N r . 4 7 W a k la d e g a - u z w a r te k y Z s k w ie t n ia 1 9 3 1 r. R o k I II ,
G a ze ta W ą b rze s k ą
O r g a n K a to lic k o -N a r o d o w y
P r z e d p ł a t a : m ie s ię c z n ie w y n o s i z ł 1 ,5 0 z d o s ta w ę p o c z t o w ą z ł 1 .6 9 , z o d n o s z e n ie m w d o m p r z e z s p e c ja ln y c h p o s ła ń c ó w z ł 1 ,7 5 . C e n a e g z e m p la rz a p o je d y ń c z e g o w y n o s i g r 1 5 .
OliMl Ifzi razi imMiM: na lutoreh. marina l siM
T e le fo n n r . 6 9 .
IM Ml l MIM: umrziliD, ii. Mililsla 1.
O g ło s z e n ia : w ie r s z m lim . n a s tr o n ie 7 4 a m .g r 1 0 , n a s tr o n ie 4 -ła m o w e j z a te k s te m g r 3 0 . w te k ś c ie g r 5 0 , n a I s tr. g r 7 5 . P r z y p o w tó r z e n ia c h u d z ie la s ię r a b a tu . D la z a g ra n ic y S O 0 ^ n a d w y ż k i.
B ó g i O jc z y z n a ! W je d n o ś c i s iła !
S a n a c ja a re fo rm a
u s tro ju .WVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
e r o k r e s ie , k i e d y s p r a w a b r z e s k a b y ł a ż y w o w c a łe j P o ls c e o m a w i a n a , s a n a c j a u s i ło w a ł a o d w r ó c ić o d te j s p r a
wy o p i n j ę p u b l i c z n ą i z a ją ć j ą z a g a d n i e n i e m z m ia n y k o n s t y t u c j i. P r a s a s a n a c y jn a p i s a ł a w te d y , ż e s p r a w a u s t r o j u j e s t j e d y n i e w a ż n ą w P o ls c e , a w s z y s t k i e i n n e k w e s tje , j a k B r z e ś ć i p r z e s i le n i e g o s p o d a r c z e , to d r o b ia z g i, s z c z e g ó lik i.
Z w r ó c iliś m y n a tę t a k t y k ę s a n a c j i
w n a s z e m p i ś m i e u w a g ę i t w i e r d z i l i ś m y , ż e j e s t to t y l k o m a n e w r m a j ą c y n a c e lu o d w r ó c e n ie u w a g i s p o łe c z e ń s t w a o d i n n y c h s p r a w . W y r a ż a l i ś m y w te d y p r z e k o n a n i e , ż e s f e r y r z ą d z ą c e n i e m a j ą p r o g r a m u w s p r a w i e z m ia n y u s tr o j u , ż e w s a n a c ji n i e m a j e d n o l it e j
w t e j s p r a w i e o p i n j i i ż e n a s e r jo w s f e r a c h d e c y d u j ą c y c h n i k t o te r n n ie m y ś li.
D z iś o k a z u j e s ię , ż e m i e l i ś m y r a c ję . W p r a w d z i e p r o j e k t n o w e j k o n s t y t u c j i z o s ta ł d o S e j m u w n ie s io n y , a l e s e s j ę s e jm o w ą p o ś p i e s z n ie z a m k n i ę t o
i j a k o ś n i c n i e s ły c h a ć o z w o ła n iu s e s j i n a d z w y c z a j n e j , k t ó r a z a j ę ła b y s ię s p r a w ą k o n s t y t u c j i . Z n a c z y to , ż e c o n a j m n i e j d o l i s t o p a d a p r o j e k t z m ia n y k o n s ty t u c j i b ę d z ie s p o c z y w a ł w k a n c e l a r ia c h s e jm o w y c h .
S ą j e d n a k w s a n a c j i l u d z i e n ie lic z n i w p r a w d z ie , k t ó r z y z d a w n e g o ( p r z e d m a jo w e g o ) p r z y z w y c z a j e n ia m u s z ą m y ś le ć . C i l u d z i e n i e m o g ą z r o z u m ie ć s t a n o w i s k a r z ą d u p o w s ta ł e g o z p r z e w r o t u w o b e c z m i a n y u s t r o ju , a n i e m a ją c o d w a g i te g o r z ą d u k r y t y k o w a ć , u - s i ł u j ą w s p o s ó b „ n a u k o w y 11 w y t ł u m a c z y ć b e z c z y n n o ś ć r z ą d u w t y m z a k r e s ie , w k t ó r y m e n e r g i c z n a d z i a ł a l n o ś ć m o g ła b y b y ć j e d y n e m u s p r a w ie d l i w i e n ie m k r w a w e g o p r z e w r o t u m a jo w e g o z p r z e d p i ę c i u l a t .
D o t a k i c h l u d z i n a le ż y p r o f e s o r w y d z i a ł u p r a w n e g o U n i w e r s y t e t u J a g i e l
lo ń s k ie g o i n a c z e l n y r e d a k t o r k o n s e r - w a t y w n o - s a n a c y j n e g o k r a k o w s k i e g o
„ C z a s u“ p . S t a n i s ł a w E s tr e i c h e r . P r o f . E s t r e i c h e r u m i e ś c i ł a r t y k u ł p . t „ P r z e b u d o w a u s t f o ju , a n ie r e w iz j a k o n s t y t u c j i " .
A r t y k u ł t e n a u t o r n a w ią z u j e d o d z ie s ię c io le c ia f o r m a l n i e o b o w i ą z u j ą c e j k o n s t y t u c j i , k t ó r e m i n ę ło w m a r c u b ie ż ą c e g o r o k u . D z i e s i ą t a r o c z n ic a , s t w i e r d z a a u to r , p r z e m i n ę ł a w z u p e ł
n e j c ic h o ś c i. D a le j w s k a z u j e n a w a d y k o n s t y t u c j i 1 9 2 1 r o k u , p o d k r e ś l a , ż e n a ś l a d o w a ła o n a z b y t n ie w o ln ic z o w z o r y o b c e , ż e b y ł a s k u t k i e m n ie z d r o w e g o k o m p r o m i s u .
K o n s ty t u c j a m a r c o w a o d r a z u s p o t
k a ł a s ię z k r y t y k ą . M a s z y n a p a ń s t w o
wa w l a t a c h 1 9 2 1—1 9 2 6 — t w i e r d z i p . E s tr e i c h e r — f u n k c j o n o w a ł a c o r a z to n ie d o łę ż n ie j. N a w i a s e m m ó w ią c , je ż e l i s ię t w ie r d z i, ż e m a s z y n a p a ń s t w o w a f u n k c j o n o w a ła n i e d o ł ę ż n i e t y l k o d o r o k u 1 9 2 8 , t o n a le ż a ło b y p r z e k o n a ć c z y t e ln i k a , ż e t a s a m a m a s z y n a p o r o k u 1 9 2 6 f u n k c j o n u j e s p r a w n ie . T a k d a l e k o j e d n a k p r o f . E s t r e i c h e r n i e p o s u w a s ię , p is z e d a le j, ż e P o l s k a o d c z u w a ł a p o tr z e b ę a u t o r y t e tu i ż e p o s t a w i e n i e
„ a u to r y t e t u " o d b y ło s ię w s p o s ó b p a to lo g ic z n y , b o p r z e z z a m a c h m a jo w y w r o k u 1 9 2 6 .
