m
"-ZZv:*-! ■ - -Z
m m $
/■ - .. 4 a - i . . ..
.. • Ssi . s>* ■ ■ . ;<
: a „ .
ł ' a : ' ; ' ' ’-'
2 0 M A R C A 1 9 3 8 R.
C E N A 4 0 G R O S Z Y
W RYTM MELODJI
BROADWAY'U
S W E I l N D Y W l D
° Ś C I
Z byt siln e in d y w id u a ln o śc i w p ro w a d z a ją in n y c h w z a k ło p o ta n ie p rzy picrw szem z e tk n ię c iu 1 w sk u te k te g o n a t r a f i a j ą n a w ie lk ie tr u d n o ś c i w ży ciu . W szyscy' zn am y h is to r ję G a lile u sz a , sk a z a n e g o n a śm ie rć za to , i e u p ie ra ł się, iż ziem ia się o b ra c a , alb o te ż h is to r ję ż y c ia D io
nizego P a p in a , k tó re g o m a sz y n a z o sta ła zn iszczo n a i k tó ry z m a rł w nędzy. W iem y też o n ie u s ta n e j w alce, ja k ą m u sia ł p ro w a d z ić P a s te u r, a ta k ż e w ielu in n y c h W ynałazców c ie rp ia ło z te g o p ow odu, że ch cieli z b y t sz y b k ie j re a liz a c ji sw y ch p om ysłów lu b za to , że w ied zieli o czem ś w cze śn iej, n iż w szyscy in n i i że w id z ie li d a le j od
w sp ó łc zesn y c h sobie.
Gdy S T E PH E N S O N p hcial p rz e p ro w a d z ić p ró b y ze sw o ją m aszy n ą p a ro w ą w A nglji, m u s ia ł p r o sie o pom oc pew nego b o k se ra , k tó ry to w a rz y sz y ł m u i c h ro n ił m a te rja ł p rz y g o to w a n y d o e k s p e ry m en tu , gdyż o k o liczn e c h ło p s tw o z n ie u z a s a d n io n ą w ściek ło ścią ch ciało w s zy stk o zniszczyć. T o w a rzy stw a le k a rsk ie z a p e w n ia ły b o w iem , że z jpo- IV od u w p ro w ad z en ia w ru c h lo k o m o ty w y p o w ie trz e z o s ta n ie z a tr u te do tego sto p n ia, iż w szy stk ie p ta k i p a d n ą tru p e m , a w ra zie p rz e ja z d u po ciąg u p rzez tu n el, p o n io są śm ierć w szyscy p a s a ż e row ie w sk u te k z a tru c ia lub u d u sz e n ia .
P A R M EN TIER c h c ia ł w p ro w a d z ić w e F r a n c ji u p ra w ę ziem n iak ó w . W y śm ia n o go i o k rzy czan o szaleńcem , k tó ry ch ce w szy stk ic h w y tru ć . Jeg o p ole d o św ia d c za ln e m u s ia ło b y ć strz e ż o n e p rzez sp e c ja ln y c h stra ż n ik ó w , gdyż lu d n o ś ć o k o lic z n a u siło w a ła zniszczyć m u w szy stk ie z ie m n ia k i. .
K iedy w r. 1881 ARISS W H IT E o tw o rz y ł w N o wym J o r k u p ierw szą szkołę d la s te n o ty p iste k , to w a rz y s tw a k o b ie ce w y stą p iły z p ro te s te m p rz ec iw k o ta k ie m u c iem iężen iu k o b iet, k tó re m oże o dbić się fa ta ln ie n a ich zd ro w o tn o ści.
W r. 1865 p ew ien w ielk i d z ie n n ik a m e ry k a ń s k i pisał, że je s t n iem o ż liw o ścią p rz e k a z y w a ć głosy p rzez d ru ty tele g ra ficz n e, a n a w e t g d y b y to było m ożliw e, n ik t n ie o d n ió słb y z teg o ż ad n eg o p o ż y tk u . Gdy GRAHAM B E L L z d ec y d o w a ł się n a sp rz ed a w a n ie p ierw szy c h a p a ra tó w telefo n iczn y ch , je d e n z d z ie n n ik ó w b o sto ń sk ic h zw ró cił się d o p o licji z p ro śb ą o z aa re s z to w a n ie m a n ja k a , p ra g n ą c e g o w y łu d z ić p ie n iąd ze o d n a iw n y ch , s p rz e d a ją c im b e zw a rto śc io w y a p a r a t i w p ro w a d za jąc ich w b łą d p rzez tw ierd z en ie , iż z a p a r a tu tego b ę d ą m o gli m ieć o jak ik o lw iek p o żytek.
