Polska Zachodnia : tygodnik : organ P.Z.Z., 1945.08.05 nr 1

(1)

i liklłittka ;

% . - • O W ^ 0

% %

i

A

C E 5 I 5 3 . - z ł

mm mmm

T A jtło o tU J i,- ć r r ą a L*

R O K 1 P O Z W A W , 0 « l / ł 5 S I E R R i M I A 1 9 * 5 R . ^VR 1

„Polska Zachodnia“, której pierwszy numer oddajemy w rące Czytelników, ma zapełnić poważną luką, jaką od

czuwamy w prasie polskiej. Zagadnienia, związane z powrotem do Polski piastowskich dzierżaw, są tak roznorodne, złożone, rozległe i doniosłe swą wagą o zasiągu historycznym, że domagają sią osobnego wyrazu publicystycznego.

Życie i interesy naszego Państwa narzucają konieczność posiadania organu, w którym by sprawy odzyskanych Ziem Zachodnich traktowane były w sposób systematyczny, ciągły, omówiony wszechstronnie, gdzieby obraz naszych za

dań i obowiązków w tym zakresie zarysował sią w całej pełni i jednolitości. Te cele zamierza spełnić pierwsze

pismo Polskiego Związku Zachodniego.

. .

Oby wiąc „Polska Zachodnia“ poziomem swym i tematyką poruszanych zagadnień znalazła u władz

1

ins y ucji polskich należyte zrozumienie, a w społeczeństwie zainteresowanie i życzliwe przyjącie.

S T A N IS Ł A W S Z E N IC Prezes Zarządu P. Z. Z. na Okrąg Poznański

DR W I D Y - W I R S K I

W ojew oda Poznański

PROSTA KONSEKWENCJA POLITYCZNA

G r a n ic e p a ń s tw , g r a n ic e n a r o d ó w n ie są c z y m ś n ie z m ie n n y m i s ta ły m . R z e ź b i je c z ło w ie k i je g o w o la , z d ą ż a ją c a u p a r c ie d o z m ia n y ś r o d o w is k a , w k t ó r y m ż y je o n i ż y ć m a ją je g o n a s tę p n e p o k o le n ia . W k r w a w y c h s p ię c ia c h w o je n u w id a c z n ia ją s ię ja k w ś w ie t le b ły s k a w ic w ie l k ie k o n f l i k t y p o to , b y z a g w a r a n to w a ć z w y c ię z c y m o ż n o ś ć p r a c y t w ó r c z e j, m o ż n o ś ć o d b u d o w y i z a le c z e n ia n is z c z y c ie ls k ic h s k u t k ó w w o jn y . F a k t p rz e s u n ię c ia s ię g r a n ic P o ls k i n a d O d r ę i N is ę , f a k t w e jś c ia p r z e z n a s n a s z la k i P ia s to w e m a s w o ją g łę b o k ą w y m o w ę . I n ie t y l k o w y m o w ę . J e s t u w a r u n k o w a n y c a ły m r o z w o je m , s ię g a ją c y m d a le k o w s z e rz 1 w g łą , p o z a r o z w ó j i h is t o r ię n a s z e g o n a r o d u .

W r , 1810 S ło w ia n ie s t a n o w ili je d n ą t r z e c ią c z ę ś ć m ie s z k a ń c ó w E u r o p y w s to s u n k u d o n a r o d ó w g e r m a ń s k ic h i r o m a ń s k ic h , z a jm u ją c y c h r ó w n o p o d a ls z e j je n e j t r z e c ie j. Z a le d w ie w s to l a t p ó ź n ie j, b o w r. 1910 b o - w ia n ie s ta n o w ią 4 5 % m ie s z k a ń c ó w E u r o p y . G e r m a z a le d w ie z a c h o w u ją s ta n p o s ia d a n ia , a n a r o d y ro m a n s k ie c o fa ją s ię . P o d o b n a p r o g r e s ja s z ła b e ż w a h a ń aż d o l a t n a s z y c h . J e ż e li p r z y jm ie m y , że z a w s z e y m ik a ilo ś c io w a p o t e n c ja łu lu d z k ie g o p r z e b ić się m n a w ie r z c h , t o r e z u lt a t ó w w o jn y m o ż e m y d o s z u k iw a ć s ię w te j w ła ś n ie p r z e w a d z e ilo ś c io w e j n a r o ó w s o

w ia ń s k ic h , k t ó r e b ie g w y d a r z e ń h is t o r y c z n y c h p o s t a w ił p r z e c iw k o fa s z y z m o w i n ie m ie c k ie m u . Z a r ó w n o z w y c ię s tw o w o jn y , j a k i p o w r ó t g ra n ic S ło w ia ń s z c z y z n y n a d O d r ę i N is ę , są w ię c z ja w is k ie m g łę b o k o u m o t y w o w a n y m n a r a s ta n ie m p o t e n c ja łó w b io lo g ic z n y c h . M y P o la c y je s te ś m y t y m w ła ś n ie z n a r o d ó w s ło w ia ń s k ic h , k t ó r e m u p r z y p a d ł w u d z ia le m u s n ie t y l k o o d b u d o w y p o s tr a s z liw y c h z n is z c z e n ia c h , a le ta k ż e o s ie d le n ia i p r z y s w o je n ia n a r o d o w i p o ls k ie m u Z ie m Z a c h o d n ic h . J e s t to w ie l k ie z a d a n ie p o k o le n ia , k t ó r e w y p e łn io n e b y ć m u s i ja k o p r o s t a k o n s e k w e n c ja p o lit y c z n a , e k o n o m ic z n a i k u lt u r a l n a z w y c ię s k ie j w o jn y . Z a g a d n ie n ie t o je s t z a g a d n ie n ie m , k t ó r e m u n ie p o d o ła ją s a m e w ła d z e r z ą d o w e , c h o ć b y n a js p r a w n ie j z o r g a n iz o w a n e . W o k ó ł te g o z a d a n ia je d n o c z y ć s ię m u s i c a łe s p o łe c z e ń s tw o , je d n o c z y ć s ię m u s z ą ż y w e s iły s p o łe c z n e , w y r a ż a ją c e się w s w o ic h d o te g o c e lu p o w o ła n y c h o r g a n iz a c ja c h . D o t a k ic h o r g a n iz a c y j n a le ż y P o ls k i Z w ią z e k Z a c h o d n i.

P o p u la r y z a c ją za ś z a g a d n ie n ia w s z e r o k ic h m a s a c h w in n a s ię z a ją ć p ra s a , s p e c ja ln ie n a to n a s ta w io n a . D la te g o p o w s ta n ie „ P o l s k i Z a c h o d n ie j ja k o p e r io d y k u , p o ś w ię c o n e g o t y m z a g a d n ie n io m , n a le ż y p o w it a ć z n a jw y ż s z y m u z n a n ie m .

.-„HOTE/i,

\ l Y> d

(2)

Str. 2 P o l s k a Z a c h o d n i a N r 1

PROF. D R Z Y G M U N T W O J C I E C H O W S K I Dyrekt or Instytutu Zachodniego

NAJWAŻNIEJSZA SPRAWA

W d z ia ła n iu każdego czło w ie ka z osobna i w d z ia ła n iu g ru p społecz

nych, n a jw a ż n ie js z y m je st zastano

w ienie się nad tym , co w danej c h w ili je st rzeczą n a jw a żn ie jszą i w ja k im k ie ru n k u n a le ży zw ró c ić ka żd ą dyspo- z y ty w n ą energię człow ieka, w zg lę dnie g ru p y społecznej. T y lk o ta k ie postaw ienie s p ra w y w a ru n k u je u zy

skanie pom yślnego re z u lta tu ; m yśl bow iem i d zia ła n ie nie są wówczas rozstrzelone, lecz skoncentrow ane w j ednym punkcie.

P ra w d ę tę trzeba P ola ko m i ja k o lu d z io m i ja k o n a ro d o w i nieustannie pow tarzać, gdyż P olacy m a ją s k ło n ność do równoczesnego d z ia ła n ia w w ie lu kierunkach. J e ś li m a ją nau

czyć się m yśleć p o lity c z n ie , je ś li m a ją p o w ró cić do klasycznej tr a d y c ji p o lity c z n e j P o ls k i P ia sto w skie j i P o l

ski w cze sn o -Ja g ie llo ń skie j, w in n i z ro zum ieć i w p ro w a d z ić w życie tę p o staw ioną zasadę m yśle n ia p o lity c z nego.

__ O tóż ta k im zagadnieniem n a jw a ż n ie js z y m je st w c h w ili obecnej z a lu dnienie i zagospodarow anie odzyska

nych Z iem now ych. T rzeba ró w n o cześnie mocno s tw ie rd z ić , że jest to zagadnienie w s k a li nie rocznej, lecz h isto ryczn e j, tzn. nie może być p o ró wnane z ż a d n ym i in n y m i d z ia ła n ia mi, p o d e jm o w a n ym i d la zaspokoje

nia p o trze b bieżących. O d z a ła tw ie nia bow iem s p ra w y Z iem now ych za

le ży b y t P o lski, ja k o państw a w ze

spole zbiorow ości e u ro p e jskie j, za le ży ro la , ja k a w p rzyszło ści w stosun

k u do N iem iec spe łn ić w in n a i m ie j

sce, k tó re w ty m zw ią zku za jm ie w Słow iańszczyźnie.

