• Nie Znaleziono Wyników

Einladung zu der den 3ten und 4ten October zu haltenden ossentlichen Prüfung der sämmtlichen Klassen des Gymnasiums zu Bromberg

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Einladung zu der den 3ten und 4ten October zu haltenden ossentlichen Prüfung der sämmtlichen Klassen des Gymnasiums zu Bromberg"

Copied!
42
0
0

Pełen tekst

(1)

itt ber

î>en 5íe? unb 4(6« ¡October չս háttériben

öffentlich en Prüfung

ier fámmtíi$ett (Eíaffett b e ճ

®pmn»fium5 i u Ջ t отбег g,

von

9)î û [ t e r, ֊ Sireïtor.

$oratrê geíjt eine lateinifdje 2lí#anblung:՛

Censura

<ommentarii Doeringiani ad Hora til Epistolarum 1. II. init. ep. 1, tion bem Überlebter Dr. Rempel,

Ջ r o m 6 e r 9 1828.

® e b r u cF t bei 21 tt bt e# 8 Stiebet# @ r u e »« tt er-

(2)
(3)

Censura

commentarii Doeringiani acl Horatii Epistolarum L II. inít. ep. i.

Ľjxplicanti mihi nuper Horatii Epistolas et, quum eo ipso tempore aliquantulum otii suppeteret, inter pre tUm non recen- tiuni solum sed etiam veterum, quorum copia erat, sententias super loéis dubiae addubilataeve vel lidei vel interpretationis exigent!; prae ceteris novissimus editor Doeringius, Vir Cel., quum aláis loéis baud paucis a vero aberasse, tum ab initio ep. i. L IL aliam post aliam culpam suscepisse visus est.

Itaque quum denuo aliquid commentât!onis addendum esset programmât!, ex iis, quae tum pl ura sed breviter, ut in schola, monendi erant discipuli, ne temere sequerentur spe- ctatissimi éditons anclo ri latem; banc potissimum partem elegi, de qua uberius in his schidulis exponerem.

Scripsit autem Doeringins ad v. 5. et 4՛

in publica connnoda peccem,

(4)

„et tarnen haec epistola, si epistolam ad Pisones exceperis,

„ omnium Horatii epi stolarum est longissima. Scilicet non

„raro rei alicujus, quam paucis expedite volumus, gravitas

„vel jucunditas nos disertos et verbosos reddit.“ Sic vero excusandus esset Horatius, si dixisset: peccarem, si moraren Contra praesente conjunctivi tempore poeta propterea us us est, ut partim longum hune sermonem futurum ipse signi­ fica ret, partim sub ver eri se, ne in publica commoda peccaret, aperte profiteretur.

Jn eundem hune, quo Doeringius se duci passus est, errorem videtur etiam Joannes Henricus Vossius incidisse, sic illis verbis vernáculo redditis:

fo fe^íť id; gegen @етеіпто£(, Չճօոո mein (anges ©efprád; ï>iv Seit abmújjtgte, Safar.;

et sine dubio Wiebndius, interpretatus:

glaubt’ іф am gemeinen ՂՏօՏք ЗЛіф հո t>erfd;ulben, wenn id; Феіке geit 5Hií langen ¿Heben 3Dir entroenben wollte.

Nam pag. Ąi. Tom. 2. ed. térti ae hane interpretation em suo more sic quasi commentator: 91аф einer furzen ЗІпгеЬе, worin ber Фіфсег einen eben fo ehrerbietigen als unverwerflidjeit @runb angiebt, warum er ein ju guter Bürger fei, um ben Չ1 ugufî mit einem langen Discurfe ju beiâjligen, fangt er mit ber

%emerfung an :c,

(5)

5

Sed hi viri docti, ut granimaticam temporum ratio nem ti ro nib u s expendendam r el i quel int, qui tandem animum inducere potuerunt in earn cogitationem, ut Horatium, práe­

se rtim ad Augustom Caesaréin epistolam daturum, vel non, antequam scriberet, argumentum et copiam rerum seri bendarum mente emensum esse, vei, quum longiorem, quam instituisset, factam epistolam ce ruer et, non retractasse haec verba, et ad libri ampliiudinem accommodasse putarent. Latét autem, nisi me omniaf dlunt, huj us erroris ions in Acronis scholio ad h. 1.:

„Augusto, petenti sibi a liquid operíš dedicări, seribit Horatius,

„ideo hue usque (se id) nou fecisse, ne jacturam reipublicae

„facérét, si Caesarom a republica revocaret.tb Quamquam hoc schol ion , per se spectatum, dummod о ne ео ips о rum poetae verborum interpretamentum contineri putetur, quum clarissimis verbis agat de eo tempore, quo Horatius eadem, quam in his prodit, verecundia deterritus, ad Caesarom non- dum seripsit, perversae iIli explication! favere omnino hon potest. Ac satis perspicuo, quae fuerit Acronis mens, quum haec scrib eret, Cruqui i commentarius indicat: „Augusto,

„inćrepanti Horat um, quod non ad se queque plurima scri-

„beret, ut Suetonius auctor est, in primis cum laude Caesaris

„se excusat, ne ipsum, in republica o c cupatum, suis scriptis

„detineret; delude etc.“ Et Porphyrionis scholia, quae vera sit poetae sententia, planius declarant. Ad verba enim quum tot sustineas etc. scriptum exstat: ,,Apparet hunc librum (i. e.

(6)

„hane epistolam) hortatu Caesaris scriptum esse. — Ergo hoc

„principium cum laude Caesaris et ab excusatione, quod ilium

^voluit occupation in republica suis impediré sermonibiis.'''' Et ad verba in publica commoda peccem՝. „vanitate occupera, te-

„neamque te, cujus omne tempos in publica commoda con-

„sumendum est.“ Christophorus vero Landinus vel admodum rudi linguae sic aperit verum h. L sensumr „ peccem pro

„peccabo, si ego te dețineam longo sermone.“

Porro Doeringius ad. v. 4» ^tuci (se. témpora), inquit,

„negotiis tuis destinata.“ Haec verba quam vira peculiarem ad i ilustrandam vocera tua habeant, quis est, qui assequatur?

Quodsi modo, verb o rum ordine inverso, scripsisset „tuis ne- goți is destinata“, videretur certe aiiquid lucís a Hundere loco voluisse. Nemo enim non videt, per tua Caesaris tempóra, ut gravioribus et sanctioribus occupata negotiis, quam quae interpellare liceat nugis poeticis, opponi temporibus negótris­

que ceterorum Romanorum omnium.

Idem ad v. 5 „ Bacchus, ut supr. 1.1. vers 5.* “ ( error est, ut videtur, typographicus; quuni res et verba spectent H or.

Od. III, 3, 13 ; licet hic illic etiam aliorum librorum errores in laudandis seriptorura locis in liane editionem transserfptos, et maxime in indice, cujus auctores Bentlejani indiois rabo­ nera cognitam non habuerunt, ali quoiies in ipsis Horatii Carminibus citandis turpiter peccatum esse reperias.) „ voca-

(7)

„ tur pater, ad verecundiam, quae ei debetur, design andam.“—

Alias quidem recte et sexcentis locis tam late patet vis voca- Ъиіі patris; пес discrepat in hoc ejus us и Latina lingua ab ull a alia; ut, si ea notio hic valeret, illa animadversione supersedere potuisset editor. Sed В асchi hoc epitlieton fere solemne, oh eamque caussam arctioribus fini bus circumscri- bendum, paternum ejus et benignum animum designat, quo ea Deus muñera, quibus generis human! vel com­

mo dis vel deliciis consuluerit, procréasse creditor. Apposite ad banc explicationem Forcellinus in Thes. sub v. pater՝. ,,spe-

„ciatim, inquit, ill! Div! dicuntur patres, qui electores, geni- atores conditoresque rerum habentur, ut Jupiter, Neptunus,

„Bacchus; iile qui est diviim pater ap. Virg. A en. 1, 69 Ne-

„ptunus, qui dicitur ab eodem pater rerum Georg. 4-> 582• ;

„Bacchus, quem, ut ait Augustinus 1. 7 de Civ. Dei cap. 2i.

„liquidas seminibus, ас per hoc et li quo r ibus fructuum et

„seininibus animaliunipraefecerunt. Sic Columella 1. io. v. 200.

„pater aequoreus h e. Oceanus; Lucretius 1, 250. *

„ Postremo pereunt imbres, ubi eos pater aether

„In gremium matris terrai praecipitavit.“

Idem ad v. 6. „Deorum in templa, in co elum ; T erent.

„Eunuch. 5, 5, 42- At quem deum ! qui templa coeli summa

„sonitu conculit Supr. 1.1. v. 10. (Od 3,3,10.) coelum vo- ,,cat (Horatius) arces ígneas “ — Паес exempla, quippe a perspicua h. 1. sententia prorsus aliena, fum-աո ex fulgore,

(8)

non ex famo dant lucern. Nam a diis receptos esse illos heroes іи sua templa, id quod esse posset in coelum, non solum non dicit Horatius, sed, compara tione heroum illő rum cum Caesaré servata, ne potest qui dem di cere. Imino liqui­

dum est hoc velie poetam, ab hom inib us receptos esse illos heroes in templa, qualia homines Diis colendis in terris exstruere soleant. Ex quo sequi tur, templa Deorum h. L, ad usum loquendi communem, significare ea templa, quae his heroibus, velut Diis, ab h omin i bus dicata sint. Hanc solam veram esse iliorum verborum explicationem vv. 15. et 16.

Praesenti tibi maturos largimur honores

Iurandasque tuum per numen ponimos aras.,

collati cum iis, quae praecedunt v. 9 —14 ploravere—exstinctus amabitur idem, ita probant, ut dubitatio de ea re nulla relin- quatur. Ac sponte intelligitur hoc, recipere nos, quem reci- piamus, eo, ubi ipsi versemur; ubi non versemur, eo nec alteruin recipere nos posse. At qui homines non versantur in coelo, ergo illuc recipere nec alios possunt. Quid quod Cel. editor ipse illi interpretationi suae videtur adver- satüs et verae liuic suffragatus esse. Nam v. 15 —17. adscri- psit haec: ,,illi (lieroes) enim post mortem demum insert!

„sunt Deorum ordinibus, tu (Augustus) vero adhuc vivons

„et praesens Deus a populo colei is."; etv. 5 — 10 : „Romulus,

„Bacchus, Pollux cum Castore et Hercules, postquam rebus

„gestis immortalem gloriam sibi comparaverunt, inter Deos

(9)

9

„relati—Atqui inserunlur Deorum ordinibus ac referun- tur inter eos, qui antea Dii a populis suis habiti non sunt, a quibusnam aliis, nisi ab hominibus?

Idem ad v. 5—10. „Horatius supra quoque Od. 3, 3.

