Q. D. B. V. Sal Scholasticus ex Marc. IX, 50 delineatus cum ad solemnia Gymnasii Elbingensis aestiva d. VII Sept. a. MDCCXLVII horis a IX. matut. celebranda incluti Reipublicae Proceres [...]

(1)

SAL SCHOLASTICUS

E X M A RC . I X , 50. D E L IN E A T U S ,

CUM A D

S O L E M N I A

GYMNASII ELBINGENSIS

r f s n v A

D. VII. SEPT. A. MDCCXLVII. HORIS A IX. MATUT.

C E L E B R A N D A

I N C L U T I

R E i r U B I . I C / E

PROCERES,

C / E T E R I Q U E

MUSARUM FAUTORES,

O M N I J g f A D E C E T O B S E R F A H T l A ' ’ L S 1 /1 C O L E N D I S S I M I ,

D E B I T E E T P E R A M A N T E R ■

I N V I T A R E N T U R

- „ a

J O A N N E L A N G I O ,

R E C T . P. P. E T BIBL.

ELBIN G ^E.

S T A N N O S A M U E L I S G O T T L I E B P R EU S S I I .

(2)

< •

*

yw

M i

(3)

C O t A w S t A . * C > J 't A J C - O C L A 3 4 f o e y O t A .J S L a ^ C X J Z j ^ S t K S t A S t A J Z X* ^ X j>

raviflimam omnino & do&rinae m orum que plenam Salvatoris efle com m en dationem : habete in- Vobis [alem, a) quilibet am b ab us, ut ajunt, concedet manibus. N o n vero ad con- feriptos faltem C o llegii A p o fto lic i Patres haec illaque apud Matthaeum b) C hrifti fpe&ant v e rb a l Vos e/lis fal terr, fed ad omnes infimul in caflris fidei chiiftia-* nae, imo etiam bonarum artium Pataftris militantes, qui felicitatis & fuas & aliorum prom otores, fali ut fapiant, luci ut luceant, urbi fupra m ontem pofitae, ut omnibus pateant, fimiles funt, jufta adplicatione referri poffunt. c)

D e fale interim non fixo mihi & volatili» quod M e dicorum eft, d ) nec theologico, quod b. Mafius in ex-

✓ A 2 erci-

a) M are.IX , 50.

b) c. V , 13

c) Id quod Grotius defendit, dum: nihil fatis, inquit, caufe video, cur haec ad Apoftolos reftringantur. Nam & paxet.

Qia-fioi ( beatitudinis praedicationes) communes funt omni

bus & allocutio, quae praecedit, omnes fpe&at, qui pro ve

ritae^ injurias fuftinent. vid. Critic; Ster. Tom. VI. ad Matth.

V, ij\ te/. i-t6.

d) Vid. U>;zm phyfiolma falis, c. X X III. & Wedelius in exercit.

Medico-Fhilol. '

(4)

«5 C 4 ) 5 *

ercitatione quadam e) praeftitit, fed fcholaftico prapri- mis verba facienti mirum videtur, cur Salvator praeftan- tiam fuorum indicaturus illis commendet falem, qui in facris ut & profanis fterilitatis & maledictionis fym bo- lum involvit» A bim elechum enim deftru&am & folo adaequatam civitatem Sichemiticam fale confeviflfe legi

mus, / ) ut agris ad fruges inpofterum proferendas nun

quam aptis induceret fterjlitatem. Idem accidiffe con- ftat Mediolano ab Imperatore Friderico BarbarofTa A*

C , 1 1 6 2 occupato^ cujus aream omnemque regionem fafta prseda fale confpergi juffit^ quo hac fterilitatis nota fignata, perpetuae vaftitatis & damnationis igno

minias relinqueretur, g) H inc non modo Prophetis V . T . fterilis regio & deferta eadem eft ac in falfuginem converfa, /;) fed ipfe V ate s falem fterilitatis accufans:

ialfa, inquit 2) tellus

frugibus infelix ea nec manfvefcic arando, nec Baccho genus aut pomis fua nomina fervat.

______________________Inde

e) de file theologico. Hafn. 1694. add. l^oljii cura philol. & crU ticx ad Matth. V , 13.

f) Jud. IX , 45.

g ) vid. neuwrme&rtes biftor. unb gagr. aCgemcinc^ Lexfcn,

P. II. p. 368. 'v

b) Ezech. X L V II, li. Zephan. II, 9. Jerem. X V II, 6. Pf. ry \

C V II, 34 _- _' _{J f :} _h _J

i) yirg. L, //. Gecrg. v. 238,

(5)

________________________

^« ⁶ ⁽ ⁵ ⁾ ⁵ ^» _____________________________________________________________

Inde quam facile intelligi poteft, cur mare falfum m or

tuum aeque ac fterile appellarunt m ajores, ob nim iam falis copiam nihil novi in eo vel generari vel fubfiftere pofTe, Jicetfi ex erronea opinione, A) judicantes.

