Głos Wąbrzeski : bezpartyjne polsko-katolickie pismo ludowe 1935.07.23, R. 16, nr 86

(1)

D z isie jsz y n u m e r z a w ie ra 6 s tro n C e n a p o je d y ń c z e g o n u m e ru 1 0 g r.

BEZPARTYJNE POLSKO . KATOLICKIE PISMO LUDOWE.

Stcmienftem wylroMywaxiem •bowią»hów, budujemy ailną Ojc»y»ną!

O m k.-» A _ a n J u Za ogioax. pobiera aię od wieraaa mm. (7 UgiUaZBllId, lam.) 10 fr.. m raklamy na atr. Mam. w wiadomoiadaeh potoeanyeh 80 gr. aa pierwataj atr. 60 fr. Rabatu udalela ety prav caratem oflaaaania. ,Otoa Wąbraeakl* wyohedba!

tray raay tygodn. i to: w poniedsialok, trode i piątek. Pray aado- wom tefąganln nałetnoiai rabat upada. Dla apraw apernyeh joat w ta* ci wy Sąd w Wąbraeiade. — Za termtncwr drak, pnepiaaae miajaoo ogłoaaenia adminiatraeja nie odpowiada. Wrdawnletwo aaatraega aeMe prawo nlopnyjącła ogłoaaeń boa podania powodów

N r. 8 6 W€fbrxdna9 Kowalewo, Golub, w to re k d n ia 2 3 lip c a 1 9 3 5 r R o k X V I

O D H E G E M O N JI D O R E Z Y G N A C JI

0 roli partyj

w naszem życiu zbiorowem

K ie d y d z ię k i w sk rz esz e n iu id e i c z y n u z b ro jn e g o p rz ez Jó z efa P iłsu d sk ieg o z d o b y liś

m y p o p rz e sz ło stu le tn ie j p rz e rw ie w ła sn ą p a ń stw o w o ść — z a sta liśm y n ie ty lk o z ie m ie p o lsk ie z d e w a sto w a n e p rz ez z a b o rc ó w i o k u p a n tó w , n ie ty lk o m a te rja ln e sp u sto sz e n ia, a le i m o ra ln ą d e p ra w ac ję ja k o n a stę p stw o stu lec ia n ie w o li.

N ie o b y ło się b o w ie m b e z k arn ie , źeśm y ro z d a rci n a trz y c z ęśc i, w tło c ze n i p rz e m o c ą m ię d zy trz y w ro g ie n a m o rg a n iz m y p a ń stw o w e , n ie u z n a ją c p rz e z sto k ilk a d z iesią t la t o b c e g o p a ń stw a ja k o sw ej n a jw y ż sz e j o rg a n iz a c ji — z a trac ili p o n ie k ąd w sp ó ln y ję z y k , je śli c h o d z i o ta k ie p o ję c ia, ja k : p ra w o , sp o łe c z e ń stw o , p a ń stw o .

D la te g o te ż , g d y w re sz c ie p a d ły o k o w y n ie w o li, m ó w iliśm y w ła śc iw ie ró ż n e m i ję z y k a m i...

D o p o ję c ia „ p a ń stw a44 p rz ez sto la t p rz y w iąz y w a li n a si o jc o w ie u c z u c ia w ro g ie , z p o ję cie m „ p raw a 44 łą c z y ły c zte ry p o k o le n ia P o la k ó w , z ro d z o n y c h w n ie w o li, b e z p ra w ie i sa m o w o lę w ła d z z a b o rc z y ch . P rz e c iw ta k ie m u p o jm o w a n iu „ p ań stw a" 4 i „ p ra w a ” — ja k ie w m ó z g i c h ło p a p o lsk ieg o i ro b o tn ik a i u c z n ia n a ła w ie sz k o ln ej w tła c z ali z a b o r

c y — b u n to w a li się n a jsz lac h etn iejsi w n a ro d z ie . A ty lk o n a jsła b si i n a jn ik c z em n ie jsi z te m i p o ję c ia m i się g o d z ili.

I d la te g o to w c h w ili, g d y p o tę ż n a w o la K o m e n d a n ta i c zy n z b ro jn y Jeg o ż o łn ie rz j z łam a ły id e o lo g ję b ie rn o ści i u g o d y n a rz e c z id e i n ie p o d le g ło śc i — stan ę ła p rz e c iw so b ie ju ż w w o ln e j P o lsc e n ie p rz y s ta ją c a z u p ełn ie d o sieb ie k a te g o rja d w ó c h ty p ó w lu d z k ic h : z je d n e j stro n y ci, k tó rz y m y śleli w c ią ż je sz cz e a ta w isty c zn ie p rz esz cz e p io n e m i p o ję c ia m i o p a ń stw ie , sp o łe cz e ń stw ie i p ra w ie — a z d ru g ie j stro n y ci, k tó rz y te a ta w isty cz n e p rz y w a ry p o stan o w ili w y rw a ć z d u sz lu d z k ic h , w y c h o w a ć sp o łe c ze ń stw o w d u c h u p o z y ty w n y m , je śli c h o d z i o sto su n ek d o p a ń stw a i p ra w a .

B o p ra w o a sp o łe c z e ń stw o , sp o łe cz eń stw o a p a ń stw o — to z a g a d n ie n ia, z w ią z an e z e so b ą i to w sp o só b ja k n a jb a rd z ie j ścisły i sta n o w c z y . P ra w o re g u lu je ż y cie d a n e g o sp o łe c z eń stw a ; p a ń stw o je s t n a jw y ż sz ą , n a j

m o c n ie jsz ą fo rm ą o rg a n iz ac y jn ą sp o łe cz eń stw a . P ra w o z a ś je s t ty m in stru m e n tem , d z ię k i k tó re m u p a ń stw o z a p e w n ia sw y m o- b y w a telo m sp o k ó j i b e z p ie c z eń stw o , p o sza n o w a n ie ic h m ie n ia , ż y cia i czci.

O to sp lo t w z a je m n y c h sto su n k ó w i z a le żn o śc i, k tó ry m a d a w a ć w su m ie p o tę g ę p a ń stw a , d o b ro b y t sp o łe cz e ń stw a — z w ią z a

n e w z a je m n ie p o w a g ą p ra w a.

W a lk a o u z n a n ie ty c h p o d sta w o w y ch z a sa d — je s t w łaśn ie tre śc ią 1 7 -tu la t, k tó re u p ły n ę ły o d c h w ili o d z y sk a n ia w ła sn e j p a ń stw o w o śc i. C i sa m i, k tó rzy w a łc z y li o n ie - p o d le g a ć — m u sieli p o tem p rz e z ty c h k il

k a n a ście la t w a lcz y ć o n a le ż y te z ro zu m ie n ie p rz ez sp o łe cz e ń stw o p o ję ć p a ń stw a i p ra w a .

Z a sta li b o w ie m o n i sp o łe c z eń stw o , z o r

g a n iz o w a n e w fo rm ie stro n n ic tw p o lity c z n y c h , d la k tó ry ch p a ń stw o n ie b y ło n a jw y ż

sz ą fo rm ą o rg a n iz ac y jn ą , le c z c z e m ś, co w c h w ila ch ta rg ó w p a rty jn y ch m o ż n a b y ło p rz ec iw staw ić sp o łe c z e ń stw u . T łu m ac z y ły o n e lu d o w i, ż e n a p a ń stw ie w o ln o i to i ta m to

„ z d o b y w a ć 44, ż e w ła d z a p a ń stw a je s t tern, n a c z em trz eb a d o p ie ro „ w y m u sz a ć 44, że p ra w a u sta n aw ia się p o to , a b y a se k u ro w a ć o - b y w a te la — p rz ed p a ń stw e m . S tą d je d en

Dlaczego Stronnictwo Ludowe wstrzyma się od wyborów

B . P O S E Ł W . Ł Y P A C E W IC Z O K U L IS A C H K O N G R E S U S T R . L U D O W E G O . W z w iąz k u z o sta tn im k o n g re se m S tr.

L u d o w eg o i w z w iąz k u z p o g ło sk a m i, ż e u - c h w a ły k o n g re su n ie b y ły je d n o m y śln e — A je n cja „ Isk ra 44 z w ró ciła się d o je d n e g o z c z ło n k ó w k o n g re su , b . p o sła „ W y zw o le n ia” , p . W a c ław a Ł y p a c e w ic z a z p ro śb ą o w y ja ś

n ie n ie je g o sta n o w isk a , k tó re m u d a ł w y raz g ło su ją c p rz ec iw u c h w a ło m k o n g re su .

— D la c z e g o g ło so w a ł P a n p rz e c iw u c h w a

le k o n g re su ? — p y ta m y .

— U m ie m , p ro sz ę P a n a , b y ć sa m sw eg o z d a n ia. A że u c h w ała k o n g re su w y d a w a ła m i się b łę d e m p o lity c z n y m , ja k o u c z c iw y c z ło n e k stro n n ictw a u w a ż a łe m z a sw ó j o b o w ią z e k d a ć w y raz te m u z d a n iu w b re w rz e k o m e j je d n o m y śln o śc i k o n g re su .

— D la c z e g o u w a ża P a n u c h w a łę k o n g re

su z a b łą d p o lity c z n y ?

— Je st to d o b ro w o ln e , b e z w a lk i, z rz e

c ze n ie sie ty c h p ra w p o lity c z n y ch , ja k ie p o z o sta ły d ro b n em u ro ln ik o w i — o d p o w ia d a p . Ł y p a c ew ic z. — Z m n iejszy o n o m o ż liw o śc i o - b ro n y in te re só w w si. P o d c z a s, g d y d ro b n y ro ln ik p rz ez u su n ię cie się o d w y b o ró w b ę d z ie z a raz e m u su n ię ty z je d n e g o n ie m al te re n u , n a k tó ry m m ia ł m o ż n o ść o b ro n y sw y c h p ra w , ro b o tn ic y m o g ą , ja k d o ty c h c z a s, b ro n ić sw y c h in tere só w z a p o m o c ą stra jk ó w ...

