Scenariusz lekcji – Funkcje sztuki
1. Cele lekcji
Lekcja realizuje podstawę programową Wiedzy o kulturze: TREŚCI punkt 6. Różne funkcje sztuki – estetyczna, poznawcza, wspólnotowa, emocjonalno-terapeutyczna, religijna w aspekcie historycznym i współcześnie. Rozszerzam zakres o funkcję rozrywkową.
a. Wiadomości
Pojęcie SZTUKA, określenie funkcji sztuki b. Umiejętności
Uczeń:
- definiuje pojęcie SZTUKA,
- nazywa poszczególne funkcje dzieł sztuki,
- przyporządkowuje dzieła sztuki do poszczególnych funkcji, - świadomie odbiera wytwory kultury,
- podczas dyskusji określa granice sztuki.
2. Metoda i forma pracy
- burza mózgów i dyskusja, - obserwacja dzieł sztuki,
- słuchanie utworów muzycznych, - ćwiczenia na karcie pracy.
3. Środki dydaktyczne
- reprodukcje dzieł malarskich, - nagrania muzyki,
- karty pracy.
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza 1. Burza mózgów:
Polecenie: Spróbujcie zdefiniować pojęcie sztuki.
Zwracamy uczniom uwagę, że chodzi tu nam o sztukę w ujęciu kulturowym (a nie np. sztukę jako określenie ilości – w ten sposób także podkreślimy wieloznaczność tego pojęcia).
2. Zbieramy odpowiedzi uczniów na tablicy, a następnie podajemy definicję słownikową.
Musimy mieć świadomość, że jest to pojęcie nieostre. Uczniowie mogą ją sami odszukać w słowniku:
SZTUKA – twórczość artystyczna, której wytworami są działa z zakresu literatury, muzyki, malarstwa itp. spełniające wymogi harmonii, estetyki, stanowiące trwały dorobek kultury.
(Definicja pochodzi z: B. Dunaj, Słownik współczesnego języka polskiego, Warszawa 1996) b. Faza realizacyjna
1. Rozdajemy karty pracy.
2.Pokazujemy uczniom 4 różne obrazy:
a) religijny (np. z wizerunkiem Chrystusa), b) impresjonistyczny,
c) historyczny (np. „Bitwa pod Grunwaldem”), d) martwą naturę.
*Pozostawiam nauczycielom dowolność w doborze tytułów, gdyż nie chodzi tu o konkretne dzieła. Warto po prostu skorzystać z tego, co jest aktualnie nam dostępne (np. w podręczniku lub na planszach w klasie).
3. Uczniowie rozwiązują drugie zadanie na karcie pracy, próbując intuicyjnie odpowiedzieć, w jakim celu powstały te dzieła.
4. Następnie puszczamy z taśmy 4 utwory:
a) klasyczny
b) piosenkę np. Czerwonych Gitar (*lub mniej kontrowersyjnie Michała Bajora) c) jazz
*Być może niektórym nauczycielom wydaje się nieuzasadnione wprowadzenie piosenki pop na tę listę i określenie jej mianem dzieła sztuki. Ja jednak wiedzę o kulturze traktuję bardzo szeroko i staram się zawsze uwzględniać wytwory kultury masowej.
5. Uczniowie ponownie próbują odpowiedzieć na pytanie, po co powstały te utwory?
6. Zbieramy odpowiedzi uczniów z ćwiczenia nr 2 i 3. Z pewnością pojawią się odpowiedzi takie jak:
Dzieła te powstały:
- dla rozrywki, - po nic,
- dla ozdobienia ścian domu,
- żeby utrwalić ważną postać lub zdarzenie, - ………
7. Rozwiązując zadanie 4, młodzież powinna wskazać na takie dziedziny sztuki jak: film, teatr, taniec, rzeźba itp.
8. Należy teraz pomóc uczniom w uogólnieniu funkcji sztuki. Umożliwia to 5. zadanie z karty pracy – tutaj podaję jego wzorcowe rozwiązanie:
Jeśli dzieło pozornie niczemu nie służy i przedstawia np. tylko piękny kwiat, to ma funkcję ESTETYCZNĄ np. martwa natura.
Jeśli dzieło przedstawia ważne zdarzenie lub sławną postać, to pełni funkcję POZNAWCZĄ np. obrazy Matejki.
Jeżeli dzieło ma wyciszać, zmuszać do refleksji, to pełni funkcję EMOCJONALNO- TERAPEUTYCZNĄ np. jazz, obrazy impresjonistyczne.
Jeżeli dzieło przekazuje treści duchowe, sprzyja modlitwie, to pełni funkcję RELIGIJNĄ (sakralną) np. obrazy religijne.
Jeżeli dzieło sztuki ma sprzyjać zabawie i relaksowi, to pełni funkcję ROZRYWKOWĄ np. muzyka do tańca.
Sztuka pełni także funkcję WSPÓLNOTOWĄ (INTEGRACYJNĄ), gdyż jednoczy ludzi wokół tych samych wartości, tradycji itp. Każde z dzieł może pełnić WIELE funkcji.
8. Uczniowie rozwiązują zadanie 6 z karty pracy. Mają przyporządkować do poszczególnych funkcji przykłady dzieł literackich np.
FUNKCJA ESTETYCZNA – poezja Leśmiana
FUNKCJA POZNAWCZA – biografia Adama Mickiewicza
FUNKCJA EMOCJONALNO-TERAPEUTYCZNA – poezja M. Pawlikowskiej- Jasnorzewskiej, Pan Tadeusz – z tym, że już nie dla nas, lecz dla ludzi współczesnych Mickiewiczowi. Warto przy tej okazji zwrócić uwagę na zmienność funkcji danego dzieła sztuki, w zależności od kontekstu historycznego.
FUNKCJA RELIGIJNA – Biblia.
FUNKCJA ROZRYWAKOWA – Harry Porter.
c. Faza podsumowująca
1. Przy odczytywaniu odpowiedzi na to ostatnie pytanie, proponuję podjąć dyskusję. Niektóre przykłady będzie trudno przyporządkować tylko jednej funkcji. Uczniowie powinni więc uzasadnić swój wybór, bo dzięki temu lepiej zapamiętają poszczególne funkcje dzieł sztuki.
5. Bibliografia
- B. Dunaj, Słownik współczesnego języka polskiego, Warszawa 1996.
Jeśli nauczyciel chce rozszerzyć swoją wiedzę na temat zmian znaczeniowych leksemu SZTUKA, polecam:
- R. Pawelec, Dzieje sztuki: leksemy i pojęcia. Warszawa 2003.
6. Załączniki
a. Karta pracy ucznia Zawiera ćwiczenia do wykonania na lekcji
b. Zadanie domowe
Polecenie dla ucznia (do rozwiązania na karcie pracy lub w zeszycie):
Określ funkcje swojego ulubionego dzieła sztuki.