P o s k r o m n e m p o w o d z e n iu „ P o ła w ia c z y p e r e ł“
i „ D ja m ile h “ w y s ta w ił B IZ E T w r. 1872 „ A rlesie n - n e “ . T a s u ita b a le to w a n ie s p o tk a ła się je d n a k z p o w o d z e n ie m i o s ią g n ę ła z a le d w ie 15 p r z e d s ta w ień , c h o c ia ż te k s ty d o p o s z c z e g ó ln y c h je j c z ę śc i n a p is a ł u w ie lb ia n y p o d ó w c z a s A lfo n s D a u d e t. P re - m je r a „ G a rm e n “ p r z y ję ta z o s ta ła w r. 1875 lo d o w ato , a k o m p o z y to r o s k a rż o n y w d o d a tk u o p la g ja t, w y s z e d ł z ła m a n y i z g n ę b io n y p rz e d k o ń c e m p rz e d s ta w ie n ia . P o te m „ C a rm e n “ z n a la z ła p e łn y su k ces, a le B iz e t u m a r ł w s m u tk u i p rz y g n ę b ie n iu .
Gdy d o p a r la m e n tu a n g ie ls k ie g o w n ie s io n o p r o jek t z m ia n y o ś w ie tle n ia w L o n d y n ie , a m ia n o w ic ie z a s tą p ie n ia o ś w ie tle n ia g azo w eg o e le k try c z n o ś c ią , z a ż ą d a n o , a ż e b y s p e c ja ln a k o m is ja p r z e s tu d jó w a ła ten p r o j e k t i z w ró c iła się d o TOM A SZA ED ISO N A z p ro ś b ą , b y w y d a ł o n im s w o ją o p in ję . K o m isja p r z y ję ła w y b ó r i o ś w ia d c z y ła g o to w o ść d o k ła d n e go p r z e s tu d jo w a n ia p ro je k tu , n ie m n ie j je d n a k o d rz u c iła k a te g o ry c zn ie p la n z w ró c e n ia się z tą s p r a w ą d o E d is o n a , o ś w ia d c z a ją c , że te n p a n E d is o n n ie m a w ty m k ie r u n k u ż a d n y c h o d p o w ie d n ic h p o d sta w n a u k o w y c h .
T rz y s tu w y b itn y c h P a r y ż a n , a w ś ró d n ic h F r a n - ę o is C o p p ee i J . K. H u y s m a n s p o d p is a ło p r o te s t w im ie n iu p o c z u c ia e s te ty k i f r a n c u s k ie j, w im ie n iu s z tu k i i h is to r ji p rz e c iw k o p r o je k to w i w y b u d o w a n ia o b rz y d liw e j i m o n s tr u a ln e j w ieży E IF F L A , k tó r a je d n a k o s ią g n ę ła n ie ś m ie r te ln y su k ces.
V a n d e rb ild t w y rz u c ił z a d rz w i W E S T IN G H O U S E ‘A, k tó r y p r z e d sta w ił m u p r o je k t sw ego h a m u lc a b e z p ie c z e ń s tw a , tw ie rd z ą c , że n ie m a cza su , a że b y z a jm o w a ć się w a r ja ta m i i ic h sz a lo n e m i w y m y słam i.
A O T O W Y N A L A Z C Y , KTÓRZY P O N O S IL I OFIARY DLA W A SZ E J EL EG A N C JI.
CH A RLES JA CQUA RT (1752— 1834).