P o w o ły w a n ie się n a sta n o w isk o in n y c h s tro n n ic tw o p o z y c y jn y c h — p ra w ic o w y c h , c z y le w ico w y ch , n ie w y trz y m u je k ry ty k i. Z re sztą , o ile m i w ia d o m o , ż a d n e z ty c h stro n n ic tw n ie w y d a ło d o tą d sw y m c z ło n k o m z a k a z u k a n d y d o w a n ia in d y w id u a ln ie , n ie z ra m ien ia stro n n ic tw a . P rz ed sta w ic ie le ro b o tn ik ó w m o g ą w e jść d o S e jm u n ie z ra m ien ia sw o ich p a rty j, le cz z ra m ien ia z w iąz k ó w z aw o d o w y c h . N a ro d o w c y , c h a d e cy i in n i w e jd ą d o S e jm u ja k o n iez a le ż n i d z iała cz e sa m o rz ą d o w i i sp o łec z n i. Je d y n ie lu d o w c y b ę d ą ra d y k a l-

z S e jm u w y k lu c z e n i.

— A co z d a n ie m P a ń sk iem — p y ta m y d a -

— lu d o w c y p o w in n i b y li u c z y n ić ?

— P o w in n i z c a łą św ia d o m o śc ią tru d n o - p o m ę sk u , sta n ą ć d o w y b o ró w , p o sta w ić n ie

le j ści.

w szę d zie sw o ic h k a n d y d a tó w i u św ia d o m ić i k a n d y d ató w , n iż p rz y d a w n e j o rd y n ac ji, a p o lity cz n ie sz e ro k ie m a sy . In n e j d ro g i sk u - ■ stro n n ictw o m o g ło b y m ia n o w a ć sw o ic h k o n ie cz n e j n ie w id z ę . W ie lk ie, m a so w e , ja w n e d y d a tó w n ie m a l ja k d a w n ie j.

stro n n ic tw o n ie m o ż e p ro w a d zić w a lk i k o n -l — D la cz e g o je d n a k u c h w a ła z y sk a ła ta k s p ira cy jn e j. A n ie n a le ż y się łu d z ić, b y u su - z n a c z n ą w ię k sz o ść g ło só w ?

n ię c ie się o d u rn y w y b o rc ze j i z a m k n ię cie — O d p o w ie m szc z erz e, b o u k ry w a n ie

k ro k w ió d ł d o ... b e z p raw ia . „ B ro n io n o 11 się z o k o p ó w p a rty jn y c h ,.p rz ed p a ń stw em 44 i 5 sty c z n ia 1919 r., g d y „ a re szto w a n o "4 rz ąd , i 2 2 g ru d n ia 1922, g d y m o rd o w a n o g ło w ę P a ń stw a , i w te d y , g d y strz e la n o d o u ła n ó w n a a sfa lc ie b ru k u k ra k o w sk ieg o , i w le c ie 1930 ro k u , g d y in sc e n izo w a n o p a rty jn ą „ k o n fe d e

ra c ję 44, sk iero w a n ą p rz e c iw le g a ln y m w ła d z o m p a ń stw o w y m .

I d la te g o te ż p rz y p a ść m u siało stary m b o jo w n ik o m o n ie p o d leg ło ść z a d an ie p rz e

o b ra ż en ia n a sta w ien ia p sy c h ic z n e g o sp o łe

c z e ń stw a w sto su n k u d o p a ń stw a, z a d a n ie z rz u c e n ia o k u p a c ji fa łszy w y c h p o ję ć p a rty j

n y c h . Z a ło ż en ie m tu b y ło o d su n ię c ie p a rty j o d w p ły w u n a s ter rz ąd ó w w p a ń stw ie — a d a lsze m d ą ż e n ie m , re a liz o w a n e m sto p n io w o le cz w y trw ałe , z e sp o le n ie ja k u a j śc iślejsze sp o łe cz e ń stw a z p a ń stw e m , p o w ią za n ie o b u ty c h e le m e n tó w w je d n ą n ie ro z erw a ln ą c a ło ść .

Z a d a n ie to z o sta ło w sz ere g u e tap ó w

się p o z a g ro d a c h p rz estra szy ło k o g o ś i w p ły n ę ło n a b ie g rz e c z y .

W ie rz ę w z d ro w y , c h ło p sk i ro z u m w si.

W ie rz ę , że d ro b n y ro ln ik w P o lsc e b ę d z ie o - statn im , k tó ry z ejd z ie z d ro g i le g a ln e j w w a l

ce o sw e p ra w a . Je st to m o ż e d ro g a p o w o ln a , a le n a jp ew n ie j p ro w ad z ą ca d o c e lu .

— J a k w isto cie p rze d staw ia się sy tu a c ja w ło n ie S tro n n ictw a L u d o w re g o ? G ło szo n o b o w ie m , ja k o b y d ó ł S tro n n ic tw a p a rł d o b o j

k o tu w y b o ró w ?...

— Isto tn ie , w ielu w y b itn y ch c z ło n k ó w k o n g re su u sp ra w ied liw ia ło sw o je sta n o w isk o tern , ż e „ d ó ł44 p rz e d o b o jk o tu i że w b rew sw e m u z d a n iu m u sz ą sto so w a ć się d o n a s tro jó w m as.

— W m y śl z a sa d y : „ Je su is le u r c h ef, je le s su iv re4"?

— N ie u z n a ję te j z a sad y . P rz e w ó d c a w ie lk ie g o ru c h u n ie m o ż e b y ć o p o rtu n istą . O so b iśc ie n ie w ie rz ę, a b y n a s tró j te n b y ł ta k o g ó ln y i ta k siln y . L ecz c z y ż je st z a d a n ie m stro n n ictw a d e m o k ra ty c z n e g o n a stró j te n u - trz y m y w ać i w z m a g ać ? P rz e cie ż to u ła tw ia z a d an ie p rz e c iw n ik o m d e m o k ra c ji i o d d a la m a sy lu d o w e o d P a ń stw a .

S tw ie rd z a m z re sz tą , że ó w „d ó ł"4 b y ł i je s t n ie ściśle in fo rm o w a n y co d o n o w e j o rd y n a c ji w y b o rc z e j d o S e jm u z aró w n o p rz ez n ie k tó re o rg a n a p ra so w e, ja k i w ie lu d z ia łac z y . W ię

k sz o ść c z ło n k ó w k o n g re su b y ła p rz e k o n a n a,;

w ie rz ą c re fe ren to w i k o n g re su , p . R a ta jo w i, ż e „w re d le o b e c n e j o rd y n a cji p o słe m m o ż e z o stać ty lk o te n , k to u z y sk a p o z w o le n ie w ła d z rz ąd o w y c h ” — (c y tata z u c h w a ły k o n g re su ).

O so b iśc ie m a m z a strz e ż e n ia co d o o b e c

n e j o rd y n ac ji, je d n a k n ie p ra w d ą je st, ja k o b y w y k lu c z ała m o ż liw o ść w y b o ru d ro b n y c h ro ln ik ó w b e z z g o d y w ład z rz ąd o w y c h , lu b b y u b liż ała g o d n o śc i lu d u i p o z w a la ła m u w e jść d o S e jm u je d y n ie — ja k się k to ś w y ra z ił — „ p rz e z k u c h n ię , a n ie p rz e z d rz w i fro n to w e4". I p rz y o b e c n e j o rd y n a c ji m o g ła b y w ie ś p rz ep ro w ad z ić w ię c ej n a w et sw o ich

sp ełn io n e , a k o ro n ą c a ło śc i je s t w ła śn ie n o w a K o n sty tu cja .

T o te ż śm iało m ó g ł p re m je r S ła w e k o św ia d c z y ć, ż e „ n a cz e ln y m re g u la to re m '" n a sz y m stało się p ra w o , a w ra m a c h p ra w a te n . k o g o p ra w o d o te g o w y z n a cz a .”

I je śli d z iś w o d p o w ie d z i n a tę z asa d n i

c z ą p rz e m ian ę sto su n k u sp o łe cz e ń stw a d o p a ń stw a i p ra w a, w id zim y z e stro n y sta ry c h sz efó w p a rty jn ic tw a k o m p le tn e p rz y z n a n ie się d o n ie m o c y , u su n ię c ie się d o b ro w o ln e z a re n y ż y c ia p u b lic zn e g o , o sło n ię tą ja k ie m iś p ro testo w em i g e sta m i fa k ty c zn ą re z y g n ac ję

— to m a m y w te rn ty lk o w id o cz n y s p ra w d z ia n , ż e d o sz liśm y d o c e lu z a m ierz o n e g o : k ie ro w a ć n a sze m ż y c iem z b io ro w em n ie b ę d ą ci, k tó rzy b ro n ili „ sw y c h 4" k lie n tó w p a r

ty jn y c h „ p rz ed p a ń stw e m 44, a b ę d ą n im i ci.

k tó rzy in te re s sp o łe cz e ń stw a ja k n ajś c iś lej id e n ty fik u ją z in te re se m p a ń stw a , z a ś re g u la to re m te g o ż y c ia z b io ro w e g o b ę d z ie w y łą cz n ie — p ra w o .

p ra w d y sz k o d z i z aw sze . O statn i k o n g re s b y ł n ie m y m , czeg o d o tą d n ig d y n ie b y w a ło . B y ł w ię c w ła śc iw ie ra cz ej m a n ifesta cją . W z n a c z n e j w ię k sz o ści sk ła d ał się z d e leg a tó w b . p ia sto w c ó w z M a ło p o lsk i, k tó ry m o p ła c o n o k o szta p o d ró ż y . D e le g ac i z re sz ty k ra ju s ta

n o w ili m n ie jsz o ść.

Z p rz y k ro ścią stw ie rd z a m , że W O L N O Ś C I D E M O K R A T Y C Z N E J B Y Ł O D U Ż O M N IE J N IŻ W O S T A T N IM S E JM IE . — P o z w o lo n o w p ra w d z ie je d n e m u m ó w c y o p o z y c y jn em u m ó w ić k ilk a m in u t, a le w śró d h a ła su , k rz y k u , a n a w et p o g ró ż e k .

