Cum ad Gymnasii Drusiaci Encaenia D. XXVIII. Nov. MDCCLXV. celebranda [...] invitarentur Bibliorum quae in Publica Gymnasii Elbingensis Bibliotheca exstant recensionem nonam [...] praemittit Ioannes Langius [...]

(1)

G Y M N A S I I D R V S I A C I

E N C A E N I A

V . X X V I I I . N O V. M D C C L X V .

CELEBRANDA

I L L V S T R I S

M A G N I F I C I M A X I M E Q V E S T R E N V I G E N E R O S I E T A M P L I S S I M I

DN. DN.

BVRGGRAVIVS REGIVS PRAESES

PRAECONSVLES CONSVLES

P A T R I A E P A T R E S A C N V T R 1 T O R E S M V N I F I C E N T I S S I M I . .

NEC NON

EXCELLENTISSIMI PLVR. REVERENDI

P R A E N O B I L E S N O B I L E S S P E C T A B I L E S H V M A N I S S I M I Q V E

M V S A R V M F A V T O R f S

S T

P R O M O T O R E S

OfSlNI QVO P A R E S T

R E V E R E N T I A E E T H Y M A N I T A T I S S T V D I O

O F F I C I O S E I N V l T A g E N T V R

s B 1B L 1 0 R V M Q_V A E

I N P V B L I C A G Y M N A S I I E L B I N G E N S I S B I B L I O T H E C A EXSTANT

r e c e n s i o n e m n o n a m

N O M E N C L A T O R I P V E R O R V M P R A E M I T T I T

IO ANNES LANGIVS

GTMN. KECT. 1 '. V. ET £J.BC.

E L B IN G A E L I T T E R I S N O H R M A N N IA N IS .

* M . d p r g c

(2)

quisquis e s , antiquitatis amans

& rerum novarum cupide, fcias, me efle

m o n u m e n t u m monumenti monumento

inferviens,

non mercuriale fed heliconium, non caftrenfe fed fcholafticum non marmoreum fed chartaceum :

pium tamen, publicum

& chriftianum. - Quantum enim

ante triginta tria & quoti excurrit luftra pia P A T R V M P A T R I A E munificentia

. in

exftruendo & ornando Gymnafii aedificio pofuerit monumentum,

praedicant hodienum adhuc C iv e s , loquuntur Cam oenae,

&

fera dicet pofteritas.

P y r a m i d e s m a r m o r e a s fqualor faepe fordidavit,

&

ftatuas ex aere conflatas aerugo attigit, utrumque temporis injuria a ttr iv it;

aft

monumentum gloriae Nominis divini

& do&rinae ufibus dicatum

memoria & fermone hominum perpetuo

propagatur,

(3)

inque rebus etiam vetuftiflimis floret, v ig e t:

aliter enim fe opificum opera,

aliter ingeniorum habent monumenta.

Anaxagoras hinc

hoc fibi unicum nominis ac famae apud pofteros in votis habuic

monum entum , ut juventuti fcholafticae quo die mortem obiret, ab omni ftudiorum labore otiari,

& famae fuae monumento

monumentum gratae memoriae addere liceret.

Majores vero noftri,

de renovando E n caenioru m Gymnafii monumento folliciti,

n o n , quo vetus aedificium dirui incoeptum eft, fed novi dedicationis diem

quotannis celebrari, confultum duxerunt.

Qui dies h. a. eo fplendidior ven iet,

quia Y

i C . S S I M I E L B I N G E K S I S M A G I S t t A T V S

_____ juflu ac indultu /

publica infimul

V I R I C L A R I S S I M I D O C T I S S I M I Q V E

DOMI NI

s a m v e l i s G O T T L I E B s t e l l m a c h e r i Profelloris L L . OO. & Eloquentiae Ordinarii

introduClio

cum Gymnafii Encaeniis erit conjungenda.

F a s

x / r

(4)

F a s ergo piumque eft, ut omnis in d e v m gratus,

nec in M A G I S T R A T V M , d e i Min:Urum ingratus benevolentiam Phrotifterio Elbingenfi exhibitam,

•' -aetati fuae com m endet, pofleritati co n fe rv e t,

& aeternitati confecret.