Gdy J a c q u a r t w y n a la z ł sw ą m a s z y n ę d o tk a n ia , Lyończycy sp alili m o d el m as zy n y n a p lacu p u b lic z nym , w y d a ją c o k rz y k i triu m fu . M ało b ra k o w a ło , by w y n a laz ca z o s ta ł w rz u co n y d o R o d a n u . O s k a r
ż a n o go o to, że sk o p jo w a ł p o m y sły V au can so n a i F a lc a n a i że ro z m y ś ln ie p ra g n ie sp o w o d o w a ć b e z ro b o cie ro b o tn ik ó w , z a jm u ją c y c h się tk ac tw em , a co za tern idzie z am ierz a w trą cić w nędzę w ielk ą część lu d n o śc i L y o n u — je d n e m słow em o k rz y cz an o go ja k o w ro g a lu d u p ra c u ją c e g o n u m e r 1.
g r f f t P H IL IP P E D E GIRARD (1775— 1845).
1 1 L/ W r. 1810 u k o ń c zy ł G ira rd , p ra c e n a d w y n alaz- f / A A g T t k>em m aszy n y d o w y ro b u p łó tn a . R ząd n ap o le o ń -
J y 7 s*c' o b iecał m u za to m iljo n fra n k ó w , ale k ró l nie ł / I < j w y p ełn ił o b ietn icy N ap o leo n a. W sp ó ln ic y G ira rd a K [ L . i w yw ieźli p la n y d o A nglji, gdzie s p rz e d a li je za 25 tysięcy fu n tó w , nie p ła c ą c w y n a la z c y a n i g ro sza. Z ru jn o w a n y , zo stał G ira rd u w ięzio n y , z a d łu g i, a n a stę p n ie w y g n an y . J a k w iad o m o , u d a ł się o n d o P o lsk i, gdzie p rz eb y w a ł p rz ez 18 la t, z a k ła d a ją c pierw sze fa b ry k i p łó tn a . K u jeg o czci n a z w a n o m iejsco w o ść, gdzie p rz eb y w a ł, Ż y rard o w em .
W IL L IA M L E E .
Gdy w y d a ł ju ż o s ta tn i g ro sz n a d o p ro w a d z e n ie d o s k u tk u sw ego w y n a la z k u , m a s z y n y d o w y ro b u p o ń c zo c h , W illia m L ee, k tó r y b y ł ro b o tn ik ie m , c h c ia ł w y p ró b o w a ć p u b lic z n ie sw ó j w y n a la z e k . O s k a rż o n o go je d n a k o c h ę ć z r u jn o w a n ia s ta n u ro b o tn ic z e g o . M a sz y n a je g o z o s ta ła z n is z c z o n a , a Lee w y p ę d zo n y z F r a n c ji. N a w y g n a n iu u m a r ł on p o p r o s tu z g ło d u . N ieco p ó ź n ie j b ra c ia M o rley s k o n s tr u o w a li m a s z y n ę w m y śl w y n a la z k u W illia m a L ee i z a ro b ili w c ią g u trz e c h p ie rw s z y c h la t o k rą g ło m iljo n fra n k ó w ...
T H IM O N N IE R (1793— 1859).
G dy k ra w ie c T h im o n n ie r w y n a la z ł m a s z y n ę do szy cia, rz u c ili się n a n ieg o w szy scy ci, k tó r z y z a r a b ia li igłą. P r a c o w n ia je g o p rz y u lic y S evres w P a ry ż u z o s ta ła z d e m o lo w a n a , a m a s z y n y w y rz u c o n e p rz e z o k n o n a u licę. P o w ró c iw s z y d o P a ry ż a w r. 1830, m u s ia ł o p u śc ić go z p o w ro te m bez ś ro d k ó w d o ży cia i p ieszo u d a ć się d o A m p lep u is. N a g rz b ie cie n ió sł m aszy n ę , k tó r ą z d o ła ł s p rz e d a ć d o A n g lji za k ilk a s e t f r a n k ów . I ta m je d n a k p o c z ą tk o w o w y n a la z e k T h im o n n ie r a z o s ta ł p rz y ję ty lek c ew aż ąc o , ta k , że on sa m n ie u z y s k a ł0a n i g ro s z a w ięcej.
2 - AS
IŁ 11S T R O W A M Y M A G A Z Y K T Y G O D IV iO W V W Y D A W C A : S P Ó Ł K A W Y D A W N I C Z A „ K U R Y E R " S A R E D A K T O R O D PO W IE D Z IA L N Y : J A N ST A N K IE W IC Z
K IE R O W N IK L IT E R A C K I: J U L J U S Z L E O . K IE R O W N IK G R A F IC Z N Y : J A N U S Z M A R J A B R Z E S K I.