„commemorates h. 1. heroes, ut divinitatem nados, conjun- ,, ctim celebrat; sed ibi a ddi t Augustum. (v. 10.11. Quos inter

„Augustus recumbens, purpureo bibit ore nectar.) Horatius

„si diligentius animum advertis, idem facit hoc loco, sed

„tečte/ nam verba agros assignant se. colonia deducendis

„ad solum Augustum referii possunt. Hue accedit, quod iu ,,Romuli nomine Augusti simul nomen quodammodo latere

„potest, quia fuere, qui Augusto Romuli nomen tribuendum

„esse censerent. Suet. Oct. 7. —". Ad haec monendurn est prim um, non facere hoc poetam, ас ne tečte qui dem, ut he- roibus h. 1. memoratis Augustum addat; omninoque non po- tuisse id fieri. Quem enim fugit, v. 5 —19- comparationem Augusti cum bis heroibus contineri? Cujus ea pars, quae ad heroes spectat, pergit usque ad v. 14 ; ad Augustum, quae inde sequuntur. Atqui talem ration em ecquis unquam commentus est, secundum quam quod comparetur, commisceri et con­

fundi liceat cum eo, quocum comparetur? Horatius certe, tantum abest, ut tale facinus committąt, ut ipsa hujus com- parationis ratione Augusti sortem mullo illorum heroum con- ditione laetiorem esse demonstraverit. Sit tarnen necesse est

(10)

in utraque comparationis parte, quod ad alteram referatur;

unde ea similitudo oriatur, sine qua duarum rerum compa- ratio locum habere ne quit. Itaque quae edil or doctissimus e Suetonio atlulit, eatenus tantum valere possunt, ut doceant, hane comparationem cum delectu esse institution — Delude potest quidem h. It con Ferri cum Od. 3. 1. 5-, sed ita, ut ea collati one illust retur, quomodo eadem sententia de Augusti apotheosi, diversa orationis forma ah eodem poeta tractata alque expressa sit. — Denique quod putat, verba agros assi, gnant ad solum Augustom referri posse, deceptus est arctis»

sima et forensi significatione eorum in colonis deducendis.

Nam ut concedamos, in verbis agros assignant s crib endis, Horatinm simul Angosti de rebus gestis cogitasse, idem tarnen ut fecerit etiam in verbis

Dum terras hominumque colunt genus, aspera bella Còmponunt,---oppicla condunt

ex eadem lege comparationis postulandum est. Sed quoin, pro ordine seutentiarum, verba agros assignant, accommo­ date ad corňparationum legem, quemadinodum paulló ante ostendimus, proxime ad heroes illos referenda sint; intelligi- tur, latiore ea sensu accipienda esse. Significai enim agros assignor e in universum, certis eos possessoribus adscribere, sive privad juris adhue non rueront, sive dominis suis erepti sunt; similique modo agri assignari di contur, quum, qui pu­ blici fuerunt, privați fiunt, vel emtione vel donatione, etiamsi

(11)

11

colon! non deducuntur. Ut aliquoties ap. Cic. tam aliis in locis, quam in tertia Hullana cap. 5. cf. Schuetz. Lex. Cic.

et Facciol. Thes. sub v. ass ignare. Quodsi generalem hane notionem, praesertim in poeta, non oratore explicando, seque- ris, quid impedit, quominus h. 1. agros assignant vei ad Romulum, vei magis etiam ad Bacchum referamos ; si quidem cultior liominum vita, cujus hic auclor prae ceteris perhibe- tur, a certa demum agrorum possessione et cultura venit.

Atque haec posterior ratio, qua agros assignant potissimum de Bacclio dictum censemos, firmatur etiam rhetorica Horatii arte, non satis a Doeringio aliisque recent!oris aetatis inter- pretibus animadversa atque expensa. Singulis enim his tribus heroibus (nam cum Castore Pollux, id quod ipsa verb or urn coinpositione declarator, unam eilicit personam) singula mu-, nera tribuuntur; sed inverso ordine et ita, ut primum verba dum terras hominumque colunt genus simul ad omnes perti- neant; deinde aspera bella componunt ad Pollucem cum Ca­ store, oppida condunt ad Romulum, ergoque agros assignant ad Bacchum proxime sp ectent.

Idem ad v. 15.14- „Hic locus, ut nunc legitur, difíi-

„ cuítales habet vix expediendas Fea ad duorum codicum

„fideni pro posit as in textura recepit positos. Hoc placet;

„sed quomodo qui praegravat artes explices'? — praegravare

„est gravius pondus habere, graviore pondere vincere (nos 2

(12)

„ úberroiegeti), et proinde superare ; sed quid est viiiceré vel

„superare artes"? Accipiunt guidera nonnullj. interpretes artes

„pro artiñcibus ; sed hic non serra o est de artificibus. Res,

„puto, expedita est, si pro positas cura Fea pósitos, et pro

„artes raecura legeris arte. — arte in latiore signiíicatione,

„ut supr. Od. 5,3,9 et 13. Vossius> acutissime difficiliorum

„Horatii locorum sensum rimans., huj us loci emendationcm,

„а rae propositara, in animo liabuisse videtur; vertit enira:

£)enn mit blenbenbem ©íatije beíeibigeí, roer vor ben íínbern 9îaget burdj ßqßere —

„exstinctus, mortuus.“

Has dilHcultates tum ipse sibi Cél. editor, tum maxime Fea ei excitavit, seri bendo pósitos pro positas. Et Feae gui­

dera mutatiönem bene refutavit Bolhius; cujus argumentatio­ nen! miror contemtam esse a Doeringio; tardiorem certe reddere eura debebat in cumulando dub iára scripturam con­

jectura non necessaria. Sed пес Bothii mutata v erb o rum interpunc tio n e opus est; quura totus locus, ut vulgo legitur, ab omni parte s an us sit.

Triplicem igilur diversi s tri ura i Hornra Virorum curis mutationem hi versus, ad nos tram aetatem intacti, brevíssimo tempore experti sunt. Qui quum, ad lidem omnium cdd.

mss. praeter duos, in omnibus ad Fearn usque libris irapres- sis sic legerentur:

(13)

іо

Úrit enim fulgore suo, qui praegravat artes Infra se positas; exstinçtus amabitur idem.;

Fea ex duorum illorum mss. auctoritate dédit:

Urit enim fulgore sao, qui praegravat artes.

Infra se positos; — .

Hanc mutationem justa de caussa improbans Bothius, servata quidem vu!gata scriptura, sed aliterea, ас vulgo fit, distincta, sic legi jubet:

Urit enim fulgore suo, qui praegravat, artes

• Infra se positas; — ;

Boeringius autem, probatam Feae scripturain fulciens ac munieus conjectura sua arto

Urit enim fulgore suo, qui praegravat arte, Infra se positos; — .

Quid igitur? Si tantum honoris est in conjecturi s, qui bus veten s scriptores onerentur; agedum, ut ostendamus, quoi mutatioiiibus h. 1. pateat, dispiciamus, quae aliae praeter illas in medium proferid queant. Conjecerit^enim quispiam, mutata vulgatae scripturae interpunctione, leg en dum esse:

Urit enim, fulgore suo qui praegravat, artes Infra se positas; —,

quod sane haberet, quo se commendaret; vei, assumta Feae scriptura et Doeringii conjectura, ł tarnen litera non, ut hic vuit, ejecta, sed in veisum seq. translata:

(14)

Úrit enîm fulgere suo, qui praegravat arte, Infra se pósitos; exstinctus aniabitur zídem.;

nam sio demum, quippe oppositorum ratione habita, quam et Fea et Doeringius neglexerunt, id perficeretur, quod spectasse hi Viri videntur. Ex h is porro singulis, varie inter se mixtis, quot scripturarum varietatea, cum aliqua quaeque probabilitatis specie, procudantur, vix potest enumerări.

Et tarnen hoc fit in eo loco, qui, si notissimum poe­ ticáé dictionis usum paullo accuratius perpenderis, prorsus nihil vel dubitationis vel difficultatis conti net; nee per tot saecula ab intelligentissimis latinae linguae judicibus in discri­ men vocatus est. Nam unum hoc praegravare arces, quod tantos ill o rum triumvire rum motus concitavit, quum reputa- veris, artes poní pro iis, qui eas exerceant, ut sólet res quae­ que pro iis, qui earn tranctant, adeo id non est insolitum, praesertiin in poesi, ut idem loquendi uses in pedestrem orationem transient. Breviter ac scite liane rem sic explica- vit Bothius: „ Porphyrio, inquit, artifices dixit, Horatius ipsas ,,artes, quod longe gravies, etsi artifices etiam ipse intelle- xit.“ De hoc igitur tropo ejusque usu et per se satis lucu- lento et liuic loco admodum conveniente, ne verbum amplias.

Reliqua autem oratio, secundum scriptnram communein, earn habet concinnitatem, quam quis est, qui majorem vel cogi­ tando effinxerit ? Eteiiim sicut amabitur, quod liquidum est

(15)

15

respondere verbo urii, sine objecto, ita etiam úrit simpliciter ponitur; (Quibus verbis, simul monendum est, oxymoron efíici, qualia pleraque in Horatio leguntur: qui úrit h. e.

angit, amabitur.') porro ut exstinctus, quod item respondet verbis fulgore suo, attributive con juneturn est verbo amabitur, sic fulgore suo (i. q. fulgens, cum fulgore vivens) verbo úrit՝, símilique modo idem substantivo totius period!, quod continetur reliquis verbis qui praegravaț artes infra se posi- tas ita respondet, ut liujus substantiv! vice fungatur in parte period! altera. Ad simplicem banc oppositorum rationem si animum advertissent interpretes, existimandmn est et cauțio- res eos fuisse in judicando, nee ad inutiles pravasque illas mutationes confugisse. Sed, ut supra dictum est, plerique recantioris aetatis interpretes praeter módúm neglexerunt rlie- torica Iloratii artificia ; quamquam eorum diligent! observa- tione justaque aestimatione baud par աո, ut reli quorum scri- ptorum Romanorum, ita huj us poetae interpretat! oui consulitur.

Opposita autem sibi esse exstinctus et fulgore suo, vix erit, qui infitias eat; praesertim quuni elegantiam et vim imaginis ejus, qua Horatius ad illustrandam h. 1. sentent iam utitur, probe excusserit. Complectuntur enirn hi duo versus in sen- tentia com muni tamquam conclusionem earum rerum, quae singulae de singulis lieroibus illis, perpetuo respecta ad Cae­ saréin habito, in superioribus expositae sunt. Et fingit Hora­ tius, tales homines, quales hi heroes, quasi Stellas esse

x

(16)

spéndoris՜ insolit!, quae, quum per tempos aliquod fulserint, exstinguanlur. Unde hoc quoque sequitur, exstinctus noil simpliciter, quemadmo d um Doeringius, quamvis praeeuntibus antiquis interpretibus, fecit, pro mor Lu о accipiendum, sed esse ejus vim accomodate ad vim vocis fulgore explicandam et definiendam. Vis autem, quae subjecta sit huic imagini, ipsarum sententiarum nexu non obscure prodi:ur. Spectat en im poeta id, ut, quae vivornm herourn illorum fu ei it соц- ditio, diversa a mortuorum, manifestum reddat. De qua re Porpliyrio: „rationem, inquit, expo nit (Horatius), propter

„quam minus coluntur vivi, qui virtute excellunt, post obi-

„ tum autem diliguntur.^

í i /

Quod s cho li o n si Fea, սէ par erat, quum ad reli qua ejusdem commentarii verba de hoc loco/judicaret, respicere voluisset, in reclam eum deduci poluísse viam, probabile est.