N o n itaque falem vulgarem^ cibis condendis confer- vandisque u tilem , fed alium agris fru&ificandis ido neum mundi R edem torem h. I. intelligere, credere fas eft. Placuit inde C lerico /) per cineres colle& os ex com bufto ligno vel zizaniis foliisque igne confumtis, &

Cei. D e y lin g io m) per marga a liq u o d , terrae foecundan- dae adm odum accom m odatum , interpretari falem.

Q u em adm od um vero corporibus phyficis nihil prius, nihilque pofterius convenire judicarunt majores, fole &

fale, n) ita nec ludorum fcholafticorum florem nec con- fervationem absque folis falisque prafentia diu con- firtere poflfe, haud inique contendimus* Sole enim i. e.

C hrifto, qui fol juftitias, o) lux, /?) fons ac fcaturigo omnis fapientias & cognitionis q) dicitur, non audito- __________ A 3 riai

k) vid. bie nn^cmcine hijlorie . P. II. §. 584* Pas- 537- ' _ not. * * * *.

I) in notis dd Hammondiana. ad Luc. X IV , 34.

m) in obfirv. facr. P. I. Obf. X L I. p. 181. - v »} conf. Pii». Nat. Hi/?. L. X X X I. c. XI.

O 0 Mal. 1 _{V , 2.}

V " f V Luc-1 > 78* 79. Jo. 1 _, 4. 5. p.

i ) Coi. II, 3.

(6)

«•$ ( 6 ) §•*

---1 _ - r--- --- ^ . . - -T-— r - - - --- --- - -

ria faltem fed fcholafticorum infimul pe& ora radiis fuis colluftrante ac illuminante, quas inde fchoiarum facies, quae conditio^ Pise hinc antiquitati haud abs re vifum fuit, januas auditorii minoris G ym nafii patrii r) hasc ad*

fcribere verba: QMS itl t>(C @d)U(e UttD k\)U U t foiis inftar orientis, {cholafticorum oculos animosque colluftraturi.

Sed falis quoque habenda eft ratio 5 falis fc, doStrin*

tam humanas quam divinae, quas coelitus tradita non m odo feminis incorruptibilis naturam induit, s) frudtus Spiritus quotidie novos proferentis, t) fed cujus tanta eft vis, tanta efficacia, ut calore & acrimonia, gladii an- cipitis inftar, humanas mentes penetret, adftringat, co gat. u) A p o fto lo s hinc & Praedicatores evangelicos, homines ab idololatrico cultu & a tenebris ignorantias rerum divinarum verbo ccelefti revocantes, falem terras vo ca t Salvator,

Dodfcrinam vero nihil magis d ec e t, quam fi illam inter & fapientiam ardiffim um intercedit vinculum.

A rgu u n t itaqj fapientia falem dodrinae coeleftis & necdfi- tas & gravitas. D iv u s ille gentium A poftolus ColofTen-

fes,

r) exL u c. V I, < 5 _, s) I. Pet. I, 23.

t) Gal. V , 22.

u) vid. Dieter. Anttqu.

w ) conf. Cafalius de X X X V I. p. 205.

N. T’. p. 83. ad voc. cA*

veterihus [acris C hn jtw m m ritibus, ca

(7)

f o , ut eorum oratio gratia fem per praedita faleque con

dita fit, ferio adhortans, x) fapientias omnino rationem habuiffe creditur. C u i pollicem premit T e re n tiu s, 31) fapientem & urbanitatis decore ornatum hom inem vo cans, qui felem habet; cujus vero contrarium Catullus*

infulfum fc. delineaturus, ita canit:

^t

O

N u lla in tam m agno eft corpore m ica felis.

Patet inde form ula vulgaris: hoc cum grano falis acci

piendum eft, fignificatio. A d declarandam itaque coe- leftem fapientiam & liberationem a peccatorum fordi- bus, per lumen g ratis im petrandam , in Ecclefiaprima&va baptizandis falem a Sacerdote benedi& um datum fuifle»

au & o r eft Quenftedius. a') E t quem fugit mos ille in A cad em iis receptus, eis qui albo fua tradunt nom ina, falem com m endandi fapientiam ad quem forfan eruditif- fimus H u etiu s, D elphin i Gallize quondam Pr^ceptor, in carmine fu o : de fale, b) cogitationes fuas direxifle v i

detur, inter alia ita canens:

Signatur falibus princeps lapientia puris.