Jest rzeczą oczyw istą, że ta k s łu szne zadanie w re a liz o w a n iu go n a tra fia ć m usi na ró w n ie ż w ie lk ie t r u dności, ale są one ty lk o m ia rą dzieła, k tó re m im o w szystkich tru d n o ś c i do

konane być m usi. W s z e lk i scepty

cyzm m n ie j lu b w ięcej uzasadniony,

osłabia ty lk o ła d u n k i energii niezbę

dnej d la re a liz a c ji,

I z jeszcze jednego w in n iś m y zd a wać sobie sprawę. Is tn ie ją elem enty wrogie, dobrze znane, d la k tó ry c h zagospodarow anie ziem odzyskanych je st ciosem śm ie rte ln ym . Te elem en

ty oczyw iście w y z y s k u ją każdą t r u dność i w szystkie większe lu b m n ie j

sze niepow odzenie. R ozpoczyna d z ia ła n ie znana dobrze z okresu sześcio

lecia „p ro p a g a n d a szeptana“ . Trzeba sobie z tego zdaw ać sprawę, te j p ro pagandzie nie ulegać i m a te ria łó w je j nie dostarczać.

J e ś li zadanie je s t zadaniem na skalę h istoryczną, nie może p rz e k re ś lić go je d n o lub drugie, m niejsze lu b większe niepow odzenie. N iepow od ze

nie ta kie nie może być spraw dzianem słuszności p ro g ra m u przez Polskę postawionego. M oże ty lk o zachęcić do jego przem ożenia.

Energię narodow ą k o n c e n tru je m y na spraw ie Ziem odzyskanych.

C Z . B R Z Ó S K A

Kierownik P. Z. Z. na Okręg Poznański

O p o w r ó i P o lo ltó ir æ

W o jn a o s ta tn ia , ja k ża d n a z d o ty c h cza so w ych , ro z p ro s z y ła po s z e ro k im ś w ie c ie m ilio n y P o la k ó w , k tó r z y zd a ła od O jc z y z n y , p rz e z c a ły o k re s w o jn y d la N ie j p ra c o w a li, w a lc z y li i g in ę li.

N ie u g ię tą p o s ta w ą c a łe g o N a ro d u , p rz y w y b itn e j p o m o c y b o h a te rs k ic h a rm ii s p rz y m ie rz o n y c h , o d ro d z iło się p a ń s tw o p o ls k ie , p a ń s tw o d e m o k ra ty c z ne, P o w s ta n ie m R zą d u J e d n o ś c i N a ro d o w e j z o s ta ło za ko ń c z o n e ro z b ic ie s p o łe c z e ń s tw a p o ls k ie g o w k ra ju i na e m ig ra c ji. T y m sam ym w a r u n k i p o li

ty c z n e do p o w ro tu w s z y s tk ic h p r a w d z iw ie tw ó rc z y c h s ił d e m o k ra ty c z n y c h z z a g ra n ic y z o s ta ły s p e łn io n e . I o to c a ły n a ró d c z e k a na r y c h ły p o w ró t ty c h , k tó r y c h n ie ty lk o w o jn a za g n a ła na k ra ń c e ś w ia ta , ale p rz e d w o je n n e s to s u n k i z m u s iły szu ka ć c h le b a u o b cych , bo w k r a ju go n ie s ta rc z y ło . M u s im y z d a w a ć ^ o b ie sp ra w ę , że p rz e p ro w a d z e n ie s z y b k ie g o i s p ra w n e g o p o w ro tu P o la k ó w z z a g ra n ic y , to n a k a z c h w ili. B o p rz e c ie ż lu d z ie c i tę s k n ią do k ra ju , na n ic h c z e k a ją n a j

b liż s i, a co n a jw a ż n ie js z e , cz e k a na n ic h p ra c a n a d o d b u d o w ą zn is z c z o n e go p rz e z o k u p a n ta n ie m ie c k ie g o k ra ju . W d z ie le ty m n ie m oże b o w ie m z a b ra k n ą ć p o ls k ie g o g ó rn ik a z F ra n c ji czy in ż y n ie ra z A n g lii,

D o ty c h c z a s o w e s to s u n k i p o lity c z n e u n ie m o ż liw ia ły z o rg a n iz o w a n ie m aso

w ego p o w ro tu P o la k ó w z e m ig ra c ji, ale, ja k ju ż w y ż e j w s p o m n ie liś m y , o b e cn ie w a r u n k i te is tn ie ją . D la te g o te ż z u z n a n ie m n a le ż y p o w ita ć z a ło ż e nie m ię d z y p a rty jn e j k o m is ji p o ro z u m ie w a w c z e j p o ls k ic h s tr o n n ic tw p o li

ty c z n y c h , k tó r a z w ró c iła się z a p e lem do R zą d u J e d n o ś c i N a ro d o w e j o s tw o rz e n ie sp e cja ln e g o u rzę d u , k t ó r y b y z a ją ł się z o rg a n iz o w a n y m p o w ro te m P o la k ó w z z a g ra n ic y . D o ty c h c z a s o w a p r a k ty k a , ja k a nam w z a k re s ie re p a tr ia c ji n aszych o b y w a te li w Z. S. R, R.

w s k a z u je , że u rz ą d ta k i p o w in ie n i m u si się o p rz e ć w e le m e n cie lu d z k im 0 c z y n n ik w y s o c e u s p o łe c z n io n y . B o w ie m p r a k t y k i b iu ro k ra ty c z n e , ta k ro z p o w s z e c h n io n e w naszych u rzę d a ch , nie m ogą m ie ć m ie jsca w in s ty tu c ji, p o w o ła n e j do re p a tria c ji.

N a szym z d a n ie m a p e l K o m is ji Po-, ro z u m ie w a w c z e j s tr o n n ic tw p o lity c z n y c h n ie p o w in ie n p rz e jś ć bez echa 1 n a le ż a ło b y ju ż tw o rz y ć in s ty tu c ję , k tó r a b y e n e rg ic z n ie z a ję ła się p o w ro te m P o la k ó w z z a g ra n ic y p rz e d zim ą.

N ie z a p o m in a jm y b o w je m , że np. P o la cy, k tó r z y się z n a jd u ją w N ie m cze ch , p o z b a w ie n i są często o d zie ży, i n a d -

z t a y r a n i c y

chodząca je s ie ń s ta n ie się d la n ic h w ty c h w a ru n k a c h p ro b le m e m n ie do ro z w ią z a n ia , T o te ż w n a jb liż s z y c h d n ia c h p o w in n i ju ż w y je c h a ć in fo rm a to r z y do s k u p is k p o ls k ic h za g ra n ic ę i p rz e p ro w a d z ić re je s tra c ję w s z y s tk ic h ty c h , k tó r z y chcą p o w ró c ić do o jc z y zn y, u s ta lić k o le jn o ś ć w y ja z d u , ilo ś ć osób do k a ż d e g o tra n s p o rtu oraz b aga

żu, P rz e jś c ie W ty c h d n ia c h p o d nasz z a rz ą d k o m u n ik a c ji k o le jo w e j n ie w ą t

p liw ie u ła tw i to za d a n ie p o d w z g lę dem tra n s p o rto w y m . P rz e p ro w a d z o n e zaś ro z m o w y z z a rz ą d a m i p o szcze g ó l

n y c h s tre f o k u p a c y jn y c h z a ła tw ią p r o b le m tra n s p o rtu ja k i w y ż y w ie n ia

(U N R R A ).

T y m sam ym s p ra w a ta ta k b a rd z o n a g ląca z n a la z ła b y n a le ż y te ro z w ią z a n ie . B o p rz e c ie ż i na o s ta tn im p o s ie d z e n iu K ra jo w e j R a d y N a ro d o w e j p re m ie r O s ó b k a -M o ra w s k i w s w o im e x posé p o w ie d z ia ł: „P o ls k a o d ro d z o n a c z e k a na w s z y s tk ic h s w y c h o b y w a te li, a ró w n ie ż c h ę tn ie w id z ie ć b ę d zie p o w r ó t ty c h P o la k ó w , k tó r z y m ie s z k a ją p o za k ra je m i p r z y ję li ju ż obce o b y w a te ls tw o , K a żd y P o la k jest dla nas bardzo cenny i dążyć będziem y do przyw rócen ia go naszemu k ra jo w i i na

ro d o w i“ .