' T E igitur,

beneficiorum d e i & M A G I S T R A T V S aeftimator

&

fincerae pietatis ac optimarum artium cultor,

qui

monumenta Majorum immortali retinenda#

novaque illis addenda putas, hifce invitatum habere v o lo ,

ut

facro fcholaftico

craftina luce hora ante merid. IX . celebrando

lubens interefle,

& monumentum monumenti praefentia T V A honorifica ornare,

T V A q u e pia mentis fymbola addere digner**

Tandem fit T I B I haec votorum fumma,

ut

d e v s

hoc Vrbis Elbingenfis Palladium

fplendidius in dies praeftare, ad dierum confumationem confervare

& ab omni femper tutari velit malo.

Pubi, e u . d. x x y i i . N gv . m d c c l x f .

(5)

Ju B ct tempiis', ut & illorum Bibliorum faciam mentionem,- quae ante

l y t h e r i

verfionem A . i j i g . A u g. Vindel. ex officina;

svl van i

o T

mari

in folio fequenti prodierunt titulo : :

35 tbe( j c u t f c f )

fcct* e r f t 2 a t ( . i

H a e c S . S . editio inter tres illas, quae o t m a r i cura A . 1 5 0 7 . 1 5 1 8 & 1 5 2 4 publici faftae funt ju ris, fecundum occupat Jo

c u m; cumque a widekindo 1) adm odum rara (ctne @ . ^ u % ) v o c e tu r : dolendum o m n in o e ft , q u o d ejus primam tan tu m m o d o partem», (conflat vero d u a b u s ,) ex d o n atio n e Viri SpeSiabilis DoBiffimique Dn. I O A N N I S D O M I N I C I H E C H T I I } p. t.

N ot. Offic. Pupillaris Meritiffimi publica poffideat Bibliotheca.' Interim praeftat, unam horum B ib lio r u m habere p a rte m , quam plane nullam. H ic codex pro tem porum co n d itio n e ad m od um nitidus, multis exornatus eft im aginibus, gaudetque literis capi

tum initialibus, typis expreflis ; nulla tamen pagin a ru m , nullaque Verfuum diftin&ione. Noftrae Bibliorum parti c o lo p h o n e m im ponit Davidis pfalterium, ex cujus cantico p r i m o , ad indolem verfionis hujus Germanicae aliqua ex pqrte c o g n o f c e n d a m , ver- fum addere licet prim um , fic fe habentem: 0 e li( ) t|l b’ moti betr nir a^ctien^ in bem rabt ber unguttcjen: tinb nit fiunt) in bern jrccj ter funber unnb nit fujj in bem (lui ber pe|li(enn§. Q u a de

aditione videiis

m e y e r v m

, m) aliosque. n)

•Sequuntur Biblia ( :f manica, Pom eranorum diale&o con- f ipta, hoc l’ub titulo:

. a M t H grntjc fjtlltge i ft, imbefd) d . r/vT tffiR , n u tre r bcflen cevrcctur ccU ifatfoiftWfTrifoe m fcer fofotgen ementeret. i n

t e r g&rfrid?cn 35 u tc fm ) e torct; jjpan$ i 5 S 8 *

3 m S lu g u ft. n\it f g . 4 . # ;

H aec B ib lia , m tres partes divifa, aft uno volumine com pacla, jullii Serenifllmi Ducis B O G V S J L A I X III. juxta exemplar W ic-

I tem-

I ) in bfm Sftncitfm if #on rar?n $ 3 e 6 crn. P. I. p. 4 5 7 .’

m) di <uerfieriibu$ S, S, nntc LV1HERVM. 0 .

II) L I L I E N T H A L ta tu ito r. Si&fnDrn. 25 . IT. p. 5 5 . **ULOKG in *'M. Sacra**

i». 1. p. 190. Sia^ri^tcn vcu «iuer £ali. 25 iil. 25 . 3. p. 283.