T u p . p r o f e s o r d o c h o d z i d o i s to t y
rzeczy i p is z e :
— „ P o w s z e c h n ą b y ł a n a d z ie j a , ż e
w c i ą g u k r ó t k ie g o c z a s u s k ł o n i o n S e jm , a b y p r z y s t ą p i ł d o r e w iz j i k o n s t y t u c j i i p r z e p r o w a d z ił tę r e w i z j ę w d u c h u w z m o c n i e n i a w ła d z y n a c z e l
n e j w p a ń s tw i e .
N a d z i e ja t a j e d n a k ż e z a w io d ła .
Rząd m a r s z a ł k a P i ł s u d s k i e g o n i e z a p a l ił s ię w c a le d o t e j m y ś l i ; z a r ó w
no w r . 1 9 2 6 j a k i p ó ź n ie j n i e o k a z a ł d o n i e j w ie lk ie j o c h o ty ; a b y ł o to
tern d z iw n ie js z e , ż e w ł a ś n i e d r u g i p o u c h w a le n i u k o n s ty t u c j i S e jm , a m i a
nowicie obrany w r. 1928, był z usta-
R u c h k o io n iz s c y jn y n a p o g ra n ic zu w s c h o d n ie m R ze s zy .
N ie m c y w z m a c n ia ją s w o je ż y w io ły n a r o d o w o -p o H ty c z n e , a u n a s ?
Z P iły d o n o s z ą , ż e w z w ią z k u z p r o g r a m e m p o m o c y d la w s c h o d u i p r z e w id z ia . n e m i w n im f u n d u s z a m i n a c e le k o lo n iz a c ji, o d b y w a ją s ię o b e c n ie p r z y g o to w a w c z e p r a c e w k ie r u n k u p e w n e g o z r e o r g a n iz o w a n ia a k c ji o s a d n ic z e j. J e s t p r z e w id z ia n e o b n iż e n ie k o s z tó w b u d y n k ó w i c e n y z ie m i ja k r ó w n ie ż r e n ty r o c z n e j, p ła c o n e j p r z e z o s a d n ik ó w . S z c z e g ó ln ie in te n s y w n a a k c ja m a b y ć p r o w a d z o n a n a w s c h o d n ie m P o r n o r z u p r u s k ie m , g d z ie c e n a o s a d m a w y n o s ić m a k s y m a ln ie 1 3 0 0 0 m a re k , a z a lic z k a
Ł is zc zirń s k i s k a z a n y n a p ó ł ro k u o b o s trz o n e g o w ie z ie n ia .
K a r? ju ż o d b y ł, a !e t e r a z s ą d w R ó w n e m d o m a g a s ię J e g o w y d a n ia .
Z e L w o w a d o n o s z ą , ż e o p ó łn o c y (w n o c z p o n ie d z ia łk u n a w to re k 2 1 k w ie tn ia z a p a d l ta m w s ą d z ie p rz y się g ły c h w y ro k w p ro c e s ie b . p o s ła „ U n d o” L i s z c z y ń - s k i e g o , b . w ię ź n ia b rz e sk ie g o .
O s k a rż o n y s k a z a n y z o s ta ł n a 6 m ie ś, c ię ż k ie g o w ię z ie n ia z tw a rd e m ło ż e m i o d o s o b n io n y m a re s z te m d w u d z ie s to c z te ro g o d z in n y m ra z n a m ie sią c . L isz c z y ń s k ie m u z a lic z o n o a re s z t ś le d c z y , k tó ry o d b y ł w w ię
D ru zg o c zą c ą k ie s k a w a rc h o łó w s a n a c y jn y c h .
Z ja z d o k r ę g o w y P o w s ta ń c ó w i W o ja k ó w w C h o jn ic a c h . - U c ie c z k a s a n a to r ó w z e s a li p o s ie d z e ń z „ c z e r w o n y m h r a b ią "
n a c z e le . C h o j n i c e , 1 9 .4 .
W n ie d z ie lę , 1 9 b m : o d b y ł s ię w C h o jn i
c a c h w a ln y z ja z d d e le g a tó w T o w a rz y s tw a P o w s ta ń c ó w i W o ja k ó w o k rę g u s t a r o g a r d z k i e g o . Z ja z d b y ł n a d e r lic z n ie o b e s ła n y i z e b ra ł 7 4 d e le g a tó w . I m p o n u ją c y m p o c h o d e m z o r k ie s tr ą n a c z e le , ru s z y li d e le g a c i d o k o ś c io ła fa rn e g o , g d z ie k s . G o - łu ń s k i o d p ra w ił n a in te n c ję z ja z d u u ro c z y s tą m s z ę ś w . P o m s z y ś w . z e b ra li s ię d e le g a c i n a w ie lk ie j s a li h o te lu C e n tra ln e g o . Z ja z d z a sz c z y c ili s w ą o b e c n o ś c ią re p re z e n ta n c i D . O . K . V III. p . g e n e ra ł P a s ła w s k i, „ c z e rw o n y h r a b ia ” p . p u łk . M ie lż y ń s k i, s ta ro s to w ie : d r. Z a le s k i — C h o jn ic e i O r- n a s s — S ę p ó ln o , b u r m is tr z m ia sta C h o jn ic p d r. S o b i e ra je ż y k , o fic e ro w ie P . W . i W . F . o ra z p r a s a p o m o rs k a
Z ja z d z a g a ił p re z e s o k rę g o w y p . P rą - d z y ń s k i. N a w s tę p ie u c z c z o n o p a m ię ć z m a r le g o p re z e s a o b w o d u c h o jn ic k ie g o ś p . A . S ta n d e ry i in n y c h p rz e z p o w s ta n ie z m ie js c . P o o d c z y ta n iu p o rz ą d k u o b ra d , p r e z e s ro z p o c z y n a p rz e m ó w ie n ie , n ie p y ta ją c d e le g a tó w c z y z g a d z a ją s ię n a o d c z y ta n y p o rz ą d e k o b ra d . P rz e m ó w ie n ie p rz e ry w a p re z e s o b w o d u T c z e w p . M ą d z ie le w s k i, z g ła s z a ją c w n io se k o o b ra d o w a n ie w m y ś l s ta -
w y p o w o ła n y d o te g o , a b y d o r e w i
z ji k o n s ty tu c ji p r z y s tą p ić . R z ą d w o b e c te g o S e jm u z a c h o w a ł s ta n o w is k o b ie r n e i z w ła s n y m p r o je k te m k o n s ty tu c ji n ie w y s tą p ił. P o z w o lił w p r a w d z ie , ż e B lo k B e z p a r ty jn y s ta r a ł s ię g o w te r n w y rę c z y ć , a le k ie d y p r o je k t B lo k u , ja k s ię m o ż n a b y ło z g ó ry s p o d z ie w a ć , n ie z n a la z ł w iz b ie w ię k s z o ś c i, to w ó w c z a s r z ą d p a trz a ł z u p e łn ie o b o ję tn ie , g d y r e s z ta s tr o n n ic tw z m a g a ła s ię z e s o b ą w k o m is ji k o n s ty tu c y jn e j n a d s k le c e n ie m ja k ie g o ś k o m p ro m is o w e g o p r o je k tu , z le p io n e g o n ie u d o ln ie i n ie f o rtu n n ie z p o s tu la tó w r ó ż n y c h s tro n n ic tw " . —
A w ię c r z ą d P iłs u d s k ie g o , ja k s tw ie r d z a p r o f e s o r s a n a c y jn y n ie z a p a lił s ię w r o k u 1 9 2 6 d o m y ś li r e w iz ji k o n s ty tu c ji i p ó ź n ie j ju ż p o z ło ż e n iu p r z e z B e -B e p r o je k tu n ie o k a z a ł d o
n a jw y ź e j 1 0 p ro c e n t c e n y k u p n a .