Neglecto eo, et ipse aniinum ad mutandum appulit, et Bothii Doeiingiique corrigendi studia incendii. Ac di cit quid em Fea: „Hanc esse veram lectionem, at que ila legisse Porphy-

„rioneni, liquidum est ex ejus commentario: „Gravis eșt

„ „ enim, inquit (Horatius), inferi on bus, et infra se positis ,,„nocet, quia artibus bonis cetefos vincit՝ sed requintan՝

„„tarnen ас desid eratur exstinctus. “ Hue certe respexit

„Quinclil. Inst. Oral. X, i. de Charisio loqueos: „Atque iile

„„quidem omnibus ejusdem operis auctoribus ahstulit nomen,

(17)

ł7

„,,et fulgore quodam suae claritatiș tenebras ob dux it.“ Et

„paullo post de Germanico: dicent liaec plenius futura

„„saecnla. Nunc enim ce ter arum fulgore virtutum laus ista

„„praestringitur.“‘u Sed, age concedam, Quinctilianum in utraque illa sententia, quam Fea e penu eruditionis suae pro- traxit, h. 1. Horali i respexisse; quid tandem in iis reperitur, e quo Quinctilianum h. L pósitos legi sse ita officiatin', ut idem positas legere non potuerit? Porphyrionis vero scho­ ll on , omissa tarnen parte prioré, quajn modo dedimus, tam Feae scripturam pósitos (gravis est inferiò ri bus, et infra se pos iti s nocet), quam Do er ingi i conjecturam arte (quia arti b us bonis coleros vincit) defendere videtur. Quo magis tarnen Feae mutatio, per se debilis et manca (quod՝etiam Botillos animadvertit), Doeringii demum conjectura aliqua saltern ex parte sustentar! atque expieri poluit, ex utraque autem hac scriptura talis oratio prodit, quae non discrepet a quo vis sermone pedestri; tanto magis cavendum est, ne conflatam ex interpretamento tropicae et poeticae dictionis scripturam pros ai cam poelae obtrudi patiamur. Nam quis est, qui non intelligat, arte — pósitos, quae scriptura ad intelligendum multo facilior est quam artes — positas, e tropo illo, quo artes pro iis, qui eas exercent, nos quoque dictum accipimus, subíalo -potins օրէսni esse; quam, propria oratione in tropi- cam translata, quod difficilius erat et ad effingenduni et ad intelligendum, artes — positas ex arle — pasitos? Ac Bothii

(18)

acumen probe vidít, qua culpa simplexFeae mutatio laborarei.

Dióit enim, սէ modo memoratum est: ,,Porphyr!o artifices

„dixit, Horatius ipsas artes; quod longe gravius, etsi arti-

„fices etiam ipse intcllexit.“ Additque: „Quid Fea? scilicet

„dum legit positos, quod in 2. cdd. invenit, simul res (artes)

„et personas (artifices) dictas vuit ab Horatio, id quod tautologias est valde invenustae. “

Sed idem tarnen Botliius errat in eo, quod p erg it:

„Sic baud dubie legendus locus:

Úrit enim fulgore suo, qui praegravat, artes Infra se positas;.

„Seorsim accipiendum est c/ui praegravat, h. e. qui praepon-

„derat, qui in arte aliqua princeps est.“ Nam hac verborum distinctione, primum non animadvertit, sub latum iri simpli- citatem et concinnitatem relationis et oppositionis in verbis úrit fulgore suo et amabitur exs tinc tu s ; de qua re supra ube- rius expositum est. Hoc autem piaculum sibi contraxit Bo- thius neglecta, ut videtur, non solum tota period! parte altera exstinclus amabitur idem et ratione, quam habet cum parte prioré, sed etiam imaginis ea vi, ad quam, ut item supra docuimus, universa liaec sententia e mente poetae expendenda est. Deinde idem rhetoricae Horatii artis rationem neo ea in re habuisse videatur, quod hac interpunctione singulas ora- tionis partes Да disjunxit, ut notionum copia nimis inter se

(19)

г9

discreparent, maxi meque subjectum enunciationis orani ornatu, denudaretur. Quem enira putes Romanurn, haec legentem, sola verba qui praegravat, ut subjectum, a reliquia se- junxisse? Praegravare vero posse intransitive sumi, nemo negabit; sed habet idem verbum etiarn transitivum usura et eum altero quoque loco (nam bis tantum legi tur ap.Horatium) Sat. շ, շ,78- serva tum, in his vero et oppositorum caussa, et ob partium orationis concinnitatem necessarium.

Afque Doeringium videtur ejusdem in verbo p rae gra* vandi usus transitivi certe non satis explorata ratio, praeser- tim Feae mutatione delectatum et inductum, ad proponendam suara conj< cturam arte impulisse. Nam et silet, quod Bo­ tillas contra Feanam seripturam raonuit, quamquam eo uno aliqua ac sola hujus periculi Doeringiani defens io coiitinetur;

et gloriolám e nova conjectura quaesivisse talem v i rum, nemo suspicabitur. Quaerit autem : „Quornodo qui pr ae gr ava t artes

„explices“? ut, qui haec legal, non diflidat, ответ Doe­

ring! i de bac dictione dubitationem inde oitara esse, qpod verbum praegravandi non nisi intransiti vum putaverit. Per- git qui dem: „praegravare est gravius pondus habere, graviore

„pondere vincere, (nos ùberroiegen) et proinde superare/1 ut non tara ignorasse transitivum hujus verbi usura, quam ejus radonem non satis exploratam habuisse videa tur. Qui si con- tulisset Sat. շ; շ,77 — 79-, quo solo, praeter hune, loco verbum

3

(20)

praegr av andi legitur apud Horalium, corpus onustum

Hesternis vitiis animum queque praegravat una, Atque afFigit humo diviiiae particulam aurae.,

non potuisset non perspicere, qui artespraegravet^ eum dici, qui artium quadam quasi gravitate, h. e. praestantia, aliorum in artibus virtutem ita deprimat, ut horum virtus prae illius praestantia erigere se nequeat. Etenim earn notionem, quae voce artes continétur, tantas Doeringio molestias créasse, vix existimandum est; quum et ipse contendat, arte suurn latiere significatione accipiendum esse, ut Od. 3, 3, 9. et 13., ubi vis huj us vocis proxime accedit ad notionem praestantiae et vir- tutis; nec proinde idem arte praegr avare alium statuere possit, nisi eum, qui pollens arte praegravet. Unde sequitur, qui praegravet artes, eum esse, qui pedentes artibus prae­ gravet, h. e. praestantior sit iis, qui ipsi in artibus s. virtu- tibus exercendis operam collocaverint. Quod autem dicit Doeringius: ,,quid est vincere vel superare artes? aceipiunt

„quidem nonnulli interpretes artes pro artiheibus, sed hic

„non sermo est de artiheibus/-՞", id ejusmodi est, ut ostendat, ipsum accepisse artifices sensu strictissimo et in hoc orFendisse.

Sed qui artes pro ar lift cibus dictum censuerunt, nihil aliud nisi docere voluerunt, tropum esse in artes eum, quo res pro personis, artesque pro iis, qui eas exerceant, positae eint. — Et Vossiana deni que interpretatio

(21)

21

5)enii mit Wenbenfem ©kittje beíeibtgtf, tvet bot ben Qfnbern 9xnßet Ьигф ^ó^ere Äunfl; —

tantum abest, ut conjecturant Doeringianam firmet, սէ in ea verborum qui praegravat artes (arte,J infra se positas (pa­

sitos) sensum, secundum vel vulgatam, vel Feanam, vel Doe­ ringianam scripturam, sublato scilicet tropo, proprium et generalem, quemadmodum in Porphyrionis commentario pro­

saice, sic in bac interpretatione poetice, minus tarnen accom­

modate ad verba Latna, expressum inveneris.

His igitur argumentis probasse nobis videmur, vulga­

tam h. 1. scripturam non solum non vituperandam, sed etiam meliortm esse quavis earum mutationum, quas ill i VV. DD.

inierunt. — Ceterum similis illa Horatii sententia Od. 3, з4, 5 i. 32.

Vii lutem incoluniem o dimus,

Sublatam ex oculis quaerimus, invidi.,

rectius hue referenda est, quam ad v. 21. et 22., cui Doerin- gius earn adscripsit.

Porro Doeringius ad v. 16.

Iurandasque tuum per nomen (numen) ponimus aras

„eodem, inquit, redit, utrum cum Bentlejo legas tuum per

„numen, an tuum per nomen— Nec quisquam lioc renuerit, si, neglecta reliquarum sententiarum, quarum haec pars est, serie, neglectoque et fine, quern in his poeta sibi proposait, et more, quo librarii male religioși utebantur, per se sola

3

*

(22)

hujus versus sententia expendatur. Licetque idem per libros mss., qui utramque scripturam promiscue exhibent; ас permu- tatio harum vocuin in edd. notissima est. Sed pri mum ipsa illa comparationis ratio, quam Horatius in v. 5—i?, ita in­

stituit, ut ea multo felicio rem Augusti quam herou m illorum sortem diseriberet, satis aperte declarat, minus convenienter superioribus il lis Deorum in templa recepti in his de Augusto tantum opponi aras tibi ponimus per nomen tuum jurandas.

Nam templis quidem arae, Deorum vero notion! in his nihil respondet; nisi si quis per synesin hoc ducat expressum ver­

bis jurandas per tuum nomen. Nihilo tarnen minus mirare- mur, si poeta hoc ipso loco, ubi lau dibus honoribusque Augustum ornat, quae vel nobilissimorum heroum sortem excedant, temperare sibi voluisset ab ea verborum adulatione, quae tam ceteris aetatis suae hominibus quam ipsi consueta erat; praesertim quuin ad eundem Augustum Carmen 5- 1. 4- dirigens in simili argumento, sed quod tarnen caret peculiar.!

hac comparationis vi, v. 51— 56 dicat:

et alteris Te mensis adhibent Deum;

Te multa prece, te prosequitur mero Defus o pateris, et Laribus tuum Miscet numen, uti Graec i a Castoris

Et magni memor Herculis.

Delude tota ea ratio, quam s equitur poeta per universum

(23)

23

hu ju s epistolae principium, ita comparata est, ut demonstrarei, soll Augusto contigisse, ut jam tum vivens et praesens Deus (cf: Od. 3, 5, 2- quem locum Doeringius ipse a Ո ert) a populo suo coleretur. Quibus de caussis disertara in liis, qua divina conditio expiimatur, vocera necessário requirimus. Postremo quum bona pars edd. mss. numen det pro nomen, tanto mi­

nus dubitabimus, quin illud h. 1. vindicemus, quo notion est turpis monac ho rum aliorumque his similium Iibrariorum, veteres scriptures calamo excipientium, religio in transscri- bendis ejusmodi vocibus, quibus veri Dei honorem laedi put a bant. (Insigáis ad liane rem locus est ap Cornel. Nep.

in Ages. 2., ubi in optim is cdd. legitur uiiius numen pro De- отит numen.) Ills praemissis loca, quibus Beutle jus défen­

dit numen, suam vim atque auctoritatem aeqipiunt.