(6)

tembergenfe de A. i $ 4 ? > ut & illud de A . & quidem membranaceum, quod in Bibliotheca Ducali Wolgaftienfi tum temporis aiTervabatur, typis exprefta efle, ipfa wiTTiiChalcographi docet praefatio, in cujus fine eruditi cujusdam, qui fub literis initialibus M . J . L . latet, fequentes leguntur verfu s:

H aec tua te pietas docuit monumenta dedifle,

B

v g s l a v e

,

o

Magnum relligionis opus.

Omnia praetereunt, Majeftas fola manebit V e r b i, quod fonuit coelitus ipfe Pater.

H o c dum proponis populis patriaeque legendum, R ite Pater Patriae diceris effe tuae.

Nulli quidem in hoc codice additi funt capitum verfus, nec in eodem paginae, fed folia tantummodo num erantur; interim ad marginem deprehendes non loca folum parallela citata, fed varias qu oqu e gloflas & annotationes. Quas inter illam, quae ad verba:

2toerf? ere ©emefotsen fcrac&teti eren ntcfjt tfjom 3 Denf!e erec 4 peten, Neh. I I I , 5. legitur, fpeciminis loco annocafle juvat, fic fe habentem: © e $rnien moten Dat (Eru§e Dracjen, te £Kt;fen ge- fcen nicfjteg. SDuS <£S (jefft nicfjf, 0 e e $ StncFe sifft hic i)t,* O ua=

ter © r e fce fjelpen fri). o) Ipfe vero Pom erani fermonis dialectus in caufa eft, cur a verfione

l v t h e r i

modo laudaca faepius dilce- derent Auctares. H in c E zech . X I X , 9. ubi

l v t h e r v s

: unt) fltegen ifjn <K&unt>eit in ein 0 atter, ibi verfio Pomerana dicit:

nnt> floftcn en <)e6uiit>en in en 0<fjr<uicfn>crcf. SBertpaBrlofetc tti 3 frael Jef. X L I X , 6 , vocatur Dat SScrrocfdcfebe in 3 frael;

Die Jpofytfitkutz Matth. I X , 1 5 . De 33 njtfac$teJ..£db?/ & wifihfiv t>eii 0 tacfjef fecfen A d . I X , 5. gcgen ben

S i c L u c . V I , 1. audit ber 2 lfterfa 66 atl) en I f a

X , 2 5. t>a$ 9 £at>eIo&r en SRatefoge. Imo colloquium, quod E c - clefiam inter ac Mediam habitum, Jef. L X I I I , 2. 3. defcribitur, ita incipit: SBorumme iS betm t>pn 0en>ant fo rotfcmtudjj, unbe fcpn iileb nlg einel SBpnpaifen £r6D ero? 3dP (robe De 2Bpnpar;

feli

®) Qyae verba dum etiam in nonnullis S. S. editionibus Belgicis, e. g. Delfenfi de A. 15 9 6 . in 4x0. aliisque leguntur, e/enitinde, ut teftibus VOGTIO in Cat.

libr. rar. p. 96 . & SA LT EN lO in Ubr. rar, p. 2 0 7 .

haec Belgarum Bibiia

Deu* a&> Bibel vocentur.

(7)

fett atfelte JC. A dhaec fciendum efl:, quod locus ille i J o . V , 7 . * nec in hac editione typis exprefliis fit. In fine vero Apocalypfeos * / doxologia legitur ex P f C X X X V , 2 1 . petita, hujus ten o ris:

0elav>et ft) be t e r e u tfj 3 w n , t>c rfjo 3enifafem manet/ .g a lie lu ja : quam demun index in univerfa excipit Biblia. H ic codex p) ex librorum Viri Plur. Reverendi DoBiffimique Domini E B E N- T H E F R , Paftoris quondam apud Hirfchfeldenfes Fideliflimi au& ione, 1 7 6 3 E lb . habita, Bibliothecae Gymnafii liberali animo eft oblatus.

S e d progrediendum eft ad alium cod icem , aeque notatu di

gnum , fcilicet ad

B I B L I A C V M C O N C O R D A N T I I S V. & N. T.

quae, ut in fine legimus, imprejfa funt Lugduni per 10 A N N E M M A R I O N Expenfis A N T O N I I K O B E R G E R I ) Nu-

remburgenfis. Feliciter explieit A . N. S. i?2,o.

d. iz. Dec. in fol.