A D R E S R E D A K C J I i A D M IN IS T R A C J I: K R A K Ó W , W IE L O P O L E 1 (P A Ł A C P R A S Y ). - T E L . 1 5 0 - 6 0 , 1 5 0 - 6 1 , 1 5 0 - 6 2 , 1 5 0 - 6 3 , 1 5 0 - 6 4 , 1 5 0 - 6 5 , 1 5 0 - 6 6
K O N T O P . K. O . K R A K Ó W N R . 4 0 0 .2 0 0 .
P R Z E K A Z R O Z R A C H U N K O W Y N r. 11 P R Z E Z U R Z . P O C Z T . K R A K Ó W 2
I L U S T R O W A N Y M A G A Z Y N T Y G O D N IO W Y
CENA NUMERU GROSZY
P R E N U M E R A T A K W A R T A L N A 4 Z Ł . 5 0 G R .
40
C E N Y O G Ł O S Z E Ń : W y s o k o ś ć k o l u m n y 2 7 5 — S z e r o k o ś ć k o l u m n y 2 0 0 m m . — S t r o n a d z ie l i s i ę n a 3 ła m y , s z e r o k o ś ć ła m u 6 3 m m . C a ła s t r o n a z ł. 6 0 0 P ó ł s tr o n y z ł. 3 0 0 , 1 m . w 1 ła m i e 9 0 g r . Z a o g ł o s z e n i e k o l o r o w e d o lic z a m y d o d a tk o w o 50 °/o z a k a ż d y k o lo r, p r ó c z z a s a d n i c z e g o . Ż a d n y c h z a s t r z e ż e ń c o d o m ie j s c a z a m i e s z c z e n i a o g ł o s z e n i a n ie p r z y j m u je m y
Numer 12 Niedziela, 20 marca 1938 Rok IV
ASY NUMERU 12-GO-.
UŚM IECHY DAWNEGO W IED N IA .
Urok i poezja sto licy n ad d u n aj- skiej odzw ierciedliły się w sły n
nych festiw alach w r. 1929.
S tr. 4—5.
SZKOŁA ZW IEKZĄT.
Słynny „ d re ss e r“ zaz n aja m ia nas z m etodą treso w an ia zw ierząt, k tó re przechodzą „szkołę“ obm yśloną szczegółowo przez specjalistów .
S tr. 6.
SZW EDZKA SZTUKA STOSOWANA.
Niezwykle ciek aw a w y staw a w a r
szawska w IP S -sie u k a zu je boga
ctwo sztuki szw edzkiej, k tó ra p rz y ozdabia n aw et n a jsk ro m n iejsze m ie
szkania. S tr. 8—9.
DBOGA
ROSTWOROWSKIEGO ARTYSTY.
W ielki a r ty s ta prof. Jó zef Mehof- ie r w spom ina ciekaw e epizody z ży
cia niedaw no zm arłego św ietnego d ra m a tu rg a , rzu cające żywe św ia
tło n a jego p oglądy a rty sty c zn e i rozw ój ta le n tu scenicznego.
S tr. 14—15.
PA N I W ALEW SKA . H eroina napoleońska p o została w li
teratu rze je d n ą z n a jp o w ab n iej
szych p ostaci kobiecych, s ta ją c się ostatnio, w in te rp re ta c ji G rety Garbo, b o h a te rk ą w ielkiego film u.
S tr. 16—17.
POŻEGNANIE Z ED PU . Reportaż uczestniczki polsk iej eks
pedycji naukow ej w E g ip cie u k a zuje nam technikę m ozolnej p ra cy
odkryw czej. S tr. 18.
P rz łb ó j m u z y c z n y „ A s a “ : ISA B EL.
Tango Jó z e fa R. W ag h a lte ra. — Słowa A ndy K itsch m ań n . S tr. 22.
NA PO K A Z IE MÓD W GRAND HOTELU.
