w ie n ie i in k a s o r a ­ ch u n k ó w . K o sz ty , p o w o d o w a n e p rz e z k a ż d ą z w y m ie n io ­ n y c h p o w y żej czy n n o ści, s ta n o w ią p e w n ą część k o sz tó w ogólnych, z m ie n ia ją c ą się w z a le ż n o śc i o d ro d z a ju o b s łu ­ g iw an eg o o d b io rcy . J e ż e li p o ró w n a m y d w ó c h o d b io rcó w , z u ż y w a ją c y c h k a ż d y p o 1 000 k W h (k ilo w ato g o d zin ) ro c z ­ n ie, a le z k tó r y c h j e d e n z u ż y w a 1 000 k W h p rz e z o d ­ b ió r m o cy 10 k ilo w a tó w w c ią g u 100 go d zin , p r z y p a d a j ą ­ cy ch n a w c z e sn ą p o rę w ie c z o rn ą w m ie s ią c a c h listo p a d z ie i g ru d n iu , z a ś d r u g i z u ż y je ta k ie s a m e 1 000 k W h p rz y o d b io rze m o cy 1 k ilo w a ta u ż y tk o w a n e j r ó w n o m i e r ­ n i e w c ią g u całe g o r o k u p rz e z 1 000 g o d zin p ra c y , p r z y ­ p a d a ją c e j g łó w n ie n a g o d z in y r a n n e i p o łu d n io w e , — to koszty d ostarczen ia en erg ii ty m d w ó m o d b io rc o m b ę d ą zasadniczo różne, ch o cia ż ilość o d e b ra n e j e n e rg ii w k ilo - w a to g o d z in a c h b ę d z ie je d n a k o w a .

P i e r w s z e m u o d b io rc y e le k tr o w n ia d o s ta rc z y ć m u s i d z ie s ię c io k ro tn ie w ię k s z ą m o c — w p o ró w n a n iu z d ru g im o d b io rc ą — w d o d a tk u z a p o tr z e b o w y w a n ą w te ­ dy, k ie d y m a s z y n y p rą d o tw ó r c z e e le k tr o w n i s ą n a jw ię c e j o b ciąż o n e. N a to m ia s t d r u g i o d b io rc a n ie ty lk o żą d a m o cy d z ie s ię c io k ro tn ie m n ie js z e j, a le jeszcze ż ą d a jej w ta k ie j p o rz e , k ie d y u rz ą d z e n ia w y tw ó rc z e i ro z d z ie l­

cze e le k tr o w n i są ty lk o częścio w o w y z y sk iw a n e . P r z y to ­ c z y liśm y te n p r z y k ła d d la te g o , a b y rz u c ić n ie c o ś w ia tła n a f a k t że sp o só b m ie rz e n ia n a le ż n o ś c i za d o s ta rc z o n ą e n e rg ię w y łą c z n ie w e d łu g ilo ści o d e b ra n y c h k W h je s t b łę d n y . T rz e b a b r a ć b o w ie m p o d u w a g ę z a ró w n o ilo ść d o s ta rc z o n e j e n e rg ii (kWh), ja k m o c o d e b r a n ą (kW), a ró w n ie ż p o r ę d o b y o ra z p o rę ro k u . T y lk o w te d y b ę ­

d z iem y m o g li d o sto so w ać w y so k o ść należności, za d o s ta ­ w ę e n e rg ii d o k o sztó w p o n ie s io n y c h p rz e z e le k tro w n ię . Z d ru g ie j s tro n y p rz y z a w ie ra n iu u m o w y z o d b io rcą n ie ty lk o k o sz ty e le k tro w n i m o g ą b y ć b r a n e w ra c h u b ę W p r z y p a d k u d ro b n y c h o d b io rcó w , czyli tz w . go sp o ­ d a r s tw d o m o w y ch , m u s i b y ć u w z g lę d n io n y jeszcze c zy n ­ n ik s p o ł e c z n y . E lek tryfik acja pow in n a dotrzeć do w szy stk ich odbiorców . N a ju b o ż si z n ic h — ci, co n a j ­ m n ie j z u ż y w a ją — m o g ą p ła c ić n ie w ie le , m n ie j, n iż p o ­ tr z e b a n a p o k ry c ie p rz y p a d a ją c y c h n a n ic h ko sztó w . N ie ­ d o b ó r p o w s ta ły n a te j g ru p ie tr z e b a p o k ry ć z o p ła t o tr z y ­ m y w a n y c h od z a m o ż n ie jsz y c h o d b io rcó w z u ż y w a ją c y c h w ię c e j e n e rg ii. Z w y k r e s u p o d a n e g o n a ry s. 1 i u m ieszczo ­ n y c h p o d n im u w a g w id a ć , ja k — p rz y s ta łe j cen ie k W h — o d b io rc y , k tó r z y z u ż y w a ją m a ło — p rz y n o s z ą s tr a ty , z a ś o d b io rc y z u ż y w a ją c y dużo, p ła c ą w ię c e j, n iż w y n o sz ą p rz y p a d a ją c e n a n ic h k o szty .