H an c Bibliorum editionem , quae ante verfionis vulgatae revifio- n e m, a S ix to V & Clemente V I I I curatam, p rodiit, in raris habendam efle, vel exinde conjetfurare licet, quod inftru&iflimis etiam Bibliothecis publicis rarilTime ea deprehenditur. Inde for- ftn evenit, ut nec k n o c h i v s , q) nec w i d e k i n d , r) nec v o g t i v s s) illius faciant mentionem. L

e

l o n g vero eandem in Bibliotheca S orbon en fi, ut & in ea S . Genovefae Parifiis fe vidifle, teftatur. t) D u m vero illa Bibliorum editio, quae Lu gduni expenfis

k o b e r

-

g e r i

per M .

i a c

.

s a c o n

A . i y 2 2 publici fafta eft juris, cum prae- .. J . , ansim in manibus oculisque habemus, ut ex

k n o c h i i

recen- ffo n e ^ ^ ^ v id e re eft, in omnibus fere co n ve n it, apparet inde, illam ad hujtlTTOftrae exemplar,

s a c o n i s

oper 3 curaque prelo eile commi {Tam. Quod itaque ad ipfam attinet editionem noftram, in illa, Gothicis adhuc literis, aft melioribus ac elegantioribus,

I 2 quara

p) de quo cor/. SRacfcridjf tjoti bcr S ib i. 25 « VII. p. 397. VOGTIVS 1 > c*

p. I 1 2 . &

le LONG

!. c. p. 2 4 8 . tu Der $raunfdbiiH'iaf<$ai Sibdiajnmlung, r) in t>«m 2>rrindj»i[l t>on rarcw S 5 i 3 d^crn.

s). in C nial. libr. rar.

t) in Bibi.

Sacra.

P. II. p. 4 6 2 , coli. p. 4 4 9 . 4 5 2 . .

w) L c. p. 8 4 6 ,

(8)

quam efte folent, confcrlpta, ° n o n pagrrrae fed folia C C C X V I I , quibus utrumque abfolvkur T eftam ^ n tu m , numerantur.

Colum na in medio cujusvis paginae re lid a , illarum quaelibet in duas dividitur partes; & litera quaevis initialis non libri modo fed capitis eti am, figura ac ornatu includitur ligneo. Ipfi vero N . T . ad fol. C C X L V , praemittitur imago fatis pulchra, in qua Maria & Jofephus in flrabulo Bethlehemitico puerum I E S V M , in ftramine foeni humi jacentem, praefentibus angelis ac paftori- bu s, flexis genibus adorantes exhibentur, verbis infra additis?:

O immenfum chaos & inclite celfitudinis fili mi quis digne valebic tuam radiofam fpeciem contemplari? Praeterea in hac editione, ut tit verba in fine fe habent, ftudiofiffime revifa, corre&a &

emendata praeter alia canones quoque additi funt Evangeliorutn,

&.Evangeliftarum concordantiae, capitumque fummaria. N o n nulli tandem coronidis loco in fine A p o c , adje&i funt verfus, qui Orthographia fervata ita in cip iu n t:

F o n tib u s e grecis hebreorum quoque libellis,

• Em en data fatis: & decorata f i mul :

B ib lia fum p r e fe n s: fuperos ego teftor <Sc aftra:

E f t imprelfa nec in orbe mihi finrylis &c. w)

H u n c S . S . codicem admodum rarum Vir Spefiabilis Honoratusque Dnus, 10. H E N R . -D-EIVITTj, A d v o c a ti, ut vocant, C om m u nitatis fpartam quadriennio abhinc m & u s , non modo Bibliothe

cae Gymnafii liberaliter inferendum curavit, cujus fic fe habet ticulus:

juzta vulgatam quidem editionem fed a mend x T ____

t In bos enim fabros vel minimum erratum intulijfe} piaculum H I E R O N V M V S F R O B E N I V S j

En damus Amice Lccior V T R V M Q V E T E S T A M E

ducimus. Bafileae ex officina Frobeniava A .