Vix tarnen quisquam, ratione comparationis, in qua totum htijus epistolae exordium vers at ur, probe cognita, cum eodem Bentlejo in versu praecedente maturos per eandem Iibrariorum religionem inculcatum censeat pro divinos. Nam maturos partim explicat atque illustrât antecedens praesemi^

quippe hoc luculentius, quam per solam vocera praesenti fieri poiuerit, exprimituŕ, quanto Augustus illos heroes felicitate antecedat; partim secundum illám comparationis rationem oppositum est verbis v. 6- post ingentia facta et quae inde sequuntur ad versum usque 14- Sed cavendum est, ne ma- turus pro serus accipiatur, quemadmodum explicatum est in

(24)

Ind. ed. Doering, sub v. maturas, sed potins sensu contrario,, ut in Carm. 5.1. 4- v. 3- maturas reditus est, qui cito futurԱՏ est, accelerator; ad quam Interpretationen!Doeringius ipse acce- dit, in commentario ad h. 1. dicens: „maturos, tempestivos in vita, non seros post mortem.“

Idem ad v. iß — 22. Sed tuus hic populus etc.՝. ,,Sensus ,, et nexus: (Sed) Idem tarnen hic populus, qui in te uno, ,, dum te adliuc viventem tam no stris quam Grai is ducibus

„anteponit, sapiens et justos est, nunquam simili ratione

„modoque caeteros aestimat, sed eos, donee vivont, fastidit

„et odit. — Sic non opus est, ut in v. iß. pro hic cum Bent-

„lejo legator hoc — Te in v. 19. tam ad ducibus quam ad

„uno referendum videtur.“

Haec vero nota totam errorum farraginem complectitur.

Primum enim non obscure sed esse vuit Doeringius id quod tarnen; etsi tarnen non nisi ad caetera nequáquam referri potest. Contra sed propriam et in hujusmodi sententiarum nexu notissimam vim habet transitions ad rem novam. — De­

in de pro nequáquam in explicatione ponit nunquam, quod et per se falsum est et a mente Ho rații prorsus alienum, prae­

ter e a que peculiarem harum sententiarum rationem inter ipsas pervertit. — Turn caetera dictum açcipit pro caeteros, idque non solum obiter in hac explicatione, sed disertis verbis in nota seq., ubi: „caetera, inquit, pro caeteros, ut passim

(25)

25

omnia pro omnes.'''' Qui usus neutrius generis pro masculino, etiamsi ad h. 1. pertineret, tarnen ita notus est, ut, qui hódié ad Horatium legendum admittuntur, iis tali animadversione opus non fuerit. Verum enim vero neutrum genus h. 1. pro­

prie accipiendum esse, perspicuum est e longo ordine eorum, quae proxime sequuntur : nisi quae terris semota suisque tem- poribus defuncta videt — sic f autor veterum (quod ipse inter­ pretatul՝ vetusta) — ad verba usque: si quia Grajor um (Doe- ringius scripsit Graecorum, male !) sunt antiquíssima quaeque scripta vel optima. His enim singulis declaratul*, caetera dicentem, Horatium de scriplis cogitasse non de scriptori- bus. — Porro quod attinet ad verba Doeringii: „Sic non opus est, ut in v. iß. pro hic cum Bentlejo legatur hocf quam tandem in explicatione sua caussam attulit, cur id opus non sit“? Nullám prorsus, praeterquam quod etiam in explicatione posuit hic. Et posset quidem, nisi meilor illa prodita esset scriptura, defendi hic ; neutiquam tarnen eo, quo Fea fecit modo, qui nescio cur hoc „barbarum et indoctum" vocans, (in quo euni graviter et recte reprehendit etiam Bolliius)

„hie, inquit, necessário additum est ab Horatio, ut initio sta.

„tim Populum Piomanum demonstrarei, de quo perpetuo

„agat in ep." Nam populi Romani non in his demum men- tio fit, sed non obscure ejus dem notionem complectuntur etiam priora verba: largimar, ponimus, fatentes. Itaque si genui­ niuni esset hic, pro communi huj us pronominis usu, suhje-

(26)

exprimeret Graecorum non hode*')., quod. Fea vuit, sed hűtős*);

ut ei fere haec sen lent ia in esse diceretur: cujus modo men­ tionéin feci. Sed hane demonstrativi nőtlenem in his neces­

sarian! non esse, i psi interpretes eo videntur declarasse, quod nihil de hoc prononiinis usu monuere. Ac sane languet ejns usas h. 1. vel propterea, quod hie postposition! est л о ;i tizas;

quam ipsam ob caussam, etiamsi Horatius scripsisset hic, po­

țiо rem tarnen vim positam esse voluisset in tuns. Nam laus popidiis su am vim accipit ex co, quod oppositum esse cogi­ tando m est populis heroum antea niemot atorum ; ut his ver­

bis subjecta sit sententia: Multo melius, quam in i 11 os heroes sui populares, in te tui animați sunt. Quem s en t en ti a rum nexum inter ipsas qui an imád vertérit, intelii get, pecu Harem vim demonstrativi /zzc, sive ad priora sive ad sequentia verba traxeris, fere totam evanescere. Contra quanto aptins ać simul elegantius est legi hoc Հ con jungen dUra cum in uno;

quo tamquam vinculo sequens et perpetuum epistolae argu­

mentum annectitur ejus principio. Atque haec vérborum sen­ tent! arum que conjiinctio suam demonstrativo vim vindicai; ita tarnen, ut spectet adsequentia etexplicandiim sit Graeco tóidé*').

*) Greece liaec scribenda erant; ut p. iß v. 7. lautologiaf. Sed formáé Giaecae ad nos nondum pervenerunt. Quodsi prins rescissem, in his certe Graecis vocibus abstinere potuissem.

(27)

Insuper defenditu r scriptura Кос vel eo, quod Acro et Por­

phyrin absque ulla dubitatione sic legerunt, disert is ille qui- dem verbis hunc locum explicans: „Populus, inquit (Hora֊

,,tius) Romanns in hac sola re justus et sapiens est, quod

„te praefert omnibus ducibus suis omnibusque Graecis; sed

„in hoc, quod caetera non simili ratione ponderat, stulte

„agit —", hic vero : „hac re sola sápit, quod te omnibus

„praeponit; in caeteris autem peccat—vel quod unus anti- quissimus cd, banc scripturam conservavit: et verosimilius est, male sedulos libraries propter nominativum utrimque huic pronomini adjectum ( tuus — populus') adductos p о tins

esse ad scribendum hie pro hocՀ quam hac pro hic. Uti que enim hoc difficilius erat ad conjungendum cura reliquis verbis.

Act՝edit, quod sic lo qui, etiam interjecția, ut h. L, aliis verbis Horatio usitatum est; id quod Beutle jus prob a vit Sat. 2, 3, 53.

hac ipsa ep. v. 120. et maxime Epp. 1, 10, 2. : hac in re scilicet una Multum dissimiles, ad caetera paene gernelli.

Quorum verborum compositio, quod attinet vel ad prae- positionem in parte prioré vei ad antiihesin in útra que periodi parte, ita convenit cum h. L, ut vei ad serum verae ejus scripturae documentum exarata esse videatur. — Postremo, quod dicit Doeringius, Te tam ad ducibus quam ad uno refe­ rendum videri, ea re declarat, quam parum intellexerit Bent- leji verba, e quibus haec desumta sunt. Bentlejus enim

4

(28)

Genset» (id quod, res ipsa postulat,. si retinetur ZtzV) sublata interpunctione post unoԴ continuanda esse verba

Sapiens et justus in uno Te nostris ducibus,. te Graiis anteferendo.,

eaque sic conjungenda : in te uno, anteferendo nostris (et) Graiis ducibus. Quamquam liaec conjunctio verbori.ua quant sit incommoda, quivis s en tiet, vel ali qua Horati i le c tione arationem ejus edoctus.

(29)

ЗОссМегіфі

über bas ©cȘu(ja§r i8ł£»

А. £eí)rgegenftdnbe, едгЬнфег imb Serrer»

Ճ r jł e Piaffe.

Srbinariué: фі-ofeffor Slrnolb.

8 Shtnben. iateintfdte Sprache: а) s St. £ora¿. 3in ©infer. Epp..

L. II. Satt. L. II, i. 3n* Sommer. Odd. L. Ill, carmen seculare ttfib einige Êpoben. Cberícíjrer Dr. Jñempeí. b) 2 (gէ. 3m Militer. Tacitus. Annal.

L. Il, 53 — L- IV, 43- 3m Semmer. Agrícola. Sir. ȘDîiHer. c) շ St.

3m ©inter. Cicero de finibits L. 1 unb II, 6. 3tu Sommer. Cicero de Gra­ tare. L. I, bid c. 25. Serfelbe, d) i St. £nteinifd)e Sfpltlbutigen, befleljenb in freien Arbeiten, Syercirien unb metrifdten 9}crfud)ett, ju •Çuttfe" corrigirt unb in ber Stunbe rejenfirt. 3nt Fließ ber Snittbe mürben Sptempornlien gefdjrieŕ ben. Serfelbe, e) i St. íaíeinífd)e Siopuiir> Hebungen über gegebenefemara unb uber @ried)ifd)e unb bateintfcbe Stellen, bíe սօս ben Sdjúlern fcgrifŕlid) überfegt unb íatetnífd) erf'lárt mu ben. Serfelbe. — 7 Snittben. (Sriedýifdje Spradje: а) զ St. 3ni ©inter Thucydides. Լ. II, 4i—go. 3m Sommer.

Plato. Alcibiades primus c. 1. — gg ed. Buttni. Sir. Sillier, ն) 2 St. Jpo#

merő 3'liabe. 3m ©inter: XI, 584 ֊ xiil, 525. 3m Sommer: XVI — XVII, 411. Oberlehrer Dr. Rempel, c.i 2 St. 3m ©inter: tpinbar. Nem. Garni.

1 — 8- 3m Sommer: Sophocles Ajax. MŐ v. ßoo. Տ՚ր. COîuüer. d) 1 St.

Sfpíubungen, beflețjenb: 1) in fcbrifrlid-en UeberfeȘungen, 51t Քոս fe corrigirt unb ia bec Snittbe recenfïrt; զ) in metrifdjen ՉԽքսճսո, an ber îafel corrigirt.