P ró c z c z y n n ik a sp ołecznego u w z g lę d n ia ć m u sim y ró w n ie ż c z y n n ik k o n k u r e n c y j n o ś c i , czy li tzw . w a rto ś c io w a n ie e n e rg ii p rz e z o d b io rcę. T a k n p . d ro b n y o d b io rc a c h ę tn ie z a p ła c i z a p e w n e k o n ie c z n e m in im u m e n e rg ii n a p o tr z e b y o św ie tle n io w e d ość w y so k ą cen ę z a kW h , p o n ie w a ż n ie m a ró w n ie w y g o d n eg o , a ta ń sz e g o sp o so b u o ś w ie tle n ia , n iż e le k try c z n o ś ć . T e n s a m je d n a k o d b io rc a n ie m oże p ła c ić ró w n ie w y so k ie j c e n y z a k ilo - w a to g o d z in ę , z u ż y tą n p . d o g o to w a n ia , p o n ie w a ż m oże u g o to w a ć p o ż y w ie n ie n a w ę g lu , gazie, s p iry tu s ie , n a fc ie , czy d rz e w ie — po c e n ie n iższej, n iż c e n a e n e rg ii e le k ­ try c z n e j z a o św ie tle n ie . P o d o b n ie p rz e d s ię b io rs tw o p r z e ­ m y s ło w e ty lk o w te d y k u p i e n e rg ię e le k try c z n ą do n a ­ p ę d u siln ik ó w , je ż e li k o s z t te j e n e rg ii n ie p rz e w y ż sz a k o sz tó w , w y n ik a ją c y c h z n a b y c ia i r u c h u s iln ik a n p . p a ­ ro w e g o czy D iesela.

P ró c z w y m ie n io n y c h c z y n n ik ó w u w z g lę d n ia ć m u s i­

m y jeszcze sz e re g in n y c h , z k tó r y c h n a jw a ż n ie js z y je s t c z y n n ik p s y c h o l o g i c z n y : t a r y f a m u s i b y ć d o s ta ­ te c z n ie p r o s ta i z ro z u m ia ła d la o d b io rc y , m u s i b y ć r ó w ­ n ie ż ta k z b u d o w a n a , a b y o d p o w ia d a ła p o c z u c iu s p r a w ie ­ d liw o śc i w ś ró d o d b io rcó w .

W sz y s tk o to św ia d c z y , że zap rojek tow an ie dobrej ta ry fy n ie je s t rzeczą ła tw ą , p o n ie w a ż z g ó ry m o ż n a p o ­ w ied zie ć, że ż a d n a t a r y f a n ie m o że ró w n o c z e śn ie godzić w s z y s tk ic h w y m a g a ń , ja k ie je j s ta w ia m y . T a k n p . t a r y f a u w z g lę d n ia ją c a w s z y s tk ie s k ła d n ik i k o s z tó w e le k tro w n i m u s ia ła b y b y ć b a rd z o s k o m p lik o w a n a i w y m a g a ła b y w ie lu ró ż n y c h p r z y r z ą d ó w p o m ia ro w y c h , a w ię c n a p e w ­

n o w y d a w a ła b y się o d b io rc o m n ie s p ra w ie d liw a i n a p e w ­ n o n ie b y ła b y p ro s ta i z ro z u m ia ła .

O s ta te c z n y m ce le m w sz e lk ic h ta r y f je s t o siąg n ięcie ta k ie j k w o ty w p ły w ó w za d o s ta rc z o n ą e n e rg ię , a b y w p ły ­ w y te p o k ry ły w s z y s tk ie k o sz ty e le k tro w n i i p o zw o liły p o n a d to odłożyć p e w n ą n a d w y ż k ę , p rz e z n a c z o n ą n a d a l­

szą ro z b u d o w ę i ro zw ó j p rz e d s ię b io rs tw a . P ró c z tego, ce-

R ys. 1.

P o ró w n a n ie ta r y f y lic z n ik o w e j p ro s te j i ta r y f y ry c z a łto w e j.

L in ia ciągła: ta r y f a lic z n ik o w a p r o s ta — 60 g ro - sz y /k W h ; lin ia p rzeryw ana: t a r y f a ry c z ta łto w a — 2 zł 50 g r m ie się c z n ie z a k a ż d e 100 W m ocy, czyli 30 z ł/ro k za 100 W m o cy ; lin ia kropka — kreska: p rz e b ie g k o sz tó w w ła s n y c h e le k tro w n i d la o d b io rcy , z a p o trz e b o w u ją c e g o m o c 200 W (s k ła d n ik i k o sz tó w : k o sz ty o b słu g i — 20 z ł/ro k , k o sz ty m o cy — 20 z ł/ro k , k o sz ty e n e rg ii — 0,20 zł/k W h ).

T a r y f y o b liczo n e z o sta ły p rz y za ło ż e n iu , że p rz e ­ c ię tn y o d b io rc a z u ż y w a 100 k W h /ro k p rz y m o c y 200 W.

P o n ie w a ż k o sz ty w ła s n e d la ta k ie g o o d b io rc y w y n o szą 60 z ł/ro k , o b ie w ię c ta r y f y d a ją n ale ż n o ść 60 z ł/ro k d la 100 k W h w zgl. 200 W.