W ro k u 1 9 3 1 m a b y ć ro z p a rc e lo w a n e 5 m a ją tk ó w z ie m s k ic h w p o w . L ę b o rk , a 2 w p o w ie c ie B y tó w . C z y n n ik i n ie m ie c k ie p o d k r e śla ją s ta le n a ro d o w o - p o lity c z n y c h a r a k te r o s a d n ic tw a w „ z a g ro ż o n y c h ” p ro w in c ja c h w s c h o d n ic h , g d z ie n ie m ie c c y o - s a d n ic y m a ją s ta ć s ię „ w a łe m o c h ro n n y m ” p rz e c iw ’ p o lsk o ś c i.
(N ie m c y w z m a c n ia ją ż y w io ły n a ro d o w o p o lity c z n e , u n a s je s ię z w a lc z a i u s iłu je o s ła b ić .)
z ie n ia c h w B rz e ś c iu n a d B u g ie m i w e L w o w ie .
N a s k u te k te g o b . p o s e ł p o w in ie n b y ł z n a le ź ć s ię o d r a z u n a w o ln o śc i. N ie z w o l
n io n o g o je d n a k , a lb o w ie m s ą d w R ó w n e m z a ż ą d a ł w y d a n ia g o , w o b e c c z e g o L i- s z c z y ń sk ie g o p o z o sta w io n o w w ię z ie n iu . W e w to re k 2 1 b m . b ę d z ie o n o d s ta w io n y z L w o w a d o R ó w n e g o i w y d a n y s ą d o w i m ie js c o w e m u .
re g o s ta tu tu . W n io s k u te g o n ie p o d d a ł p r e z e s p o d g ło s o w a n ie . N a s a li ro z le g ły s ię lic z n e g ło sy : d y k ta tu r a ! W d a ls z y m c ią g u z g ła s z a w n io se k d e le g a t o b w o d u C h o jn ic e , p re z e s p la c ó w k i c h o jn ic k ie j p . P a w ło w ic z , b y n a p o rz ą d e k o b ra d z ja z d u s ta w ić w y b ó r n o w e g o z a rz ą d u o k rę g o w e g o . I te g o w n io s k u n ie p o d d a n o p o d g ło s o w a n ie m im o p ro te s tu p ra w ie w s z y stk ic h d e le g a tó w .
J a k o n a s tę p n y p rz e m a w ia ł p . g e n e ra ł P a s ła w sk i ż e m ło d z ie ż p ó j d z ie d o „ S t r z e l
c a” , a s ta rs i u tw o rz ą r e z e r w ę .
Z k o le i p rz y s tą p io n o d o w y b o ru m a r s z a ł
k a . S a n a c ja w y s u n ę ła „ c z e rw o n e g o h r a b ie g o " p . M ie lż y ń s k ie g o . W ię k s z o ś ć o lb rz y m ia w y s u n ę ła p re z e s a o b w o d u C h o jn ic e p . K o w a ls k ie g o . W te rn m ie js c u p . p o s e ł M a tło s z p rz y p o m in a z g ło s z o n e w n io s k i o z m ia n ę p o rz ą d k u o b ra d . W n io s k ó w n ie p o d d a n o g ło s o w a n iu , m im o d o m a g a ń w s z y stk ic h d e le g a tó w .
P . M ie lż y ń sk i w id z ą c ta k o lb rz y m i p ro - s te s t p rz e c iw je g o k a n d y d a tu r z e , u w a ż a ł z a s to s o w n e s ię w y c o fa ć , w y s u w a ją c k a n d y d a tu r ę p . J a n k o w sk ie g o z G d a ń s k a .
G ło s o w a n ie d a ło w y n ik n a d z w y c z a jn y . I K a n d y d a tu r a p . K o w a ls k ie g o p rz e s z ła o l-
| b rz y m ią w ię k sz o ś c ią g ło só w .
z m ia n y „ w ie lk ie j o c h o ty " i n a d y m is ję p o z o s ta ł o b o ję tn y .
N a c z e ln y r e d a k to r „ C z a su " m u s i z n a le ź ć d la ta k ie g o z a c h o w a n ia s ię r z ą d u P iłs u d s k ie g o lo g ic z n e w y tłu m a c z e n ie i d o c h o d z i d o w n io s k u , ż e r z ą d b y ł p r z e k o n a n y , iż k o n s ty tu c ja je s t z ła i ż e s ię je j n ie d a p o p r a w ić w d r o d z e r e w iz ji, ty lk o tr z e b a g r u n to w n ie p r z e b u d o w a ć u s tró j.
D z iś, z d a n ie m p ro f. E s tr e ic h e r a , r z ą d d ą ż y d o p r z e b u d o w y u s tr o ju i w ty m k ie r u n k u u r a b ia o p in ję . J a k u r a b ia , o tern p . E s tr e ic h e r p is z e :
— „ U r a b ia ją z a ś w ła ś c iw e m i m u ś r o d k a m i, z p o m ię d z y k tó r y c h je d n e b u d z ą w ie lk ą k r y ty k ę i w y w o łu ją g w a łto w n e p r o te s ty , a in n e n a le ż ą d o r z ę d u p o w s z e c h n ie p r z y ję ty c h , p o ż ą d a n y c h i p r o w a d z ą c y c h d o c e
lu".
N a s tę p n ie p rz e m a w ia ł p . g e n e ra ł P a s ła w sk i i p . S ła w o sz e w sk i z P e lp lin a , k tó ry w o d p o w ie d z i p . g e n e ra ło w i p o w ie d z ia ł ż e ju ż 1 9 2 0 ro k u p o w s ta ń c y s ta w a li d o a - p e lu , g d y b o ls z e w ik p o d c h o d z ił p o d s e rc e P o lsk i, a g d y w W a rs z a w ie to c z y ł s ię b ó j b ra to b ó jc z y , to p o w s ta ń c y i w o ja c y b r o n i
li g ra n ic z a c h o d n ic h , g d y ż b y ła o b a w a , b y w ró g n ie n a p a d ł n a n a s z e P o m o rz e . W s z y s c y d e le g a c i s tw ie rd z a li w s w y c h p rz e m ó w ie n ia c h , ż e b e z w o jsk a p iln o w a li P o m o rz a , a o b o w ią z k i s w o je w z g lę d e m O jc z y z n y s p e łn ią ró w n ie z o rg a n iz a c ja m i im n ie z n a - n e m i.
P o g o rą c e j d y s k u s ji o d b y ło s ię g ło so w a n ie n a d w n io s k ie m p . M a tlo s z a , k tó ry p rz e s z e d ł w ię k s z o ś c ią g ło s ó w . T e ra z s a n a c ja w y w o ła ła z a m ę t, a p o d c z a s g d y d e le g a c i b ro n ili p ra w n o ś c i g ło s o w a n ia , p a d ł ro z k a z
„ c z e rw o n e g o h ra b ie g o " , b y d e le g a c i, k tó rz y s ą z a s ta tu te m , o p u ś c ili s a lę .