Serfelbe. — զ Síimben, ^tebrnifdje S pradie, (Sefeiiius Srammatif — S .9 n#

4

*

(30)

tax — itnb Lefebud). 3m SBinter: pag. ao—.45, Psalm ag—59, 3nî ©one mer: Sef. Lefebud) p. 44—67. Psalm 40 — 46, Oberlehrer D¡. фетреі. — o ©tunben. Seutfche (Sprache: a) 1 ©t. Auffa^e unb Seflamir »Hebungen.

b) a ©t. Anthropologie unb Logif. <Șrof. Arnolb. — 3 ©timben, tpolnifdje

©ргафе in a Abteilungen : А. §ur bíe Síationahipoíen. a) i. ©t. ©rammar til nad) Äopcjpnéťi’á brittcni $heiíe, b) 1 ©t. 8i tera tu r nad) 35entfowdFt,

». ©♦ 75 — 22З. c) 1 ©t. Bettiire. Seflamir* Hebungen unb freie Audarbei#

fungen, weld)e m ^>aufe corrígirt unb in ber klaffe rejenftrtwürben. <})rof. SBib cjewdfi. B. §ur bie beutfd)en ©d)úler. a) 1 ©t.. ©rammatif" nad) Sjuntéff, bíe ©pnfay. b) 1 ©t. Ueberfeßüng einiger fchweren ©tűdé aud beffen SPolni* fd)em Lefebud), atent £í)eil. p. 81 — 99 int SBinter; p. 100 —ш im ©ommer, c) 1 ©t. ©pecimina nach Sictaten unb Hebungen an ber 2 a fei unb im freien

©pred)en. Soll. Diaiorodfi. — 4 ©timbea. Ö'athematif nad) $ried. Șut SBinter. AritȘmetif. STȘeorie ber Logarithmen, Lehre non Permutationen, SSaria#

tionen unb Kombinationen. 95inomifd)er Lel)rfa§. $heorte höherer @leid)ungeu, Auflöfung berfelben 1) burd) Auffinbungihrer rationalen 3Burjel, a) burd) Dlahe* rung. Karbanífd)e formel. Șm©ommer. ©eometrie: DBieberholiing ber eíenen Trigonometrie unb fpharifche trigonometrie, trigonometrifche Aufgaben, bie Lehre non ben jîegelfchnitten. Aud) würben verfd)iebene Aufgaben von bett

©d)ulern geloß. (ßrof. SSilcjewdf'i. — а ©tunben. Angewanbte Wathematif.

3m hinter. Sie ftaiifd)ett SBißenfchaften. 3ni ©ommer. Sie bpnamifdjen 9ßiffenfd)aften. Anfaugdgrunbe ber £)ptif. Serfelbe. 3 ©tunben. ®efd)id)te.

Allgemeine 3Beltgefd)id)te im erweiterten Umfange. 3U* ®inter. 33om 5tea 3al)rhunbert bid jum Anfänge bed %4ten. 3m ©ommer. 3?id jur neueßen ?eit.

ißrof. Arnolb. — а ©tunben, Dleligiond.» Unterricht : A. gur bie Kvangelifd)*

^Bereinigten, nach Dliemeper. 3ut Winter. Einleitung in bie Sxidjer beb alten unb neuen îefiameiitd, 3m ©ommer. @efd)id)te ber außerchrißlichen ^Religionen, unb ber d)tißlid)en bid auf Earl ben ©roßen. Oberi- Dr фетре!. B. §ûr bie ííathoíifen, nad) fleuri). 3m SBinter. Sie ©íaubenòíehre cap. 30— 60.

țprof SBilcjewèti. 3!n ©ommer. Heber ben begriff, bie $efd)affenheit, beu Șffierth ber d)ri|tlid)en ©ittenlehre. ?ußanb ber ©ittenlehre unter ben 3"Ьеп,

$ugenb, 3titptttation, ©ewiffen. Koll. Siafomdfi. — а ©tunben Reichen »Un* terricht» Ser ted)nifd)e Lehrer ©abowźfp, — а ©tunben. §ran^oßfd)t ©prad)e a) i ©t. miinblid) grammatifalifd)er Sorirag über bie participiez, erläutert burd) 35eifpicle, weld)e bie ©duller felbß geben mußten. ©rammatifd)e Analpfe in æejug auf alle Diebeiheile. b> 1 ©t. Lecture Șprofaifd)er 2l)eil von 3bder unb ЭІAte. Tablean cle l’Europe en i?4o par Fréderik IL Lettres persanes par Montesquieu. Considerations sur l'homme. Sie ©ď)nier lieferten außer* bem nod) eine UeberfeȘung aud einem beutfehen æerfe tood;eutiid) außer ben

©ymnafial

* ©tunben. De Bellemain.

(31)

— 51 —

3 ¡v e i t e Ä í a f f ŕ.

£)r bi n a r iu é : Dberlehrer Dr. .«мт peí.

8 Stunben. fateinifdje Sprache: а) շ ©t, SJírgil’é Aeneis, 3m Șffiiit#

ier L. IV, 550 — L. V, 285- 3m Sommer bi« ju Snbe. Sod. .ftretfchinar.

b) շ ©t. Livius. 3m SBinter L. XXIX — xxx, c. %4, 3m Sommer bi«

XXXI, 10. £)bert Dr. феіііреі. c) շ ©լ Ciceronis Epp. ad divers. 3™

SBínter L. IV — v, ep. 8- 3m Sommer L. V, 9. — L. VI, 6- mit EíuéWahL Serfelbe, d) 1 ©c Schriftliche Arbeiten, ju Jpaitfe corrigi r ŕ un b iu ber Sítinbe recen fí r t. Serfeíbe. e) 1 ©t. SJrammatif nad) Zumpt, Derbimben mit Sríem#

poralien, an ber täfel corrigirt. Formenlehre im hinter, Spntap im Sommer.

Serfelbe. — 7 ©timben. @ried)ifche Sprache : а) 5 ©t. Monier’« Sbyffee.

3m SBinter L. VI — VIII, 153. 3m Sommer L- VIII, 134 — L. IX, 507.

Soll. j?retfd)mar. b) 2 ©t. $enopl)on’é Hellenica. 3mhinter L. I — II, 5.

3m Sommer bi« L. III, 3, Dberl. Dr. Jpempel c) 1 St. Siramniatif nach ȘButtmann. 3in SBInter. Formenlehre, befonber« bie Anomalen. 3m Sont#

mer. Spntap. Serfelbe, d) 1 St. ©tplubungen : a, fdjriftlidje Ueberfegungen au« ber Einleitung junt Ucberfe§en in baé S>ried)ifd)e, von 9îo|ï unb SBitfle#

mann, 4tem Surfu«; b, ©tplubungen an ber täfel au« bemfelben .ßanbbuche, 5teilt Surfué. Serfelbe. — а ©timben. Jgiebraífdje Spradje, nach Siefenítié Sirammatif unb fefebiicí). Sonjugation unb Einfang im Ueberfeßen au« Siefen niité íefeb. p. 12 -21. Sod. Siolbfdjmibt. 3nt Sommer combinirt mit ber erfreu Älaffe. — 5 Síimben. Seutfdje Spradje. a) 1 ©t. Sluffáde unb Se#

clamirűbungen. b) 2 ©t. (Sefchidjte ber beutfehen Silera tur. 3m SBínfer. E3on futl)cr bi« jum Einfang be« 1 Sten 3<*hrhimbert«. 3m Sommer. Bíé ;ur gegenwärtigen Zeit. ißrof. Elrnoib. — 3 Stunben. ^olnifche Sprache in jrcei Slbtheilungen, combinirt mit benen ber erfïen Slaffe. — 4 Stunben. ȘDîathematif nach 5trte«. 3111 æinter. Elrithmetif. Ekogrefftonen, logarithmifdje tafeln, jufammengefedte 3ntere:Țen, théorie ber @5teid)ungen vom ifién unb aten Sirabe nebfï Eliifgaben. 3՝m Sommer. Sieometríe. Stereometrie, ebene trigonometrie, fprof. Sßilcjewéfi. — 2 Stunben. SPhpßf« 3m Sßtnfer. Eidgemeine Sigen#

fd)aften ber Körper, théorie be« Söarmeftoffé, thermofeop, ^prometer, ȘOleteo#

rologie, barometer, hygrometer, Elncmofcop unb Elnemometer. fuft anb anbere permanent#elafl’fd)e glufftgfeiten. 3m Sommer. Slectricitat, Sialbaniému«

unb Weg;eti«mu«. Serfelbe. — 3 Stunben. Siefdjídjte, combinirt mit ber erfïen Slaffe. — а Stunben. Religion«#Unterrid)t in а Élbtheilungen, combinirt mit beiten ber erfïen Slaffe. — ջ Stunben Reichen#Unterricht. Ser techiiifdfe febrer Sabotoéfp. — 2 ©timben. Franjófifdie Sprache, а) i ©t, Sirammatif nach Mozin, febre ber Șparticipien. bie unregelmäßigen Zeitwörter unb Spito#

nyme ber franj, ©pradie. Schriftliche Bearbeitung ber abgehanbelten Sie#

(32)

genflåtfbe. ©ißriftlicße Arbeiten. b) i Թէ. Bectúre.. 3bcíet սոծ 5îolte, mit 'Siildft d)t auf bie ©rammatif, unb munblicße Ueberfeßung ind ©eutfdje. 3m Winter. Le deux amis de Bourbonne, le luth de Montagne. 3m ©ОШПКГ»

Eloge de Marc -Aurèle >C., p. 415 —464՛ De Bellemain.

3) r t ŕ ť e l (t f f e.

£) r b i n a r i 11 d : {Collaborator $retfd)mar.

8 ©timben. Bateinifdje ©pracie, a) շ ©f, Justin, 3 m hinter.

Ł. 24, c. 6 —5ւ՛ Յա Sommer. L. Зе —38- бой. jWfdjmar. b) a ©է.

Caesar. 3m PBittter. Bellum Civile L I, c. 18—48- 3™ Sommer 3 St, L. I, 49 — 83- Serfelbe. c) շ ©t. ©rammatif nad) Sumpt unb Stplűbungen.

Scrfelbe. d) 2 ©t. Smib’d Semmnblungen, mit Audivaßl unb Profobie. 3m SBinter L. Vil, 398 —694՛ v. 757. — L. vín, 209. 3m Sommer L. vili.

210— 611. Sir. duller. — 5 Síimben, ©ried)ifd)ê ©pradie, а) 3 ©t. Xe­ nophon’s Anabasis L. 1, 10. — L. III. ju (Énbe. Eotí. Äretfdjmar. b) 2 St,

©rammatif nad) %uttmann unb Sfplúbimgeít nad) Díofľd Einleitung к. atem Eurfud. Serfeíbe. — 3 ©timben. Seiitfdje Spradje. Auffátje, Scclamír* Hebungen, Bettiire. 3m ^8'nter. šetril, nebfl praftifdjen Hebungen. Յա Sommer. ©pracßleßre nad) J?einf։ud. Prof. Չ1րոօ1ծ. — 3 ©timben, Polni* fd)t Spraye in 2 Abteilungen, bereinigt mit benen ber elften unb feiten Elaffe. — 4 ©timben. P?atßematil nad) ^rieé. Յա S3 i n ter. Aritßmetif, Sie Beßre bon ben Potenjeit unb bie einfachen Sîedmungdarten mit benfelben, allgemeine górmela ber ^aßlenfpfteme. 2luöj։cßimg ber ¿luabrat* unb š'ubiŕ* toiirjeht unb Sîedjnimgen mit SSurjelgroßen, bie Beßre bon ben 5?erßalfni(fcn unb Proportionen. Einleitung in bie Beßre ber ©leidmngen beč erfíen unb jtsei* ten ©rabeé, bie ßogaritßmen (beren Segrí ff) unb ©ebraud) ber tafeln. 3m Sommer. 3 Stunben. Sie Beßre bom Greife unb píanimetrifd)e Aufgaben.