J e ż e li N r — n a le ż n o ść o b liczo n a w g ta r y f y ry c z a łto w e j, N 1 — n a le ż n o ść o b liczo n a w g ta r y f y lic z n ik o w e j, K — k o ­ s z ty w ła s n e e le k tro w n i — to w ó w c z a s d la p. C, o d p o ­ w ia d a ją c e g o z u ży ciu e n e rg ii 100 k W h /ro k i z a p o trz e b o ­ w a n iu m o cy 200 W:

N r = N 1 = K ._{C C C}

W p r z y p a d k u A, g d y o d b io rc a z u ż y w a ty lk o 50 k W h w c ią g u ro k u z a p o trz e b o w u ją c m oc 200 W:

NA = 50 k W h po 0,60 z ł/k W h = 30 z ł/ro k ; N A = 200 W p o 30 z ł / 100 W = 60 z ł/ro k ;

Ka = zł 20 + zł 20 + 50 k W h po 0,20 z ł/k W h =

— 50 z ł/ro k .

O d b io rc a lic z n ik o w y d a je s tr a tę : aj = K A — N A —

= 20 zł, z a ś o d b io rc a ry c z a łto w y n a d p ła c a : a r = NA —

— Ka = 1 0 zł.

W p r z y p a d k u B, g d y o d b io rc a z u ż y w a 150 k W h w c ią g u ro k u , z a p o tr z e b o w u ją c m oc 200 W:

N g = 150 k W h po 0 60 z ł/k W h = 9 0 z ł/ro k ; N g = 200 W p o 30 z ł/100 W = 60 z ł/ro k ;

Kg = 4 0 zł + 150 k W h po 0,20 z ł/k W h = 70 z ł/ro k . O d b io rc a lic z n ik o w y n a d p ła c a : b j = N g — K B= 2 0 zł, o d b io rc a ry c z a łto w y d a je s tr a tę : b f = K B — N B = 10 zł.

le m ta r y f y b ęd zie p e w n e u p rz y w ile jo w a n ie ta k ic h o d ­ b io rcó w , k tó rz y m a ją sk ło n n o ść do p o w ię k sz e n ia o d b io ru z k o rz y ś c ią d la e le k tro w n i.

P ró c z ty c h d w ó ch z a sa d n ic z y c h w y ty c z n y c h p o s tę ­ p o w a n ia , w ch o d z ić b ę d ą w g rę , o czyw iście, i in n e w y ­ ty c z n e , w y n ik a ją c e z z a ło ż e ń w s p o m n ia n y c h p o k ró tc e w y żej. Z b ió r w y ty c z n y c h p rz y u s ta la n iu ta r y f n a z y w a m y p olityk ą taryfow ą.

I n te n c je p o lity k i ta r y fo w e j e le k tro w n i n a jła tw ie j zro z u m ie ć , b a d a ją c h is to rię ro z w o ju fo rm ta ry fo w y c h .

R o z w ó j ta r y f.

W p o c z ą tk a c h o b ecn eg o s tu le c ia e le k tro w n ie d o ­ sta rc z a ły e n e rg ię n ie m a l w y łą c z n ie do celó w o ś w ie tle ­ n io w y c h ; p ra c o w a ły w ięc g łó w n ie od z m ie rz c h u do p ó ł­

n ocy, re s z tę d o b y s to ją c b e zczy n n ie. W sz y stk ie k o szty e le k tro w n i m u s ie li p o k ry ć o d b io rc y o św ie tle n io w i, p rz y czy m o d b io rc y ci n ie w ie le ró ż n ili się m ię d z y so b ą p od w z g lę d e m k o sztó w , ja k ie p rz y c z y n ia li e le k tro w n i. D la ­ teg o te ż m o ż n a b y ło sto so w a ć w o w y ch c z a sa c h b a rd z o p ro s te ta r y fy .

I s tn ia ły w ó w czas n ie m a l w y łą c z n ie d w a ty p y t a ­ ry f : prosta liczn ik ow a o ra z ryczałtow a.

T a r y f a p r o s ta lic z n ik o w a p o le g a n a ty m , że o d b io r­

ca p ła c i z a k a ż d ą k W h , z m ie rz o n ą p rz e z lic z n ik , tę sa m ą cen ę je d n o s tk o w ą — n ie z a le ż n ie od w ie lk o śc i zużycia, n ie z a le ż n ie o d z a p o trz e b o w a n e j m o c y o ra z n ie z a le ż n ie od p o ry d o b y i ro k u , w k tó r e j z u ż y c ie m ia ło m iejsce.

T a r y f a ry c z a łto w a p o le g a n a ty m , że o d b io rc a p ła c i p e w ie n r y c z a łt ro c z n y czy m ie się c z n y z a k a ż d y kW (lub część kW ) zgłoszonego z a p o tr z e b o w a n ia — n ie z a le ż n ie od ilo śc i o d e b ra n y c h k W h i n ie z a le ż n ie ró w n ie ż o d p o ry d o b y i ro k u , w k tó r e j m a m ie js c e zu ży cie.