(3)

N r 1 P o l s k a Z a c h o d n i a Str. 3

C Z . P I L I C H O W S K I

Ziemie Zachodnie a polityka polska

W n o w e j rz e c z y w is to ś c i p o lity c z n e j, ja k ą d a ło p a ń s tw u i n a ro d o w i p o ls k ie m u z w y c ię s tw o n a d n ie m c a m i w r. 1945, n a jw a ż n ie js z y m za g a d n ie n ie m p o ls k ie j ra c ji s ta n u w sfe rze p o lit y k i w e w n ę trz nej i z a g ra n ic z n e j — je s t s p ra w a Z ie m Z a c h o d n ic h . Bo Z ie m ie Z a c h o d n ie — to n ie ty lk o szm at k ra ju , k t ó r y w ra c a na ło n o P o ls k i ja k o w a rto ś ć g o s p o d a r

cza, to n ie t y lk o k w e s tia o d w ie c z n y c h p ra w h is to ry c z n y c h i naszej d a w n e j na n ic h b y tn o ś c i, ale p rz e d e w s z y s tk im s p ra w a naszej d o jrz a ło ś c i p o lity c z n e j i naszego re a liz m u p o lity c z n e g o .

D w a są g łó w n e a s p e k ty , k tó r e Z ie m ie Z a c h o d n ie , u ję te ja k o z a g a d n ie n ie p o lity c z n e , w p ro w a d z iły do naszej m y ś li p o lity c z n e j:

1. p o w r ó t do k o n c e p c ji p a ń s tw a p o l

sk ie g o w m y ś l id e i p ia s to w s k ie j, b u d u ją cej p rz y s z ło ś ć P o ls k i na zasa

d zie p a ń s tw a , je d n o lite g o n a ro d o w o , o p a rte g o o O drę, N isę łu ż y c k ą , B a ł

t y k i M a z u ry ; k o n c e p c ji, zw ią z a n e j ściśle ze z w y c ię s tw e m O bozu D e m o -

• k ra ty c z n e g o w P olsce i R ządu J e d n o ści N a ro d o w e j,

2. b u d o w a p rz y s z ło ś c i p o ls k ie j na za

sadzie n a le ż y c ie ro zb u d o w a n e g o ż y c ia g o sp odarczego i p o lity c z n o -s p o łe czn e go o ra z ścisłego sojuszu i p r z y ja ź n i z R osją R a d z ie c k ą w ra z z c a ły m b lo k ie m z je d n o c z o n y c h p a ń s tw s ło w ia ń s k ic h i na zasadzie d o b ry c h s to s u n k ó w z w ie lk im i d e m o k ra c ja m i a n g lo s a s k im i w ra z z n a ro d e m fra n c u

skim ,

T o są n ie w ą tp liw ie k w e s tie , k tó re w z ię te p rz e z nasz R zą d J e d n o ś c i N a ro d o w e j, naszych m ę ż ó w sta n u i p o lit y k ó w , p o w a ż n ie m ogą z a p e w n ić nam d łu g o d y s ta n s o w o ś ć w d z ia ła n iu p o li

ty c z n y m i s ta ło ś ć n u rtu m y ś li p o lity c z nej. N ic m o c n ie j b o w ie m n ie g u b i p a ń s tw a na te re n ie m ię d z y n a ro d o w y m , ja k b ra k je d n e j za sa d n icze j id e i p o lity c z nej, re a liz o w a n e j k o n s e k w e n tn ie i z u p o re m , ja k b ra k w y ty c z o n y c h ce ló w , do ja k ic h dojść się p o w in n o .

P o ls k i Z w ią z e k Z a c h o d n i, sta n ą w s z y na te j p o d s ta w o w e j p la tfo r m ie id e o lo - g ic z n o -p o lity c z n e j, re a liz u je z p e łn ą ś w ia d o m o ś c ią i k o n s e k w e n c ją w y p ły w a ją c e s tą d zasady. A ty m i są:

1. O d ra , N isa łu ż y c k a w ra z z W r o c ła w ie m , S zczecinem , ja k o g łó w n y m i p u n k ta m i o p a rc ia , z z a p e w n ie n ie m w o ln e j ż e g lu g i na rze ce O d rze , w y ra ż a ją c e j się w fo rm ie p rz y z n a n ia P olsce co n a jm n ie j 3 0 -k ilo m e tro w e - go pasa na Z a c h ó d od O d ry , — o to je d y n a g ra n ic a z a c h o d n io -p o ls k a ;

2. m o b iliz a c ja w e w n ą trz s ta ry c h ziem p o ls k ic h w s z y s tk ic h s ił m o ra ln y c h i m a te ria ln y c h naszego n a ro d u , a b y p o s tu la t ta k u ję te j g ra n ic y za ch o d n ie j, z o s ta ł w y p e łn io n y c a łk o w ic ie , 3. o s ie d le n ie Z ie m Z a c h o d n ic h p rz e z

g łę b o k o ro z u m ie ją c y d z ie jo w ą m isję, e le m e n t c z y s to p o ls k i. W dalszej re a liz a c ji o s a d n ic tw a P o ls k i Z w ią z e k Z a c h o d n i je s t za szczególnym u w z g lę d n ie n ie m p rz e s ie d le n ia lu d n o ści p o ls k ie j z p rz e lu d n io n y c h w o je w ó d z tw p o ls k ic h ,

4. p la n o w o ś ć o s a d n ic tw a z a w ie ra w sobie d w a cele ja k o p o d s ta w o w e : a) w p ie rw s z y m e ta p ie n a s ile n ie lu d

nością p o ls k ą g o s p o d a rczych ce n tr ó w i w ę z łó w na o d z y s k a n y c h Z ie m ia c h Z a c h o d n ic h ;

b) sce m e rito w a n ie w s p ó ln o ty g ru p o w e j w ś ró d osadzonej na Z ie m ia c h Z a c h o d n ic h lu d n o ś c i p o ls k ie j.;

5. Ś w ia d o m p e rfid n e j, d a le k o w z ro c z nej i zrę czn e j p o lit y k i n a ro d o w o ś c io w e j o k u p a n ta h itle ro w s k ie g o , k tó r a s tw o rz y ła ró żn e , sztu czn e g ru p y e t

n iczn e o ra z ro z b iła n a ró d p o ls k i, P o ls k i Z w ią z e k Z a c h o d n i s tw ie rd z a k a te g o ry c z n ie , że żaden z d ra jc a nie m oże się zn a le źć w n a ro d z ie p o l

skim ,, ale żaden te ż P o la k n ie m oże b y ć rz u c o n y na łu p n ie m c z y z n y .

L u d n o ść a u to c h to n ic z n a w O k rę g u M a z u rs k im , na P o m o rz u i Ś ląsku p rz y w ró c o n a p o ls k o ś c i, o d ro d zo n a n a ro d o w o , w z m o c n i k a d ry p io n ie ró w nad O d rą i N isą.

6. w y c h o d z ą c z za ło ż e n ia , że n ie m c y w s z y s c y są w in n i, a n ie t y lk o p o szczególni, że n a ró d n ie m ie c k i, k t ó r y d a ł p e łn e p o p a rc ie m o ra ln o -p o lity c z n e h itle ry z m o w i, zw ią za n e m u

ściśle z faszyzm em , ja k o całość, m usi p o n ieść k a rę za z ro d n ie , p o p e łn io n e na in n y c h n a ro d a ch , a szczególnie na p o ls k im , ra d z ie c k im , ju g o s ło w ia ń sk im , — P o ls k i Z w ią z e k Z a c h o d n i re p re z e n tu je te zę ra d y k a ln e g o ro z w ią z a n ia k w e s tii n ie m ie c k ie j na te re n ie p o ls k im . B e z ra d y k a ln e g o ro z s trz y g n ię c ia k w e s tii n ie m ie c k ie j n ie b ę d zie b o w ie m n ig d y trw a łe g o p o k o ju na Z ie m ia c h Z a c h o d n ic h i w c a ły m św ie c ie ;

7. S e rb o w ie łu ż y c c y ja k o n a ró d , n a j

dalej ze S ło w ia n za ch o d n ic h w y s u n ię ty na zachód, p o w in n i zostać p a ń s tw e m a u to n o m ic z n y m .

O to g łó w n e zasady, ja k im i w sw ej d z ia ła ln o ś c i k ie ru je się P o ls k i Z w ią z e k Z a c h o d n i. Z a sa d y te z n a jd ą sw ó j p e łn y w y ra z w „P o ls c e Z a c h o d n ie j“ , k tó r a b ę d zie z je d n ej s tro n y p is m e m in fo rm a c y j- n o -p ro p a g a n d o w y m o Z ie m ia c h Z a c h o d n ich , a z d ru g ie j s tro n y — b ę d zie w sposób z d e c y d o w a n y i ja sn y s ta w ia ć na ła m a c h p u b lic z n y c h te w s z y s tk ie p o s tu la ty i cele, do ja k ic h d ą ży i ja k ie re a liz u je P o ls k i Z w ią z e k Z a c h o d n i.

W te n sposób z a p e w n i sobie P o ls k i Z w ią z e k Z a c h o d n i, ja k o n a jw ła ś c iw s z y re p re z e n ta n t s p ra w za ch o d n ic h i Z ie m Z a c h o d n ic h w Polsce, p ro b le m o w e i e m o cjo n a ln e o d d z ia ły w a n ie na s p o łe cz e ń s tw o p o ls k ie i z o rg a n iz o w a n e w P olsce o ś ro d k i s p o łe czne i p o lity c z n e .