' M. Mart. in foL •»

H aec

w) Hi verfus etiam leguntur in Bibliis Iatinis de A. 14 7 9 . vM W ID EKIN D J. c.

p. 5 6 1 , ut Sc in inii dei A. 14 8 6 tefte S A L T E N IO i. c. j\ 1 9 9 , nec non in iliis de A. 1 5 1 8 j Lugd. iaiprcffisj de quibus R E IM A N N V S in Cat,

jheoL

p, 206.

• * * -

(9)

H a e c B i b l i o r u m editio in B r u n f w i c e n f i codi cum facrorum colle- „ »

(ftione, quam k no c hi p d e b e m u s , non o b v i a , firigulari i h r r f r o . x jbenii, io - H er v a gi i & Nic. episcopii c u r a , ut ad calcem N . T . legi

m u s , nitide & emaculate excufa eft. H i n c emend ati one ut t y po ru m ac chartae f plendore n on m i n us , quam raritate fua c o m mendabi li s o m n i n o habetur. I nd ic em librorum V . & N. T . praer

milium epiftola fequitur hieronymi ad p a vl in vm , ej usdemque in Pe ntateu chu m pr aef ati o, quam ipfe excipit codicis facri textus, Capitibus e o r u mq u e argumentis ac locis parallelis in margine adje-

£tis. D u m v er o verficulorum diftinftio in utr oque T e ft amen to plane defideratur, in parallelis citandis fola indi cantur librorum capita f e d i o n i b u s , in quas q u o dv i s diftributum eft c a pu t, per elementa literarum in margine additis. I n fu pe r praemiflus eft N . .T. elenchus E u fe b ia n u s : in fine vero adje&a eft vocum H ebrai

carum interpretatio, fed longe, quam ante haec fu it , exaftior, additusque lententiarum infignium index.

P r o g r e d i o r ad Bi bl ia I3ritco-Wrallic3, eademque fplendidiiTima, .quae s a l t e n i v s x) rariliima v o c a t ; wi dekind v e r o , y) B i b Jiorum W a l l i c o r u m (l oq ui t ur a u t e m de i is , quae jam 1 5 8 8 in fol p r o d i e r u n t , ) r a r i t a t e m ‘pr ob atur us , fcribit : 2Dtefe S8atltfd)C Ot>cr

£ a m & n f d ) e 23 iCn’l ijl r a r , ja fo r a r , t>af$ mari ntd)t rinmafjl t>cit r a f y c n £ t t u l tuTfdbcn trgcntnro n uf ^c id &n ct j i i i M . H i n c v o g -

t i v s

qui dem z) illorum titulum latinis allegat verbis ; annum v e r Q I m f r e f l i o n i s cum i u c k a r d o simone a) addere non n o v i t : quia ea- dc f o na n nunquam viderunt. .En igitur titulum noftrorum

v "■ .1 lingua \V.illica typis exprelTum :

'-Un j Sef y r Hen Destamcut <rV Nerpydd.

' . Llundahi. 1689.

N . vero T . anno d e mu m 1 6 9 0 in lucem emiHlim efle, ex ipfius r ubro edocemur. Q u o d ad ipfa B i b l i a , illis nulla praemittitur pr a ef at i o, ut in aliis ejusdem linguae c odi cibus de A . 1 5 8 8 &

I 3 ' 1 6 2 0

x) in B

ibi. libr. rar. rArljf.

p. 499. n. 2523.

y) itt fcem nuifMtirlicfKn i8ericicfom(} m r«r?n 25 ilc&vm p. 260.

z) in Cat, libr. rar. p. 9 4 .

i)

in

ditf, de variis Bibi. edit.

p. 2 0 5 . _ : ;

j

VSSegi

(10)