I c ó ż s ię o k a z a ło ? P rz e d s ta w ic ie le w ła d z w o js k o w y c h i c y w iln y c h o p u ś c ili z k ilk o m a d e le g a ta m i s a lę o b ra d . M a rsz a łe k s y tu a c ję o p a n o w a ł. N a s a li p o z o sta ło 4 1 d e le g a tó w n a o g ó ln ę lic z b ę 7 4 . U c h w a lo n o w n io se k o d rz u c a ją c y n o w y s ta tu t u c h w a lo n y w G ru d z ią d z u i p rz y s tą p io n o d o w y b o ru n o w e g o z a rz ą d u o k rę g o w e g o .
P re z e s e m w y b ra n o je d n o g ło ś n ie p . F r y d ry c h a z e S k ó rc z a , w ic e p re z e s e m p . M ą - d z ie le w s k ie g o z T c z e w a , s e k re ta rz e m p . Pg k o rn ie w s k ie g o z e S ta ro g a rd u , s k a r b n ik ie m p . B ą c z k o w sk ie g o z e S ta r o g a r d u i k o m e n d a n te m p . S ła w o s z e w s k ie g o z P e lp lin a .
M im o , ż e d a ls z e o b ra d y p ro w a d z o n e b y * * ły s p o k o jn ie , p o lic ja u s iło w a ła z ja z d ro z w ią z a ć . P o d o k o n a n y m w y b o rz e , d e le g a c i o d ś p ie w a li „ R o tę " , p o c z e m p re z e s p . F r y d ry c h s o lw o w a ł z ja z d h a s łe m „ W o ln o ś ć !!*'
U p o s a ż e n ie P r e z y d e n t a . R z p lit e j.
W a r s z a w a , 2 0 . 4 . P A T .
P a n P r e z y d e n t R z e c z y p o s p o lite j P o ls k ie j w z w ią z k u z o g ó ln ą r e d u k c ją p o b o ró w u r z ę d n ic z y c h z a r z ą d z ił, b y p o b ie r a n e p rz e z n ie g o u p o s a ż e n ie z o s ta ło z m n ie js z o n e o 1 5 p ro c , p o c z ą w s z y o d d n ia 1 -g o m a ja 1 9 3 1 r .
O d r e d . U p o s a ż e n ie P r e z y d e n ta R z p lite j w y n o s i 2 5 :0 0 0 z ł. m ie s ię c z n ie . 1 5 p ro c , o d te g o s ta n o w i 3 7 5 0 z ł. O ty le m n ie j o tr z y m a p . P r e z y d e n t I g n a c y M o ś c ic k i p o c z y n a ją c o d 1 m a ja , c z y li 2 1 2 5 0 z ł. O p ró c z te g o is tn ie je s p e c ja l
n y f u n d u s z „ d o r o z p o r z ą d z e n ia P r e z y d e n ta " w y n o s z ą c y 5 0 0 0 z ł. m ie się c z n ie .
A k a d e m ic y w a r s z a w s c y w s p r a w ie g d a ń s k ie j.
• M ło d z ie ż a k a d e m ic k a s to lic y n a w ie c u , o d b y ty m w p o n ie d z ia łe k w s a li T o w . H ig je n ic z n e g o , u c h w a liła o s tr y p r o te s t p r z e c iw k o n a p a d o m n a o b y w a te li p o ls k ic h w G d a ń s k u i k ła m liw y m m e to d o m s e n a tu g d a ń s k ie g o , tu d z ie ż z a k u s o m n ie m ie c k im n a G d a ń s k , w z y w a ją c s p o łe c z e ń s tw o p o ls k ie d o b o jk o tu u z d r o w is k i k ą p ie lis k g d a ń s k ic h , r z ą d d o a k c ji w o b r o n ie ż y c ia i m ie n ia o b y w a te li p o ls k ic h n a te r e n ie W o ln e g o M ia s ta , a L ig ę N a r o d ó w — ja k o m a n - d a ta r ju s z a w G d a ń s k u — d o s p e łn ie n ia je j o b o w ią z k ó w w s to s u n k u d o P o ls k i.
Że r z ą d o b e c n y „ w ła śc iw y c h m u ś r o d k ó w " u ż y w a to w ie m y d o b rz e , je d n a k n ie w ie rz y m y , ż e b y to u r a b ia n ie m ia ło n a c e lu p r z y g o to w a n ie g r u n tu d o p r z e b u d o w y u s tr o ju .
P r o f. E s tr e ic h e r z d a je s ię z a p o m i
n a , ż e n a n ic in n e g o , ja k n a p r o je k t B e -B e s a n a c ja w z a k r e s ie z m ia n y k o n s ty tu c ji n ie z d o b y ła s ię . Ż e b y p r z e b u d o w y w a ć u s tr ó j, tr z e b a p r z e d e w s z y s t- k ie m w ie d z ie ć w ja k im k ie r u n k u m a iś ć p r z e b u d o w a , a te g o w s a n a c ji n ik t n ie w ie . P o d o b n o k to ś n a M a d e r z e n a d te m i s p r a w a m i p r a c o w a ł, w y n ik i s ę je d n a k n ie z n a n e .
N a p o d s ta w ie te g o , c o w ie m y d o ty c h c z a s , je s te ś m y p r z e k o n a n i, ż e s a n a c ja a n i p r o g r a m u w z a k r e s ie u s tr o jo w y m , a n i n a w e t c h ę c i p rz e b u d o w y u s tr o ju n ie m a T o c o p is a ł o r g a n k r a k o w s k ic h k o n s e rw a ty s tó w — to ty lk t
dowolne k o m b in a c je
str. & GAZETA WĄBRZESKA — oxwartefc, dnia 23 kwietnia 193!
Zajście w sadzie.VUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
W a r s z a w s k i s a d o k r ę g o w y s k a z a ł
w p o n i e d z i a ł e k b a n d y t ę S t a n is ł a w a M a r o n a n a 3 l a t a w i ę z i e n i a . W c h w i l i ,
gdy p r z e w o d n i c z ą c y t r y b u n a ł u o g ł o s i ł s e n t e n c j ę w y r o k u , m a t k a i ż o n a o s k a r - E o n e g o z a c z ę ł y g ł o ś n o s z l o c h a ć , c o t a k z d e n e r w o w a ło M a r o n a , ż e z e r w a ł s i ę z ł a w y o s k a r ż o n y c h , p r z e s k o c z y ł p r z e z b a r je r ę , p o r w a ł z e s t o ł u s ę d z io w s k i e g o c i ę ż k i k r u c y f i k s i r z u c i ł g o w g ł o w ę p r o k u r a t o r o w i .
P r o k u r a t o r u c h y l i ł s i ę o d c i o s u , a b a n d y t ę o b e z w ł a d n i l i p o l i c j a n c i .
Proces gen. Jaźwińskiego.
W p o n i e d z i a łe k 2 0 b m . o g o d z . 1 0 r a n o w w o j s k o w y m s ą d z ie o k r ę g o w y m w W a r s z a w i e r o z p o c z ą ł s i ę p r o c e s p r z e c i w k o g e n e r a ł o w i w s t a n i e s p o c z y n k u p . B o l e s ł a w o
wi J a ź w i ń s k i e m u , b . s z e f o w i W o j s k o w e g o I n s ty t u tu G e o g r a f i c z n e g o , o s k a r ż o n e m u o z a n i e d b a n i e d o z o r u n a d p o d w ł a d n y m i i z a n i e c h a n i e d o n i e s ie n i a o c z y n a c h k a r y g o d n y c h s w y c h p o d w ł a d n y c h o d p o w i e d n im w ł a d z o m o r a z n a d u ż y c ie w ł a d z y p r z e z p r z e k r o c z e n i e p r a w a k a r a n i a . P r o c e s p o t r w a p r a w d o p o d o b n ie o k o ło 2 t y g o d n i .