B o P o ls k a m u si b y ć s iln a i ż y w o tn a , bo P o ls k a m usi b y ć d e m o k ra ty c z n a , s p ra w ie d liw a i p o s tę p o w a . A ta k ą P o l

skę z a p e w n ić nam m oże t y lk o czyn i p ra ca , w id z ia n a i re a liz o w a n a p rz e z c a ły n a ró d p o ls k i p o d k ą te m d łu g o d y s ta n s o w e j i p rz e w id u ją c e j, o d ro d z o nej p ia s to w s k ie j p o lit y k i.

Wystawa ziem zachodnich w Poznaniu

crwsze wzmianki kronikarzy niemiec- W idukinda i Thiemara o Polsce, mo-

’o walkach, jakie staczał Mieszko w

>nie granic swego ' młodego państwa siążętami niemieckimi Wichmannem sronem. I odtąd przez 10 wieków no- historia nasza „Drang na eh Ost®n srializmu niemieckiego. Wojna, którą ipiero przeżyliśmy, jest ostatnmp logi

em wyrazem tego parcia Germanów na lód.

aślepieni megalomanią narodowi;¡Niem- ankcjonują w ciągu minionych lO wie- każdą metodę, każdą podłość, ktoia ia do urzeczywistnienia ich planów za

iwania nad terenami słowiańskimi, po- iwania u , , W i } tzw. Prus

Wschodnich. Za te wszystkie zbrodnie i gwałty, grabieże i zdrady spotyka ich dziś zasłużona'kara.

Celem syntetycznego zobrazowania i pla- stycznegoprzedstawienia 10 wieków zma

gań narodu polskiego z imperializmem nie

mieckim, Polski Związek Zachodni w Po

znaniu organizuje na jesieni br. wystawę zbrodni niemieckich wraz z wystawą ziem świeżo odzyskanych.

Wystawa ta, pierwsza tego rodzaju im preza w Polsce, będzie obrachunkiem z Niemcami na przestrzeni 10 wieków. Z o

brazuje ona dalej nasze możliwości gospo

darcze i polityczno-społeczne na ziemiach, które po wielowiekowej niewoli w róciły znów do Polski.

(4)

Str. 4 P o l s k a Z a c h o d n i a N r 1

0

N ie o m y ln y in styn k t n arodu

G d y m ó w im y o w ie lk im ru c h u m ig ra c y jn y m , k t ó r y o b ją ł c a ły nasz n a ró d , w s p o m in a się często o k o n ie c z n o ś c i d z ie jo w e j. S fo rm u ło w a n ie w te n sp o sób n a s tę p s tw w ie lk ie j k lę s k i n a ro d u n ie m ie c k ie g o n ie w y d a je się b y ć w n ik l i

w y m u ję c ie m is to ty p rz e s u w a n ia n a szych g ra n ic k u z a c h o d o w i. N ie w ą tp li

w ie m ię d z y n a ro d o w y u k ła d s to s u n k ó w , k t ó r y s k ło n ił W ie lk ą B ry ta n ię i S ta n y Z je d n o czo n e do p o d z ie le n ia s ta n o w is k a Z. S. R, R, w s p ra w ie z a b e z p ie c z e n ia R o s ji R a d z ie c k ie j g ra n ic z a c h o d n ic h w E u ro p ie , s ta ł się b e z p o ś re d n im bodźcem do w y w o ła n ia w P olsce .ru ch u m ig ra c y j

nego ze w s c h o d u na z a ch ó d na w ie lk ą ska lę , ale k ie ru n e k te n is tn ia ł i r o z w i

ja ł się n ie z a le ż n ie od obecnej w o jn y i ra czej w n a s tę p s tw ie p ie rw s z e j w o jn y ś w ia to w e j.

N ie k o n ie c z n o ś ć d z ie jo w a k a z a ła sa

m o rz u tn ie lu d n o ś c i p o ls k ie j p rz e n ik a ć p o p rz e z o s ie d la n ie m ie c k ie na za ch ó d k u O d rze , L u d n o ś ć ta m o g ła iść po lin ii m nie jsze g o o p o ru i z a lu d n ia ć te re n y w s c h o d n ie p a ń s tw a , gd zie m ia ła b y p o p a rc ie c z y n n ik ó w rz ą d o w y c h , D la p rz e lu d n io n y c h d z ie ln ic P o ls k i ś ro d k o w e j

kurmark

""I

ii« Itwff jjlats«! ¿«fu# l|a!ts 6« Wtialî»!« ii* mi tafcta

„afium liiM jî J B r a t} * j t b î f t î j f i » m i » r t R l p f c ? O è e r H - 6» ifn«* « fs ssifraf - SsIUas »slą « « r i

W p r2 e k ł idzie;

(Plakat niemiecki przedstawia granicę polsko-niemiecką i rękę robotnika wycią

gniętą po Odrę).

„Polskie uderzenie na Odrę“ ! Chłopiec, któ ry uczęszczał do szkoły polskiej w rejonie Złotowa, przy przyjęciu d c gimnazjum niemieckiego zapytany:

„G dzie znajduje się granica między niemcami a Polską? — dał odpowiedź:

— „nad O drą!“

Tak go uczono — czy może to być prawdą“ !

i za ch o d n ie j s ta ły p rz e c ie ż o tw o re m z ie m ie za b u ż a ń s k ie i n i k t w ó w c z a s n ie m ó g ł p rz e w id z ie ć z m ia n g e o p o lity c z n ych , ja k ic h ś w ia d k a m i je ste śm y o bec

nie, A p rz e c ie ż m im o p rz e ś la d o w a ń , m i

mo u c is k u ze s tro n y N ie m ie c , ze w s c h o du k u z a c h o d o w i s z li ro ln ic y i rz e m ie ś l

n ic y p o ls c y , a za n im i p o d ą ż a ł n a u c z y c ie l p o ls k i. J e ż e li n a w e t n ie je s t p r a w dą, co g ło s iła p ro p a g a n d a n ie m ie c k a , że d z ie c k o p o ls k ie , z a p y ta n e w sz k o le n ie m ie c k ie j, gdzie le ż y g ra n ic a P o ls k i, o d p o w ia d a ło : n a d O d rą ! — to p ra w d ą je st, że p ro c e n t lu d n o ś c i p o ls k ie j p o m ię d zy g ra n ic ą 1939 r. a O d rą , s ta le w z ra s ta ł, N ie m a m y ś cisłe j s ta ty s ty k i p r o c e n to w e g o p rz y ro s tu lu d n o ś c i p o ls k ie j na P o m o rz u Z a c h o d n im , Ś ląsku i na Z ie m i L u b u s k ie j, le cz u ła m k o w e dane do o b lic z e n ia , ja k ie m a m y p o d rę k ą , są b a rd zo w y m o w n e ,

W cią g u 7 0 0 -le tn ie j n ie o b e c n o ś c i n a szej n a d O d rą i N isą, z e rw a ła się c ią g ło ść h is to ry c z n a , ale n ie z a n ik ł in s ty n k t n a ro d u , k t ó r y w y p rz e d z ił w o jn y , ro z u m o w a n ia p o lit y k ó w i e k o n o m is tó w , u z a s a d n ie n ia h is to ry c z n e i p o p rz e z w s z y s tk ie p rz e s z k o d y , p rz e z ogie ń i w o dę, w ra c a ł do k o le b k i s ło w ia ń s k ie j.

T a k sam o in s ty n k t s a m o z a c h o w a w c z y n a ro d u n ie m ie c k ie g o k a z a ł m u w b re w za k a z o m p o lit y k ó w i s tra te g ó w cofać się s to p n io w o na p ra s ta re z ie m ie n ie m ie c k ie , Ż y w io ł n ie m ie c k i w cią g u o s ta t

nie g o ć w ie rć w ie c z a n ie t y lk o n ie w z m o c n ił się na z ie m ia c h s ło w ia ń s k ic h , le c z w e d łu g s ta ty s ty k i n ie m ie c k ie j u tr a tą 420 ty s ię c y n ie m c ó w z a m k n ą ł p rz e d w o jn ą sw ó j b ila n s p o lit y k i k o lo n iz a c y j- nej.

I d z ia ło się to w te d y , k ie d y b u tn y n a ro d o w y s o c ja liz m n ie m ie c k i p rz y g o to w y w a ł się do p o d b o ju E u ro p y w s c h o d n ie j i w y s ie d le n ia n a ro d u p o ls k ie g o za U ra l. J a k w ie m y , H it le r , n ie m ogąc p o w s trz y m a ć o d p ły w u tu b y lc z e j lu d n o ś c i n ie m ie c k ie j na zachód, p rz e r z u c ił ze w s c h o d n ic h k r a jó w e u ro p e js k ic h o k o ło p ó ł m ilio n a n ie m c ó w na z ie m ie p o ls k ie . B y ł to p ie rw s z y k r o k w w ie lk im s ty lu w p la n a c h z a w ła d n ię c ia k ra ja m i s ło w ia ń s k im i, D z ia ła n ia w o je n n e z a h a m o w a ły n a tu ra ln y p ro ce s w ie lk ie j fa li p r z y p ły w u i o d p ły w u ż y w io łó w p o ls k ie g o i n ie m ie c k ie g o na z ie m ia c h p o m ię d z y W is łą i O d rą . D ziś, z c a łą ś w ia d o m o ś c ią p o d c h w y tu je m y in s ty n k to w n e d ą ż e n ia lu d n o ści p o ls k ie j: p o w ro tu na z ie m ie p ra o jc ó w , N a m ie jsce in s ty n k tu n a ro d o w e go p rz y c h o d z i ra c ja s ta n u p a ń s tw a p o l

skiego.