Prof. Slrtiolb. — e ©timben. P í) p fit, combimrt mit ber aten Älaffe. — 5 Stunben. ©efdfitßfc. 3 m SBínter. 31í te ©efcßidjfe unb ©ecgrapßie bid 311m 3aßre 888, nad) bem Beitfaben bed Beßrerd. 3m Sommer. " @efd)id)te unb

©eograpßie ber mittlern unb neuen 3eít, nad) bemfelbcn Beitfaben. prof Sir* nolb. — 2 ©timben. 3ïeligiond*llntcrrid)t in 2 Slbtßeilunaen, bereinigt mit benen ber beiben erfreu Eiaffen. — 2 Stunben. 3eid)en#Unterrid)t. Ser tedmifebe Beßrer ©aboiwfp. — 2 Stunben. granjofiftße ©prad)e. a) i Șt. ©raminatif.

Allgemeine Siegeln mit Slmoenbung ber Șeitroorter. Heber bie Gilbung ber gemmina unb uber bie ©leßqaßl ber fiaupt# unb SPepmörter. h) 1 ©t. Bettiire, Nima Poní pil i us — bad ifié 5md) — munblicße Ueberfefntng iné Seutfcße unb ttmgefeßrt. Erlernung ber unregelmäßigen geitmérter unb ©efpiâdje aud Sîo#

píré ©rammatif. De Веііешаіп.

(33)

55

95 ierte Æ f a f f e.

Drbinariuß: Collaborator ©olbfd)míbt.

8 Síimben. fateinifdje Sprache: а) զ (St. Phaedri fabulae. Յո՛

fer L. V. 8 —io. Append, լ — 53.. unb լ. i, 1 —10. 3m Sommer L. I, rab. is. bid jum Énbe bed liten Siidjed. СоŰ. @elbfd)mibt. b) 3 (St. Cor­

nelius Nepos. 3m Sßinter Alcibiades bid Datâmes, c. 5. Յոէ (Sommer Dar.

c. 6, Epaminondas, Pelopidas, Agesilaus unb Phocion. Sei'feíbe. c) ©ram#

matií nad) Sumpt, bíe jtveiíe .Ç>alfte ber 6pnfay. g 69 — 75, toíebcr^otf,

$ 76 — 83, Mimblidje unb fd)ríftlid)e Hebungen, Hebungen an ber Safei.

Serfelbe. — 5 Stunben im ® inter, 6 im Sommer. ©riedjifcße Sprache;:

a) 5 St. Schneiberd gried)ifd)ed Befebud). Coll, jfretfdpuar. b) s S't.

©rammatif nad) Luttmann, bid ju ben Serben in mi, indus. Serfelbe — 5 Stunben. Seutfd)e Sprache: а) i St. ©rammatif' nach ֊£einß'ud, etpmolo#

gifd)er Sßeil unb bie Spntay. 3m hinter $ 1 — § >78- 3ni Sommer

§ 179 — 265. СоЯ. ©olbfcßmibf. b) 1 St. Stplubungen. Serfelbe, c) 1 St.

torture unb Seclamimbimgen. Serfelbe. — 5 Stunben. Polnifche Spradje in զ ilbtßeiiuitgen. A. gúr bie KatiotiakPolen. jfopcjpndlPd ©rammatil ißer unb ster Sheil. iße 2íbtl)eilung bon ben ©efd)íed)tern, ber Steigerung, 21n#

meri, յս ben Seflinationen unb Conjugationen^ Siegeln ber Kedytfchreibimg.

Qte ilbtheilimg. 8 Dîebetheile, Sell, unb Con j. Sjumdfi’d Befebud), 1. ißeif ju m Seclamiren. Srplubungen. Prof. SBilcjetvdíí. B. §ur bie beutfrfjert Schuler, unb jroar: I. §ür bie Vorbereitetem: a) i St. ©ranmiatil nach Sjumsfi, etpmoiogifcßer ISȘeil unb bad -fmuptfachlicßftc aud ber Spntayv b) r St. Ueoerfeßimgen einiger leidjten Stüde aud beffen polnifdjem £efebud;e, ißer Spoil- 3*u Panter pag. 154—177. 3m Sommer i78 •—i9o. c) lieber#

feßungen Heiner beutfdjeii Säße ¡ոճ Po(nifd)e nad) Sictatcn. II. Sur bie 2ln#

fanger: Hebungen im Befen unb 2ludfpred)en. Coll. Kafoivdfi. — 4 Stunben.

Matßematif nad) Äried. 3m iß i nter. Einleitung in bie Matljeniatd bid jur Beßre von bett pofetijen. Èrllarung entgegengefeßter ©roßen. 2lbbition, Sub#

traction, Multiplication unb Sivifton entgegengefeßter ©roßen. Ջ?օո ben Cin#

fdHieffungdjcicßen Sie vier Specie» in allgemeinen ©roßen- Secimalbrud)e.

Sad ^auvtfad)lid)ße von arit()iuctifd)en unb geometrifd)ett 2?erl)altniffeit unb proportionen. Äanbibat piatß. 3m Sommer. 3 Síimben. Ebene ©eometrie biß tur Beßre vom greife Prof, ülrnolb. — 3 Stunben. ©eograpßie nad)

©aßpari’ß etem Curfud 3m hinter. Sad 8îuffifd)c Keid), bad £urťifd)e Sîeid), 21 fien, 21fricá, 2lmeríca, 2lufïrafien. Canb. platí). . 3m Sommer, s Stunben. Portugal, Spanien, granheid), baß %rittifd)e Keid), Sánematf unb Sd)tveben, bie Kieberlanbe, .ßelvttien, Italien, Sefbeid), ber Preußifd)e Staat. Dberl, Dr. фетреі, — а Stunben, Keligio-nd# U¡icerrid)t in- 2 21 b#

(34)

§ 68 — brief bie

3"Ui Sommer, giegenbein § 130 bid ju Ende. bibeliefen: %r. 3ac-, beibe brr. bed՜ ipetrué, bie brr. bed $¡3auíud att bie ф()і(., att ©imotheud unb ©itud,

©beri. Dr. Rempel, В. gilr bie 5?atholifen, nací) Sluerd Äatedpdtnud. 3m

©inter. Sie Einleitung in bie ©laubendleljre bid junt Unterrid)te von3ef« Ehrifi.

3¡n Sommer, ©aß Seben Зе fu Elțrifii, bargefieílt nad) beit Evangelisten $?atth.

unb Sutad. bon bem heiligen ©eilte nnb ton bér aííerí)eiíigffen ©reieinigleit, mit Erklärung bet einfd)lagenben Steilen in ber bibel. Eoll. Siafotvdli. — s Stunden. ?eid)en# Unterricht. ©er ted;nifd)e Seljrer Sadotvdfp. —• 3m ©in#

ter а unb int Sontnter 3 Stunben. gran^óñfche Sprache: a) i ®t. ©ramma#

tif ttad) ȘOîrjin. ©ie pronoms personnels, bie Siegeln uber bie Bildung bed

©efd)led)td unb gal)I ber ֊Qaupt# unb beitvorter, unb bilbung ber Seiten ber bei'ba aud ben Stammjeiten. Siegelmaßige unb unregelmäßige 3eittvórter.

b) 1 St. Sectitre. Uebungdßucfe in SJiojin’d ©rammatíf չսր Slntveitbuitg ber Siegeln. De Bellemain.

fünfte Ä í û f f e.

Drbinariud : EoHaborator Si a f o tv d í t.

8 Stunden. Sateínífche Sprache: а) 4 St. Eutrop* 3՝m æinter L. 4— 7- 3m Sommer L- 8— ю. Eoll. Sïafotvdfi. b) 4 St. ©ratnmatif:

nach Sumpt, æieberholung bed etpmologífchen XȘeitâ unb bie erfie Ralfie ber Spntap § 69 — 76. Śtplubungen nad) Sd)ul$e’d borőbungen jum Ueberfeßett aud bem ©eutfchen ind Sateinifd)e, ifié Ralfie. Stplubungen an ber ©afel nad) Srcbd unb munblid)e. bofabcin. ©erfelhe. — 4 Stunben. ©eutfdje Sprache. 3m ©inter a) 1 St, Stphlbungen. b) 1 St. Sectare unb ©ella#

miľitbungeu. c) 1 ®t. ©rammatif nad) Jpeittftud. d) 1 St. Orthographie.

Eanb. Șpfath. 3in Sommer. 3 Stunben. Stplilbungen. ©rammatif nad) jßeinfiud. Sefe# unb ©etlamir#Hebungen. Eoll. ©olbfchm t bt. — 5 Stunben.

$olnifd)e Sprache in а Slbtlpeilungeít, combimrt mit benen ber 4ten Älaffe. — 4 Stunben. Siedjen#Hebungen. 3m hinter. SJollffanbige Sehre ber 25rud)e, bie Sehre von ben geometrifchen SJerhaitnitȚen, foviel $nm SSerjMnbnig ber Siegel be tri nSthig tvar, 3ind#, ©idconto#, Siabatt# unb ©ed)felred)nung. ©efell#

fd)aftd#Sied)nimg. Eanb. țHath. 3=" Sommer, ^rof. ©ilcjctvßfi. 2Jon allen jenen Siegeln tvurben %eifpiele tljeild in ber klaffe, theild jti J?aufe gemad)t.— 3 Stunden, ©efdjidjte unb ©eographie. 3m hinter bad ^)auptfdd)lid)|te ber alten ©eographie unb Ueberfid)t ber ©efd)icl)te. 3m Sommer ipreuß. branden#

burgifche ©efd)id)te unb ©eographie. Eoll. ©olbfchmibt. — 2 Stunben. Sie#

ligiond#Unterrid)t in 2 SlbtheUungen: A. guv bie Evangelicen nach .Çterbcr’d

(35)

55

jïatetténiué. Յո։ bittrer ber îfte unb ate Artifeí béé ¡weiten .^auptfhiďé.

Յա ©ommer vom sten Sírtifeí beé ¡weiten Jjauptftúcfé bié ¡um (Silbe beé Sà#

tcdjiémué. ©prűdje erflart luib gelernt. Յո f"ber 4ten ©timbe tviirbe bit ÜSibel gelefen. 3m ©inter baé (Ev. Warci ; im ©ommer eínjelne Abfdjnitte aué bem (Év. 3°Hnniź. (Solí, ©oíbfdjmibt. В. gar bie ítatolifen, combinirt mit ber 4ten jîlaffe. — զ ©timben. Śeidjen Unterridjt. Ser tedjnifdje £eljrer

©abowéfij. — 4 ©timben. jíalligrapljifter Unterricht. Serfelbe. — 3m SBinter զ un b im ©ommer 5 ©tunben. SranpSfifdje ©pradje : a) (Etpmoíof gte. Beber ben Artifel; avoir unb être mit Anwenbung ber pronoms le. en unb y. Sßilbung ber Seiten mié ben ©tamm¡eiten. (Erlernung ber regelmäßigen Seittoorter. b) bectűre. <Eé würben bie fid) hierauf 6e¡iel;enben ^eiipiele in Wojíil’é Grmnmmif nberfeßt. De Bellemain.

e ժշ é í e Piaffe.

£> r bi nar i u é.