Podwyżka komornego.
N a n a j b l i ż s z e m p o s i e d z e n i u k o m i te t u e k io a io m ic z n e g o r a d y m i n i s t r ó w b ę d z i e r o z p a t r y w a n y n o w y p r o j e k t p o d w y ż k i k o m o r n e g o , o p r a c o w a n y p r z e z m i n . gen. N o r w id - N e u g e b a u e r a .
Nieudany spisek.
W K a t o w ic a c h k o m u n i ś c i z a m i e r z a l i p o r w a ć i u p r o w a d z ić z s a l i s ą d o
wej ( w c z a s i e p r o c e s u ) b . p o s ł a J ó z e f a W i e c z o r k a . J e d e n z e s p i s k o w c ó w z d r a d z i ł t e n p l a n p o l i c j i , w o b e c c z e g o u - c i e c z k a z o s t a ła u d a r e m n i o n a .
Trzy ofiary katastrofy moto
cyklowej.
W n o c y z s o b o ty n a n i e d z i e l ę w y d a r z y ł a s i ę w e L w o w i e s t r a s z n a k a t a s t r o f a m o t o c y k l o w a . M o t o c y k l w o j
s k o w y , s t a n o w ią c y w ł a s n o ś ć 6 d y w iz j o n u a r t y l e r j i p r z e c iw l o t n i c z e j , p r o w a d z o n y p r z e z p o d o f i c e r a , w k t ó r y m t o m o t o c y k l u z n a j d o w a ł s i ę p o n a d t o k a p i t a n 6 p . I o t a . R o b o t y c k i i s i e r ż a n t p u ł k u , c h c ą c w y m i n ą ć s k r ę c a j ą c y d o r e m i z y w ó z t r a m w a j o w y , u d e r z y ł w p r z y d r ó ż n y s ł u p ż e l a z n y . K p t . R o b o t y c k i d o z n a ł p ę k n i ę c i a c z a s z k i i p o n i ó s ł ś m i e r ć n a m i e j s c u . D w a j p o d o f i c e r o w i e o d n i e ś l i p o w a ż n e p o r a n i e n i a i z o s t a l i o d w i e z i e n i d o s z p it a l a . .
* Bociany wyginęły...
G o s p o d a r z e z w i o s e k p o d K o ś c i e r z y n ą d o n o s z ą , i ż z p o w o d u p a n u ją c y c h t u o s t a t n i o c h ł o d ó w i z a w i e i ś n i e ż n y c h w y g i n ę ł y w p o w i e c i e k o - ś c i e r s k i m p r a w i e w s z y s t k i e b o c i a n y .
Bezpieczeństwo w stolicy.
P r a s a s t o ł e c z n a d o n o s i , ż e w n i e d z i e l ę d o k o n a n o z u c h w a ł e g o w ł a m a n ia d o s k l e p u j u b i le r s k i e g o G e s s e n a p r z y u l i c y S e n a t o r s k i e j 1 1 . S z k o d y o b l i c z o n e s ą n a 1 5 .0 0 0 z ł.
Zgon artystki polskiej w Biało- grodzie.
D o n o s z ą z B i a ł o g r o d u : Z m a r ł a t u p r i m a b a l e r i n a O p e r y K r ó l e w s k i e j w B i a ł o g r o d z ie , P o l k a E l e o n o r a D o b ie c - k a . W p o g r z e b i e w z ią ł u d z i a ł c a ł y ś w ia t a r t y s t y c z n y i t e a t r a ln y s t o l i c y . P r a s a b i a ł o g r o d z k a p o ś w i ę c i ł a n a s z e j r o d a c z c e b a r d z o s e r d e c z n e a r t y k u ł y .
Zbytnia podejrzliwość niemiecka.
Aresztowanie konsula i kilku oficerów francuskich w Kró
lewcu.
Z K r ó l e w c a d o n o s z ą , ż e a r e s z to w a n o
tam k o n s u l a f r a n c u s k ie g o d e F a g u e t w t o w a r z y s tw i e t r z e c h o f i c e r ó w f r a n c u s k i c h — p u ł k o w n i k a K o e l ta , k a p i t a n a d e M i e r r y i m a jo r a d e R a c h e . K p t. d e M i e r r y j e s t c z ło n k i e m a m b a s a d y f r a n c u s k i e j w B e r l i n i e .
J a k s t w i e r d z a w y d a n y w z w i ą z k u z t e m z a j ś c ie m k o m u n i k a t u r z ę d o w y o f i c e r o w i e f r a n c u s c y w r a c a l i z p o d r ó ż y z o k o l i c y G u m b i n n e n i p r z y g l ą d a l i s ię ć w i c z e n i o m o d d z i a ł ó w w k o s z a r a c h . O f i c e r o w ie d o k o n a l i
Apanaże królewskie na walkę z bezrobociem.
Rewolucyjny rząd hiszpański nie będzie zaciągał długów za
granicznych. - S miljonów pesetów apanaży królewskich na bezrobotnych w Andaluzji.
M a d r y t , 2 1 . 4 . R a d j o .
Z M a d r y t u d o n o s z ą , ż e w r z ą d z i e r e p u b l i k a ń s k i m H i s z p a n j i p a n u j e c h ę ć p r z e p r o w a d z e n i a w y b o r ó w d o k o n s t y
t u a n t y w p i e r w s z e j p o ł o w i e m a j a b r . R z ą d r o z w a ż a p o n a d t o s p r a w ę m o ż l i w o ś c i o g ł o s z e n i a t a j n e g o u k ł a d u , z a w a r t e g o m i ę d z y M u s s o l i n i m i P r i m o d e R i v e r ą . K o ł a l e w i c o w e d o m a g a j ą s i ę o g ł o s z e n i a t e g o u k ł a d u , k t ó r e g o i s t n i e n i u M u s s o l i n i k i l k a k r o t n ie z a p r z e c z a ł .
M i n i s t e r f i n a n s ó w u d z ie l i ł w c z o r a j o b s z e r n ie j s z e g o w y w i a d u , w k t ó r y m p r z e d e w s z y s t k i e m z a p o w i e d z i a ł e n e r g i c z n e z a r z ą d z e n i a w s p r a w i e u c i e c z k i k a p i t a ł ó w . K a p i ta l is t o m , k t ó r z y k a p i t a ł y s w e w y w i e ź l i z a g r a n i c ę d a j e s i ę t r z y t y g o d n i e c z a s u , a b y s p r o w a d z i l i j e z p o w r o t e m d o k r a ju ; p o t y m t e r m i n i e r z ą d z a b i e r z e s i ę d o n i c h e n e r g i c z n i e j . O s o b y , p r z y ł a p a n e w p r z y s z ł o ś c i n a w y w o z i e k a p i t a ł ó w z a g r a n ic ę , b ę d ą
Ren i Wisła,
to rzeki, od których zależy los Europy.