T a k p ro s te ta r y f y s p e łn ia ły sw e z a d a n ie d la te g o , że e le k tro w n ia p o s ia d a ła o d b io rc ó w w y łą c z n ie je d n e j k a t e ­ g orii, m ia n o w ic ie o d b io rc ó w o ś w ie tle n io w y c h , o k tó r y c h w iad o m o , że n ie b ę d ą św ie c ili e le k try c z n o ś c i w lip co w e p o łu d n ie , b o je s t w te d y w id n o , a n i te ż w ś r o d k u n o cy , bo w ięk szo ść z n ic h w ó w czas śpi. M o żn a w ię c b y ło z d u żą dozą d o k ła d n o ś c i o k re ś lić p rzeciętn e w a r u n k i k o rz y s ta n ia z e n e rg ii i n a ic h p o d s ta w ie o b liczać n a le ż n o ść b ą d ź w e d łu g z u ż y c ia w kW h, b ą d ź w e d łu g m o cy w kW , a s u ­ m a o b liczo n y ch w te n sposób n a le ż n o śc i p rz y n o s iła e le k ­ tr o w n i w p ły w y w y s ta r c z a ją c e n a p o k ry c ie k o sz tó w o ra z g o d ziw ą n ie z b ę d n ą n a d w y ż k ę . W s to s u n k u d o w ię k sz o ś c i o d b io rc ó w o b lic z e n ie ta k ie b y ło słu sz n e i s p ra w ie d liw e .

Z c h w ilą , g d y ro z w ó j te c h n ik i p o z w o lił n a ro z p o w ­ sz e c h n ie n ie się s iln ik a e le k try c z n e g o i e le k tro w n ie ro z ­ p o częły sp rz e d a ż e n e rg ii d la n a p ę d u , s y tu a c ja p o d w z g lę ­ d e m ta r y fo w y m z m ie n iła się ty lk o o ty le , że część ogól­

n y c h k o sz tó w e le k tro w n i m o ż n a i tr z e b a b y ło p rz e rz u c ić n a o d b io rc ó w siły. P ró c z o b n iż k i je d n a k p o z io m u cen w ta r y f a c h d la o d b io rc ó w o ś w ie tle n io w y c h , in n e z m ia n y w ty c h ta r y f a c h n ie b y ły p o tr z e b n e ; n a d a l w ię c p a n o w a ły ta r y fy : p r o s ta lic z n ik o w a i ry c z a łto w a . J e ż e li ch o d zi o o d ­ b io rc ó w siły, to s to s u n k i u le g ły p e w n e j k o m p lik a c ji. T rz e ­ b a b y ło d a ć in n e ta r y f y d la z a k ła d ó w p r a c u ją c y c h n a je d n ą z m ia n ę , in n e d la z a k ła d ó w 2 -z m ia n o w y c h itd . P o ­ w s ta ły w ó w c z a s ró ż n e o d m i a n y ta r y f lic z n ik o w y c h , n a d k tó r y m i je d n a k z a trz y m y w a ć się n ie b ę d z ie m y .

S y tu a c ja n a o d c in k u ta r y f d la d r o b n y c h o d b io rc ó w u le g ła rad yk aln ej zm ian ie d o p ie ro w ó w czas, g d y n a r y n ­ k u p o ja w iły się d o b re i p e w n e p rz y r z ą d y d la g o s p o d a r­

s tw a d o m ow ego, sło w em , g d y p ró c z sp rz e d a ż y do ce ló w o św ie tle n io w y c h p o w sta ło z a g a d n ie n ie s p rz e d a ż y e n e rg ii

Nr. 1 • W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E • STR. 15

e le k try c z n e j ta k ż e do in n y c h celów . Jeszcze p rz e d ty m pod w p ły w e m r o z w o ju ta r y f d la o d b io rcó w p rz e m y sło w y c h i zw ią za n ej z ty m e w o lu c ji z a p a tr y w a ń n a ta r y f ik a c ją w ogóle, w p ro w a d z o n o w s z e re g u e le k tro w n i w s to s u n k u do o d b io rc ó w o ś w ie tle n ia taryfy, u w zg lęd n ia ją ce stopień w yk orzystan ia m o cy zap otrzeb ow an ej p rz e z o d b io rcę.

W n ie k tó ry c h k r a ja c h , ja k np. w N iem czech , ro z p o w ­ szech n iły się tzw . ta ry fy d w u człon ow e z o p ła tą s ta łą za m oc oraz o p ła tą z a z u ż y te k ilo w a to g o d z in y ; w in n y c h krajach, jak np. w P o lsce, ro z p o w sz e c h n iły się taryfy liczn ik ow e z opustam i, p rz y z n a ją c e p e w n e o b n iż k i ceny k ilo w a to g o d z in y w p r z y p a d k u z u ż y w a n ia p rz e z o d b io rcę ilości e n e rg ii, o d p o w ia d a ją c e j p e w n y m w y z n a c z o n y m s to p n io m w y k o rz y s ta n ia m o c y p rz y łą c z o n e j.

zt/rok

R ys. 2.

P o ró w n a n ie ta r y f

L — t a r y f a lic z n ik o w a p r o s ta 60 g ro s z y /k W h ; R — ta r y f a ry c z a łto w a 30 z ł/r o k za 100 W ; D — ta r y f a d w u ­ czło n o w a: człon s ta ły 20 z ł/ro k z a 100 W ; człon z m ie n n y 0,20 zł/k W h .

B — t a r y f a b lo k o w a d la m ie s z k a n ia 4-o izbow ego;

B ( — b lo k I — p ie rw s z e 100 k W h /ro k po 0,60 z ł/k W h ; B n — b lo k II — n a s tę p n e 100 k W h /ro k p o 0,30 z ł/k W h ; B jn — b lo k III — n a s tę p n e k W h p o 0,15 zł/kW h.