Z re sz tą , ja k m ó w iłem , d e leg a c i b y li b łę d n ie p o in fo rm o w a n i. Ja sam p rze z c h w ilę b y łe m z a c h w ia n y , g d y p . R a taj stw ierd z ił, że ro z p o rz ą d z e n ie m in istra sp raw w e w n ę trz n y c h p o z w a la ty lk o i je d y n ie sta w ia ć k a n d y d a tó w d o z g ro m a d z en ia w y b o rcz e g o z a le ż n y m o d w ład z z a rz ą d o m g m in , a n ie ra d n y m g m in n y m . G ło so w a łem m im o to p rz ec iw u c h w a le, g d y ż n ie m o g łe m w ie rz y ć, b y m o g ło b y ć w y d a n e p o d o b n e ro z p o rzą d z en ie , ta k k a teg o ry c z n ie u su w a ją ce m o ż n o ść p rz ep ro w ad z e n ia n ie za leż n e g o k a n d y d ata w si. I isto tn ie , p rz e

c z y taw sz y p o k o n g re sie ro z p o rz ą d z en ie , p rz e

k o n a łem się, ż e re fere n t m y lił się . W o b e c p o w y ż sze g o n ie d z iw ię się g ło so w an iu d e le g a

tó w .

Rezygnacja ks. sen. Bolła

P rez e se m Z a rz ą d u W o jew . S tr. N a ro d o w e g o n a P o m o rz u o d w ie lu ju ż la t b y ł k s.

se n a to r B o lt.

O b e cn ie z rez y g n o w a ł o n z te g o sta n o w i

sk a , co je s t sp o w o d o w an e k łó tn ia m i i w a ś

n ia m i o so b iste m i w p o m o rsk ie j o rg a n iz ac ji S tr. N a ro d o w e g o .

Z Z Z . P R Z Y Ł Ą C Z A S IĘ D O A K C JI W Y B O R C Z E J.

W A R S Z A W A . W d n iu 21. b m . p o d p rz e

w o d n ictw e m J ę d rz e ja M o ra c z ew sk ie g o o d b y ło się p o sie d ze n ie ra d y n a c ze ln e j Z w iązlk u Z w iąz k ó w Z a w o d o w y ch , p o św ię c o n e d e c y z ji w sp raw ie u d z ia łu d e lg a tó w Z Z Z . w o k ręg o w y c h z g ro m ad z e n iac h w y b o rc zy c h . W w y n ik u o b ra d ra d a m a c z e ln a u c h w a liła w ię k szo śc ią g ło só w , że p o sz c e g ó ln e o rg a n a TLL. d o w y ż e j w y m ien io n y ch z g ro m a d ze ń w y d e le g u ją sw o ic h p rz e d staw ic ie li.

Katastrof® kolejowa w Radomiu

R a d o n i. W n ie d z ie lę ra n o n a sta c ji R a d o m w y k o le ił się p o c ią g o so b o w y , z d ą ż a ją c y z D ę b lin a. Irz y w a g o n y z o sta ły w y w ró co n e . Je d n a o so b a p o n io sła śm ie rć .

P rz y c zy n a k a ta stro fy k o lejo w Te j w R a d o m in d o tą d n ie z o sta ła u sta lo n a . W ła d z e p ro k u ra to rsk ie i k o le jo w e p ro w a d z ą e n e rg ic zn e d o c h o d z e n ia. W k a ta stro fie w e d łu g o sta tn ic h w ia d o m o śc i o d n io sło ra n y 2 0 o só b , k tó re p rz e w ie z io n o d o sz p ita la św . K a z im ierz a w R a d o m iu . K ilk a n a śc ie o só b p o k a le c z o n y c h o p a trz y ło n a m ie jsc u p o g o to w ie ra tu n k o w e U b e z p iec z a łn i S p o łe c z n e j.

N azw isk a o so b y z a b itej n ie u d a ło się

u sta lić , g d y ż z w ło k i są z m a sa k ro w a n e

n ie d o p o z n a n ia . T o r w sk u te k w y p a d

k u u sz k o d z o n y z o sta ł n a d łu g o śc i 8 0

m tr. P rz e rw y w ru c h u k o le jo w y m je

d n a k n ie b y ło .

(2)

S tr. 2 W Ą B R Z E S K 1 “

W K R A JU . iBMje kredyty rzemieślnicze

W A R S Z A W A . J a k się d o w ia d u jem y , d y -lro c z n y c h z te m , że ja k o z a sa d ę p rz y jęto te r-

•ja B a n k u G o sp o d a rstw a K ra jo w eg o u -; m in k re d y tu 18 m ie sięc y a w y jątk o w o część le k S e n a tu VV ł. R a c zk ie w ic z w n a jb liż sz y c h c h w a liła n o w e k o n ty n g e n ty o ra z n o w e p rz e - ‘ k o n ty n g e n tó w z o stała p rz e z n a c z o n a n a k re - d n iac h o b e jm ie u rz ę d o w a n ie. p jSy t|ia k re d y tó w rz e m ie śln ic z y c h . P ró cz ; d y ty 1 0 -k w a rta ln e . W reszc ie p o stan o w io n o W R o z e w iu o tw a rty z o stał w ie lk i o b ó z p o w ię k sz e n ia k o n ty n g e n tu k re d y to w e g o o b - tra k to w a ć k re d y ty rz e m ie śln ic z e ja k o k re -

n iż o n o d o 2 i p ó l p ro c , w sto su n k u ro c z n y m d y ty stałe d la in sty tu c y j ro zd z ie lcz y c h . — i sto p ę p ro c e n to w ą, p ła c o n ą o d ty c h k re d j tó w i M sz y stk ie w y m ie n io n e z a rz ą d z e n ia , a w sam o b ó jstw o | p rz ez in sty tu c je ro z d zie lc ze , z a ś d o d a te k n a [sz c z eg ó ln o śc i z n a c z n e o b n iż e n ie o p ro c e n to -

stu d en tk a k o rz y ść ty c h in sty tu cy j o b n iż o n o d o p ó lto - ; w a n ia u m o ż liw i rz e m io słu sta le i ta n ie w y - I ra p ro c en t, ta k że k re d y ty

d o jd ą d o z a in te reso w a n y ch p o 4 % w sto su n k u ro cz n y m .

B a n k w y ra ż a z g o d ę n a p rz y jm o w a n ie w e k sli, c z e j w P o lsce.

p rz e z p o w ie U . W

Z w ią z k u S trz e le ck ie g o d la k o b ie t. O b ó z li c z y k ilk ase t u c z estn icz e k .

W W arsza w ie p o p e łn iła 2 0 -le tn ia

— Ire n a S a n e c k a .

R o z p o rz ą d z e n ie m M in . S k a rb u o b n iż o n a w in o g ro n a .

W p ią te k p rz e sz ła n a d L w o w em g w ał- b u rz a, k tó ra w y rz ą d z iła

n o cło

p o w a ż n e

w e L w o - m in iste r-

C z esław a to w n a

sz k o d y .

+ W U b e zp ie c za ln i S p o łec z n ej w ie, p rz y b y ła z M a rsz aw y k o m isja Ja ln a , w y k ry ła n a d u ż y c ia .

+ W p o g rz e b ie b ry g a d je ra

M ą cz y ń sk ie g o , w o d z a o b ro n y L w o w a, w z ięły u d z ia ł o lb rz y m ie rz e sz e lu d n o śc i L w o w a.

4- T e g o ro c z n y z ja z d le g jo n istó w o d b ę

d z ie się 6 sie rp n ia w K rak o w ie .

5- 1500 ro b o tn ik ó w fa b ry k i „ G en tle m an "

n ie o p u szc z a ją te ren u fa b ry k i. P rz y c z y n ą o k u p a c ji fa b ry k i je st w y p o w ied z e n ie p ra cy i z a p o w ie d ź u n ie ru c h o m ie n ia fa b ry k i.

Z A G R A N IC Ą

+ W m ie jsc o w o śc i F o rst S a n d e rd a le (F lo ry d a ), o k o ło 100 m ę ż c zy z n o d b iło p o lic ji m u rz y n a , o sk a rżo n e g o o n a p a d z n o żem n a b ia łą k o b ie tę . M u rzy n a z ly n c z o w a n o .

+ W p o b liż u K ijo w a z a to n ą ł n a D n ie p rz e sta te k „ P a c h o m o w ”. 12 o só b u to n ę ło .

-| - W p ią te k z a n o to w a n o trz ę sie n ie ziem i w o d le g ło śc i 1000 k im . o d B u d a p e sz tu .

+ D n ia 19. b m . lo tn ik B a jtk u s w y sta rto w a ł z A m e ry k i d o K o w n a.

+ W e d le d o n iesie ń sz w a jc a rsk ic h , G o e rin g w c z asie p o b y tu w B u d a p e szc ie o m a w ia ł sp raw ę o sa d ze n ia n a tro n ie H a b sb u rg ó w k się c ia A u g u sta W ilh e lm a H o h e n z o lle rn a (A n w i).

+ W ła d z e lite w sk ie z a m k n ę ły p o lsk ą sz k o lę p ry w atn ą w M ę d z ia g o le j, a p rz e c iw ro d z ic o m p o sy ła ją c y m d o sz k o ły te j sw o je d z ie c i w sz c z ę to d o c h o d z e n ia .

-) - D e k rete m p a p ie sk im b ro sz u ra A lfred a R o sen b e rg a : „ A n d ie D u u k e lm an n e r u n se re r Z eit“, z n a la z ła się n a in d e k sie .

+ W D z ie n n ik u U sta w m . B re m y u k a z a ło się z a rz ą d ze n ie z a k az u ją ce p a le n ia p a p ie ro só w , ty to n iu i c y g a r d z ie c io m d a la t 16.

+ W c ią g u u b . ty g o d n ia w y d a rzy ły się n a te ren ie Z S S R . — c zte ry w ie lk ie k a tas tro fy k o le jo w e .

19 T R Z Y O S O B Y W P Ł O N Ą C E M

D O M U .

Piotrkom Trybunalski. D n ia b . m . w g o d z in a c h p o p o łu d n iw y c h je d n y m z d o m ó w p rz y u l. P O W . w y b u c h ł g ro ź n y p o ż a r, p o w sta ły w sk u te k n ie o stro żn e g o o b c h o d z e n ia się z o g n ie m w m ie sz k a n iu ro b o tn ik a M a- la n g ie w icz a . W c h w ili g d y w y b u c h ł p o ż a r m ie sz k a n ie b y ło z a m k n ię te i z n a jd o w ała się w n iem teścio w a^ ro b o tn ik a i d w ie jeg o m a ło le tn ie c ó rk i.