E legancka re w ja mód, urządzona ostatnio w G rand H o telu w K r a kowie, zain tereso w ała szerokie w a r
stw y pań, d b ający ch o w ytw orność sw ej sy lw etki. S tr. 24—25.
Nowa an klata „ A sa “ :
JA K I GDZIE POZNAŁAM SWEGO MĘŻA!
K ażda m ężatk a m a sposobność przypom nienia sobie chw il, k tó re zadecydow ały o je j życiu i p rz y czynienia się w ten sposób do ustalen ia ciekaw ej „ s ta ty s ty k i m ał
żeńskiej“ . S tr. 28.
Nowele. — K ącik fila telisty cz n y . —- D ział g ospodarstw a domowego. — Zycie arty sty czn e. — R oboty r ę czne. — H um or i ro zry w k i um y
słowe. — Nowe k siążki. — Na scenie. — P ro g ra m rad io w y .
W ielka w y staw a przem ysłow a, która niedaw no temu otwarto w Londynie, ściqga niezliczone rzesze ciekawych, wśród których nie brakło również króla
i królowej oraz członków domu panującego — W ystaw ą zwiedził też brat króla Jerzego VL ksiażą Gloucester w raz z m ał
żonka, która widzimy n a naszem zdjęciu w chwili, gdy pisze n a najmniejszej
m aszynie św iata, wożą
cej zaledwie 7 funtów.
AS-3
f Y J a 'k o p u łac h i wy.niiosłych iw ieżycach ( / l i \V ied n ia zac h ó d r o z p a la ł sw e ognie...
' O s ta tn ie p ro m ie n ie u ch o d zą ce g o s ło ń ca poikryły ja s n e m i sm u g a m i k o lu m n y ro z ło ży steg o p a r la m e n tu — p o m k n ę ły lś n ią c y m a s fa lte m R ingu do o k o lic z n y c h p a r k ó w i ta m w listo w iu d rz ew i k rz e w ó w ra z jeszc ze z a g ra ły r ó ż n o b a r w n ą tęc zą . N a chw alę sp ło sz y ły ja k ą ś z a k o c h a n ą p a r ę w o c ie n io n e j d o tą d alei — w y zło ciły po d r o dze bron.z p o sąg ó w i n a p o ż e g n a n ie d n ia o d h iły się płom ienliem w ty sią c u szy b p o b lis k ic h b u d y n k ó w . P o te m z b la d ły i s t r a c i ły sw e k o lo ry ...
N ad sto lic ą H a b sb u rg ó w r o z p in a ł c z a rn e k o ta r y m ro k n a d c ią g a ją c e j n o c y lip co w ej.
H en , n a sto k a c h K ah len b e rg u b ły sn ę ły p i e r w sze św ia tła ... W d o le, ja k b y ja k iś o lb r z y m i ul, sz u m ia ło m ia sto , a, w jeg o g w arze g u b iły się o s ta tn ie gło sy z a p a d a ją c e j w sen n a tu r y .
P o d sk le p ie n ie m w iek o w y ch d rz e w „ S tad t- p a r k u “, k tó r e jeszc ze p r z e d c h w ilą r o z b rz m ie w a ły św ie rg o tem z la tu ją c e g o się na n o c p ta c tw a , a te ra z s ta ły n ie m e , w s łu c h a n e w o sta tn i sz e p t u s y p ia ją c y c h k w ia tó w — z a d rg a ły d ź w ięk i p rz e d z iw n e j m u zy k i... P o czą tk o w o w o ln a i p r z e b ija ją c a się n ie ś m ia ło p rz e z n ie o c z e k iw a n e h a r m o n je m e lo d ja ro s ła i po tężm iała ja k rz e k a z a s ila n a lic z ny m i s tru m ie n ia m i, b y w k o ń c u w y b u c h n ą ć n ie o k ie łz a n ą , w e z b ra n ą f a lą n e rw o w e j r y t m ik i i b o g a ctw e m p o lifo n ic zn e g o d ź w ię ku. Z te g o ż y w io łu p o c zę ła te r a z ro d z ić się ja k a ś ro z le w n a .fra z a, k t ó r ą u c h w y c iły na sw e s tr u n y d z ie s ią tk i sk rz y p iec ... P o p ły n ę ła u p o jn a m e lo d ja w ie d eń sk ie g o w a lc a , a w ta k t je j ro z k o ły s a ły się s e rc a ty sięc y s łu ch aczy . T łu m z a m a rł w b e z ru c h u i ty lk o o czy jego, u tk w io n e w p o sta ć, c o s to ją c p rz y p u lcie le k k im s k in ie n ie m r ą k w y c z a ro w y w a ła p o ry w a ją c y r y tm , w y ra ż a ły n ie m y zach w y t. . .