P — t a r y f a p o lig o n a ln a d la m ie s z k a n ia 4-o izb o ­ w ego; P a — w a r ia n t a, t a r y f a lic z n ik o w a zł 0,60/kW h;

Pj — w a r ia n t b, t a r y f a d w u c z ło n o w a : człon s ta ły 7 50 z ł/ra k z a 1 izb ę, czło n z m ie n n y 0,30 zł/k W h . P c — w a r ia n t c, ta r y f a d w u c z ło n o w a : człon s ta ły 15 z ł/ro k za 1 izbę, czło n z m ie n n y 0,15 zł/kW h.

W sz y s tk ie p o ró w n y w a n e n a w y k re s ie ta r y f y o b li­

czono ta k , a b y o d b io rc a , z a m ie s z k u ją c y m ie s z k a n ie 4 -ro izbow e, z a p o tr z e b o w u ją c y m o c 200 W i z u ż y w a ją c y 100 k W h /ro k — p ła c ił w e d łu g w s z y s tk ic h ta r y f t ę s a m ą n a ­ leżność — 60 z ł/ro k .

W y n ik i z a s to s o w a n ia p o szczeg ó ln y ch ta r y f d la p r z y ­ p ad k ó w , g d y o d b io r c a u ż y w a in n y c h o d b io rn ik ó w p ró c z

ż a ró w e k , m o ż n a o d c z y ta ć n a w y k re s ie , je d n a k — n ie z a ­ le ż n ie o d te g o — z e s ta w io n o je o so b n o w ta b lic y lic z b o ­ w ej (ta b e la I) n a s tr. 14.

N a w y k r e sie p o k a z a n y m n a ry s . 2 z e s ta w io n o k ilk a ta ry f z a p r o je k to w a n y c h w m y ś l w sp ó ln e g o za ło ż e n ia , a m ia n o w icie te g o , a b y o d b io rc a o d a n e j m o cy p r z y łą ­ czonej p ła c ił z a zu ż y c ie te j sa m e j ilo śc i k ilo w a to g o d z in rocznie tę s a m ą n a le ż n o ść . Z w y k re s u teg o w id a ć , że różne ta r y f y , ja k k o lw ie k d a ją te n s a m w y n ik fin a n s o w y d la p rzeciętn y ch w a ru n k ó w , o d z ia ły w u ją je d n a k w ró ż ­ n y sp o só b n a o d b io rc ę i p ro w a d z ą do ró ż n y c h o p ła t — w p rz y p a d k a c h , g d y w a r u n k i d a n e g o o d b io rc y ró ż n ią się od p r z e c ię tn y c h . J u ż z w y k r e s u ry s . 1 w id z ie liś m y , że np. t a r y f a ry cza łto w a d a je p rz y w ile j ty m o d b io rco m , k tórzy z u ż y w a ją w ię c e j e n e rg ii b e z z w ię k sz e n ia z a p o tr z e ­ b o w a n ia m o cy , p o d c z a s g d y je s t o n a n ie k o r z y s tn a d la

o d b io rcó w , k tó r z y z u ż y w a ją sto su n k o w o m a ło e n e rg ii.

O d w ro tn ie , ta r y f a p r o s ta lic z n ik o w a je s t w y g o d n a d la o d b io rcó w , z u ż y w a ją c y c h m a ło e n e rg ii p rz y z n a c z n ie j­

szy m z a p o trz e b o w a n iu m ocy, n ie w y g o d n a n a to m ia s t d la o d b io rcó w , k tó rz y (zgodnie z in te re s e m e le k tro w n i) c h c ie lib y z u ży w ać w ięcej e n e rg ii, n ie p o w ię k sz a ją c z a ­ p o trz e b o w a n e j m ocy. T a ry fy : dw u człon ow a z o p ła tą s t a ­ łą od m o cy p rz y łą c z o n e j o ra z liczn ik o w a z opustam i, ja k k o lw ie k są p e w n y m u d o s k o n a le n ie m ta r y f ry c z a łto ­ w y c h i lic z n ik o w e j p ro s te j, z a w o d zą je d n a k z u p e łn ie , gdy p ró c z o d b io ru n a ś w ia tło m a m ie js c e o d b ió r do in n y c h celó w w g o sp o d a rstw ie d o m o w y m . W idać to w y ra ź n ie z ta b e li I, w k tó r e j z e sta w io n o o p ła ty , w y n ik a ją c e z z a ­ sto s o w a n ia ró ż n y c h ta r y f do ró ż n y c h p rz y p a d k ó w k o rz y ­ s ta n ia z e le k try c z n o ś c i w g o sp o d a rstw ie d o m ow ym .

Z a s ta n ó w m y się, ja k ie o d b io rn ik i e le k try c z n e s p o t­

k a ć m o ż n a w p rz e c ię tn y m g o sp o d a rstw ie d o m o w y m , c h c ą ­ cy m k o rz y s ta ć z u d o g o d n ień , ja k ie d a je e n e rg ia e le k ­ try c z n a . A w ięc p rz e d e w s z y s tk im o św ietlen ie. M oc ż a ­ ró w e k z a in s ta lo w a n y c h w p rz e c ię tn y m m ie s z k a n iu (np.