O b ie d z ie w c z y n k i p rz e ra ż o n e o g n ie m w y sk o c z y ły o k n e m z 2 -g o p ię tra n a b ru k , o d n o sz ąc b a rd z o c ię ż k ie o b ra ż e n ie . S ta ru sz k ę w y ra to w a ł z n a ra ż e

n ie m ż y c ia p o ste ru n k o w y P o p a . W c z a sie a k c ji ra tu n k o w e j d w ó c h stra ż a k ó w o d n io sło ra n y i p o p a rz e n ia .

Z M IA N Y W R O Z P O R Z Ą D Z E N IU O O B R O C IE D E W IZ A M I N A T E R E N IE W . M IA S T A

G D A Ń S K A .

G D A Ń S K . Z w y d a n e g o o b e c n ie k o m e n ta rz a d o n o w e g o ro z p o rz ą d z en ia se n a tu w sp ra w ie z m ia n y o g ra n ic z e ń d e w iz o w y c h w y n ik a , że k a ż d a o so b a m o że w y w ie ź ć z o b sz a ru W o ln eg o M ia sta p rz e z g ra n ic ę d o w o ln ą ilo ść d e w iz i w a lu t z a g ra n ic z n y c h . N a to m ia st w y w ó z w a lu ty g d a ń sk ie j d o z

w o lo n y je st ty lk o ja k d o ty c h c z a s d o w y so k o ści 2 0 g u ld e n ó w m ie się c z n ie je d y n ie w m o n e ta c h sre b rn y ch b ą d ź w b ilo n ie. W e d łu g n o w e g o ro z p o rz ą d z e n ia, k a ż d e z o b o w ią z an ie z a c ią g n ię

te w sp ra w ie sp ro w a d z e n ia to w a ró w , p rz e z n a c z o n y c h n a k o n su m e ję n a te re n ie W o ln e g o M ia sta b e z w z g lęd u n a to , c z y m a b y ć re g u lo w an e w g u l

d e n a c h , c z y te ż w z ło ty c h u z a le ż n io n e je st o d p o z w o le n ia c e n tra li d la k o n tro li o b ro tu d e w iz a m i. P o z w o len ie to m u si b y ć je d n a k u z y sk a n e je sz cz e

p rz e d _{)rz e a} p o w w ia u ie iu w p o w sta n ie m w sp o m n ia n e g o zo - , 7 .. ,,— , v u i

j

b o w ią z a n ia . D o ty c z y to ró w n ie ż z o b o -n ia c e n tra li d la k o n tro li o b ro tu d e w i-

Maitoe roboty Funduszu Pracy w woj. Pomorskiem

p o m o rsk ie g o m ia sta G ru d z ią d z a, u k o ń cz e n ie b u d o w y u li- szy ch ro b ó t cy 5 -g o M a ja w

in w e sty c y jn y c h , fin a n so w an y c h p rz e z F u n - n a W iśle w G n ie w ie , u k o ń cz e n ie b u d o w y ła - N a te re n ie w o je w ó d z tw a

ro z p o c z ęto o b e c n ie sz e reg <1;

d u sz P ra cy z w p ły w ó w c y jn e j.

rz e m ie śln ic z e1 k o rz y sty w a n ie k re d y tó w w sz erszy m z a k re- rz e m ie śln ik ó w sie, co n ie w ą tp liw ie p o sia d a d u ż e z n a c ze n ie R ó w n o c z e śn ie g o sp o d a rc z e d la lic z n e j w a rstw y rz em ieśln i-

C h e łm n ie , b u d o w ę ła d o w n i

z ic n ek w K a rtu z a c h , b u d o w ę d ro g i p o d m ie j- i sk iej d o sz k o ły ro ln ic z e j w D z iałd o w ie, b u n a te re n ie p o w iató w c h o jn ick ie - tu c h o lsk ic g o , w ą b rz e sk ie g o , o rą z b u d o w ę św iec k ieg o , k a rtu sk ieg o ,

sę p o liń sk ie g o , b ro d n ic k ie g o , d z ia łd o w sk ieg o , tc ze w sk ie g o ,

d ro g i d o ja z d o w e j p o d S k a rsz ew a m i w p o w . k o śc ie rsk im .

N a te re n ie w o je w ó d z tw a p o m o rsk ie g o F u n d u sz P ra cy u ru c h o m ił sz ere g d o d a tk o -1 g°>

w y c h ro b ó t p u b lic z n y c h . Z ro b ó t ty c h n a le ży p rz ed o w sz y stk ic m w y m ie n ić ro z b u d o w ę k a n a liz a c ji w T o ru n iu , T c z ew ie , S ta ro g a r

d z ie i W e jh ero w ie , ro b o ty z ie m n e , re g u la

c y jn e , o ra z o d w o d n ie n ie w sch o d n ie j c z ęśc i

Zadłużenie Polski

wobec rządów państw obcych

D łu g i e m isy jn e ró w n ie ż w y k a z u ją siln y sp ad e k , a m ia n o w ic ie : z a d łu ż e n ie sk a rb u p a ń stw a z ty tu łu 8 % p o ż y c z k i d o la ro w e j z 1925 r. o b n iż y ło się z 21 m ilj. d o la ró w d o 20,3 m ilj. d o i., z ty tu łu 7% p o ż y c z k i sta b ili z a c y jn ej — z 4 5 .7 1 0 .0 0 0 d o la ró w d o 42.515.000 d o la ró w i z 1.410.000 fu n tó w d o 1.565.000 fu n tó w sz te rlin g ó w o ra z z ty tu łu 6%% p o ż y c z k i d o la ro w e j z 1950 ro k u — z 51.272.955 d o la ró w d o 51.110.701 d o la ró w .

O g ó ln e z ad łu ż e n ie e m isy jn e n a d z ie ń 1 lip c a rb . w y n io sło : 115.500.201 d o la ró w , 1.565.00 0 fu n tó w szte rlin g ó w i 265.205.000 li

ró w w ło sk ic h .

Z m n ie jsz e n ie się d łu g ó w e m isy jn y c h tłu m a cz y się g łó w n ie sp łatą ra t a m o rty za c y j

n y c h i o d se te k , sp a d e k zaś z a d łu ż e n ia w o b e c rz ą d ó w p a ń stw m a sw ą p rz y c zy n ę w z n a c z

n e j m ie rze w d e w a lu ac ji d o la ra, liró w , fu n ta , k o ro n y sz w e d z k ie j i in n y c h w a lu t.

D łu g i z a g ran ic z n e sk a rb u P a ń stw a P o l

sk ie g o n a d z ie ń 1 lip c a 1955 r. p rz e d sta w iały się n a stę p u ją co w o b e c rz ąd ó w p a ń stw o b c y c h : F ra n c ji — 2.291.947.855 fra n k ó w fra n c., W ie lk ie j B ry ta n ji — 4.622.85 5 fu n tó w sz ter

lin g ó w , S ta n ó w Z je d n o c z . A P . — 2 0 6 .0 5 7 .0 0 0 d o la ró w , W ło c h — 5 8 .0 6 8 .4 5 8 liró w w ło sk ic h , C z e c h o sło w a c ji — 17.10 0.000 fra n k ó w sz w a j

c a rsk ic h , Ilo lan d ji — 547.100 flo ren ó w h o le n d e rsk ich , D a n ji — 287.02 5 k o ro n d u ń sk ic h , A u strji — 555.000 sz y lin g ó w a u strja c k icb , N o rw e g ji — 12.86 5.955 k o ro n n o rw e sk ic h i 1.001,5 fu n tó w sz terlin g ó w ; S z w e c ji 5.522.150 k o ro n sz w e d z k ic h i w o b e c rz ąd u S z w ajc arji 60.075 fran k ó w sz w ajc a rsk ic h . P o n a d to d łu g i p o lik w id a c y jn e , p o w stałe z ty tu łu w y k o n a n ia p ro to k u łu im sb ru c k ie g o i u k ła d u p ra sk ie g o w y n o sz ą — 6 6 .6 1 7 .7 7 9 flo ren ó w a u strija c - k ic h i 21.140.547 k o ro n z ło ty c h .

W c ią g u u b ie g łeg o p ó łro c z a z m n iejsz y ło się z a d łu ż e n ie sk a rb u P a ń stw a P o lsk ieg o w o b e c rz ą d ó w F ra n c ji, Ilo lan d ji, N o rw e g ji,

\ S z w e c ji i S z w a jca rji.

Ważne dla rolników

T O R U Ń . C e le m u su n ię cia czy g o sp o d a rstw a (

w e rto w a n em i n a B a n k A k c ep ta cy jn y m o g ą b y ć sp rze d a n e , w z g lęd n ie w y d z ierż aw ia n e i ja k p o stę p o w a ć w ta k ic h w y p a d k a ch , W o je w ó d z k ie B iu ro d o S p ra w F in a n so w o - R o l

n y c h w T o ru n iu w y ja śn ia co (n a stę p u je : D o k o n a n a k o n w e rsja d łu g ó w n ie p rz e

sz k a d za w .zb y ciu a n i te ż w y d z ie rż a w ie n iu g o sp o d arstw a. N a le ż y je d y n ie w ta k ic h w y p a d k a c h u z y sk ać u p rz e d n io zg o d ę n a to in sty tu cji w ie rzy c ie lsk ie j, to je st b a n k u , czy te ż k a sy , k tó re j w ie rz y te ln o ść z o stała sk o n - w e rto w a n a . W w y p a d k a ch sp rze d a ży g o sp o d a rstw a , in sty tu c ja w ierz y cie lsk a m o ż e z w o ln ić sp rz ed a jąc eg o o d o d p o w ied z ia ln o śc i za d łu g i sk o n w e rto w an e , g d y ż o b o w iąz e k re g u lo w a n ia ic h p rz ec h o d z i n a n a b y w c ę . Je ż e li g o sp o d a rstw o z o sta n ie ro z p a rc elo w a n e, w ó w c za s d łu g i ju ż sk o n w e rto w a n e n a B a n k A k c ep ta cy jn y u le g n ą se g re g ac ji, to je s t z o sta n ą p o d z ielo n e n a p o sz cz eg ó ln e d z iałk i, n a to m ia st te rm in y sp ła ty d łu g ó w i w y so k o ść

w ą tp liw o śc i, o p ro c e n to w an ia p o z o sta n ą ta k ie sa m e , ja k ie , k tó ry z a w a rł W w y p a d k a c h , g d y n a b y w c y p rz eję li d łu g i d a w n e g o w ła śc ic ie la , je sz c ze n ie sk o n w e rto w a n e, m a ją o n i p ra w o sk o rz y sta n ia z u lg , u d z ie la n y c h p rz y k o n w e rsji i to n a w a ru n k a c h , p rz y słu g u ją cy c h te j g ru p ie , d o k tó re j z o stan ą o n i z a lic z e n i.