A m icitiam po rro , quas a primis incunabulis fubfel- liisque fcholafticis petitur, conftantem eflTe, m axim am -

qve

x ) c. IV , 6.

y 'j) in Eunucb. AEl. Ul. fc. I. v. IO.

/ V - z ) kpivr.' L X X X V I I . in £hiiutiam & Lesbiam.

a) in annqu.bibl. & ecclef. fe£l. II. n» 5. §. 9 . p. 355*

b quod legitur in Gesneri Chrejlomathia Pliniana, p. 792. & C*

( 7 ) &

--- . — --- --- --- / 0 .

(8)

C 8 ) S<*

que faspius in fene&ute afferre utilitatem , prudentiores jam diu cognoverunt. Ju v at itaque fali illud encornii concedere, quod conflantis amicitia fymbolum, vinculo fuo unitos ab om ni oblivione atque detrimento revocet*

D E V S ipfe non m odo in conflantem amoris fui in J u daeos tefleram aeternum & perpetuo duraturum cum lilis iniit foedus, quod a fale ( © a l f t ;33llttt>) vocabatur, c) fed alias inter hanc quoque ob caufam facrificia fale condiri voluit, d) ut amicitiae fuas conflantis, per M ediam reno

vandas, illos certiores redderet. Sicut folem & falem e mundo tollit, qui am icitiam , falem vitas hum ans, tol

lit, c) ita nemini potius quam fcholafticis & nunquam magis adhibendi funt urbani fales, quorum C icero, di- fertiffimus Romanas elo q uen tis Princeps, mentionem f a c i t , / ) quam am icos inter fcholares. Sine fale itaque nec Plinio judice humana, nec tefle experientia fcho*

c ) . Nurn. X IIX , 19. coli. 2. Paral. X I I I , 5. add. Clerici dijf. de Jlatua falina. it. fcie aKgCtnCillC 2 8 *ft bijlorie. P. II. §. 4.

d) Lev. II, 13. conf. Buddei H. E. V. 7 *. 'Tomi priorif Per.II.Se6l.

I. §. X X X II. p. m. 726. Gentiles quoque omni facro falem adhibuifle, legimus in Alex, ab Alexandro genialium dierum Libro III. c. X II. p. 140. b.

laftica

e) Cic. in Lalio.

f ) Lib. IX. ad Fam. ef. 15.

g) Lib. XXXI, c, 7.

(9)

iaftica degi poteft vita, N u lla m quidem D o m in u m inter & fervum am icitiam efle, C urtius affirmat, h) aft dodtorem inter & auditorem fcholafticum intercedat necelTe eft ar&iflim aj conftantiffima, faleque condita.

N e c praetereundum efTe judico difciplina falem. Q u i quantam negle&us noxam vel adhibitus adferat utilita

tem , facilis eft conje&ura. N a m quai falis eft natura, ut vulneribus admotus ob acrim oniam fuam putredi

nem arceat^ eadem quoque difciplinas & caftigationis eft condicio, qua aequilibrio d e lib a inter ac poenas., uc

& difcrimine propenfionum affe& uum que habicis3 ad*

monente vate P eligno: /)

e u n d a prius tentanda, fed im m edicabile vulnus enfe recidendum eft, ne pars fincera trahatur*

L e g u m enim contem tus, ut H ero doti utar verbis, k) certiffimum eft indicium j hom inem furiarum taedis ar

dentibus de fanitate mentis fuae deturbatum efTe. Pra*

vis itaque affe&ibus indulgentes & praejudiciis, vanitati

bus, ftolidae philautiae, im o turpiffimo inobedientiae vitio dediti ^ aegrotantibus fimiles m edela & m edicina opus habent, in falis fcholaftici, quem lex & difciplina jubent, adplicatione querenda. N e c eft cur ex adhibito lalis cenforii temperamento {cholas detrim entum & defola-

_ ( 9 ) 5» ____^

h) in orat. Scythar. ad /Jies. M. L. V II. c. 8. §. 28- i) in Metam. L. I. fab. 8«

k) Lib. III. Hijlor.

(10)

tionem metuas. Q u o magis enim legibus fuus conflat honos & obfervantia, eo majores fibi in dies promittere poteft fru&us vita fcholaftica. Id quod non modo b.

Lan giu s, magnum illud in Fridericiana olim fidus, qui rebus fcholafticis multos interfuit annos, fatetur^ l) (ed C ei. etiam Gesnerus in progr m) occafione regiminis* academici apud Gcettingenles nuperrime permutati, typis expreflb docere voluit.