T a w ła ś n ie ra c ja sta n u n a w ią z u je w p ro p a g a n d z ie u stn e j i d ru k o w a n e j, w p rz e m o w a c h , a rty k u ła c h i o d c z y ta c h sta rg a n ą n ić tr a d y c ji h is to ry c z n y c h , Z

je j g łę b in w y p ły w a ze w do w s z y s tk ic h s iln y c h , z d ro w y c h , p rz e d s ię b io rc z y c h s ił n a ro d u , a b y z a p e łn ili p u s tk ę p o w s ta łą po g w a łto w n y m o d p ły w ie ż y w io łu n ie m ie c k ie g o na zachód.

G d y za d a n ie m p a ń s tw a je s t u jm o w a n ie fa li p rz e s ie d le ń c z e j w ra m y zo rg a -

y î m . y o n t u r ôécc f B o n iź

fm b S p oim ïdU

ZsmcWvtûli

Bor tSIJT «w tein einpftr Pola tn SUjtćtatórf !

ójlł^cn

$ łS p jf ¿4 7 < & n iw h n c r n , )tnb p i bcuttciw « o o A u n *

7<i p a te n l t

Sio

foji norb fittn poło m •c&jtfjcn

!

S a tfy m Ik# ¡0 f m . w n b e r O U v l

<$inc bftutfHw f a m it it von Aodjcn R af £ą Sunie? I

4 $ a c p o tm R ty i $ m ru ttV non ¿ h lĄ c rt

lystĄJ Swtóar i, .

Ï D o n n

vm&m bk

p e i c n a n b o t ü b e r f c m I

W przekładzie :

Kesselsdorf

7 kim. od O dry! Z 12 rodzin jest 8 pol

skich! A więc 2/swiększości!! Przed 1885r.

nie było żadnego Polaka w Kesselsdorfie.

Gołcza

jest wsią o 247 niemców = 69°/o i 76 Po

laków = 31°/o! W 1880 r. nie było jeszcze żadnego Polaka w Gołczy!

Gołcza leży w odległości o 10 kim. od O dry!

Rodzina niemiecka w Gołczy ma 2,4 dzieci, polska rodzina w Gołczy 3,3 dzieci.

K iedy Polacy staną nad Odrą?

n iz o w a n e g o , p la n o w e g o ru c h u m ig ra c yjn e g o i n a d a w a n ie m u p ra w id ło w e g o ło ż y s k a , o b o w ią z k ie m ś w ia d o m y c h o- b y w a te li je s t b u d z e n ie ż y w y c h s ił n a ro d u do te j a k c ji, je s t z r y w jego u k r y te j p o tę g i i s k ie ro w a n ie je j do tw o rz e n ia i o rg a n iz o w a n ia n o w e g o ż y c ia na z ie m ia c h o d z y s k a n y c h .

N ie m ó w m y w ię c o k o n ie c z n o ś c i d z ie jo w e j ta m , gd zie p rz e z la ta m ię d z y w o je n n e lu d n o ś ć p o ls k a sama, d o b ro w o ln ie , z w ła s n e g o im p u ls u szła na z a chód, p rz e n ik a ła aż n a d O d rę i z a n im rz u c o n e z o s ta ły h a sła i n a s tą p iły z m ia n y g e o p o lity c z n e , ju ż p e łn iła p ra c ę p io n ie rs k ą .

N a ty c h d ro g a c h n ie m a k o n ie c z n o ś c i d z ie jo w e j, le c z je s t t y lk o n ie z a le ż n y od w s z e lk ic h p rz e m ia n g e o p o lity c z n y c h — p o w ró t s ło w ia n na z ie m ie p ra o jc ó w .

H e n ry k B arański

(5)

Str. 5 P o l s k a Z a c h o d n i a

A L E K S A N D E R R O G A L S K I

0 właściwy stosunek do niemców

MÓWMY

DOBRZE PO POLSKU!

Wypowiadając walką zachwaszcze

niu naszego języka przez obce nale- K to z a s ta n a w ia się n a d o b e cn ym

s to s u n k ie m o g ó łu p o ls k ie g o do n ie m c ó w , te g o u d e rz y ć muszą d w a sp rz e c z ne, a ró w n ie ja s k ra w e z ja w is k a . Z je dnej s tro n y w ś w ia d o m o ś c i p rz e c ię tn e go P o la k a n ie m c y w c ią ż jeszcze sta n o w ią z ło w ro g ą , d e m o n iczn ą siłę , go

to w ą o d ż y ć w c a łe j sw ej g ro zie w n a j

k ró ts z y m czasie, w la d a s p rz y ja ją c y c h o k o lic z n o ś c ia c h . T a p o s ta w a z y s k u je s ta łą p o ż y c z k ę i w z m o c n ie n ie w w ia dom ościach, ja k ie p rz y n o s i bie żą ca p ra sa, donosząc o ta jn y c h o rg a n iz a c ja c h n ie m ie c k ic h , o „ W e h r w o lfie " ( w ilk o ła k a c h ), o ta je m n ic z e j ło d z i p o d w o d n e j z H itle re m itp . Z d ru g ie j z n ó w s tro n y daje się z a u w a ż y ć u w ie lu P o la k ó w w y b itn e o s ła b ie n ie n a p ię c ia w z a in te re s o w a n iu się z a g a d n ie n ie m n ie m ie c k im . T e ra z , g d y n ie m c y z o s ta li z d ru z g o ta n i, g d y p o n ie ś li k lę s k ę n ie m a ją cą p rz y k ła d u w d zie ja ch z a g a d n ie n ie n ie m ie c k ie d la n ic h p ra w ie ju ż nie is tn ie je . D a lsze p o w o je n n e lo s y N ie m ie c p o w ie rz a ją o n i z le k k im sercem m ężom s ta n u p a ń s tw z w y c ię s k ic h .

W je d n e j i d ru g ie j p o s ta w ie t k w i p e w ie n s to p ie ń p ra w d y . A le jed n a i d ru ga są ró w n ie n ie b e z p ie c z n e d la in te r e sów P o ls k i: ta , k tó r a d e m o n izu je n ie m c ó w , ja k i ta , co ich le k c e w a ż y , co już n ie b e z p ie c z e ń s tw a n ie m ie c k ie g o n ie dostrze g a . P ra w d ą jest, że n ie m c y są jeszcze n a ro d e m s iln y m , że n ie b e z p ie cz e ń s tw o n ie m ie c k ie n ie z o s ta ło d o szczę tn ie ro z ła d o w a n e . P ra w d ą je s t te ż, że s iła zbęojna N ie m ie c z o s ta ła zd ru z g o ta n a . T e d w ie p ra w d y w in n y w y z n a c z y ć w ła ś c iw ą p o s ta w ę s p o łe cz e ń s tw a p o ls k ie g o w o b e c n a ro d u n ie m ie c k ie g o .

P o sta w a , k tó r a n ie w y ra ż a n ic p ró c z lę k u p rz e d n ie b e z p ie c z e ń s tw e m i s iłą n ie m ie c k ą — u b e z w ła d n ia . W duszy p o ls k ie j g ro m a d zą się w te d y tru c iz n y , k tó r e o d b ie ra ją s iły , o s ła b ia ją energię, h a m u ją ro z p ę d p ra c y ta k n ie z b ę d n y w o b e c n y m o k re s ie . N ie b e z p ie c z e ń s tw o n ie m ie c k ie z fa k tu re a ln e g o staje się u p io re m , k t ó r y w ż e ra się w w y o b ra źn ię i ja k c ie ń w le c z e się za n a m i i nie daje nam s p o k o ju . O d n o s i się to szcze

g ó ln ie do s p o łe c z e ń s tw a Z ie m Z a ch o d n ic h , d la k tó re g o o k u p a c ja h itle r o w ska b y ła najcięższa. A le to sp o łe c z e ń s tw o m a p rz e d sobą n a jw ię k s z e za a n ia : n ie ty lk o m u si o d b u d o w a ć życie u sie b ie , a le na o d z y s k a n y c h d z ie rż ą w a c h p ia s to w s k ic h w s k rz e s ić musi z m a rtw y c h i ja k g ra n it m o c n y m uczy n ić w ła d a n ie p o ls k ie . L u d z ie , k tó r z y n ie o trz ą s n ę li się z lę k u p rz e d niem ca m i, nie m a ją ża d n ych k w a lifik a c ji na

p io n ie ró w . G d z ie lę k je s t i k o m p le k s niższości w o b e c w ro g a , ta m is tn ie je b ra k w ia r y w e w ła s n e s iły . Z ta k ie g o p o d ło ż a w y ra s ta ją w n a jle p s z y m w y p a d k u c z y n y p o ło w ic z n e i n ie zd arn e . Z a d a n ia zaś, k tó r e m a m y obecnie do s p e łn ie n ia , w y m a g a ją b e zw zg lę d n e g o p o ś w ię c e n ia się. S erca i dusze m u s i

m y m ie ć m ocne, s p o jrz e n ia p e w n e, w o lę m ęską.