N a b y w cy w ię c d z ia łek o o b sza rze n ie p rz e

k ra c za ją c y m 75 h a m a ją m o żn o ść sk o n w e r- to w a n ia p rz e jęty c h p rz e z sie b ie d łu g ó w d a w n e g o w ła ścic ie la m a o k re s la t 1 4 -tu n ie z a le ż n ie o d teg o , że p rz e d p a rce lac ją, c ią żą c n a sp rze d a w c y , n a le żą c y m d o k a te g o rji B ., d łu g i te m o g ły b y ć sk o n w e rto w a n e ty lk o n a o k re s la t 1 0 -ciu . N a d m ie n ić n a le ż y , że n a w e t w w y p a d k ac h k u p n a g o sp o d a rstw a p o 1 lip c a 1952 r. d a w n e d łu g i p rz eję te p rz e z n a b y w c ę m o g ą b y ć sk o n w e rto w a n e , g d y ż d a ta n a b y c ia* g o sp o d a rstw a n ie je st w ty m w y p a d k u d a tą p o w stan ia d łu g ó w , lecz ty lk o ic h p rz eję c ia, k tó ra to d a ta n ie m a w p ły w u

n a m o ż n o ść k o n w ersji.

1 LlMllld^C lei rvqipun vovi, . ---z

o b c ią ż o n e d łu g a m i sk o n -1 o b o w iąz y w a ły sp rz ed a w c ę , ła n k A k c ep ta cv jn y m o g ą u k ła d k o n w e rsy jn y . W w y j

w ią z a ń p rz e m y sło w y c h i o z n a c z o n y c h w p ra k ty c e i k a ż d y k u p ie c , p ra g n ą cy z a m ó w ić to w a r w P o lsc e lu b w y sta w ić w e k se l n a a rty k u ły , z a m ó w io n e w P o lsc e m u si u z y sk a ć n a to p o z w o le n ie c e n tra li. N ie w ą tp liw ie sta n o w i to d a lsz e p o w a ż n e u tru d n ie n ie d la p o lsk o - g d a ń sk ie g o o b ro tu to w a ro w eg o . N a b y c ie z a g ra n ic ą śro d k ó w p ła tn ic z y c h , z ło ta i m e tali sz la ch e t

n y c h z a g u ld e n e m d o z w o lo n e je st o - b e c n ie ty lk o n a p o d sta w d e p o z w o le -

W y b ó r z a w o d u a b e z ro b o c ie

*

K a ż d y , k to d z isia j d o k o n a ć m a w y b o ru z a w o d u , m u si b ra ć p o d u w a g ę n ic ty łk o w ła s

n e u p o d o b a n ia i a sp ira c je , a le ró w n ie ż m u si z d a ć so b ie d o k ła d n ie sp raw ę z teg o , ja k ie d z ie d z in y p ra cy c ie rp ią ju ż w P o lsc e n a p rz e

lu d n ien ie i n ie d a ją m o żn o ści z a tru d n ie n ia.

T rz eb a w ie d zie ć, ja k ic h z a w o d ó w n a le ży w ła śn ie u n ik a ć i d la c ze g o . Je st to k o n iec z n y w a ru n ek u c h ro n ie n ia się p rz ed p rz y k rem i ro z c z a ro w a n ia m i i d o tk liw e m i d o św ia d c ze n ia m i n a w ła sn e j sk ó rz e .

W y starc z y rz u c ić o k ie m n a d a n e s ta ty sty c z n e, a b y się p rz e k o n a ć, że istn ie ją d w ie k a te g o rje b e z ro b o tn y c h . P ie rw sz a — to lu d zie, n ie p rz y g o to w a n i d o p ra cy d la te g o , że n ie p o sia d ają ż a d n e j w ie d z y , a lb o te ż p o sia

d a ją ty lk o w ie d z ę o g ó ln ą , p o d c z a s g d y ż y c ie w y m a g a sp ec ja liz a cji i fa c h o w o śc i z a w o d o w e j. D ru g a k a te g o rja — to lu d z ie , p o sia d a

ją c y n a w e t u k o ń c z o n e w y ż sze stu d ja , a le w ta k ic h k ie ru n k a ch , k tó re w d z isie jsz y c h w a ru n k a ch d a ją m a łe sz a n se p o w o d z e n ia lu b te ż są p rz ec iąż o n e d la teg o , że n a jw ię c ej o só b się d o n ic h g a rn ę ło . N a jle p sz y m p rz y k ła d em je st tu p rz y g o to w an ie p ra w n ic ze , k tó re n ie o tw ie ra d z iś w stęp u a n i d o a d w o k atu ry , a n i d o są d o w n ictw a , a n i d o n a jb a rd zie j p o p u la r

n e j k a rje ry u rz ęd n ic z ej, b o te z a w o d y są p rz ep e łn io n e n a d m ie rn y m d o p ły w e m lu d zi, c h o d z ą cy c h u ta rte m i śc ież k a m i.

T y m c za se m istn ie ją w P o lsc e ro z leg łe d z ied z in y p ra c y , d o k tó rej w y sta rc z a ju ż p rz y g o to w an ie fa c h o w e n a sto p n iu śre d n im . M am y n a m y śli h a n d e l, k tó re g o n ie d o sta tec z

n y ro z w ó j i sto su n k o w o n isk i p o z io m w sk a z u ją , ż e w ty m w ła śn ie k ie ru n k u je st d u ż o w P o lsce d o z ro b ie n ia d la lu d z i w y k w a lifik o w a n y c h — d la teg o , że d o ty c h c z as z a m a ło ich w h a n d lu p ra c o w a ło . G d y w A n g lji 12.8%

c ałe j lu d n o śc i z atru d n io n y je s t w h a n d lu , w S z w ajc a rji 1 1 ,2 % , a w N ie m c z ec h 10,5% — w P o lsc e sto su n ek te n w y ra ż a się c y frą 3 ,7 % .

D o d a ć n a le ż y , że w e d łu g p rz y b liż o n y c h o b licz eń ż y cie g o sp o d a rc z e p o trz e b u je c o ro c z n ie d o p ły w u o k o ło 14.000 m ło d y c h p ra c o w n ik ó w h a n d lo w y c h (5 ,5 % sta n u z a tru d n ie n ia , k tó ry w y n o si o k o ło 4 0 0 .0 0 0 o só b ). Z n a c z n ą ic h c z ę ść w in n y d o sta rc zy ć sz k o ły h a n d lo w e śred n ie , je d n a k lic zb a o g ó ln a ic h a b so lw e n tó w , o ra z a b so lw e n tó w lice ó w h a n d lo w y c h w y n o siła w o sta tn ic h la tac h o k o ło 4,500 o só b ro cz n ie . W y n ik a z te g o w y ra źn a w sk az ó w k a d la ty c h w szy stk ic h , k tó rz y d z iś — p o u k o ń c z e n iu sz k ó ł p o w sze c h n y c h — z a sta n a w iają się n a d w y b o re m d a lsz eg o k ie ru n k u n a u k i, k tó ry d a łb y im m o ż n o ść z n a lez ien ia p ra c y z a ro b k o w e j.

O d n o w e g o ro k u sz k o ln e g o ro z p o c zy n a ją sw ą d z iała ln o ść 5 — 4 -le tn ie g im n a z ja k u p ie c k ie . Ic h u k o ń c ze n ie , c h o ć są to ty lk o sz k o ły śre d n ie — d a je ju ż z asó b w ie d z y , w y sta rc z a ją cy d o u z y sk a n ia p ra cy . P o n ie w a ż z a ś g im n a zja te są z ró w n an e w p ra w a ch z o g ó ln o k sz ta łc ąc e m i, p rz e to d a ją o n e ró w n ie ż m o żn o ść k o n ty n u o w a n ia n a u k i w lic e ac h h a n d lo w y ch .

Z d a je się, że je s t to d ro g a n a jp ra k ty c z n ie jsz a i n a jw ła ściw sza .

z a m i. D o ty c h c z as w a lo ry te m o g ły b y ć n a b y w a n e i sp rz e d a w a n e ty lk o p rz e z b a n k g d a ń sk i b ą d ź z a je g o p o śre d n ic

tw e m .

P O Z N A J I U K O C H A J M O R Z E -

JADĄC DO OBOZÓW LIGI MORSKIEJ I KOLONJALNEJ.

NA HELU.

R O Z R U C H Y W IR L A N D JI.

Dublin. K rw a w e w a lk i w B e lfa ś

cie p o c ią g n ę ły z a so b ą d o ty c h c z a s śm ie rć p ię c iu o só b . P rz e sz ło 70 o só b je st ra n n y c h . S p a lo n o i u sz k o d z o n o 50 d o m ó w . S y tu a c ja z o sta ła o p a n o w a n a p rze z w o jsk o , b o w ie m p o lic ja o k a z a ła się b e z siln a w o b e c ro z m ia ró w ro z ru ch ó w . M ia sto m a w y g lą d w a ro w n e g o o b o zu . W o jsk o w b o jo w y c h h e łm a c h z b a g n e tam i n a k a ra b in a c h o b sa d z iło g ę ste m i p a tro la m i u lic e i p la c e . N a j

b a rd z iej u c ie rp ia ła d z ie ln ic a k a to lic

k a . Ja k d o n o si „ Irish P ress'4 w y p a d k i p rz y b ra ły c h a ra k te r n ie n o to w a n y o d c z a su p o g ro m u w o k re sie 1 9 2 1 — 1922.

L o n d y n . W B e lfa śc ie d o szło w so b o tę d o n o w e j strz e lan in y , w k tó re j w y n ik u z a b ito 8 o só b . D o sta re d o szło w n o w e j d z ie ln ic y m ia sta . P o lic ja z m u szo n a b y ła k ilk a k ro tn ie in te rw e n jo w a ć w te m w d w ó c h w p a d k a c h u ż y w a ją c b ro n i p a ln e j. W c z a sie p o g rz e b u je d n e j z o fia r d o szło d o sta rcia , p rz y c z e m w ie le o só b z o stało ra n n y c h . W so b o tę w ie c z o re m n a u lic y Jo rk p o d p a lo n o k ilk a d o m ó w . D la p rz y w ró c e n ia p o rz ą d k u w y sła n o w o jsk o n a sa m o c h o

d a c h p a n c e rn y c h . N a w ie lu u lic a ch

p o u sta w ia n o b a ry k a d y i p rz ec ią g n ię to

d ru ty k o lc z a ste .