M o n a c h i j s k o - W i e d e ń f i k i t y g o d n i k k a t o l i c k i „ D a s N e u e R e i c h “ z 1 8 b m . w a r t y k u le p o d p o w y ż s z y m t y t u ł e m s łu s z n i e
z a u w a ż a , ż e w d ą ż e n i a c h k u z a p e w n i e n i u p o k o j u e u r o p e j s k i e g o n a j w ię k s z ą r o l ę i n a j w i ę k s z e z a d a n i e d o s p e ł n i e n ia m a j ą k a t o li c y F r a n c ji , . P o l s k i i N i e m i e c . P o i ń im o i s tn i e j ą c y c h p r z e c i w i e ń s t w p o r o z u m i e n i e s i ę j e s t m o ż l i w e i k o n i e c z n e , j e ś l i n i e c h c e s i ę d o p u ś c ić , a b y l u d y e u r o p e j s k i e z g i n ę ł y . N i e d a w n y z j a z d s t u d e n t ó w f r a n c u s k i c h i n i e m i e c k i c h w D i jo n t u d z i e ż z o r g a n iz o w a n a p r z e z n i e m i e c k i k a t o l ic k i z w i ą z e k p o k o
j u w y m i a n a z d a ń w s p r a w i e p o l s k o - n i e m ie c k i e j w K o l o n ji i F r a n k f u r c i e w y k a z a ły , ż e p o m im o n i e u g i ę t e g o s t a n o w is k a s t r o n , p o m i m o n i e m ie c k i c h t w i e r d z e ń o k o n i e c z n o ś c i r e w iz j i g r a n i c , f r a n c u s k i e g o o b s ta w a n i a
Jeszcze o Alfonsie.
_ P a r y ż , 2 1 . 4 . R a d jo .
B . k r ó l h i s z p a ń s k i z a m ie s z k a w r a z z r o d z i n ą w F o n t a i n b l e a u , g d z i e w y n a j ą ł w i l lę n a p ó ł r o k u .
Z M a d r y t u d o n o s z ą , ż& A l f o n s n i e p o d p i s a ł a b d y k a c j i t y l k o p r z e z p r z e o c z e n i e . Z ł o ż y ł o n p r z e d r z ą d e m r e
w t y m c z a s ie k i lk u z g j ę ć f o t o g r a f i c z n y c h . Z o s ta l i o n i z a a r e s z to w a n i p r z e z o d w a c h k o s z a r o w y . P o s tw i e r d z e n i u p e r s o n a l ij w y p u s z c z o n o i c h n a w o ln o ś ć . A p a r a t y f o t o g r a
f i c z n e o r a z z d j ę c i a , k t ó r e p o d d a n e b ę d ą d o k ł a d n e m u z b a d a n i u , z o s t a ły s k o n f i s k o w a n e .
W z w i ą z k u z p o w y ż s z e m ,p r z e d s t a w i c i e l W i lh e l m s t r a s s e u d a ł s i ę d o a m b a s a d y f r a n c u s k i e j w B e r li n i e , g d z i e i n t e r w e n j o w a ł w s p r a w i e p o w y ż s z e g o z a jś c ia .
s u r o w o k a r a n e .
D a l e j w y p o w i e d z ia ł s i ę m i n i s l e r w s p r a w i e p o p r a w y w z g l ę d n i e s t a b i l i z a c j i w a l u t y i s a m o ś w i a d c z y ł s i ę z a p o p r a w ą k u r s u , z a z n a c z a j ą c j e d n a k , ż e j e g o o s o b i s t e z a p a t r y w a n i e n i e b ę d z i e d e c y d u j ą c e , g d y ż s o c ja l i ś c i , d o k t ó r y c h s i ę z a l ic z a , z o b o w i ą z a l i s i ę p o z o s t a ć w r z ą d z ie t y l k o d o z w o ł a n i a k o n s t y t u a n ty -
R a d a m i n i s t r ó w p o s t a n o w i ł a w s o b o t ę o d s t ą p i ć o d u m o w y o p o ż y c z k ę 6 0 m i l j o n ó w d o l a r ó w ( p r z e s z ł o p ó ł t o r a m i l j a r d a f r a n k ó w f r a n c u s k i c h ) , k t ó r e j u d z i e l ić c h e ia ł y b a n k i e u r o p e j s k i e i a m e r y k a ń s k i e n a s k u t e k p e r - t r a k t a c y j z p o p r z e d n i m r z ą d e m . O d s t ą p ie n i e o d t e j u m o w y n i e p o c i ą g n ę ł o z a s o b ą ż a d n y c h s t r a t .
N a w a l k ę z e s t r a s z n e m b e z r o b o c i e m w A n d a l u z ji p r z e z n a c z o n o n a r a - z i e p ó ł r o c z n e a p a n a ż e k r ó l e w s k ie w w y s o k o ś c i 8 m i lj o n ó w p e s e t ó w .
p r z y w a r u n k a c h t r a k ta t u w e r s a l s k i e g o , p o l s k i e j g r o ź b y , ż e p o k ó j l u b w o j n a n a d W i s ł ą o z n a c z a p o k ó j l u b w o j n ę n a d R e n e m , m o ż li w e m j e s t w y s ł u c h i w a n i e s p o k o j n e w z a je m n y c h o s k a r ż a ń i n a r z e k a ń . S t ą d n i e d a le k o j u ż d o w ż y c ia s i ę i z r o z u m i e n i a s t r o n y p r z e c iw n e j , a d a l e j d o w z a j e m n y c h
u s t ę p s t w . ’
— „ N ie m c y — j a k t o c i ą g l e p o w t a r z a F o c i’s t e r — w i n n e s ą P o l s c e z n a c z n e z a d o ś ć u c z y n i e n i e , l e c z i P o l s k a r ó w n i e ż w i n n a z r o z u m i e ć , ż e t e r r o r ( ? ) w z g l ę d e m m n i e j
s z o ś c i n a r o d o w y c h n i e j e s t r z e c z ą s z l a c h e t - n ą i s łu s z n ą * . —
( T a k , t y lk o ż e t e n t e r r o r i s tn i e j e w N i e m c z e c h , w s t o s u n k u d o m n i e j s z o ś c i n a r o d o w e j p o l s k i e j ) .
, . h 1
w o l u c y jn y m o ś w ia d c z e n i e , ż e z r z e k a s i ę t r o n u i o p u s z c z a H i s z p a n j ę . R a d o ś ć z p o w o d u z a p o w i e d z i a n e g o w y j a z d u k r ó l a b y ł a t a k w i e lk a , ż e z a p o m n i a n o p r z e d ł o ż y ć m u d o k u m e n t u a b d y k a c y j n e g o d o p o d p i s u . A l f o n s s k o r z y s t a ł z t e g o i u l o tn i ł s i ę , n i e p o d p i s a w s z y a k t u a b d y k a c j i . - ^ . - 5
r--- i
Nr. 4T
Skarcenie Litwy
za graby nietakt wobec Stolicy Apostol*
sklej.
N a s k u te k t e l e g r a m u i n to r n u n c ju s z a a - p o s t o ls k i e g o w K o w n ie d o s e k r e t a r z a s t a n u P a c e ll f e g o o o d m o w i e p r z y j ę c i a g o p r z e z p r e z y d e n ta L i t w y S m e to n ę , k a r d y n a ł F a c e li i z a w e z w a ł d o s ie b i e p r z e d s ta w i c ie l a l i t e w s k i e g o p r z y W a t y k a n ie d r . S z a u l is a i z a ż ą d a ł w y j a ś n i e ń , n a j a k i e j p o d s t a w i e a - k r e d y t o w a n y p o s e ł p r z y r z ą d z i e l i t e w s k i m n i e o d w o ł a n y z e s w e g o s t a n o w i s k a , a b ę d ą c y z a r a z e m d z i e k a n e m k o r p u s u d y p l o m a t y c z n e g o n i e p r z y j ę ty z o s t a ł p r z e z p r e z y d e n ta p a ń s tw a .