A le c zy to znaczy, że n ie m c ó w n a le ż y le k c e w a ż y ć , u w a ża ć ic h za n ie is t

n ie ją c y c h d la nas? B y n a jm n ie j. N a le ż y ty lk o nasz sto su n e k do n ie m c ó w o p rze ć na p o d s ta w a c h re a ln y c h i o b ie k ty w n y c h . M im o b e z w z g lę d n e j k a p i

tu la c ji n ie m c y są n a d a l w ie lk im n a ro dem. P rz e ra s ta ją nas lic z e b n ie , n ie p rz e rw a n y m i tra d y c ja m i p a ń s tw o w y m i i m o ż liw o ś c ia m i g o s p o d a rc z y m i. A le to jeszcze n ie p o w ó d , b y ś m y w y o lb r z y m ia li n ie b e z p ie c z e ń s tw o n ie m ie c k ie , b y ś m y się m ie li n ie m c ó w bać. M u s i

m y to tr a k to w a ć ja k o rze cz c a łk ie m n a tu ra ln ą . N ie m c y p o k o n a n e c zy z w y c ię s k ie , h a rd e i b u tn e , c zy p o k o rn e i k a ja ją c e się b ę d ą d l a n a s p r o b l e m e m w i e c z y ś c i e a k t u a l n y m .

T y s ią c la t s ą s ia d o w a liś m y z n im i ja k o p a ń s tw o , w ie le w ie k ó w p rz e d tern ja k o lu ź n e p le m io n a , b ę d z ie m y sąsia

d o w a ć i w p rz y s z ło ś c i. T o zm usza do tr a k to w a n ia ic h p o w a żne g o , do c ią g łe j czu jn o ści, do u s ta w ic z n e g o ic h o b s e r

w o w a n ia , m u s im y s ta le o rie n to w a ć się w sp ra w a c h n ie m ie c k ic h , m u s im y w ie d zie ć ja k w y g lą d a ż y c ie n ie m ie c k ie , co n ie m c y ro b ią , ja k ie są u n ic h n a s tro je , z a m ia ry , z m a rtw ie n ia i n a d zieje . T a k a p o s ta w a je s t d a le k a od s tra c h u i ja k ie g o ś k o m p le k s u n iższości. P rz e "

c iw n ie , m ie ś c i się w n ie j d zielność, prężność, p o c z u c ie w ła s n e j s iły i w a r-

Cl,

’ rz y p o m n ijm y sobie t y lk o d la p o ró - ania, ja k i og ro m s ił p o ś w ię c ili m cy w czasie o k u p a c ji k w e s tii p o l

ej, m im o że w ich p rz e k o n a n iu po sce w rz e ś n io w e j n ie is tn ie liś m y już n ic h an i ja k o p a ń s tw o , a n i n a w e t o n a ró d , ty lk o ja k o s iła ro b o cza , m im o, że n a jz u p e łn ie j sw o b o d n ie o w o ln ie p o m n ie js z a li nasz stan lic z b y o s e tk i ty s ię c y i m ilio n y g łó w .

^s ta rc z y t y lk o z w ró c ić uw agę na edzinę w y d a w n ic z ą , gdzie k w e s tia lska z n a la z ła w y ra z w se tka ch po eści, b ro s z u r, re p o rta ż y , d z ie l nau- w y c h i p u b lik a c ji p ro p a g a n d o w y c h , e jm u ją c y c h w sum ie m ilio n o w e na- ady. A cóż d o p ie ro m y, m e słych a

ciałości a zwłaszcza germanizmy, otwieramy na łamach naszego pisma'

kącik językowy, Red.

J ę z y k je s t w ię z ią społeczną, a z w ła szcza n a ro d o w ą . J e s t w ię z ią n a jb a r

d zie j d e m o k ra ty c z n ą , bo do ję z y k a n a ro do w e go m a k a ż d y dostęp, ale p o d d w o m a w a ru n k a m i:

1. a b y go sobie z d o ła ł p rz y s w o ić d o b rz e i n ie n ag a n n ie ,

2, a b y go o d p o w ie d n io u m ia ł cenić.

W p ie rw s z y m w y p a d k u : je ż e li go so

b ie d o b rz e nie p rz y s w o i, n ie w e jd z ie bez z a rz u tu do s p o łe czn o ści ję z y k o w e j, w d ru g im , je ż e li go n ie ceni, b a rd z o ju ż ty m sam ym w y łą c z a się z te j s p o łe c z ności, b o staje p o n iż e j g odności o g ó łu ,

k t ó r y się d a n y m ję z y k ie m p o słu g u je . W b re w te m u , co się w P olsce z w y k le m n ie m a o p rz y w ią z a n iu P o la k ó w do m o w y o jc z y s te j, sta n rz e c z y u nas je s t p o d ty m w z g lę d e m z ły .

B y łe m n ie d a w n o na lic z n ie js z y m ze

b ra n iu , gdzie h u m o ry s ta i s a ty ry k p rz e d s ta w ił fa ta ln ą g w a rę ślusarza, ja k o b y P o z n a n ia k a , p rz e tk a n ą g e rm a n izm a m i.

N ie w ie m , c z y u tr a fił, je s te m n a w e t s k ło n n y m nie m a ć, że p rz e s a d z ił. U d e rz a ło je d n a k to , że u ż y w a n ie w k rę tó w o b c y c h w ro d z a ju : c h o la jza , ro z b ra jto - w a ć, Y b e rla u f itp . u w a ż a ł za p o w ó d do w e s o ło ś c i, a p u b lic z n o ś ć b y ła te g o sa

m ego z d a n ia i b a rd z o go o k la s k iw a ła . C zy to na p ra w d ę je s t w e so łe , je ż e li ta k je st, ja k s a ty r y k m ó w ił? A o k la s k i?

T e się n a le żą d o w c ip o w i, co z w a lc z a w a d y i smaga grze ch y, ale n ie w a d o m i grzechom .

Ig n a c y K r a s ic k i in a c z e jb y tę rzecz p o tr a k to w a ł, bo b y ł s a ty ry k ie m . Nasz sposób p o s tę p o w a n ia b ę d zie ta k i: w s z y scy c z y te ln ic y , k tó r z y zauw ażą ja k ie ś n ie w ła ś c iw o ś c i, a lb o k tó r y m się w y dadzą ró żn e w y ra ż e n ia n ie o d p o w ie d n i

m i, nadeślą do R e d a k c ji sw oje u w a g i i z a p y ta n ia . W n a s tę p n y m n u m e rze su

m a ry c z n ie się na te k w e s tie o d p o w ie , a w w y p a d k a c h szcze g ó lnych o m ó w i się o b sze rn ie j tę lu b o w ą s p ra w ę g ra m a ty c z n ą czy s ło w n ik a rs k ą .

P rof. D r M ik o ła j R ud n icki

n ie o s ła b ie n i tą w o jn ą i z d a ją c y sobie spraw ę, trz e ź w o z fa k tu , że n ie m c y n a d a l is tn ie ją i is tn ie ć będą? C zyż m o że b y ć z a g a d n ie n ie d la nas b a rd z ie j a k tu a ln e i b a rd z ie j d o n io s łe n iż zaga

d n ie n ie n ie m ie c k ie ?

(6)

Str. 6 P o l s k a Z a c h o d n i a " N r 1

Z èeçrnd i padań pumotskich

S tra s z liw e b y ły rz ą d y k rz y ż a c k ie na c a łe j Z ie m i P o m o rs k ie j. P od p o z o re m k rz e w ie n ia w ia r y C h ry s tu s o w e j i w y z w a la n ia lu d n o ś c i m ie js c o w e j z n ie w o li c ie m n o ty p o g a ń s tw a , w k ra c z a li ja k o s tra ż p rz e d n ia w ła d z tw a g e rm a ń s kie g o . N ie o sze rze n ie ś w ia tła w ia r y C h ry s tu s o w e j im c h o d z iło , ale o p o d b ó j n o w y c h z ie m w p o c h o d z ie g e rm a ń s k im na w schód.

J a k w y g lą d a ło o w o k rz y ż a c k ie ,,w y z w a la n ie " lu d n o ś c i p o m o rs k ie j z n ie w o li p o g a ń s tw a , w y s ta rc z y w s łu c h a ć się w p o d a n ia lu d u p o m o rs k ie g o , p o d a n ia p o w ta rz a n e p o dziś d z ie ń i u k a zujące n a m zm o rę k rz y ż a c k ą w w s trz ą sającej g ro z ie .o k ru c ie ń s tw a . O to , co g ło s i nam je d n o z p o d a ń lu d u m a z u r

s k ie g o :

„O jc o w ie nasi z p rz e ra ż e n ie m sp o g lą d a li na ty c h w że la zn e z b ro je o k u ty c h „ r y c e r z y “ , w id z ą c w k a ż d y m z n ic h w y s ła n n ik a z ły c h d u c h ó w p o d z ie m n y c h . A le bo też, g d z ie k o lw ie k p o ja w ił się k rz y ż a k , ta m w ś la d za n im p o s tę p o w a ła ś m ie rć -K o s tu c h a , tr z y m a ją c w je d n e j rę c e s ie rp , a w d ru g ie j p o c h o d n ię .