(3)

N r. S 6 „GŁOS WĄBRZESKA Str. 5

Pamiętnik

K ie d y ż z a d n ieje ? — O to p y ta n ie , k tó re g o śc i o b e cn ie n a u stac h c h ło p a p o lsk ie g o , h a ru jąc e g o o d s w ilu d o n o t) i z ro z p a t z o n e g o . a w ła śc iw ie o rz n u o n o : k ie d y sk o ń cz .)

m c

k ry z y s! le n s tra s zn y k ry z y s, k tó ry je d n y c h , o . ^ i z a m o żn y c h , p o s ta w ił w o b e c ru in y , u in n y c h w n iw e c z o n ro c il n a d z ieję

w y d o b y c ia się ze sz p o n o w d łu g u , z a cią g n ię teg o n a k u p n o z iem i lu b k o n ia ; je sz c ze in n y c h , k tó rz y p rz e d k ry z y se m b ie d o w a li, p o g rą ż y ł w z u p e łn ej n ę d zy , p o z b a w ia ją c ic h ja k ie jk o lw ie k m o ż liw o ści z a ro b k u . „ C h ło p b e z b u tó w , k o n ie b e z p o d k ó w , a k o ła w o z o w e b e z o b rę c z y ” — o to d o s a d n y o b ra z w io sk i, sk reślo n y p ió re m je d n e g o z p a m ię tn ik a rz y .

„ N ie ra z b e z o g n ia, b e z ś w iatła , co w ię c ej b e z ja d ła sp a ć się k ła d z ie m y , a n a z a ju trz to sa m o — n ie raz się m o d lim y , m o ż e k ie d y ś k ry z y s m in ie !” A je d n ak k a ż d y z n ic h trw a w p ra c y n a sw o im z a g o n ie i w ią - ż e c ię ż k i sn o p sw e g o ż y c ia, ja k w in n y c h o k re sa ch w ią za ł g o n ie g d y ś je g o o jc iec i je g o d z ia d ...” — la k s c h ara k te ry zo w a ł o b e c n e p o ło ż en ie w si, u ż y w a ją c o k re śleń p a m ię tn ik a rz y p ro f. L u d w ik K rz y w ic k i, w e w stę p ie d o „ P a m ię tn ik ó w C h ło p s k ic h” — (w y d a w n ic tw o In s ty tu tu G o s p o d a rs tw a S p o łe c z n e g o ,

W a rsz a w a , 1 9 3 5 r.) N ie u le g a w ą tp liw o ści, ż e P a m ię tn ik i C h ło p ó w z a c ie k a w iły c z y te ż z a cie k aw ią sw o ją treś c ią w s z y stk ic h d z ia ła c zy p o lity cz n y c h , sp o łec z n y ch i o ś w ia to w y c h o ra z s fe ry g o sp o d a rc z e.

A le w e d łu g m n ie , w y ją tk o w o P a m iętn ik a m i C h ło p ó w p o w in ie n z a in tere s o w a ć się k a ż d y d z ia łac z w sio w y , k tó ry sz cz e rz e p ra g n ie d o b ra w si. C h c ą c b o w iem p ra c o w a ć sp o łe c zn ie w śró d lu d u w ie jsk ie

g o , trz e b a z n a ć je g o b o lą c z k i, k ło p o ty , je g o ra d o śc i i s m u tk i — je d n e m sło w e m z n a ć je g o ż y c ie , lo te ż m a te rja ł z a w a rty w P a m iętn ik a ch C h ło p sk ich , p o d a n y b e z p o śre d n io p rz ez sa m y ch c h ło p ó w , m o ż e w ie lk ą p rz y s łu g ę p rz y n ie ść d la ty c h , k tó rz y d z isia j te j w si p rz e w o d z ą , k tó rz y są w y b ra n i p rz e z o g ó l c z y te ż p o w o ła n i p rz ez P a ń s tw o d o c z u w a n ia n a d ro z w o je m k u ltu ra ln y m w si p o lsk iej. N ie c h w ię c tre ść P a m ię tn ik ó w C h ło p sk ic h n ie b ę d z ie o b c ą w ó j

to w i, n a u c z y c ie ls tw u p ra c u ją c e m u n a w si, s e k re ta

rz o w i g m in n e m u , ra d n y m g m in n y m , so łty so m , k się

d z u i t. d .

Z a n im je d n a k p rz ejd ę d o o m a w ia n ia tre śc i p a m ię tn ik ó w , z w ró c ę u w a g ę n a p e w n e d a n e ty c z ą ce się p isz ą c y ch . O tó ż In s ty tu t G o s p o d a rstw a s p o łe

c z n e g o o d e zw ą z w rz e ś n ia 1 9 3 3 r. o g ło sił k o n k u rs n a „ P a m ię tn ik i C h ło p a " . W o d e z w ie te j c z y tam y :

„ In sty tu t G o s p o d a rs tw a S p o łe c z n e g o p o w z iął z a m ia r o p ra c o w a n ia rz e teln e g o o b ra z u c ięż k ieg o p o ło ż en ia lu d n o śc i m a ło ro ln e j i b e z ro ln e j w c a łej 1 o l- sce. D la te g o z w rac a się d o w a s w sz y stk ic h , c o s ta n o w ic ie te lic zn e rz e sz e b ie d u ją c y c n i z ro z p ac z o n y c h , ro z p ro szo n e w z d łu ż i w sze rz n a sz eg o k ra ju , a b y ś cie śc iśle, p ra w d ziw ie i p o p ro s tu o p is a li ja k ż y jec ie , ja k ie g o w y jś c ia sz u k a cie ...” A n a k o u c u o d e z w y „ J es z cz e ra z p o w ta rza m y : p isz cic sz cz e rze , o d se rc a, ta k ja k b y ś cie o p o w ia d a li tro sk i sw o je n a j

b liż sze m u p rz y ja c ie lo w i..” O d e zw a ró ż n em i d ro g a m i d o ta rła d o w si, a le p rz e d e w sz y s tk ie m p ra sa o n a s ta w ie n iu w sio w e m ją u m ie śc iła. W śró d c z a so p ism , z k tó ry ch p a m ię tn ik a rz e d o w ie d z ie li się o k o n k u rsie niema ani jednej wzmianki o pismach samorządów.

O g ó łe m n a d e s łan o 4 9 8 p a m ię tn ik ó w ’ ró ż u , w ie lk o śc i.

J e d n e z a w iera ły k ilk a z a le d w ie k a rte k , a in n e k ilk a se t stro n . D ru k ie m o g ło szo n o 51 p a m ię tn ik ó w . N a 4 9 8 p a m iętn ik a rz y 3 9 n ie p o d a ło ż a d n e j in fo rm a c ji c z y p o s ia d a ją z ie m ię , c z y n ie . Z p o z o stały c h 4 5 9 n ie p o s iad a z ie m i 5 3 c z y li 1 1 ,5 % . L o n ie w a z 4 3 n ie w y m ie n iło o b s z a ru z ie m i, w o b e c te g o p o z o sta ło 3 6 3 p o s ia d a c zy z iem i. Z te g o 8 0 c z y li 2 2 % p o s iad a g o s

p o d a rs tw a k a rło w a te t. j. p o n iż e j 2 h e k ta ró w ; 111 c z y li 3 0 ,6 % p o s ia d a o d 2 d o 5 h a ; 1 0 2 c z y li 2 8 ,1 % o d 5 d o 10 h a ; 6 0 c z y li 1 6 ,5 % o d 1 0 d o 2 0 h a i z a le d w ie 1 0 c z y li 2 ,8 % p o n a d 2 0 h a . Z p o w y ż sz e g o z e s ta w ie n ia w y n ik a , ż e w ś ró d p a m ię tn ik a rz y p rz e w a ża c h ło p m a ło ro ln y . P a m iętn ik ó w n a jw ięc e j p o c h o d zi z w o je w ó d ztw ś ro d k o w y c h — 2 5 2 i p o łu d n io w y c h — 1 3 9 . N a to m ia st w o je w ó d ztw a z a ch o d n ie n a d e s ła ły 5 9 , a w sc h o d n ie z a le d w ie 4 8 . W śró d p o sz c z e g ó ln y c h w o je w ó d ztw n a p ie rw sz em m ie jsc u sto i w o j. lu b e lsk ie — 7 5 p a m ię tn ik a rz y i w o j. k ra k o w sk ie ró w n ie ż 7 5 . N a o sta tn ie m m ie jsc u z a ś w o j.