6 ©timben. íateinifdje ©prűdje: a) 5 ©t. 3acobé’é (ateínifdjeé (Elemeit#

íarbudj. 3»։ ©inter. Ifié Jbdlfte, p- 1 — 8/ p- 54— 47. 3m ©ommer p. 9— 15 unb 47— 59. (Eoíl. SiafowéH. b) 5 ©t. (Srmiiniatif n adj Sumpf, etpiuo#

togifdjer ííjeil; audj baé .foauptfadjlidjfrc aué ber ©pntap. %ilbung Heiner lateinifdjer ©age, 9?ocabeln. Serfelbe. 3՝m ©ommer nodj 1 ©tmibe gramm.

Hebungen. Sir. Waller. — 4 ©tunben. Seutfdje ©pradje: a) 3 ©t. Drtljo#

graphie, Srammatif, Seclamiren (Soli, @>olbfdjmibt. b) 1 ©t. Eectilre aué Serrenner’é ^inberfreunb, mit %crßanbeéubungen verbunbeit. Scrfeíbe. — 3 ©tunbeit. '¡ßolnifdje ©pradje in ձ Abteilungen, vereinigt mit benen ber beiben vorȘergeȘenben jUaffen. — 3m ©inter. 6 ©tunben Diedjnen#Uebim#

gen. Sie vier ©runbretmmgéarten mit benannten Saljlen, Siegelbe tri, Anfangé#

grunbe ber SSrudjredmung. Saab, ÿiatlj. 3m ©ommer 4 ©tunben. Ser tedj#

nifclje Seljrer ©abowéfp. 1 ©t. jvopfredjnen. (Soll. Solbfdjmibt. — 2 ©tun#

ben. Siaturbefdjreibung nadj ©tun. 3m ©ínter bie ©dugetljiere unb žSógcí.

3m ©ommer bie (ßflanjen. (Soll, ©olbfdjmibt. — 3 ©tunben. teograjljie nadj Arnolb’é Eeitfaben. Ueberftdjt béé (Erbbobené nebft bem Wiffenéwilrbigften aué ber matíjematifdjen ©eograpíjie. (EoU. Siafowéfi. — а ©timben Sieligioné#

Unterridjt in 2 Abteilungen; A. Sie (Evangelifdjen combinirt mit ber 5tcn Älaffe.

B. Sie Gátoltén vereinigt mit ber 4teii unb 5ten klaffe. — 2 ©tunben.

Seidjnen#Unterridjt. Ser tedjnifdje Serrer ©abowèíp. — 4 ©tunben falligra#

pfjifdjen Unterritt. Serfelbe. -

՛ ’ '"'s

(36)

4 Sfunben. @efangéíUttferricf)t in jwei Slbtljeilungett* 5)er tedjnifcije- itérer Sabotvéfp.

NB. £)te tvá^renb béé honimévá twriontmenben mehrfachen 2lbánbe#

rnngen ín bem Sectionépíane ft'nb babér entfícmfen, tveil bér (íanbibat фіatf), bér frühere Steilttertreter béé iranien îefjreré paletta, ju £>fïern bíefeé 3abreé alá (prebíger naci) <Sd)ubin abgegangen, feine Steile nicht tvieber befeßt worben i|ï, unծ beffen зі čebrfhinben unter fammtlicfye Mehrer béé (Spmnafiuiué verteilt werben mußten*

9>rii)at » lecture itt Bem t)erfïoff"eiien ^i^utja^re, Set ÿ r i' ut » n e ո

5« befonbern ©rímben würben 5 Eufifpiele beé ípiauíué: Aululana, Captivi unb Curculio, unb brei Dieben beé Semoflljeneé: bie {tret erßen gegen

«Philipp unb bie über ben ^rieben Éurforifd) gelefen. Slugerbem bat noch jeber ber «Primaner, nací) Steigung, jur fripât»lecture fid) gewählt: mehre Dieben unb bie leiste Jpalfte beè erfïett $ud)é unb bad {Weite de Oratore pon Cicero, bie 5 erfïen £ebenžbefd)reibungen Suerons, bad eine unb bad anbere îrauerfpiel bed

©ophoHed unb Suripibed unb mehre %úd)er brd žhucpbibeét — lutter»

Ser © e c n n b a n e r,

Wehre 95ud)er von ^wmeré Sbpffee unb æenopljond Spropabíe, bedglef#

d)en bed £iviud unb ber Wetamorphofen bed Ovíb. ՋՅօո Sicero : Cato major Laelius unb einige Dieben» — Oberlehrer Dr. Rempel»

Ser že r träne г»

Wehre 9)ücher aud æenopljond Spropábie unb «Mrrfjian, Surtiud unb Sufïitt jum žheit gan{, jum žhed bid jur Jßdlfte, nad) Waaggabe ber Äennt^

tiifle, weldje fid) bie žertianer erworben hatten» — Soll. 5vretfd)mar.

Sßerorbniingen Der Vorgelegen Beerben.

ein 9)îinifïerial#9îefcript po in sg. September v. 3- unb eine Verfügung be¿

ÄdnigL ^rooinjial > ©d)ul <@oHegiumd vom zo. £)ftober befleißen ЗФ'еЗ betrifft bett fleißigen %efud) beg öffentlichen ©oítegbienfleá unb bie žffeilnafíme <tn bem

©enufíe beá heiligen 2lbenbntaí)lg, tooruber ft ď) bie Speologie ftubirenben vor ber Prüfung pro licentia concionandi guétveifen foßen.

(37)

I

9ladj einem ȘDîbiifterial#9îefcript vom 4. ©ejemfcer v. 3« »nb einet ■ Verfügung béé fprovinjialí<Sd)uIŕ@olIégiumé vom 26. 3ani|rtt b. 3» folien bie Strectoren ber ©pmnaßen íljren bent militärpflichtigen Siker fid) nmemben 3¿glinge vor O fierո eineé jeben 3ahreé, befenberé aber vor beren Slbgange von bem ©pmnafmm befannt machen, baß biejenigen, tveldie auf bie 53egttnßigung beé einjährigen ȘDîiiitair#£)ienßeé Sliifprirth machen, f:cf) fpdtcßené bié {unt i. Slugufï béé 3ahreé, in tveld)ent ße i()r {tvattjigßeé 3«ßt voíletiben, bei ber Scpartementé--<pn1fungé#6ommíffton ntelben, unb baß biejenigen, tveld)e fid) reditjcitig gemelbet haben unb alé {tint einjährigen Dienße beredßigt anerfannt tvorben fnb, ihren ßienß vor jttrucFgclegíem agßen íebenéjahre tvirflid) antre* . ten, fonfi aber im 2S?ege ber gewöhnlichen Srfaß*3lttéhebung {unt breijdhrigen Sienße eingeßeHt tverben.

Sine Verfügung beé jîottigl. íprovin{ial ŕ<Sd)uí> SoUegtumé vom sgßen gioventber v. 3՛ vrbnet an, baß funftig mit Stuénahme ber fed)fien Slaffe, ber íehrcurftié in allen übrigen ein За hr lang bauern folk (Späterhin aber iß fur bie erfle Slaffe ein gahiiger Surfué feßgefeßt tvorben. <S.æerf. v. 2. 3«lt b.3.

9?on ebenberfelben iß and) unter bem 27. 3antiar b. 3* befohlen tvor#

bett, baß bie brei obertt Slaffen beé Spmnaftumé fd)riftlid)e mathentatifd)e Sir#

beiten liefern faßen.

5)iefelbe ^eh^rbe hat unter bem 8. $?ar{ b. 3. verfugt, baß tvod)ent(id) Sycurßonen mit ben (Schulern ber beiben erßen Skiffen gemad)t tverben fallen, um ße auf benfelben im gelbmeßen {u ttben. ?u biefem 3tvecFe iß aud) ber mathematifdje Apparat in Ralge einer Verfügung berfelben 55ehârbe vom 28ßcn 3uni b. 3. burci) ein Slßrolabium mit einer %ouffole vermehrt tvorben.

íRad) einerVerfügung ber provin jiul #®d)u[ » 35eljor be vont ю. îlpril b. 3* fotí bad -f)anbbud): SȘeorie ber Sichtungdarten nebfl ^eifpielfamntlung, berand#

gegeben von bem ^rofeffor g)tu(Ier in $ofen, in bie beiben obern (Èíaffen ber

©pnmaftett ber фгоѵіп; eingefűíjrt tverben. 9îad) einer anbern Verfügung ber#

felben śSeborbe vont 18. Slpril foli fúnftig an bie ©relie bed bidder auf bent ()ie#

ft'gen (Spntnaftunt gebrauchten Äinberfreunbed von gerrenner, bie von țtoplindti, llrterlebrer an bent SvónigL ©pmnafiunt ju tßofen, I;erauégegebene: SiudtvaȘl von SCîufïern beutfd)cr ȘProfaifer unb Sidjter, treten.

Չ» einer Verfügung berfelben SSefjőrbe vom 23. %?ai b. 3» tvirb in goige cined ^inifterial»Srlaffed vont ю. 5)?ai ծ. 3* ber befehl roieberÇoIf, biejenigen ©djuler ber 4 untern Glaffen, tvelcfye tvegen Mangold an gafcigfeiteii

5

*

(38)

uni) glet'ff, nad)benr fe »föti Saßre in einer biefer (Kaffen' gefeffen baßenboci) n i d)í յոր SIcrfcßmtg in bie tiacßitfolgenbe ȘoȘere քոր reif erhärt werben tonnen, tu 5 her. 2!nfteilt ju entfernen*

Satuit ber fftibircnben ^ugenb ein ni eßt genttgfam borbereiteter Sgefucß ber Uniberfftat erfeßwert werbe, ßat bad ßeße vorgeorbnete ȘOîiniftcrium unter bent 7. 3«ni b* 5* angeorbnet, baff Diejenigen ®d)uler, welcße von einem @t)nw itaffutn abgegangen ffnb, oßne fid) ber öorgeftíjriebenen (žgtlaffungd # ¡Prüfung unterzogen ¿u ßaben, erft nad) Verlauf cined ^aßreé bon iß rem Abgänge an gereeßnet, bei ben jtonigi. wiffenfcßaftlid)en iprufungd » (foinmifffoiten յաս Sen«

ranten unb (fyanten angenommen werben, vor Slblauf biefer Seit aber oßne æcitered juruefgewiefen werben folien*

Յո einer Verfügung ber borgefeßten Gßeßorbe bom a* Suít b. 3» wirb ben ©¡rectoren ber ©pmnaffen ber țprovinj jur фfließt gemaeßt, auf jebe SBeife bemußt ;u fein, bie ©djtîler ber oberffen (Eiaffe baßin չս beffimmen, baff ffe ben jweijaßrigen ffurfud in berfelben beenbigen*

Ջ>օո einem ßoßen vorgeorbneten 9J?inifferiitm ffnb abermald meßre

©cßriften ber ßieftgen ®i)mnaffal#9?ibltotßef gefdjenft worben, neßmlid): i) fd)erß Slnmerfungen jtt bem Eeßrbucß ber EOiatßematif, 3teß £eft; զ) beffen Seßrbitd) ber 9)?atßematif, ster %anb; з) ®efdjid)te ber ©taatdveranberiingen;

in granfreid) unter Subwig bem XVL

2lud) ßaben bie ßoßen vorgefeßfen Sgeßörben burd) GBort unb Sßat ißre Sufriebenßeit mit bett Beiftungen ber Beßrer meßrfaeß audgefprodjen; wofür betu felben meinen innigen Sanf ßier ju fagen, id) mid) verpffießtet ftißle*