S z e rz y li ś w ia tło w ia r y C h ry s tu s o w e j, w y c in a ją c w p ie ń lu d n o ś ć naszych osad, w s i, a n a w e t i m ia s te c z e k . N a p a d a li d w o ry i za m czyska , z n ie w a la li d z ie w c z ę ta i k o b ie ty , o g ra b ia li lu d

ność w ie js k ą z p lo n ó w ż n iw n y c h i b y d ła , lu d n ość ry b a c k ą z p o ło w ó w ry b i b u rs z ty n ó w , a k u p c ó w b o g a ty c h z to w a ró w i z ło ta . I w s z e lk ą za g ra b io n ą zd o b y c z z w o z ili do sw y c h zam czysk, bogacąc się n ie p o m ie rn ie k rz y w d ą sw y c h o fia r,

G w a łt i ro z b ó j, g ra b ie ż i m o rd d o p ro w a d z iły K rz y ż a k ó w do ta k ie g o s ta n u ro z p a s a n ia , że w y ra ź n ie ju ż — m i

m o z n a k u K rz y ż a na b ia ły m p ła s z c z u — w y s tę p o w a li ja k o s łu d z y szatana. Z b u d o w a li n ie g d y ś lic z n e k o ś c io ły , do k tó r y c h p rz e s ta li uczęszczać. Co g o r

sza, w czasie M s z y św. o d p ra w ia n y c h w n ie d z ie le i ś w ię ta , u rz ą d z a li n a jd z ik sze o rg ie p ija c k ie , w zn o szą c różne o k r z y k i b lu ź n ie rc z e i u rą g a ją ce B ogu, ś p ie w a ją c p io s e n k i.

T o te ż w y c z e rp a ła się c ie rp liw o ś ć boża. B óg ro z g n ie w a ł się na K rz y ż a k ó w i p o k a r a ł ic h n a jp ie rw p o g ro m e m w b itw ie p o d G ru n w a ld e m . A p o te m z e s ła ł na n ic h k a rę jeszcze gorszą, w p o s ta c i s tra s z liw y c h u p io ró w , k tó r e z a p e łn iły w s z y s tk ie z a m k i k rz y ż a c k ie na c a łe j z ie m i p o m o rs k ie j. U p io r y te u k a z y w a ły się za jasnego d n ia w cza

sie ic h u c z t p ija c k ic h i d rę c z y ły K r z y ż a k ó w w sposób n a jro z m a its z y . W in o w k ie lic h a c h z a m ie n ia ły w c ie p łą k re w , p ie c z e ń na p ó łm is k a c h z a m ie n ia ły w c ia ła tr u p ó w p o m o rd o w a n y c h . A w

n o c y p rz y b la s k u p o c h o d n i u p io ry u rz ą d z a ły o k ro p n e ta ń ce k o ś c io tru p ó w .

H a rc e u p io ró w n a p e łn iły b e s tia l

s k ic h i b u tn y c h K rz y ż a k ó w p rz e ra ż e n ie m ta k w ie lk im , że z a c z ę li w a r io w a ć. W p o m ie s z a n iu z m y s łó w , gna n i s tra c h e m o b łę d n y m u c ie k a li na s z c z y t w ie ż y z a m k o w e j, s k ą d z e s k a k iw a li na d ó ł, g ru ch o cą c sobie k o ś c i. In n i u c ie k a li z z a m k ó w i rz u c a li się ju ż to do s tu d n i, ju ż te ż do r z e k i lu b m o rza , zn a jd u ją c ta m śm ie rć to p ie lc ó w . In n i z n ó w b ie g a li po p o d w ó rk a c h z a m k o w y c h , ja k p s y w ś c ie k łe szcze ka ją c i w y ją c : „K o n ie c z n a m i! B ia d a n a m !"

— i ro z b ija ją c swe g ło w y o m u ry zam kow e. C l _ K , d l ie „ k i .

Pierw sze d ożyn ki na ziem i lubuskiej P o w ia to w y U rz ą d S a m o c h o d o w y w G o rz o w ie u rz ą d z a z o k a z ji p ie rw s z y c h d o ż y n e k p o ls k ic h na Z ie m i L u b u s k ie j, p rz e w id z ia n y c h n a d z ie ń 2 w rz e ś n ia , zja zd sa m o ch o d o w y, m o to c y k lo w y i r o w e ro w y . U c z e s tn ik o m dana będzie m ożność p o z n a n ia o k o lic G o rz o w a , ro z e jrz e n ia się w m o ż liw o ś c ia c h osad

n ic z y c h i u d z ia ł w ty c h p ie rw s z y c h d o ż y n k a c h p o ls k ic h na z ie m i w y z w o lo n e j z w ie k o w e j n ie w o li.

Z B Y S Z K O B E D N O R Z

Idę do Ciebie, W rocławiu!

Stają przed rumowiskiem siedmiu zawalonych stuleci i szukam twojej duszy. W zasiedziałych, niemieckich rodach mieszczańskich, w trinksztu- bach i marktplatzach, w ulicach ty

sięcy czynszowych kamienic...

Czy znajdą?

W zabytkach niemieckiej architek

tury, w skamielinach obcej myśli, w środkowo-europejskim centrum han

dlowym, w niemieckich księgach, pa

pierach firmowych, aktach książę

cych, cesarskich, pruskich, kapitul

nych, uniwersyteckich...

Milion godzin czytam: Breslau, Breslau.

Wrocławiu, Breslau cię przygniótł ciężkimi zwałami obcego życia, za

la ł szeroką falą kolonistów, rze

mieślników, kupców, urzędników, ar

tystów. Sasy, Brandenburczykowie, a także Flandry i Gallowie.

Wrocławiu! Breslau był twoim o- kupantem.

W siedmiu zawalonych stuleciach szukam twojej duszy.

Zjeżdżają biskupi, rojno od za

konników. Piastowicze żegańscy, o- polscy, raciborscy z swymi dwora

mi. Zjeżdża wyniosły potęgą swe

go zachodnio-europejskiego państwa król-monarcha. A w mieście i gro

dzie polscy ludzie, rzemieślnicy, han

dlarze, rycerze. Polskie prawo i pol

skie życie. Mówią kronikarze: W ra- tislawia -— sedes regni principales.

Obok Krakowa i Gniezna — główna stolica Państwa Polskiego.

W świątyniach przy ołtarzu i na chórach łacina, w sercach prostaków, pospólstwa, mieszczan, rycerstwa — polszczyzna. Może to być w kościele N. M. Panny na Piasku, w kościele św. Wincentego, fundacji Piotra Du

nina Własta, czy w kościele św.

Krzyża, wystawionym przez Henry

ka, zwanego Probusem na znak zgo

dy z patriotą polskim, biskupem wrocławskim Tomaszem.

Wrocławiu średniowieczny, któryś jest piastowski, królewski, biskupi, czy pamiętasz?

Rok 1109. Cesarz Henryk V pu

stoszy Śląsk. Najeźdźca grabiąc, paląc i mordując — po nieudanej ofensywie na Głogów, gdzie brał dzieci na machiny oblężnicze i posu

wał się pod gród (per analogiom w Warszawie ludność cywilną niem- cy pędzili przed czołgami) zbliżył się do Wrocławia. Do Wrocławia schronili się mieszkańcy okolicznych w s i S z t u r m Wrocławianie odparli i cesarz musiał odstąpić. I oto powia

da Gall Anonim: „W obronie Wroc

ławia brało też udział zawzięte chłopstwo śląskie“ .

Dusza twoja była z nami w dniu codziennym i w bitwie. Tyś był na

szym miastem i grodem; stanowiłeś czoło królestwa polskiego, skierowa

ne na zachód. Gdy błogosławiony

Czesław Odrowąż (Beatus Ceslaus,

natione Polonus, Patria Oppoliensis)

kląkł na Twoich zlanych krwią wa-

łaęh i w gorącej modlitwie wybłagał

(7)

N r i P o l s k a Z a c h o d n i a Str. 7

N A Z A C H Ó D !

W id z ą c w szę d zie na slupach, ś cia nach, p ło ta c h , k io s k a c h , gorące w e z w a n ia p o m p a ty c z n e a p e le i p rz e m iłe za

p ro s z e n ia , z d e c y d o w a łe m się i ja p o je chać na zachód. Z dosyć m a syw n ą w a li

zką, w y ła d o w a n ą n a p itk ie m i ja d łe m , ja k o że n a w e t o p ty m iś c i o s trz e g a li, iż na za ch o d zie w s z y s tk o je st w s p a n ia łe , ale z je d ze nie m n a ra z ie cie ń ko .