O ptan du m fane, ut qui in M inerva caftris defudan- t e s ) om nem in acquirendis fcientiis artibusque confu- w u n t aetatem, agnita falis fcholaftici u tilitate, illud infatuari aut fatuum vel infipidum fieri, nun

quam affe&arent. Quodfi enim ftudiofa juventus, q u# in fpem Patriae efflorefcens, omnium in femet conjicit o cu lo s, fal eft infatuatus corruptusque, quo falietur^ E a vero, proh do lo r! progeniei vitiofioris n) indoles eft, ut licentias vitiisque fafcinata veluti, legibus obtemperare idem fere ac fervitutis efTe mancipium ju

dicet & fub libertatis antiquae titulo in effrenata omnis generis devia proruat. Tantas perverfitati, tamque tri-

ftiflfimas

l) in §. 8- le$u dignifUmae adGramm. Lat. quae jg i t ^011

w) boti fcen 23 ortbeffen clncr genauen S 5 co 6 ac 6 t

n) Hoy, Lib, III, Cam, Od, VI, v. 48. *

(11)

( I I ) s*

&

ftiffimse juventutis conditioni quis refiftere po teft? Sa

lis fane fcholattici ea vis non eft, ut ex voto femper ju venilis fuccedat em endatio, nifi ad illum fal dom efticus, i, e. ad inftitutionem fcholafticam dom eftica infimul accedat educatio o)*

Interim ne ex culpa noftra (aluberrima illa vitas pro

b a ta , m orum que laudandorum falina latear, neque ul

lus tam docentium quam difcentium ad io n es fuas fuco

& fpccie quadam commendare poffit, officii noftri an- niverfaria craftini j D E O v o l e n t e ! diei folem nitas, qua Athenaei leges e cathedra publice m oreque laudabiliter recepto recitabuntur, nos admonebit.

C u m autem fle&endis & emendandis fcholafticorum animis magnum omnino incitamentum fore confidimus honorificam fp I e n d i d a m q u e P R O C E R U M praefentiam, hinc I L L U S T R E M , M A G N I F I C O S , G E N E R O S O S ,

A M P L I S S I M O S , C O N S U L T I S S I M O S Q U E D N N . B U R G G R A B I U M R E G I U M , P R O S I D E M , P R O C O N S U L E S atque C O N S U L E S , P A T R O N O S &

N U T R I T O R E S G ym n afii hujus longe meritiffimos

o) Commendo hac occafione nunquam fatis commendandum b. DN. Seyleri» quem mufa vetat m ori, progr. de forcrio do- mcjitca educationis cum injlitutione fcbolaftica vinculo» Ao. 1735*

initum; illudque de Ao. 1743. Y? 0 M fcCt UtIUttiganglicfccn cincr fcocfctl gcnaucn 23 et5 in bu n g bcr baufjiicbai m it fcer © d m l = U n t c r t w i f u n ^ quod & /Ici. Scbol. Tom. IU. P. f 07. infertum legitur.

colen-

(12)

( 12 ) SO*

colendiflim osque; nec non E X C E L L E N T I S S I M O S , P L U R I M U M R E V E R E N D O S , P R A E N O B I L E S , N O B I L E S , S P E C T A B I L E S , P R i E S T A N T I S S I M O S , H U M A N I S S I M O S Q U E , F A U T O R E S & A M I C O S honoratiffimos, omni qua par eft reverentia & humani

tate enixe rogamus, ut legum obfervantiam vel auctori

tate vei benevolentia fua com m endatiorem reddere &

ftudia noftra, laboresque gym nafticos favore fuo in M u - fas tenerrimo accendere dignentur.

Q ua quidem occafione operam omnino dabit V I R C L A R I S S I M U S D O C T I S S I M U S q u e D N . J O A N N . D A N . H O F F M A N N , fideliffimus G y m n . C O N R . &

PR> P U B L . idemque C O L L E G A nofter longe aman- tiffimus, ut anniverfariis ajftivae hujus feftivitatis lolem - nibus fatturus fatis, collettam fere ex fale Fcholaftico naufeam p eleganter ornateque confcriptis, de aquilibrio Enrop<e orationibus a juventute, in fp e m P a tris ac Su o rum laete fuccrefcenti, perorandis interpolare poffit.

Q u od fupereft, nihil magis in votis habemus, nihil in defideriis, quam ut fchola Drufica, cui quas de fale dixi

m u s, feripta funtp fole & (ale careat nunquam, P* P ♦

Elbingset d* V I. Sept* A . O , R t

c id id c c x l v ix

.