ślą sk ie — 2 , p o le sk ie — 4 i w o ły ń sk ie — 8 . O c zy w i

śc ie s ta n p o w y ż s z y je st z w ią za n y śc iśle z ro z w o jem k u ltu raln y m i sp o łe cz n y m n a s zy c h p o sz c ze g ó ln y c h p o ła c i k ra ju , ja k ró w n ież c a ły sz ere g c z y n n ik ó w n a tu ry p o lity c z n e j i g o sp o d a rc z e j w p ły n ę ło ^ n a to , ż e lic z b a p a m ię tn ik a rz y z n ie k tó ry ch w o je w ó d z tw je st w y ją tk o w o d u ż a . T rze b a ró w n ie ż w sp o m n ie ć o tern , ż e w śró d p is zą c y ch p a m iętn ik i je s t w ie lu — 1 6 9 z a d łu ż o n y ch , re sz ta n ie p o d a ła w ia d o m o śc i o z a d łu ż e n iu . N ie m al w s z y sc y p a m ię tn ik a rz e z a d łu ż e n i, p o z a c iąg a li d łu g i w o k re s ie n a jle p s z e j k o n ju n k tu ry g o sp o d a rcz e j, p rz y w y s o k ic h c e n a c h n a p ro d u k ty ro ln e , w ię c s p łac e n ie d łu g ó w b y ło m o ż liw e . O b e c n ie , g d y c e n y p ro d u k tó w s p a d ły n ie ra z o 5 0 % i w i?."

c e j, to ro ln ik n a p ra w d ę s ta n ą ł „ w o b lic z u ru in y ,

„ n ie m o ż e n ie ty lk o u iś cić d łu g u , n a jc z ę śc ie j z a c ią g n ię te g o n a k ró tk i te rm in , a le n a w e t n ie je st w s ta n ie o p ła cić n a ra sta ją c y c h z m ie sią ca n a m ie sią c o d se te k lic h w ia rsk ic h * * . „ D łu g w c h w ili o b e cn e j, w sk u tek sp ad k u cen y ziem i, n iejed n o k ro tn ie p rze

k racza o w iele w arto ść całeg o g o sp o d arstw a . O p ró cz sp łaty zaciąg n ięteg o d łu g u g n ęb i ro lnik a

w a ć , le cz n ie p o z w o li m i ż y ć ... R o z p a c z sz a rp ie m i se rce , że m u sz ę k o n a ć z. g ło d u , m a ją c c h leb a p e łn o w o k o ło . O b łęd m y śli k lę o i m i u m y sł, ż e m u sz ę b y ć b e z c zy n n y , n ie m a ją c m o ż n o ści tw o rze n ia le p sze j p rz y sz ło śc i... M y n ę d z a m i c h ło p i z p o d sło m ian y c h strze c h w y c iąg a m y d o W a s rę c e i b ła g am y , p rz y - b ą d ż cie n a m z p o m o c ą , w y rw ijc ie n a s z n ie d o li, g d y ż m y ró w n ież c lic e m y z y ć , p ra c o w ać i k o rz y s ta ć z o w o c ó w p ra c y ! M y n ie c lic em y z ie m i, m y n ie c lic e m y b o g a c tw , m y c lic e m y p ra c y i s p raw ie d li

w e g o p o d z ia łu o w o co w je j p o m ię d zy w s zy s tk ic h p ra c u ją c y c h , d z iś w y d z ied z ic zo n y c h , g ło d n y c h i p o n ie w ie ra n y c h ” . R a tu n e k w d z isie jsz em p o ło ż e n iu c h ło p a p a m ię tn ik a rz z w o j. ró w n ie ż łó d z k ie g o w id z i w o g ran ic ze n iu u ro d ze ń d z ie c i: „ J a ta m m e w ie rz ę ż a d n y m o b ie tn ico m c o to z iem ię d a ją a lb o ro b o tę w la b ry ce, b o a n i z ie m i a n i ro b o ty n ie m a ty le , c o je st b ie d y p o w siac h , o g ra n ic zy ć p ło d n o ść , lo n a stę p n e p o k o le n ie b ę d zie m ia ło i z ie m ię i ro b o tę , la k ja k d z iś je st p o sz eśc io ro , o śm io ro w k a ż d e j c h a łu p ie , to c o tu p o m o ż e re fo rm a ro ln a , o jc ie c b ije sw o ją z o n ę , w y zy w a ją o d m a c io ry , d z ie c i to sa m o o b e le co k a tu je” . Ż e d z isia j n a w si je st ż le, to z ło ż y ło się n a to — w e d łu g m a ło ro ln eg o c ie śli z w o j. łó d z k ie g o

— c a ły sz ere g p rz y c z y n a p rz ed e w sz y s tk ie m : „ N a j- w ię k sz e m z łe m , k tó re p rz y cz y n iło się d o strasz n ej n ę d z y w si, to b ra k p ra c y d la b e z ro ln y c h i m a ło ro l

n y c h . k tó ry c h te n b ra k p ra c y p o p c h n ą ł n a d n o n ę d z y . D ru g ie m z a ś z ie m i to p ra w ie n a jw ięk sz e m to n ie o p ła ca ln o ść p ro d u k tó w ro ln y ch i h o d o w li p rz y w y so k ich c e n a c h w y ro b ó w p rz em y sło w y c h , o ra z b ra k ta n ie g o k re d y tu , p rz e z co k a ż d y ro ln ik z m u sz o n y z a ra z p o z b io rac h z b o ż e z a b e z ce n w y p rz e d a ć , frz e c icm — to n a d m ie rn e c ięż a ry p o d a tk o w e , k tó re c o ra z s ta ją się w ię k sz e w n a jro zm a its zy c h fo rm a c h i ro d z a ja ch , lo są trzy 7 n a jw a ż n ie js z e b o lą c z k i w si. Z a n ie m i z a ś sto i c a ły sz ere g in n y c h , k tó ry c h z a d łu g o b y ło b y w y lic z a ć” .

G o sp o d a rz d z ie się c io m o rg o w y z w o j. k ie le ck ie g o p o d a je n a s tę p u ją c e z e sta w ien ie sw o ich p rz y c h o d ó w i ro z c h o d o w : „ N a jp ie rw d o c h ó d z e z b o za (ro k 1 9 3 3 ). Z a sia n o w ty m ro k u p sz e n ic y 7 je d e n m ó rg 2 b 0 p rę tó w z c z e g o b y ło o siem k o p . L. k o p y d w u m e try , w sz y stk ieg o 10 m e tró w . L te g o n a w y ż y w ie n ie ro d zin y 7 o sie m m e tró w i je d en m c ii n a w y - sie w . Z o sta ło sie d e m m e tró w p o 2 0 z ł (c e n a ry n k o w a ) w y n ie sie 1 4 0 zl. Z y ta z je d n ej m o rg i s tu p rę tó w n ic n ie sp rz e d a, w sz y stk o n a sw ó j u ż y te k . lJo - trz e b n e d la n a s o sie m m e tró w , ly le te z z e b ran o . J ę cz m ie n ia z m o rg i z e b ran o p ię ć k o p . T o trz y k o r

c e z k o p y d a w sz y stk ie g o 13 k o rc y , — n ic się n ie s p rze d a . O w s a z d w ó c h m ó rg z e b ra n o 10 k o p . Z k o p y c z te ry k o rc e c z y li 4 0 k o rc y w sz y stk ie g o , a o k o ło 2 6 m e tró w 7. D la k o n ia z te g o , d la k u r i g ę si p rz e c ię tn ie 10 m e tró w . N a sie w trz y m e try . R a z e m 13 m e tró w n a d o m o w y u ż y te k , 15 m e tró w z o staje p o 8 z l z a m e tr ró w n a się 1 0 4 zl. Z p a s z y n ic się n ie s p rze d a . .W sz y stk o w y jd z ie d la in w e n ta rz a . D o te g o d o lic z y ć n a leż y z a b u ra k i c u k ro w e d la fa b ry k i. B y ło ic h 4 2 m e try p o 4 zl z a m e tr co w y n ie sie 1 6 8 zt, k a rto fli te ż się n ie sp rz e d a . In n y c h d o c h o d ó w n ie m a p ró c z Ś w in . R o c z n ie s p rze d a je się 3 św i

n ie o d 1 8 0 d o 2 0 0 k g p o 1 zł k g . Z in w e n ta rz a , je śli się s p rz e d a n a trz y la ta k ro w ę, lu b c ie lę, m a ło to w e jd z ie w d o m , n a u b ra n ie lu b n a re m o n t n a rz ę d zi.

W ięc ja k w y c h o d z i z o b lic z e ń , je ż e li d o lic z y ć je s z

c z e d o c h ó d z d ro b iu o k o ło .0 zl, p rz y c h ó d ro c z n y w y n o si o k o ło 1 .0 8 2 zł. R o z c h ó d z a ś: p o d a tk i z r.

1 9 3 2 : w y ró w n aw c z y g m in n y 9 z l 3 3 g r; g ru n to w y (sejm ik ) — 19 z l 3 7 g r; g m in n y — 2 4 z l 2 8 g r; g ru n to w y p a ń s tw o w y — 3 9 z l 2 3 g r; d ro g o w y se jm ik o w y — 2 2 z ł 10 g r; d ro g o w y g m in n y — 4 4 z ł 19 g r;

z a leg ła e g z e k u c ja 2 0 z ł; u lg i o b e cn e j 2 2 zl 5 0 g r;

ra z em p o d a tk i w y n o sz ą 2 0 1 z ł; o p ro cz p o d a tk ó w ro z ch o d y in n e , a m ia n o w icie : u b ió r c z y li o d z ie ż d la ro d z in y — 6 0 0 zł, d łu g u sp ła cić — 1 0 0 z ł; n a w y d a tk i ró ż n e ja k m a c h o rk a , re p e rac je i t. d . o k o ło 2 0 0 zł. R a z e m w y d a tk i w y n o sz ą: 1 .1 0 0 zł. W p ły w y z a n a b ia ł id ą n a d o m o w e p o trz e b y ja k n a fta , só l, c u k ie r, k a w a , h e rb a ta , p o śc ie l, n a ró ż n e d o m o w e d ro b ia z g i i n a k u p n o n a c z y ń " . R o d z in a p o w y ż sz e g o g o s p o d a rza s k ła d a się z 5 o só b . Z ie m ię g o s

p o d a rz z d o b y ł z o sz cz ę d n o ści, ja k ie z ro b ił n a e m i

g ra c ji w A m e ry c e P ó łn o c n e j.

K o w a l m a ło ro ln y z w o j. lu b e lsk ieg o o b e c n ą s y tu a c ję b e z ro ln e g o i m a ło ro ln e g o n a w si p rz e d sta w ia n a s tę p u ją c o : „ P rz ed e w s z y s tk iem , je ż e li ja z e sw ą ro d z in ą s p o ż y w am p o siłek je sz cz e trz y ra z y d z ien n ie , to ta m (u b e zro ln eg o ) ra z a n a jw y ż e j d w a ra z y d z ie n n ic, je ż e li je sz c z e m o je d z iec i n ie m a ją w y d z ielo n e, ile m a ją z je ść c z arn e g o c h le b a d z ie n n ie , to ta m m a ją w y d z ielo n e , la m , o ile p o s ia d a ją k ro w ę , p e łn eg o m lek a n ie ja d a ją , le cz trz y c z ę śc i w o d y , a c z w arta m le k a, w 7 n a jle p s z y m ra z ie d o p o ło w y . Z e sło n in ą n ie je d z ą , n a fty n ie k u p u ją , so li rz a d k o k ie d y , o b u w ie je d n a p a ra n a c a łą ro d z in ę , a u b ra n ie ja k ie z s a m y c h ła t p o k ilk a n a ś c ie n a k u p ę z sz y te. D la p rz y k ła d u n ie trz eb a m i d a lek o sz u k a ć, m a m b lisk o ta k ic h są sia d ó w 7, je d e n z n ic h m a ro d z i

n ę z sze śc iu o só b , m a d w a m o rg i z ie m i, ju ż z re sz ty sw e g o ż y ta c h le b a u p ie k ł, z iem n ia k ó w m o ż e m u w y s tarc z y d o w io sn y , n a fty n ie k u p u je , z a p ałe k te ż , s p a ć k ła d z ie się ra ze m z k u ra m i, o g ie ń p rz e n o si w k a g a n k u o d są sia d ó w 7, a b y ro z p alić so b ie ra z n a d zień d o g o to w ania. O to częścio w y o b raz n ęd zy , ja k a się sto p n io w o szerzy n a w si p o lsk iej...