To p rz e m a w ia ł do s w y c h r o d a k ó w n i e śm ie rte ln y J a n S tra u s s . Jeg o p o s ta ć w y k u ta w b ro n z ie , u m ie sz cz o n a n a w y n io sły m m a r m u ro w y m c o k o le o k s z ta łc ie ja k ie jś a le g o ry c zn e j triu m fa ln e j b ra m y , dom i no w ata n a d tą sceną. W ie lk i m u zy k u ją ł w sw e d ło n ie in s tru m e n t, k tó re g o d ź w ięk iem u m ia ł c z a ro w a ć ja k rz a d k o k to in n y . W y d a w a ć b y s i'■
m ogło, że z a s łu c h a n y w p ie ś ń sw ej o jc z y stej ziem i, g ra i d ziś w tę p a r n ą n o c n ą lip co w ą m elo d je, k tó r e p rz e z d z ie s ią tk i l a t b u dziły do ży cia s a le 'balow e W ied n i;i i jego c ich e o g ró d k i n a p rz e d m ie śc ia c h .
Gdy u m ilk ły o s ta tn ie d ź w ięk i cza ró w n e j m u zy k i, ja k a ś p o s ta ć n ie w ie śc ia w y s u n ęła się z tłu m u i p o d e s z ła p o d . p o m n ik . D ro b n e d ło n ie u n io s ły w g ó rę w ią z a n k ę k w ie c ia i z ło ż y ły ją n ä zim n y m m a r m u r z e c o k o łu .
T a k z a k o ń c z y ł się p ie rw sz y w ie c z ó r o k r e su fe stiw ali w ie d e ń s k ic h w r o k u 1929.
Na d ru g i d z ie ń ju ż w e w c ze sn y c h g o d z i
n a c h r a n n y c h zb u d ziły m ia s to o rk ie s try , p rz e c ią g a ją c e u lic a m i p rz y a p la u z ie gaw ie-
4 -AS
Grupfl • . * ' « . w i e
“ a r laniei,j
O n T ™ * » Pochodź;, ,
r t k o d z i ,f a
i i l i . 44 j l I i f . Ś i: ńUi I /»
^ . W ą ny p o d r
1 P0» "ik ie m % T * festi» » H ^ _________
V P o d n io s ty su; s to r y i w ty s ią c a c h o k ien p o ja w iły s ię z a s p a n e tw a r z e m ie s z k a ń c ó w a o czo m ich W ie d e ń u k a z a ł się ja k n a j p i ę k ’ m e j w y s tr o jo n a p a n n a . K to ży w w v b ieim t n a m ia sto , p u ls u ją c e c o ra z b a r d z ie j ż y ciem m ię d z y n a ro d o w e j p u b lic z n o ś c i, k tó r a tłu m n ie z je c h a ła h a fe stiw a le .
W ie lu w te d y w ła ś n ie r o z p o c z y n a ło p ie r w szą s w ą w ę d ró w k ę p o z a k ą tk a c h s to lic y n a d - d u n a js k ie j. t /r o k m ia s ta i d o b ro d u s z n o ś ć je go m ie s z k a ń c ó w z a c z y n a ły d z ia ła ć n a oh- cych p rz y b y s z ó w . K a ż d y p o w o li c zu ł się ja k u sieb ie w d o m u , a ta a tm o s f e r a p o tę g o w a ła jeszcze b a r d z ie j r a d o s n y i b e z tro s k i n a s tr ó j.