4-izb o w y m ) b ę d z ie n a jw y ż e j rz ę d u 200 w a tó w , ro c z n e zaś zu ży cie e n e rg ii — ok. 100 kW h. N a s tę p n ie o d b io rn ik ra d io w y — m oc ok. 40 W, zu ży cie ok. 40 k W h . Ż e la z ­ ko — m o c 400 W, zu ży cie 40 do 60 kW h. K u c h e n k a d w u ­ p ły tk o w a — m oc 2000 W, zu ży cie p rz y d o ry w c z y m go­

to w a n iu 600 do 1200 kW h.

C zy m o ż n a sobie w y o b razić, ab y w sz y stk ie te p r z y ­ rz ą d y b y ły u ż y w a n e p rz y te j sam ej ta r y fie , k tó r a k ie d y ś p rz e z n a c z o n a b y ła w y łą c z n ie d la sp rz e d a ż y e n e rg ii e le k ­ try c z n e j d la ś w ia tła ? Z a sto s o w a n ie w y m ie n io n y c h p r z y ­ r z ą d ó w p ro w a d z i d o z w ię k sz e n ia z u ż y c ia k ilk u — a n a ­ w e t k ilk u n a s to k ro tn e g o . T y m c z a s e m r a c h u n e k z a p r ą d n ie m oże b y n a jm n ie j w z ro sn ą ć w ty m sa m y m sto su n k u . N ie m oże ze w z g lę d u n a b u d ż e t ro d z in y , a z re s z tą i n ie p o w in ie n z e w z g lę d u n a sp ra w ie d liw o ść , p o n ie w a ż k o sz ty e le k tro w n i ta k ż e n ie w z r a s ta ją p rz e c ie ż w ty m sa m y m s to su n k u .

N ie m o żem y tu a n a liz o w a ć szerzej p rz e b ie g u k o sz ­ tó w w ła s n y c h e le k tro w n i, o d sy ła ją c C z y te ln ik ó w d o a r ­ ty k u łu p t. „ K ilk a u w a g w s p r a w ie k o sz tó w w ła s n y c h i cen sp rz e d a ż n y c h e n e rg ii e le k try c z n e j w e le k tro w n ia c h u ży te c z n o śc i p u b lic z n e j“ *). P rz y p o m in a m y je d n a k , że w ie lk o ść ty c h k o sz tó w s k ła d a się z tr z e c h z a sa d n ic z y c h s k ła d n ik ó w : k o sz tó w o b słu g i o d b io rc y , k o sz tó w m o c y o d d a n e j do d y sp o z y c ji o d b io rc y o ra z k o sz tó w e n e rg ii d o ­ s ta rc z o n e j o d b io rcy . S zczegółow e z b a d a n ie ró ż n ic y k o sz ­ tó w , ja k ie p rz y c z y n ia o d b io rc a p o s ia d a ją c y ż a ró w k i o łą c z n e j m o cy 200 W i z u ż y w a ją c y 100 k W h w ro k u , o ra z o d b io rcy , k tó r y p ró c z ż a ró w e k k o r z y s ta jeszcze z o d b io r­

n ik a ra d io w e g o , ż ela zk a, k u c h e n k i, d y s p o n u ją c m o c ą p o ­ n a d 2,5 ty s ią c a w a tó w , — w s k a z u je , że k o sz ty o b słu g i n ie w z r a s t a ją p ra w ie w c a le , że k o s z ty m o c y w z r a s ta ją w b a rd z o n ie w ie lk im s to p n iu (p rz y n a jm n ie j, je ż e li chodzi o tz w . u d z ia ł w „szczycie“ e le k tro w n i), a w z r a s t a ją je d y ­ n ie k o s z ty d o sta rc z o n e j e n e rg ii. P o n ie w a ż z a ś b e z p o ś r e d ­ n ie k o s z ty w y tw a r z a n ia e n e rg ii w y n o s z ą w w ię k sz e j e le k tro w n i p a ro w e j n ie w ię c e j n iż k ilk a g ro s z y z a kW h, łą c z n y w ię c w z ro s t k o sz tó w b y n a jm n ie j n ie je s t p r o p o r ­ c jo n a ln y d o w z r o s tu ilo śc i s p r z e d a n y c h k W h , le c z z n a c z - czn ie m n ie js z y . In a c z e j m ó w iąc, elek tro w n ia m oże sp rze­

daw ać odbiorcy en erg ię do in n y ch celó w niż o św ietlen ie po cen ach zn aczn ie n iższych niż cen a en ergii d la o ś w ie ­ tlen ia . M u s i w ię c p o s ia d a ć ta r y f y , k tó r e u m o ż liw ia ły b y ró ż n ic z k o w a n ie cen.

*) Z e sz y ty „W . E .“ 3/1936 r., s tr. 61 o ra z 4/1936 r., str. 93.

T ab ela I.

Z e sta w ie n ie n a le ż n o śc i ro czn ej za e n e rg ię e le k try c z n ą zużytą przez o d b io rcę w m ie sz k a n iu 4-ro izb o w y m d la 3-ch sto p n i e le k try fik a c ji.