J chłopów

p ro c e n t, k tó ry w y n o sił w d o b ry c h la ta ch o d 4 d o 12 m ie się cz n ie.

W śró d p a m iętn ik a rz y ro z p ię to ść w ie k u w y n o si o il O d o oO la t. jc u m iK p rz ew a z ii w iek p o n a d -9 la t. A u to ra m i p a m ię tn ik u w p rz ew a żn ie są m ę ż

c z y ź n i: 4 M m ę zc z y zn i 1 .

m h i i c i

. I. p o m ię d zy m ę z c z y z n o g ro m n ie p rz ew a ż a ją ż o n a c i — a w ię c o jc o w ie ro d z in . W ie lu z p a m ię tn ik a rzy siu - z y lo w w o jsk u i b ra ło w w o jn ie u d z iał., c’b z m c ii siu z y lo w w o jsk u p o isk iem , w te rn 2 8 ja k o o c h o t

n ic y ; 3 5 o y lo ra n n y c h , a 21 d o sta ło się d o n ie w o li.

U lu le p sze j o rje n ta c ji z a m ie sz c z a m ró w n ie ż d a n e o e m ig rac ji p a m iętn ik arz y . O to z n a 4 9 8 a z 75 1. j.

1 5 ,1 /5 o g o łu b y ło n a w y c h o d z l w ic. .W y je żd ż a n o p rz ed e w s zy s tk ie m d o N ie m ie c i b ta n ó w z je d n o cz o n y c h A m e ry k i P ó łn o c n e j. P o z io m w y k s z ta łc en ia w sro d p a m ię tn ik a rzy je st ró ż n y . P o c z ąw sz y o d a n a lfab e tó w , k tó ry c h je st d w ó c h , z a n ic h p o d d y k ta n d o p isa li sy n o w ie , a z d o w y k s z tałc e n ia w y ż sz e g o — je d en stu d e n t p o lite ch n ik i. W sz k o le śre d n ie j b y ło o ,2 % , w z a w o d o w e j 4 ,3 % , w sz k o le e le m en ta rn e j t)8 ,U % . b a m o u k o w je s t 2 1 ,5 % . 1 rzeba podkreślić wielki naprawdę wysiłek woli, ja k i m u sial c e c n o - w a c ty c h , k tó rz y n a u k ę c z y ta n ia i p is a n ia m u sic li o p a n o w y w a ć sa m o d z ie ln ie b e z p o m o c y n a u c z y c iela w tru d n y c h w a ru n k ac h , p rz y z a ro b k o w a n iu n a k a w a łek C h le b a . O to o g ó ln e u w a g i o d n o szą c e się d o p a m ię tn ik a rz y . Je st to o c z y w iśc ie o g ro m n y sk ró t m a te rja łu o p ra c o w an e g o p rz e z In s ty tu t G o s p o d a r

s tw a b p o ie c zn e g o i z a m ie szc z o n eg o n a w stęp ie P a m ię tn ik ó w C h ło p sk ich . U w a ża łe m je d n a k z a w s k a

z a n e p o d a ć p o w y ż s z y m a terja ł, b y c z y te ln ik le p ie j ro z u m ia ł i w y c z u l ty c h , k tó rz y sw o ją n ie d o lę rz u c ili n a p a p ie r.

* *

*

W śró d p a m iętn ik ó w ' o g ło szo n y c h d ru k ie m (5 1 ) w y ró ż n ić m o ż n a : p a m iętn ik i p isa n e p rz e z c h ło p ó w śred n io z a m o ż n y c h , m a ło ro ln y c h i b e z ro ln y c h . — W szy sc y je d n a k p a m ię tn ik a rze , b e z w z g lęd u n a s ta n p o s ia d a n ia, u w y p u k la ją z łe p o ło ż en ie w si p o d w z g lę d e m g o sp o d a rcz y m , ly lk o w śró d ty c h g ło só w c h a ra k te ry z u ją c y c h o b e c n ą n ę d z ę c h ło p a , trz e b a o d ró ż n ić g lo sy o b je k ty w n e , ro z u m n e, trz e ź w e, p a trz ą ce p o w a żn ie n a ż y c ie, b e z sp ec jaln e g o z a b a r

w ie n ia p a rty jn e g o , o c e n ia ją ce g o o b e c n ą s y tu a cję a c zk o lw ie k z p e w n y m tra g iz m e m , to je d n ak n ie b e z n a d z ie jn ie o ra z ty c h , k tó rz y p o d w p ły w e m o so b i

sty c h p rz y k ro ś c i ja k ró w n ie ż i n a s ta w ien ia p a rty j- n e g o , m a lu ją o b ra z w si d z isie jsze j w k o lo ra ch z b y t c z arn y c h , n ie c h c ą c w id z ieć d o d a tn ic h p o su n ię ć R z ąd u . W sz y stk ie ic h n a rze k a n ia są k ie ro w an e n a o b e cn e rz ąd y . O tó ż w e d łu g m e g o z d a n ia, o b raz ira w d z iw y d z isie jsz e j s y tu a c ji n a w si, d a ją n a m ty l

k o te p a m ię tn ik i, k tó re są p o z b a w io n e w y b itn eg o w p ły w u p rz y n a leż n o ś c i d o p a rtji p o lity c z n ej. 1 d la te g o b ę d ę p rz y ta c z ał n ie n a jp ię k n ie jsz e z d a n ia o n ę d z y w ie jsk ie j, a le ra c ze j g ło sy ty c h c h ło p ó w , k tó rz y w ż y c iu k ie ru ją c się sw o im trz e ź w y m ro z u m e m c h ło p sk im , p ra g n ą d o b rz e o d d a ć d z isiejsz ą s y tu a c ję n a w si, o p e ru ją c c y fram i i p o ró w n a n iam i.

N a raz ie z a jm ie m y się s tro n ą m a terja ln ą w si ja k o p o d sta w ą k a ż d e g o g o sp o d a rstw a , o ra z m o to re m o d d z ia ły w a n ia n a in n e d z ie d zin y ż y c ia sp o łe c zn e g o w si.

O tó ż g o sp o d a rz z w o j. w a rsza w sk ieg o w te n sp o só b c h a ra k te ry z u je s ta n o b e c n y w si: „ C o n a j

g o rsz ą rz e cz ą to je st to , ż e sp o łe c ze ń stw o , a p rz e w a ż n ie lu d n o ść p ro w in c jo n aln a z a c zy n a b y ć b ie rn ą , p o p a d a ja k b y w se n le targ icz n y , p rz es ta je re a g o w a ć n a w sz y stk o ..., a lo je s t z lo ty lu d , o n c ierp i i m ilcz y i u m rz e , a n ie b ę d z ie się sk a rż y ł, a R z ą d d o lsk i w p ro s t n ie z d a je so b ie s p ra w y z te g o , ja k ie g o to m a w s p ó łp rzy m ie rz e ń c a w ty m lu d z ie ... J e d y n ą d ro g ą d o p o b u d z e n ia lu d u z te j m a rtw o ty i je d y n ą d ro g ą ra tu n k u m o ż e b y ć ty lk o ja k iś w s trz ą s a

ją c y i ra d y k a ln y k ro k k u le p sz e m u ze s tro n y rz ą d u ... A s ta ry w ie śn ia k z w o j. łó d z k ie g o ta k ie z n o w u d a je ra d y : „ ...D z isiaj b ie d a n a w si a ż k w ic z y . C h le

b a m a ło k to z b ie d n iejs z y c h je , a m ię so n a B o ż e N a ro d ze n ie i W ie lk a n o c i to n ie z a w sz e . L u d z ie z e w si u c ie k ają , b o w m ie śc ie z im ą d o s tają b e z ro b o c ie , a la te m te ż p rę d ze j n a ro b o ta ch p u b lic z n y c h p ra c u ją. N ie le p ie jb y b y ło p rz e p ro w a d z ić re fo rm ę i z re d u k o w a ć m a ją tk i, co n ie p ła c ą p o d a tk ó w ’ i d a ć lu d z io m z ie m ię , n ie c h b y p ra c o w a li u sie b ie , n ie b ie d o w a li p o m ieście* * , d rż y m o rg o w y p o sia d ac z ró w n ie ż z w o j. łó d z k ieg o p o w . ra d o m sz c za ń sk ieg o c h a ra k te ry z u ją c c z a sy p rz ed w o je n n e p o w ia d a: „ P a m ię tam je szc z e d z iś i g d y to w sp o m n ę, Iz y m i w o c z a ch św iec ą , ja k je d n e g o ra zu b ę d ą c u b o g a tsz e g o c h ło p a z o stałe m p o c z ę sto w a n y k a s zą ja g la n ą z m le

k ie m , k tó re j s m ak p a m ię ta m d o d z iś i z a c h o w a m d o k o ń c a ż y cia , ja k o n a jle p s ze j p o tra w y p o d sło ń c e m . T a k w ie lk a je s t p o tę g a g ło d u ” . A o b e c n ą s y tu a cję w si te n sa m p a m ię tn ik a rz ta k p rz e d sta w ia: „ S to k ro ć g o rsz e m c ierp ien ie m o d d z isie jsze j b ie d y je st tro s k a o n ie z n a n ą p rz y szło ść ju trz e js z y c h d n i. G o d zien ran o i w ieczo rem staje m i w o czach w id m o jeszcze g o rszeg o n ied o statk u , a m o że śm ierci g ło d o

w ej, n a tej sam ej ziem i, k tó ra zd o łała m n ie w y ch o -