1 6 2 0 fa&um effe, fcribit

l e l o n g

b) fed rubrum ac librorum bi- blicorum recenfionem fequitur ftatim G enefis, & N o v o Teft. Co

lophonem imponunt cantilenae D aw id icae, per

e d m v n d v m p r y s

,

Archid. M erionnidenfem com pofitae, & A . 1 6 9 0 prelo itidem commiilae. N e c hoc filentii peplo involvere licet, in 't. T . defi- derare ap o cry p h a , Malachia canonem illius claudente. Vir Gene- rofus, Plur. Rever. DoBiJJimusque I A C O B V S a P E R A R D , B o ru lloru m Regis ab Oratoribus Aulae facris, Ecclefiae Gallicas apud Stettinenfes Paflor Prim arius, ac fcientiarum Academiis Pe- tropolitanae, B e rolin en fi, H olm en fi, Bononienfi & Rupellenfi, itemqqe Societatibus Teutonicis Regiom ontanae, Goettingenfi, Gryphiswaldenfi, Je n e n fi, Heimftadienfi, Brem enfi ac L o n d i- nenfi de fide propaganda adfcriptus, qui magnus Mufarum E l- bingenfium F a u t o r , fuam in Bibliothecam Gymnafii noftri pro- penfionem fcriptis librisque oblatis jam faepius teftatus eft, haec quoque Biblia rariflima eidem Cal. Jan. a h. ftrenae loco Sedino dono mifit. Imo codici h u ic, quam in manibus habeo, novum Ipfe raritatis addit argumentum, dum in fronte illius fequentia manu refert f u a : Cette B ib le en langue Galoife a ete tiree du Cabinet de la Reine Marie E p o u fe de Guillaume III. R o i d’A n - gleterre. S o n nom fe voit en plufieurs endroits de la converture.

Sedecies enim in extrema involucri facie Iiterae Reginae initiales, M . R , deauratae & corona regia ornatae leguntur.

P orro deprehenditur in Bibliotheca G ym n . codex S . S . lati

nas perrarus in 8- in cu>us rubro fequens legitur titulus:

B I B L I A C V M S V M M A R I O R V M A P P A R A T y ^ pleno quadruplicique repertorio infignita

M edium rubri occupant imagines Apoft. Pecri ac^aiiTTTVcroni- cae velamen, cui caput C H R I S T I imprefium eft, tenentium.

Infra autem in libri commendationem fequentes additi funt verfus:

Em endata magis fcaturit nunc biblia tota Que fuit in nullo tempore vifa prius & c.

In Apocalypfeos vero fine, quem folium quingentefimum exhiber, legimus, haec J^iblia Lugduni in officina iac. m areschal A . 1 0 1 9 .

X V II

l») in Bibi. Sacra. T . II. p. 3 6 6 . 3 6 7 . cx edit, Boem,

(11)

xvn Cal. N o v . prodiifle. C u m vero artem calcographicam A.

demum 1 4 4 0 inventam efle conftet inter o m n e s : c) facile diju

dicatu eft, Biblia haec Lugdunenfia non 1 0 1 9 , led quod multae abbreviaturae aliaque antiquitatis docent figna, A . 1 5 1 9 lucem adfpexille. Ipfa Biblia & charta & literae commandant, quarum quidem initiales omnium librorum aeque ac capitum ligno exfcul- ptae, facie humana ornatae apparent; epiftolae vero i i i e r o n . ad

p a v l i n v m , quae ante Genefin legitur, praemitia eft imago quae

dam, fex creationis dies in fex fe&ionibus quam afiabre exponens.

A d haec le&iones variantes partim, partim annotationes in,m ar

gine pofitae funt notatu dignae. S ic enim Jubalem legimus lane- ficii & texturae artes invenifle, G en. IV . E n o c h u m , literarum inventorem , primum libros edidifle, c. V . Japhetum Aftronomiae auftorem fuitie, c. X . Ninum patris fui B e li ftatuam adorari jullifle, c, X I . eundemque Ni num nummos primum cudifte, c.

X II. .M elchifedecum , filium N o a e , facerdotem D E I fuiffe, qui primus templa condidit facra, c. X IV . Quod vero ad illa, J o vem in Arcadia regna inftituifle, c. X X . Lelium Cretenfem pa

trem Saturni, Veftam vero ejusdem matrem fuifle, ac M inervam lanificium, olei & quadrigarum ufum invenifle, c X X I . Janum in Italia regnafle, c. X X V I . Iiidem literas, 3griculturam & mores compolitos Aegyptios docuiile, c. X X I X ea, Gentilismum ac Mythologiam redolentia, e S . S . paginis potius exftirpanda, quam jn illas inferenda etient. Tandem fcias, haec Biblia a D no. Io.