R odzaj ta r y fy

Z a s a d a o bliczania n a le ż n o śc i za e n e rg ię e le k try c z n ą

S t o p i e ń e l e k t r y f i k a c j i

I

n

III

o św ietlen ie 200 W — 100 k W h

o św ie tle n ie 200 W — 100 k W h

ra d io 40 „ — 40 „

żelazko 400 „ —- 60 „

o św ietlen ie 200 W — 100 kW h

ra d io 40 „ — 40 „

żelazko 400 „ — 60 „

k u c h e n k a 2000 „ — 1000

640 W — 200 k W h 2640 W — 1200 k W h

ry c z a ł­

to w a 30 zł/rok/100

W

2 x 100 W a 3 0 z ł = 6 0 z ł 6 ,4 x 1 0 0 W a 30 z ł = 192 zł 2 6 ,4 x 1 0 0 a 30 z ł= 7 9 2 zł p ro s ta

lic z n ik o ­ w a

0,60 zł/k W h 100 k W h a 0,60 zł = 60zł 200 kW h a 0.60 z ł= 1 2 0 zł 1200 kW h a 0,60 z ł= 7 2 0 zł

d w u c z ło ­ n o w a

20 zł/rok/100 W + 0,20 zł/kW h

o p ła ta za kW 40 zł

„ za k W h 20 zł 60 zł

6 ,4 x 1 0 0 W a 20 zł = 128 zł o raz

200 k W h a 0,20 z ł = 40 zł 168 zł

2 6 ,4 x 1 0 0 W a 20 zł = 528 zł o raz

1200 kW h a 0,20 z ł= 2 4 0 zł 768 zł

b lo k o w a

d la 4-izbow ego 100 kW h a 0,60 zł 100 k W h a 0,30 zł r e s z ta po 0,15 zł

100 kW h a 0,60 z ł= 6 0 zł

100 k W h a 0,60 z ł= 6 0 z ł o raz

100 kW h a 0,30 zł = 30 zł 90 zł

100 kW h a 0,60 z ł = 60 zł 100 k W h a 0,30 z ł = 30 zł 1000 kW h a 0,15 z ł= 1 5 0 zł 240 zł

po ligo­

n a ln a

a) 0,60 z ł/k W h b) 7,5 z ł/ro k od izby

+ 30 g r/k W h c) 15 z ł/ro k od izby

+ 15 g r/k W h

O dbiorca w yb ierze taryfę a) 100 kW h

a 0,60 z ł = 6 0 zł lu b ta r y f ę

b) 4 x 7 ,5 zł = 30 zł + 1 0 0 x 0 ,3 0 z ł = 3 0 zł

60 zł

O dbiorca w yb ierze ta ry fę b) 4 izby a 7,5 z ł= 3 0 zł 200 k W h a 0,30 zł = 60 zł

90 zł albo ta r y f ę

c) 4 izby a 15 z ł = 6 0 zł 200 k W h a 0.15 z ł = 3 0 z ł

90 zł

O d b iorca w y b ierze taryfę c) 4 izby a 15 z ł = 60 zł

1200 k W h a 0,15 z ł= 1 8 0 zł 240 zł

P rz e jś c ie od p ro s ty c h ta r y f lic z n ik o w y c h lu b r y c z a ł­

to w y c h do n o w o c z e sn y c h ta r y f d e g re s y w n y c h n ie odbyło się od ra z u .

Z p rz y to c z o n e g o p o p rz e d n io -w y jaśn ien ia o k s z ta łto ­ w a n iu się k o sz tó w e le k tro w n i w y n ik a , że w ła śc iw ie n a ­ le ż a ło b y m ie rz y ć u o d b io rc y t r z y c z y n n ik i m o g ące w p ły w a ć n a k o sz t. M ia n o w ic ie : ilość e n e rg ii — kW h o ra z z a p o tr z e b o w a n ą m o c — kW w śc isłe j łącz n o ści z porą doby. Ł a tw o je d n a k z d a ć so b ie s p ra w ę , że ta k ie p o m ia ry b y ły b y z a n a d to s k o m p lik o w a n e i k o szto w n e.

P o s tą p io n o w ię c in a c z e j. Z a m ia s t śc isły c h d a n y c h z d e c y ­ d o w a n o p rz y ją ć p e w n e p a r a m e tr y (m iern ik i) pom ocnicze.

P o d łu ż s z y c h s tu d ia c h s ta ty s ty c z n y c h i w w y n ik u p a r o ­ le tn ic h d o św ia d c z e ń u z n a n o , że n a jo d p o w ie d n ie js z y m p a ­ ra m e tr e m w z a s to s o w a n iu d o g o s p o d a rs tw d o m o w y ch je s t w ielk o ść m ieszk an ia odbiorcy. S tw ie rd z o n o , że w ie l­

k o ść m ie s z k a n ia z w ią z a n a je s t dość d o k ła d n ie z w ie lk o ­ ścią z a p o tr z e b o w a n e j m o c y n a o św ie tle n ie , z w ie lk o ś c ią z a p o trz e b o w a n e j m o cy n a d ro b n e g rz e jn ik i d o m o w e o ra z w p e w n e j m ie rz e n a w e t z w ie lk o ś c ią z u ż y c ia e n e r ­ g ii d o o św ie tle n ia i d o d ro b n y c h g rz e jn ik ó w d o m ow ych.

