616 Kronika
tody wskazała m.in. na p r e f e r o w a n i e przez Ł o j k ę źródeł aktowych, a nie n a r r a c y j -nych, wyróżnienie stopni wiarygodności źródeł i chronologii f a k t ó w oraz stosowania k o m p a r a t y s t y k i . Te wszystkie elementy n a d a j ą — według a u t o r a r e f e r a t u — b a r -dzo wysoką r a n g ę warsztatowi historycznemu Łojki. Na u w a g ę zasługuje też odwoływanie się przez tego uczonego do źródeł d r u k o w a n y c h , w k t ó r y c h czytelnik polski i obcy mógł sprawdzić wiarygodność wywodów.
W dalszym ciągu r e f e r a t u omówione zostały poszczególne prace, w których a r g u m e n t z historii odgrywał zasadniczą rolę, t j . te, k t ó r e zebrane zostały w Zbio-rze deklaracji oraz Wywód pZbio-rzeciw F r y d e r y k o w i II. W zakończeniu r e f e r a t u do-konał autor podsumowania i przedstawił znaczenie p r a c Łojki dla k r a j u i zagra-nicy, wskazał też na jego miejsce w dziejach polskiej n a u k i historycznej. Przeba-danie przez doc. Grabskiego d r u k o w a n y c h prac Łojki w s k a z u j e , że poglądy synte-tyczne tego uczonego dotyczyły raczej pewnych okresów i zagadnień niż całości dziejów Polski. Można przypuszczać, że Ł o j k o był raczej zwolennikiem teorii swoistości rozwoju Polski. Poglądy jego na przeszłość Rzeczypospolitej umieścił r e f e r e n t w k r ę g u t r a d y c j o n a l n y c h sarmackich wyobrażeń historycznych, natomiast z a p a t r y w a n i a uczonego na historię jako n a u k ę ocenił bardzo wysoko, n a z y w a j ą c je p r e k u r s o r s k i m i . Doc. Grabski podkreślił, że z wielkim uznaniem o polskim pole-miście wyrażał się t a k ż e J o a c h i m Lelewel.
W dyskusji doc. I. Stasiewicz-Jasiukowa wskazała Wymową i poezją Grzegorza Piramowicza, w k t ó r e j z n a j d u j ą się p e w n e f r a g m e n t y , poświęcone polskim ocenom roli Austrii w rozbiorze Polski.
Doc. H. Madurowicz poinformowała obszernie o wynikach swych długoletnich b a d a ń nad Łojką j a k o historykiem gospodarczym. Owocem ich było przestudiowa-nie i u p o r z ą d k o w a n i e olbrzymiej spuścizny rękopiśmiennej Łojki. Pozwoliło to określić w a r s z t a t historyczny tego polemisty. Rezultatem przeprowadzonych prac są: biogram w Polskim Słowniku Biograficznym i a r t y k u ł z bibliografią dzieł Łojki w Szkicach lignickich, k t ó r e się wkrótce ukażą. Doc. Madurowicz wysunęła propo-zycję, aby zbadać a u t o r s t w o różnych dzieł przypisywanych Łojce i zidentyfikować oraz ustalić prace zbiorowe, bezimienne itp. Bez tego nie można bowiem podejmo-wać dalszych badań, gdyż wiadomo, jak często mylnie przypisywane są Łojce różne prace. D y s k u t a n t k a podkreśliła konieczność przyjęcia metody k r y t y c z n e j nie tylko w odniesieniu do p r a c historycznych, lecz także i politycznych. Wskazała też na świetną znajomość u Łojki historiografii i zwróciła uwagę na jego a u t o r s t w o pew-nych a r t y k u ł ó w w „Monitorze". W dyskusji zabierali także głos doc. S. Grzybowski i dr J. Dybiec.
Julian Dybiec
POSIEDZENIE NAUKOWE
ZESPOŁU HISTORII NAUKI X I X WIEKU
Na posiedzeniu Zespołu Historii Nauki X I X wieku, k t ó r e odbyło się 28 marca 1973 г., m g r Stefan Zamecki wygłosił r e f e r a t Początki Szkoły Lwowsko-Warszaw-skiej. R e f e r a t poświęcony był zagadnieniom terminologicznym i metodologicznym przygotowywanej przez r e f e r e n t a r o z p r a w y doktorskiej na t e m a t Koncepcja nauki w Szkole hwowsko-Warszawskiej. Dotyczyły one m.in. p o j m o w a n i a t e r m i n u „szkoła Iwowsko-warszawska", sytuacji p a n u j ą c e j w środowiskach filozoficznych Lwowa i W a r s z a w y w okresie kształtowania się t e j szkoły (1895—1918), przemian instytu-cjonalnych i k a d r o w y c h tych środowisk i wreszcie ogólnej c h a r a k t e r y s t y k i s a m e j Szkoły L w o w s k o - W a r s z a w s k i e j . Najobszerniejsza część r e f e r a t u dotyczyła sytuacji
617
p a n u j ą c e j na przełomie X I X i X X w. w środowiskach n a u k o w y c h L w o w a i War szawy. R e f e r e n t wykorzystał tu ustalenia H. Struvego, W. Tatarkiewicza, T. K o t a r bińskiego, T. Czeżowskiego, R. Ingardena, I. Dąbskiej, S. Ł u s z c z e w s k i e j R o m a h n o -wej, H. Skolimowskiego, Z. J o r d a n a i in.