F r i d . E n d e rsc ih o , Mathematico R egio ac Cive Elbm genfi H o n e - 'ffimo A . 1 7 4 7 ^ilibus Bibliothecae oblata efle d)

/ ^Sc^oitur codex S . S . alius, quem b. L i l i e n t j i a l e) eitte

rar? ^N tT ^ ^t^cN ocnivs vero f ) citie fjctf)(h\ire uut> fau&cve 23 i 5 cl*

vocan t, & cujus titulus ita fe habet :

\ B I B L I A

Q u id in baC editione praeftitum J i t , vide in ea, quam operi prae»

pojuim us ; ad leBorem epiftola .

Lu te-

<■)• LESSER S F u r ^ c f a f ? f e t e r Sut&fcrucFmt). K APPEN S Sucfc&riicFcrFnnl?,

&c SEYLERI A£l. euebar. in memoriam tertii ab inventa Typographia Jubilei, d) vid.

plura

apud

KNOCH1VM,

1 . c. p. 8 3 7 *

«) in Der (gfeQ. S ib i. P. I. p. 7 4 . f) 1 . c. P. I. p. § 6 2 .

(12)

'Lutetiae. E x offic. RO BERTI ST E P H A N I, iypogr. regii. 1541- '

cum priv. Regis . 1

H ic S S codex in g. quem Vir P h r. Rev. Dotfitf. A L E X . N IC i TO L C K E M I T , FidelitTimus cum temporis apud Preufchmar- cenfes, poftea vero ad S A nn ae verbi divini M inifter, '0 vvv ev tois iiyiois, A , 1 7 5 5 Bibliothecae benevole obtulit, eo gratior & ac

ceptior eft, quo magis ad rariores & notatu digniffimas pertinet editiones. Inde evenit, ut his Bibliis v f f e n b a c h i v s g) pretium d u o d e c i m , A non ym us quidam h) quatuor, k n o c h i v s i) vero o d o imperialium adjudicent. Tantam enim r o b , s t e p h a n i adverfarii libro huic divino pararunt internecionem, ut vix unum aut alte

r u m in G e rm a n ia , in Gallia vero fere nullum ejusdem fuperlit exem plar: quippe non a Theologis modo Ecclefiae Gallicanae, ipfaque Academia Sorbonnica haec Biblia damnata fuifie conftat*

fed Theologi etiam Lovanienfes illorum inftinclu ea in indicem expurgatorium intulifTe dicuntur k) Quae Biblia cum s t e p h a n v s

annuente Gallorum R e g e , F R A N C I S C O I. typis nitidi/fimis, &

Ut fama eft, argenteis, aft minutiffimis infimul excudere in animum imfiixiflet: in altera columna verfionem latinam vulgatam, litera V notatam; in altera autem novam translationem fub lit. M , ad- je&is in margine annotationibus, pietatis ac doftrinae iplius tefti- bus, ponere decrevit, 1 ) Quae caufa fuit, cur Cei M .m ick l i l i e n - T h a l m) s t e p h a n v m impofturae literariae accufet, s c fi l e o n e s i v d a e editionem Tigurinam de A . 1 5 4 3 P r o s a n c t i s p a g n i x i V*

ditaflet, & nec v a t a b l i , fed fuasmetipfas, u t & c l a v b i i r,.

t i i e o d . b e z a e annotationes fub nomine luo mundo ob.

luifTet; a qua tamen fufpicione ac impoftura c i n c,,l Audet faepe laudatus k n o c h i v s . n)

g) in Bibi. Vjfenb. T . I. p. 1 7. n. 1 4.

,• h) in Bibi. Ano». Nor. 17 3 8 - P- 1 8 1* 9 B __________________

i) 1. c."p. 8 6 2."

k) 1. c. p. 8 6 5 . 8 6 6 , ex ipfa a ST E PH A N O eJita Apologia. p. 1 4 . 1 5 .

REI- M A N N I cat. Bibi. Thcol. p. 2 2 >

3?,l$ricjjt PUil UlttT £ 4(1. 5*

p. »8 9 -

:.n

1 ) le LONG. 1. c. p. 6 0 2 .

m) 1. c. p. 7 4 . 7 5 .

n) in far 25 **raunfc^n?. $i.bdfaimiifiiRg. p. 8 6 3* &<*• .**

(13)

£ )e t 33om biici?