B y ło na p rz e m ia n c ie p ło i słonecznie, o ra z d ż d ż y s to i c h ło d n o . Po ja k im ta k im u s ta le n iu p rz e s trz e n i ż y c io w e j z m y m i sąsiadam i, z k tó r y c h je d e n c ią g le m a r t

w ił się d łu g o ś c ią s w y c h nóg a d ru g i c ią gle ro z ta s o w y w a ł się z je d ze nie m , m o g łe m zażyć ro z k o s z y k o n te m p la c ji i o d dać się bez re s z ty p o d z iw o w i n a d f i l m em , ja k i p rz e s u w a ł się w o k n a c h w a gonu. Z ro z le g łe j p rz e s trz e n i, o p ły w a n e j b ia ły m i c h m u ra m i, b ie g ły le s is te w z g ó rza , szm a ra g d ow e łą k i, ta ś m y g ła d k ic h szos o c ie n io n y c h p rz e z sta re d rze w a , rz ę d y m u ro w a n y c h d o m k ó w z c z e rw o n y m i d a c h a m i i b e z m ie rn e , p ła s k ie , fa lu ją c e ż y te m p o la . I t y lk o tu i ó w d z ie c z ło w ie k . K ra j w y lu d n io n y . O k o ło je d nego g o s p o d a rs tw a w z ro k w y s z p e ra ł w ó z d ra b in ia s ty z sianem ach, i rzecz w z ru s z a ją c a — k o n ia za przężonego do w o z u , i c h ło p a w s ło m k o w y m k a p e lu szu. C h ło p in a sze d ł sobie m a z u rs k im czy te ż p o d h a la ń s k im k ro k ie m , co się w y c z u w a na o d le g ło ść, bo to i b u t o d p o w ie d n i i w y m a c h r ę k i i o g ó lne w z ię c ie .

A p ó ź n ie j z n o w u c a ły m i k ilo m e tra m i b e zlu d zie .

P ociąg sapie, g w iżd że , z a trz y m u je się, w y p lu w a je d n y c h a p o ły k a d ru g ic h w ę d ro w c ó w . P rz e w a ż n ie z p le c a k a m i, z to b o ła m i: k o b ie ty , m ę ż c z y ź n i w p e łn y m ry n s z tu n k u „ p io n ie r ó w . W ta r g n ie ta k a g ro m a d k a z z a fra s o w a n y m i o k rz y k a m i, n a w o ły w a n ia m i, ro z m o ś c i się i pcha się d a le j na zachód:

— A s k ą d to B óg p ro w a d z i?

— Z Z akopanego...

— F iu , fiu . D a le k o . I co m y ś lic ie ro b ić ?

— A no tu ju ż m y g o s p o d a rk i w y b r a li i p a p ie r y ^ ą . T y lk o w o js k o n ie puszcza.

— J a k to ?

— P o w ia d a ją , że w y ja d ą , to w te d y c h a łu p y z w o ln ią .

— T ym cza se m p o d ró ż u je c ie ...

— S zu ka m y, m oże coś w o ln ie js z e g o się zn a jd zie . P rz e c ie do ż n iw n ie d a le k o i trz e b a b y się p rz y g o to w a ć . T u lu d z i c a łk ie m m a ło .

„ T u lu d z i c a łk ie m m a ło " — o to t r a g iczn a fo rm u ła naszej rz e c z y w is to ś c i g ospodarczej na z d o b y ty m zachodzie.

N a ła g o d n y , p o fa lo w a n y k ra jo b ra z , na w e s o łe d o m k i u k r y te w gąszczu z ie le n i p ada od te j fo r m u ły p o s ę p n y cień.

P ociąg zajeżdża na sta cje , k tó r e p rz e w a ż n ie są w s p o m n ie n ia m i d a w n ie j is t

n ie ją c y c h s ta c y j. D z iś s te rczą tu w y p a lo ne m u ry lu b le żą b e z ła d n e ru m o w is k a ...

Czasem je d y n ie , i to z rz a d k a , u ra d u je sw y m w id o k ie m ja ka ś o c a la ła s ta c y jk a : w ś ró d k ę p y d rz e w ś w ie c ą c y c z e rw ie n ią dachu b u d yn e k, w y ż w iro w a n e ścieżki, tr a w n ik i, m a łe , n iz iu tk ie p ło tk i, n ie co d z ie c ię c e j w rz a w y i z z a c ie k a w ie n ie m w y c h y lo n e z o k ie n tw a rz e k o b ie t. J a k żeż p ó ź n ie j ra z i, ja k b o le ś n ie d o ty k a p a n o ra m a z d ru z g o ta n y c h , o sm a lo n ych p n i so sn o w ych. L e żą ta m i ta m w z d łu ż i w p o p rz e k , a m ię d z y mimi s z k ie le ty sa

m o c h o d ó w i cz o łg ó w . N ie z m ie rn e p o ła c ie la s ó w d z iw a c z n ie p o w y k rę c a n e , na

gie, m a rtw e , p ra w d z iw e s k a m ie n ie lin y w y g a s ły c h b o jó w ...

Ś w ie tlis ty , w y m y ty deszczem ra n e k w y rz u c a nas z p o c ią g u na b r u k K o s z a li

na. C ic h e w b u k ie ta c h z ie le n i m ia s te c z k o . Po lś n ią c y m k o s tk o w y m b ru k u s k a czą g o łę b ie i ra z p o ra z, p ło s z o n e na

d e jście m b a rd z o rz a d k ic h p rz e c h o d n ió w , z fu r k o te m w z la tu ją p o n a d d a ch y do m ó w , k w ie c ą c na c z y s ty m n ie b ie s re b r

n y m i p la m k a m i. U lic e są p ro s te , g ła d k ie , w y s a d z o n e d rz e w a m i i c o ra z zbiegające się k u w ię k s z y m s k u p is k o m z ie le n i. K a m ie n ic e , je ż e li n a w e t o ty le o ile ca łe , to je d n a k po w ię k s z e j części m a rtw e , bez m ie s z k a ń c ó w . A le ju ż tu i ó w d z ie tr z e p o czą b ia ło - c z e rw o n e c h o rą g w ie : z n a k o s ie d le ń c z y . W czasie m ego p o b y tu p rz y b y w a ło ic h c o ra z w ię c e j. R o s ły te ż w cią g u je d n ej n o cy, ja k g rz y b y po desz

czu, p ie k a rn ie , s k le p y sp o żyw cze , fr y - z je rn ie , rz e ź n ie . M o ż n a b y ło n ie b a w e m k u p ić ju ż w d o w o ln e j ilo ś c i i b ia ły ch le b

•i w ą tro b ia n k ę , m ożna b y ło g o lić się co

d z ie n n ie b e z tło k u i w y c z e k iw a n ia ,

u Boga obroną przed hordami Tata

rów, urastać począłeś, Ty miasto naodrzańskie, w taką samą legendą jak Kraków.

Ale już oto zapada na Twą du

szą Germania, wielka i cesarska, za

chłanna. Każdy nowy dzień jak ka

mień układa sią na polskości miasta.

Każdy nowy człowiek jak zbójca wydziera ci polskość. Każdy nowy przepis i każde prawo jest przeciw polskości. Sypią sią lata, nawarstwia

ją sią niemczyzną umysły i serca po zostałych Wrocławian.

A przecież jeszcze w wieku XV...

Słyszą Ciebie w dzwonach i podzi

wiam w iluminacji, gdy król polski zawiera pokój toruński, mocą które

go odzyskujemy Pomorze. Radość Królestwa Polskiego jest Twoją ra

dością. Lud wrocławski zanosi mo

dły dziąkczynne w świątyniach i u- rządza manifestacje. „Wratislawien- sis tamen popułus et ciuitas au mediocrem Udem, gratitudinem e deuotionem in Regem et Regnum o loniae tunc monstrauit... łaudes Uo mino per singulas aedas sacras a

clamore cum pulsu campanarum ce- ciriit, et in noctem seąuentem igni- bus extructis, freąuentius effusa.lae- titia gaudioąue carmina iubilauit

).

T łukła sią w Tobie polska dusza, Wrocławiu, nawet wtedy gdy znaj

dowałeś sią na samym dnie niem

czyzny. Straszyłeś polskością jak kopalniany Skarbnik. Czasem wydo

stawały sią ogniki Twej polskiej du

szy na powierzchnią i wtenczas w i

dzieli Niemcy drukujące sią tu książ

ki polskie, widzieli niebezpieczne po

ruszenie w pospólstwie na przedmie

ściach Wrocławia, w czasach gdy ułani polscy z armii Napoleona zato żyli tu kwaterą, widzieli nauczycieli i profesorów wykładających w szko

łach po polsku i słyszeli polskie pie

śni w kościele św. Klemensa i w sw.

Krzyżu.

. . ' ,

Polska Zachodnia : tygodnik : organ P.Z.Z., 1945.08.05 nr 1

i liklłittka ;

% %

A

mm mmm

T A jtło o tU J i,- ć r r ą a * L

„Polska Zachodnia“, której pierwszy numer oddajemy w rące Czytelników, ma zapełnić poważną luką, jaką od­