W o d p o w ie d z i d r . S z a u l i s w r ę c z y ! k a r d y n a ł o w i P a c e l l f e m u n o t ę r z ą d u l i te w s k i e g o , d o m a g a j ą c a s i ę o d w o ł a n i a m o n s i - g n o r a B a r t o l o n i‘e g o . K a r d y n a ł F a c e li i z w r ó c ił u w a g ę , ż e w e d łu g p r z y j ę t y c h z w y c z a jó w d y p lo m a ty c z n y c h r z ą d l i t e w s k i s p ó ź n i ł s i ę z w r ę c z e n i e m n o t y i w y s t ę p u j e z n i ą d o p i e r o w t e d y , g d y z w i e r z c h n i k p a ń s tw a l i t e w s k i e g o p o z w o l ił s o b i e n a o b r a ź - l iw e z a c h o w a n ie s i ę w o b e c m o n s i g n o r a B a r to l o n i 'e g o . W z w i ą z k u z t e r n S t o l i c a A - p o s t o l s k a z e r w i e p r a w d o p o d o b n i e s t o s u n k i d y p l o m a t y c z n e z L i t w ą .
Proces Kurten'a.
R o z p r a w a p o n i e d z i a ł k o w a p r z e c i w k o m o r d e r c y K u r t e n o w i w n i o s ła s z e r e g n o w y c h i n t e r e s u j ą c y c h s z c z e g ó łó w , o ś w i e t la j ą c y c h m o t y w y z b r o d n i c z y c h c z y n ó w o - s k a r ż o n e g o . P o w o ł a n o n a ś w i a d k ó w m . in . s i o s t r ę i b r a c i K u r t e n a , k t ó r z y o d m ó w i l i z e z n a ń . P r z e d p r z e s ł u c h a n i e m o j c a K t l r te - n a o s k a r ż o n y z a ż ą d a ł w y p r o w a d z e n i a g o z s a l i r o z p r a w .
P r e z y d e n t s ą d u H a e r te l , k t ó r y p r o w a d z i ł ś l e d z t w o w s t ę p n e , s c h a r a k t e r y z o w a ł K u r t e n a j a k o c z ł o w i e k a o n i e z w y k l e w y s o k i e j i n t e l i g e n c j i, z a s ł u g u j ą c e g o b e z w a r u n k o w o n a w i a r ę . W c z a s i e p r z e s ł u c h i w a n i a K u r t e n a p r o w a d z i ł z n i m c z ę s to r o z m o w y n a t e m a t z a g a d n i e ń s e k s u a l n y c h i k r y m i - * n a l is ty c z n y c h . T y lk o r a z j e d e n K u r t e n w c z a s i e k o n f r o n t a c j i z e s w ą ż o n ą u s i ł o w a ł o d w o ł a ć p o p r z e d n ie z e z n a n i a , n i e m o g ą c
— j a k s i ę p ó ź n i e j w y r a z i ł — z n i e ś ć w i d o k u m ę c z a r n i o s o b y t a k m u b l i s k i e j.
RADIO.
Piątek 24 kwietnia.
Poznań. 1 7 .0 0— 1 8 .3 0 T r a d y c y jn e p o w t ó r z e n i e u r o c z y s t o ś c i o t w a r c i a S t a c j i p o z n a ń s k i e j — w d n i u 4 - te j r o c z n i c y .
Warszawa. 1 2 .1 0 G r a m o f o n . 1 3 .1 0 K o m u n i k a t m e t e o r o l o g ic z n y . G r a m o f o n . 1 3 .2 5 — 1 1 1 5 P r z e r w a . 1 4 .1 5 K o m u n i k a t g o s p o d a r c z y . 1 4 .3 5 K o m u n i k a t G łó w n e g o Z w i ą z k u S t r a ż y P o ż a r n y c h . 1 4 .5 0 L e k c j a j ę z y k a f r a n c u s k i e g o . 1 5 .1 5 — 1 5 .3 0 P r z e r w a . 1 5 .3 0 O d c z y t y d l a m a t u r z y s tó w „ A s n y k '* — p r o f . K . G ó r s k i . 1 5 .5 0 „ P r z y c z y n y i s k u tk i r o z b io r ó w P o ls k i* ’ — p r o f . H e n r y k M o ś c ic k i. 1 6 .1 0 K o m u n i k a t d l a ż e g l u g i i r y b a k ó w . 1 6 .1 5 K ą c i k k r ó t k o f a l o w y . K o m u n ik a t Z w ią z k u K r ó t k o f a l o w c ó w . 1 6 .2 5 G r a m o f o n . 1 7 .1 5 „ C e l, m o ż n o ś ć i ś r o d k i b a d a n i a p r z y r o d y ” — p r o f . d r . W i t o ld W ilk o s z . T r a n s m i s ja z K r a k o w a . 1 7 .4 5 M u z y k a l e k k a . 1 8 .4 5 R o z m a i t o ś c i. 1 9 .1 0 G i e ł d a r o l n ic z a . 1 9 .2 5 G r a m o f o n . 1 9 .3 5 O d c z y t a n i e p r o g r a m u n a d z i e ń n a s t ę p n y . 1 9 .4 0 P r a s o w y D z i e n n i k R a d j o w y . 1 9 .5 5 G r a m o f o n . 2 0 .0 0 P o g a d a n k a m u z y c z n a . 2 0 .1 5 K o n c e r t s y r f i f o n ic z n y z F i lh a r m o n ii W a r s z a w s k i e j .
Bratysława. 1 9 .3 0 P r o k o ii e f f : „ M iło ś ć d o t r z e c h p o m a r a ń c z *’, o p . w 4 a k t a c h .
Chcesz mieć Polskę potężną- kupuj tylko towar krajowy!
J. I. Kraszewski. 1 3 9
B r ii h i.
CZASY SASKIE.
P o w ie ś ć . ( C ią g d a l s z y ) .
— W y p a d n ie w i ę c , — r z e k ł h r a b i a z i m n o — a ż e b y m j a p o s z e d ł d o n i e g o z w i z y tą , c h o ć b y d l a o d e b r a n i a p a p i e r ó w , j e ś l i t e n i e s ą j u ż w r ę k u B r i i h l a i j e ś li n i e m i n i e o k u p i ł p r z e b a c z e n i a .
W y b r a w s z y p o p o ł u d n i o w ą g o d z i n ę , h r a b ia t e g o ż d n i a u d a ł s i ę n a z a m e k . P o c h ó d t e n b y ł p r a w d z iw ą d r o g ą k r z y ż o w ą .
W m i e ś c i e j u ż o d d w ó c h g o d z i n w i e d z ia n o o u p a d k u S u ł k o w s k ie g o ; c h o c i a ż j e d n ą c h y b a d u m ą t y lk o m ó g ł z a w in i ć w z g lę d e m p o d w ła d n y c h i n i k o m u n i c z ł e g o n i e u c z y n i ł , a d l a w i e l u b y ł a ż n a d t o d o b r y m , w s z y s c y s i ę c z u l i w o b o w ią z k u o k a z y w a ć m u , j a k s i ę r a d o w a li n i e p o m i e r n i e z j e g o u p a d k u .