P r z e k o n a n o się, że z a le ż n ie od w ie lk o ś c i m ie s z k a n ia m o ż­

n a p rz y d z ie lić o d b io rc y p e w n ą k w o tę ro c z n ą do z a p ła c e ­ n ia , m a ją c ą p o k ry ć k o sz ty o b słu g i, k o sz ty m o cy o ra z k o s z ty p e w n e j ilo śc i e n e rg ii. Z p o c z ą tk u p ró b o w a n o ró ż ­ n y c h p ó łś ro d k ó w , ja k sto so w a n ie d o d a tk o w y c h liczn ik ó w , lic z n ik ó w p o n a d sz c z y to w y c h , w ie lo c z a so w y c h itp . P o p rz e jś c iu p rz e z sz e re g fo r m p o ś re d n ic h i sz e re g p ró b , w r o k u 1937 s k r y s ta liz o w a ły się o s ta te c z n ie d w i e fo rm y ta r y fo w e , tzw . ta ry fa blok ow a i ta ry fa d w uczłonow a.

O b y d w ie te ta r y f y o p a rły o b lic z e n ie o p ła t z a d o sta rc z o ­ n ą e n e rg ię e le k try c z n ą na w ielk o ści m ieszk an ia odbiorcy.

P r a k ty c z n e ro z w ią z a n ie p o w y ższej z a s a d y p rz y p o ­ m o c y ta r y f y b l o k o w e j w y g lą d a w sposób n a s tę p u ­ ją c y :

Z a le ż n ie od w ie lk o ś c i m ie s z k a n ia w y z n a c z a się o d ­ b io rc y p e w ie n k o n ty n g e n t k ilo w a to g o d z in do z a p ła c e n ia p o cen ie o św ie tle n io w e j n p . 60 g r/k W h (je s t to t a k z w a ­ n y b lo k I-szy ). J e ż e li o d b io rc a z u ż y je w ię c e j n iż te n k o n ty n g e n t, św ia d c z y to n p . o u ż y w a n iu g rz e jn ik ó w i d la ­ te g o o tr z y m u je n iż s z ą cen ę z a k a ż d ą d a ls z ą k W h n p . 30 g r. Ilo ść k ilo w a to g o d z in s p r z e d a n y c h p o te j c e n ie je s t o g ra n ic z o n a i ró w n ie ż z a le ż n a od w ie lk o ś c i m ie s z k a n ia ; je s t to tzw . b lo k I l- g i. D o p iero , g d y o d b io rc a z u ż y w a w ię ­ cej n iż w y z n a c z o n e k o n ty n g e n ty I-g o i I i- g o b lo k u , co św iad czy , że s to s u je w sw y m g o s p o d a rs tw ie d o m o w y m w ię k sz e g rz e jn ik i, n p . k u c h n ię — p rz y z n a je m u się cen ę p r ą d u ju ż z u p e łn ie n is k ą — n p . 15 g ro sz y z a k W h . C en a ta , tzw . ce n a b lo k u I i i- g o , m o że u le c d a ls z e j z n iż c e do 12, 10, 8 g roszy, je ż e li z a p o trz e b o w a n ie o d b io rc y to u s p r a ­ w ie d liw ia , a w ię c w p rz y p a d k a c h sta łe g o u ż y w a n ia k o m ­ p le tn e j k u c h n i lu b w a rn ik a .

N a jb a rd z ie j n o w o czesn e ro z w ią z a n ie o m a w ia n e j z a ­ s a d y p rz y p o m o cy fo rm y ta r y f y d w u c z ł o n o w e j d a ­ je tzw . ta ry fa p oligon aln a. J e s t to w ła ś c iw ie s y s te m tr z e c h ta r y f , o b o w ią z u ją c y c h ró w n o le g le i p o sta w io n y c h do sw o b o d n e g o w y b o ru o d b io rcó w . P ie r w s z a z ty c h ta r y f je s t to p r o s ta t a r y f a lic z n ik o w a z c e n ą k ilo w a to g o d z in y o św ie tle n io w e j (np. 60 g ro szy ); d r u g a t a r y f a je s t to t a ­ r y f a d w u c z ło n o w a z n ie w ie lk ą s ta łą o p ła tą m ie się c z n ą — z a le ż n ą od w ie lk o ś c i m ie s z k a n ia i c e n ą k ilo w a to g o d z in y rz ę d u n p . 30 g ro szy ; trz e c ia t a r y f a — p rz e z n a c z o n a d la n a jb a r d z ie j z e le k try f ik o w a n y c h m ie s z k a ń — je s t to t a ­ r y f a ró w n ie ż d w u c z ło n o w a z dość w y s o k ą o p ła tą s ta łą m ie się c z n ą , z a le ż n ą od w ie lk o ś c i m ie s z k a n ia i c e n ą k ilo ­ w a to g o d z in y r z ę d u 15 czy 12 g ro szy .

Z w y k r e s u n a ry s . 2 w id a ć , że teg o r o d z a ju sy s te m tr z e c h t a r y f je s t p ra k ty c z n ie ró w n o rz ę d n y z je d n ą t a ­ r y f ą b lo k o w ą , oczy w iście p o d w a ru n k ie m , że o d b io rc y