W dyskusji wzięli kolejno udział: prof. E. Geblewicz, dr J. S k a r b e k , m g r Л. Biernacki, prof. M. H. Serejski, mgr W. Grębecka, m g r W. Osińska i dr W. Rolbiecki.
S. Z.
*
W roku 1973 Zespół odbył ponadto trzy inne posiedzenia, na których wygłoszo-no n a s t ę p u j ą c e r e f e r a t y : prof. M. H. Serejski — Naród i państwo w polskiej myśli historycznej okresu por ozbior owego (24 stycznia); prof. E. Geblewicz — Wpływ ogólnych prądów umysłowych na rozwój nauki w drugiej połowie XIX wieku
(7 marca); mgr T. Długokęcka •— Recepcja ewolucjonizmu w polskiej myśli nauko-wej drugiej połowy XIX wieku (11 kwietnia).
POSIEDZENIA KONWERSATORIUM NAUKOZNAWCZEGO
W dniu 15 listopada 1972 r. odbyło się kolejne posiedzenie K o n w e r s a t o r i u m Naukoznawczego z r e f e r a t e m doc. dr S t e f a n a Ziemskiego na t e m a t Powstania i roz-woju nauki o czasie. Dyscyplinie t e j n a d a j e się różne określenia i nazwy: chrono-metrie- (L. Synge), temporologia (W. Voisé), chronozofia (J. T. Fazer). Synge propo-nował wyodrębnienie n o w e j nauki, która z a j m o w a ł a b y się pojęciem czasu, tak jak geometria przestrzenią. W. Voisé interesował się głównie stosunkiem czasu do hi-storii i filozofii nauki, jego zdaniem, „rozwiązanie p r o b l e m u czasu w y m a g a koope-racji p r a c y m a t e m a t y k ó w , fizyków, astronomów, psychologów, znawców teorii pomiaru". Według oceny prelegenta na obszerniejsze omówienie zasługują p r a c e i studia nad teorią czasu prowadzone przez J. T. F a z e r a (Interdisciplinary Study of Time i Study of Time 1972), który określa, że „celem chronozofii jest stworzenie teorii czasu na podstawie międzydyscyplinarnych studiów nad n a t u r ą czasu przez k o n f r o n t a c j ę różnych stanowisk h u m a n i s t y k i , n a u k przyrodniczych i m a t e m a t y c z -nych, a w szczególności studiów epistemologicznych".
Niezależnie od zainteresowań badawczych uczonych różnych specjalności, za-gadnienie czasu f a s c y n u j e również filozofów i l i t e r a t ó w (m.in. M. J a s t r u n , T. Mann). W piśmiennictwie polskim m o t y w filozoficznej i psychologicznej r e f l e k s j i nad cza-sem jest obecnie coraz częściej spotykany zarówno w publicystyce, jak i w poważ-niejszych opracowaniach monograficznych. J e d n y m z ciekawszych jest s t u d i u m filozoficzne R. I n g a r d e n a Człowiek i czas, w k t ó r y m autor zaprezentował podsta-wowe „typy" przeżywania czasu na tle trwałości i zmienności jaźni ludzkiej, łącząc je z zagadnieniem antropologii filozoficznej. Należy t a k ż e odnotować istotny w k ł a d logików do n a u k i o rozwoju w czasie i wyodrębnienie przez nich badań n a d logiką czasu (tense logic). Zagadnienie to, m a j ą c e swoje t r a d y c j e już w logice średnio-wiecza, rozwinęło się intensywnie w X X w. głównie dzięki badaniom N. Priora.
Dotychczas p r o b l e m e m rozwoju w czasie z a j m o w a ł y się w p e w n e j izolacji n a u k i szczegółowe: historyczne, społeczne, przyrodnicze i techniczne, nowa płaszczyzna tego typu badań p o s t u l u j e ścisłą integrację. Coraz b a r d z i e j z a r y s o w u j e się potrzeba porównawczych p r a c s y n t e t y z u j ą c y c h dzieje wielkich cywilizacji i k u l t u r świata oraz integracji b a d a ń chronologicznych w dziedzinie całej humanistyki. W w y n i k u tych prac n a s t ą p i szybciej z h a r m o n i z o w a n i e koncepcji h u m a n i s t y c z n y c h postępu