P r z e c h o d z i ł o k o ł o k a n c e la r j i B r i ih l a ; z o b a c z y li g o p i s a r k o w i e p r z e z o k n o : c a ła z g r a ja i c h z p i ó r a m i z a u c h e m , z r ę k a m i w k i e s z e n i a c h , z e ś m i e c h e m n a U s ta c h , w y b i e g ł a n a g a n e k , w u l i c ę , ż e b y s i ę w c z o r a j s z e m u w ł a d c y , a d z i ś s k a z a n e m u w i n o w a jc y p r z y p a t r z e ć
S u ł k o w s k i s ł y s z a ł i w i d z i a ł, c o s ię w k o ł o d z i a ło , a l e m ia ł t y l e m o c y n a d s o b ą , ż e s i ę a n i o b e j r z a ł , a n i d a ł p o z n a ć , i ż c o ś w i d z i i c z u j e . P r z e s z e d ł w o l n y m k r o k i e m i p o m in ą ł i c h , c h o ć d ł u g o s z y d e r s t w a i w y k r z y k i d o c h o d z i ł y j e g o o c z u .
P o d r o d z e c o k r o k s p o t y k a ł k o g o ś z t y c h , c ó w c z o r a j m u s i ę n a j u n i ż e n ie j k ł a n ia l i, a d z i ś u d a w a l i , ż e g o n i e w id z ą , l u b w p a tr y w a li s i ę n a t r ę tn i e , n i e z d e j m u j ą c k a p e l u s z a , a - ż e b y o k a z a ć , i ż s o b i e d r w ią z n i e g o .
M i ja ł y g o p o w o z y , z k t ó r y c h c i e k a w e w y c h y la ł y s i ę g ł o w y i ś c i g a ł y g o o c z y m a . N a z a m k u w n i jś c ie n i e b o s z c z y k a n i c u c z y n i ł o b y b y ł o p e w n i e w i ę k s z e g o w r a ż e n i a : s z e p t y , c o f a n i a s i ę , ś m ie c h y , l u b u s u w a n i e s i ę z d r o g i w it a ły g o w s z ę d z i e .
N i e ś m ia n o m u d r z w i z a m k n ą ć , a l e s ł u ż b a n a w e t n i e u s t ę p o w a ł a i - d ą c e m u . P r z y t y c h u s p o s o b i e n i a c h t r u d n o s i ę b y ł o d o k o g o o d e z w a ć , n i e b y ł o k o g o z a p y t a ć .
S u ł k o w s k i c o f n ą ł b y s i ę b y ł m o ż e i n i e p o s t a ł t u w i ę c e j, a l e c h c ia ł i p o s t a n o w i ł r a z j e s z c z e k r ó l a z o b a c z y ć . W i e d z ą c g o d z in y , ł a tw o m u b y ł o o b r a c h o w a ć , i ż k r ó l , n a w y k ł y d o b a r d z o r e g u l a r n e g o ż y c ia , p r z e c h o d z i ć b ę d z i e p r z e z g a r d e r o b ę , i d ą c d o k r ó l o w e j . T u s z c z ę ś c ie m n i e b y ł o n i k o
g o . W p r a w d z i e s ł u ż b a m o g ł a o z n a j m i ć n . p a n u i p r z e s t r z e c o n i m , l e c z w a ż y ł s i ę j u ż n a w s z y s t k o .
P r z e z k i l k a n a ś c ie m in u t ó w m o c a r z , c o n i e d a w n o t r z ą s ł c a ły m d w o r e m i k r ó l e m , p o z o s ta ł s a m , w k ą t k u r o z m y ś la j ą c n a d t e m , j a k ie l o s m u z g o t o w a ł k o l e je . Z a d u m a ł s i ę t a k , g d y d r z w i s i ę o t w o r z y ły ; k r ó l , n i e p a t r z ą c i n i c w id z ą c g o , w s z e d ł z s z a m b e la n e m , a g d y S u ł k o w s k i , n a g l e p r z y p a d łs z y , d o n ó g m u s i ę r z u c i ł, c h c ia ł p r z e r a ż o n y c o f n ą ć s i ę n a z a d .
H r a b i a z a n o g i g o p o c h w c i ł .
— N . p a n i e , — z a w o ła ł — n i e g o d z i s i ę , a b y ś s ł u g ę t w e g o , n i e w y s łu c h a w s z y , o d p ę d z a ł . O d d z i e c i ń s t w a m ia ł e m s z c z ę ś c i e w i e r n i e s p r a w o w a ć m e o b o w ią z k i p r z y o s o b i e w . k r . m o ś c i.
N a t w a r z y k r ó l a z b l a d ł e g o o d m a l o w a ł o s i ę j a k n a j w i ę k s z e p o m i e s z a n i e i t r w o g a . G ł o s e m p r z e r y w a n y m z a w o ł a ł:
— S u ł k o w s k i ... j a n i e m o g ę ... i ż ź ..
j a n i e c h c ę s ł y s z e ć n i c ...
— N a B o g a w . k r . m o ś ć z a k l i
n a m , — p o d c h w y c ił h r a b i a — n i e d o m a g a m s i ę n i c o p r ó c z t e g o , a b y m c z y s ty o d s z e d ł , b o s i ę n i m c z u j ę i j e s t e m w s u m i e n i u . R a c z w . k r . m o ś ć p r z y p o m n i e ć l a ta , k t ó r e p r z e b y ł e m
u j e g o b o k u , c z y m k i e d y z a w in i ł, c z y m s i ę p r z e n ie w ie r z y ł, c z y m s i ę z a p o m n i a ł i p r z e k r o c z y ł p r z e c iw w i n n e m u p o s z a n o w a n i u ... S ą l u d z i e , k t ó r z y m n ie c h c ą u s u n ą ć , a b y o k o p i l n e , s t r z e g ą c e i c h c z y n n o ś c i , c z u w a ć n i e m o g ł o ; c h c ą m n i e o d d a l ić
d l a t e g o , ż e m w i e r n y . K r ó l u ...
P o d n i ó s ł o c z y , A u g u s t s w o je d r ź ą c e m i r ę k a m i z a s ł a n i a ł i n i e c i e r p l i w i e n o g a m i t u p a ł, p o w t a r z a ją c :
— N i e c h c ę n i c s ł y s z e ć ...
— J a s i ę c h c ę t y lk o u s p r a w ie d l i w i ć
— D o s y ć > — z a w o ła ł k r ó l — m a m n a jm o c n ie j s z e p o s t a n o w i e n ie r o z s t a ć s i ę z w a m i : t o s i ę j u ż z m ie n i ć n i e m o ż e . A n i w a m , a n i r o d z i n i e w a s z e j , a n i n i k o m u n i c s i ę z ł e g o n i e s t a n ie ... b ą d ź s p o k o j n y , a l e i d ź , i d ź , i d ź ! !
K r ó l m ó w ił t o t a k g w a ł t o w n ie i z t a k im p r z e s t r a c h e m , j a k b y s i ę o b a w i a ł, a b y k t o n i e n a d s z e d ł n a t ę s c e n ę , l u b ż e b y g o ł z y n i e z m ię k c z y ły .
— N . p a n i e ! — k r z y k n ą ł w r o z p a c z y h r a b i a , p o r y w a ją c s ię z z i e m i — n i e c h c ę n i c , a l e n i e c h ż e m i c h o ć w o ln o b ę d z ie z a d o ś w i a d c z o n e o d w . k r . m o ś c i ł a s k i i d o b r o d z i e j s t w a z ł o ż y ć o s t a t n i r a z d z i ę k i ; o o s t a tn i ę ł a s k ę p r o s z ę : n i e c h k r ó l e w s k ą r ę k ę , k t ó r e j w in i e n e m t y l e - u c a łu j ę .