B. ^fjronif i)c5 ©pmnafiumé.

Յո biefetn ®d)ul#3aßre ßat ber Unterricht auf bem ßieffgeu ®pmnaffum՝

mannid)faltige Unferbredjtingen erfaßren. S)îit bem Anfänge bed 3amtar¿ b. 3* tlbernaßm ber 60[laborator Valetta wicber einige Bcßrffuitben, muffte biefelben aber âiranfßeitéßalßer fdjon wicber im gebrttar b. 3* abgeben.^ (Sein ©tellver#

tretet, ber Sanbibat %Hatß, ging p £)ffern aid фгсЬідег nad) ©ebiéin, unb ba feine ©teile nießt wicber befe81 würbe, քօ mufften bie voj; ißm bid baßin gege#

benen Beßrffunben fur bad ©omtnerfemeffer unter bie übrigen Beßrer vertßeilt werben

* Um biefed mdglid) $u maeßen, vcrtaufd)ten meßre berfelben ißren btdßer gegebenen Unterricßt mit einem anbern. 3m ^cnat Secern ber v. 3* war ber

(39)

59

<Profťf ՝r SBiícjewdfi, ttttb jtt i)erfd)iebenen 3etíen ber frait^fífd)e íeftrer de Beile- main, Ьоф nur auf wenige £age, franf. 2lud) id) würbe genötigt, wegen einer Keife nad) Karlsbad wahrend ber Sommerferien und nocí) außer benfelben io £age lang, meine Slmtdgefdjafte meinen Kollegen չս übertragen»

53ott bem i. december b. 3* an wirb, ba ber Kollaborator Valetta yenfionirt morden iß, ber Sd)ulamté#5?anbibar Ottawa, welcher bidder an bem jeónigí. 5ríebrid)éŕ@pmnaftum ¿ti 95rcdlatt Unterricht ertl;eilt bat, intetimifïifeh in bad bieftge £el;rer>Kollegium eintreten.

C, ©fatiilifcbe 1Îeb erf í ф f, Ջm e r (f e ո <5 e tn e f? e r

faßen in ber i. (Haffe 8 ®d)åler, £ieüon finí) űbgegangett 5*

ŕ ŕ # Զ» # 15 > » Հ Զ.

ŕ f i» 3» =» ao ý # í 6,

» f 4» f 48 # f » է

<■ t ŕ 5» # CG f f է # 8»

է t ŕ 6* # 65 * # է G.

Uebetfraupt in alíen Gláflen S2O (Sd^íer. hievon ftnb abgegatigen 55»

¡jnt jnjcieen <5emeff er

faßen itt ber i» Ginfíe 5 ©d)uter, фіеооп finí) «6geg<tttgen

Հ Հ » Թ* г 15 » í » Հ Զ,

» ŕ Հ о* ý 16 ŕ ŕ Հ » e.

Í ŕ # 4. # 49 # í Í 8#

$ ŕ # 5» f 58 # # # Հ 5»

Հ Z #6. # 75 # » 5? 5>

UebevȘaupt in allen Glafíen a16 Scruter, ^íevon fŕnb afrgegíingetí շօէ Sé fin b bemnací) in biefem ^rf)u[<3n()re 55 <?d)uíer abgegangen, fcribirt fínb 6i. Sie ©efammtjaljl bever, toeld)e baá ©ptnnafíum befudjt țjaben, betragt 265 Յ՛Ա ben ^gegangenen geȘbren 5 SJJrttftaner, ttteldje ju DfTern auf bie Unitierfítát gegangen fínb;

i) Smi[ ©uftav Jacobi, $tt <Potśbam geboren, i9 ^a^re alf, e&angelifcfyer (fonfeffton, о-* 3՝a()r auf bem piefigen ©pinnafinnt, unb а 3af>r itt ber iff en Ślafle, flubirt mit bem 3c»9ttiß No. H. bie Síelte in berlin,*

(40)

я) $rtebrícp SSiípeím (Eprenfeucpt, ciné ©nefen gebürtig, 3cif)է՛ aft, eban#

gelifd)er (Eonfefftcn, б Зарге auf beut piefigen ©pmnaftum, 2 З^рге *rt фгііпа, tvibmet ftd) in Berlin ben Siedjten» ճր pat bad geugniß N0. IL mit 2ludjeicpnung erhalten;

5) (Sufiab (Eugen gerbinanb 3«lb^ Эхарр, aud £interpominevn gebürtig, 19í Заре ait, eoangefifcper Çûrtfeffton, 4f 3՝apr auf bem piefigen ©pm#

napúm unb i¡- 3<tpi’ in фгіта, betam bad geugniß No. il. unb fîubirt in iionigdberg bie Sleepte.

Ser Primaner %eȘn ging jit £ßertt auf bie ȘWilitair# 2frpet) #@d)tile in Berlin unt» ber Primaner Splitt verließ p 2ßei(pad)tert v. 3* Äranfl^eit^

falber bie Slnßalt,

3« benen, Weldje bie 5lnßalt in biefein ®d)ul#3abre verlaßen babén, gébért and) ber ¿partaner Garl Jpeinrid) @d)ulemann, weid)-г fur ein grober

©cbulvergeben relegirt worben iß. Siefe SBefanntmacbung gefd)iebt im Auftrage ber vorgefegten SSelptbe.

95ei ber beoorfîeȘenben 50?ícf>aeI։éгgrafting werben jur Uniberfitdt entí laffen: i) Sari Sottlieb 2lbolf Sémiért, aud Bromberg gebürtig, so ¡jafyr alf, ebangelifcfyer Sonfeffton, n ^abre lang Schüler bed ©ijmnaftumd unb 2 3a(;r lang Primaner, Sr fyat bad jeitgnig No. II. mit Sob erhalten unb wirb in фа Ile tbeologie fhibiren. 2) Sari Sanger, aud bem Sïegicrungdiæejirfe Pofen, 182 3al>r alt, ebangelifdjer Sonfeffton, 4i 3՝al)i‘ lang ©cfyuler bed ©ptnnafîumd unb 2 3af>r lang Primaner, geȘt mit bem Beugníffe No. I. nad) Berlin, um ficfy bafelbft ber ^uridprubenj ju tvibmen.

Sanfbar mug id) aud) ոօփ ertváljnert, bag auf ben Antrag Sineg 9BoȘ(* lőbíidjen Wagigratg íjiefelbg bie Serfammlung ber Herren ©tabíverorbneíen am

iß» Wárj b. 3. bem Śerein jur UnterguÇung billfgbeburftigcr ©pmnaftagen ein jd()rlid)c5 ©tipenbium von breigig ȘȘaiern jugegd;ert gat»

Ser 8. unb 9. October b. 3. ig jur șprufung berjenigen jungen íeute begimmt, welche nod) in biefein 3ai;re bag (Spmnagum befugen folien. Wit bem io. hegeiben Wonnig beginnt, bag neue ©djuljaljr.

(41)

D» £)effenfüd)e Prüfung,

S)t'e- be»orfiebenbe Prüfung ber fåmmtlidfen klaffen be¿ (Symnafiumč- Wirb in folgenber Orbnung. gehalten werben:

Freitag, ben sfett October

$ о rm it t a g ¿

»en 9 — io Ubv bie fed)|îe klaffe, ÿ 10 — 11 # # fünfte г

f ii — 12 f # »ierte s- Հ

9Հ <t ф m 11 f a g ճ

»on s — 5i U b» bie britte piaffe,

f 3i — 6 í » ¿weite un» erfïe (Haffe»

2ítt biefem îage fangt bie Prüfung mit einem (Sefange an* Seclamirf Hebungen fomnten bei feber 4'laffe »or. èie fcbriftlídjen Arbeiten ber êd)uler, fo wie bie 3eid)nungen, ianbd)arten unb taKigrapbifcben ^robefd)riften werben bem ipubliíum ¿ur Anfïd)t »orgelegt werben»

®onnabenbr ben 4. October um u Ub» öormittagé, wirb bie feier#

liebe Sntlaffung ber Abiturienten fiait finben»

(42)

Orbnung ber $eterUd)feit

$ e f a n g, hierauf wirb

bei? Slbiturient Sanger über ben iRulșen beč ©tubiumč ber 3((ten fpredjen, (íateinífd)»)

ŕ ŕ íeunert uber bie Síeftimmung beč $íenfdjengefd)lcd)fč reben, un b baran ben Slbfcfyieb t>on ber Slnfíalt fnúpfen, (íDeutfd).)

3í)tn wirb hierauf

ber Primaner j^eber am ©cbíufTe ber Äebe: uber SSaterlanbčIiebe, im ÍRa|)>

men ber jururfgeblíebenen ©фйіег erwíebern. (SDeutfd;,)

©ntlafíungčrebe beč £>ireftorč,

@efdng.

ÍR a d) m i t t a g č

tiott 5 Uf>r ab, werben, oíjtte SBeifein beč Publifumč, in (Gegenwart fammflícber Serrer, bie Promotionen nebfï ber Siangorbnung befannt gemacht unb bie l)alb#

)аІ;гІіфеп ^eugnilfe ben ©фйіегп eiitgel)ånbigt werben.

Cytaty

Powiązane dokumenty

nem pbtlofopbifd^en ©rfennen unb, паф biefer ©eite bin, wie Адафоп in unferem (Saftmabi, bie wahren Vorläufer ©ofrateß unb fßlatoß finb, iöetrad^ten wir bie Siebe

et propter ea, quae supra dicta sunt et propter verba: JE tenim virtus omnis tribus in rebus fere vertitur.. Quam ob rem facile adducor, ut credam , eum verba:

läge (^rinjipe) ber SBißenfchaften, b. baß cd ber einen nid)t bie ©runbgefege einer anbern aldBafd unterlegt ; fonbern and) in ber weiteren felhőbe ber Bearbeitung iß ein folded

Non solum substantiva, sed etiain adjectiva et numeralia ordinalia, quae ab ad ­ jectivis nihil differunt, significatione adverbiali ponuntur, ita tarnen , ut illorum soli casus

Vitium autem maximum in co cerni tur, quod post esse de os major incisio facta est: nam verba ita inter se cohaerent : „Etsi id est primum, quod inter omnes nisi ad-

telß einer főiben bie (Snbungen ber Komparation an ben abjectivifd)en Stamm fügen, fo werben aud) biefe Gilbungen in jwei Abteilungen mit jwei Unterabteilungen verfallen,

phanis auctoritatem contra eos, qui Menandri et Philemonis comoedias unice diligerent,.. Aristophanes Byzantins, quamquam primurn Menandro tribuit locum, tarnen comicum nostrum

fpectvoller Entfernung vom Surften hatte; unb bárfen babér mit gutem (Srunbe annebmeu, baß er auch jenen SBunfd) bed Octavian, nach einer unmittelbaren Berbinbittrg mit