G O D O F R E D V S 1 V D E

DctiMUFommct tue S. T. unf> £q<&<jfc&m(htt SIuiocfenDcn un&

}£ & &

SA iM VEL TE S C H N E R rcW t>on t>cr 25ilt>crfcj)riff.

d fjo r*

«oon FTBTifc&en unb p r o p h a n SenFbiltcrn fpvfdjm

ftcrNtiani) l&eotw 25 raFcn{>aufcrt 3o&«nn £nrug

e& o r

(14)

(Efjo r.

2>on S ) c n F fd u lc n ma$cn

3 faac (£<l<ieraf&

Jo ^ an n i'f)ilipp

W V

2Jom 9?cc|>f &cv (So loffcn u ti& S ) e n F f a u I ft i &ant>clrt THOMAS CHRISTLIEB ACHENWALL

IOANNES von NEAVS HANS WILHELM HORN IOANNES ERNESTVS KERBEIN.

• gfjor.

S 5 on 2)euF|hinen rcDfn

< 5 o(t&df g fr a d 6 <&mifct

3i>&ann (Bottfricb £ingelbcrg

€&ri|iop& SuDivid) U liid;.

& y& — ?

$ a $ n c a

g a ri (UlfjranDer SraFcn^aufei»

3“[>co&or ^cr&inanD ffo p p tn

9»i$ac( 2$co&w SpnrflO

&)0t.

\

(15)

€ f jo t\

5 Juf

^ rm u tifiT u n g tc *

MICHAEL ERNESTVS FROMME

eri^lfn cinige Scnffpnic&c @roffer £mett

* 5 }n n id @ o ((frie i) ftanngieffer Stticfjael ^ fille rm a n u

^ o fx in n griebrief) 3 cltlc r 5 B ilf)e ljtt £einric() ^luge Sfe&ann' f^acob (5ro|j

25eren& 3 ‘in jjo ti Pon Songerloo.

Vi/1 43* V / 4p w 1' ap

S A M V E L G E O R G E S C H R O E T E R erfldipf Die 2 ) e n f j c t f e l l>cr 3 u D c n .

23on J>cn £)enFfpruc!.)cu Der (Bdc&rfcn rcfccn

Grp&raim Bimmermann

@arl SrieDrid) ^ ra u u

S olan ti 3obd

£t)ri|]op(> Sallermann

^acob ftiniafl

3o&aim Srirtrid) Xolcfcmif.

M ^X K

I O A N N E S C H R I S T O P H L I E D T K E

i&rcr S)

c

n f f p uti cf)

e.

$ o n ^ r n r r n r i ’! n j e n a l t e r u n i ) n e u c r 3 c * t fu^ren cinige <m

Theodor loan Di'Ia

Samucl Gottlicb Baum Chriftian Auguft Zcidler

loan Fridcrich Theodor ron "lungc

Ioannes von Koldum'

Michad Leuchert Ioannes Horn

Ioannes Iaccbus Scobba.

IOSE-

(16)

W «jjb % aM k»M

IOSEPHVS LVDO VIGVS vori IV N G E

#on S ) c n f' uni> 2>anFf<i<jnt ubcr&aupt fprccjm 3o 5an n Gkorge (gnberfdj

jjo fia n n

©cfeonniba-g

^ofranti $riet>rt 4 ) (En&erfd) C ari 2>atiid gucfcS

^eter &arc crati

g ra n j 4r>ciurtcJ) 9tflfd}F<!

© fonjc £cmfe

^oijanH @ & rifli< w ^ o rn SlaMea^ (jffjgert

^rijiian d&Ierf,

Sn^fonScvu fcon <£!6ing$ £>eiif; mib J D a n F f a ^ i! ,

€ & o r .

& 3 ^«C

Thcodor Michael Sieffcrc Ioannes Gcorge Land,

S e r Sfta 4 jret>iter

I O A N N E S F E R D I N A N D V S 1 V N G S C 0 V L T Z