S p a c e ro w a łe m i ja w r ó ż n o b a r w n y m t ł u mie, ś le d z ą c z z a in te r e s o w a n ie m b ieg ży cia w tern m ie śc ie, k tó r e w ó w cz as o g lą d a łe m zn ó w p o k ilk u la ta c h . N ie w iele się ta m zm ie n iło , ta k n a o k o . T y lk o lu d z ie w y g lą d a li n a z m ę c z o n y c h w a lk ą z k r y z y s e m g o s p o d a r czym , k tó r y w s z y s tk im w a r s tw o m sp o łe c z n y m d a w a ł s ię w e z n a k i. M im o to u ś m ie c h ali się p r z y ja ź n ie d o m n ie , ja k b y ' p ra g n ę li w y ra z ić s w ą w d z ię c z n o ś ć , że d o n ic h p rz y byłem .
U ś m ie c h a ł się d o m n ie k e ln e r, k t ó r y ra n o p o d a ł m i w o n n ą k a w ę i s m a c z n e b u łe c z k i n a ta r a s ie w y tw o r n e j k a w ia r n i — u śm ie c h e m o b d a rz y ł m n ie k o n d u k to r w a u to b u s ie , k t ó ry m p o je c h a łe m do S e h ö n b r u n n u — ta m śm ia ła się do m n ie r o z b a w io n a d z ie c ia rn ia , u g a n ia ją c a w k o ło w o d o tr y s k u N e p tu n a i z a g lą d a ją c a c ie k a w ie w a le je o g ro d u z o o lo g ic z nego — z c z a ro w n y in u ś m ie c h e m p o d a ła mi k w ia ty p ię k n a k w ia c ia r k a n a R in g u , g d y w p o łu d n ie p o d ą ż a łe m do m u ze ó w . B y ła c h w ila, że z d a w a ło m i się, iż n a w e t n a s u ro - w em o b lic z u p o s ą g u M a rji T e re s y z a d r g a ł p rz e lo tn y u ś m ie c h — p o te m o d e z w a ł się on ra d o s n y m d ź w ię k ie m t r ą b e k sa m o c h o d ó w g o n iąc y ch j a k d u ż e ż u k i p o d O p e rą — w k o ń c u ro z e ś m ia ło ' się d o m n ie w ie cz o rem nieb o ty s ią c e m g w ia z d , a p o d je g o g r a n a t o w ą k o p u łą r o z p a liło się ży cie n o c y w ie d e ń sk iej.
N a o ś w ie tlo n y c h łu n ą n e o n ó w u lic a c h f a lo w ał tłu n i. P o w o li ja k p rz e le w a ją c e się p rz e z brzeg i w e z b r a n e j rz e k i s tr u m ie n ie , p r z e s ią k a ł on do tę tn ią c y c h g w a re m i m u z y k ą lo kali. J e d n i p o d ą ż a li d o O p e ry , d r u d z y do B u rg th e a tru , in n i z n o w u w y b r a li R o n a c h e ra lub F e m in ę . D u ż a f a la p ły n ę ła w s tr o n ę P r a te r u , k tó r y w ie c z o re m n a b ie r a ł sw o iste g o u ro k u . R ie s e n ra d , k o le jk a n a p o w i e t r z n a / b a sen z ło d z ia m i e le k try c z n e m i, d o m g rozy i w iele in n y c h a tr a k c y j — o to e ta p y z a b a w y , p e łn e j u ś m ie c h ó w p ię k n y c h - d z ie w c z ą t i n a s tr o ju je d y n e g o w sw o im r o d z a ju ś r o d o w i
ska. A p o te m m u z y k a , ta n ie c i śp ie w u „Eis- 'o g l a , lu b w o g r ó d k a c h G rin z in g u p rz y
„ h e u rig e rz e “ .
Czy tr z e b a b y ło c zeg o ś w ię c e j, b y r o z b a w ić W ie d e ń w d n ia c h s ły n n y c h fe s tiw a li?
N a p ew n o nie, b o m ia s to lo b u d z iło się i p rz e d te m co r a n o d o s z a rz y z n y d n ia c o d z ien n eg o z u ś m ie c h e m n a u s ta c h sw y ch m ie sz k ań c ó w , k tó r z y p o p r a c y w ie cz o rem p rz e ta p ia li k ło p o ty i z m a r tw ie n ia w s re b ro i z ło to b e z tro s k i. D la te g o m o że u d z ia ł r o d o w ity ch W ie d e ń c z y k ó w w im p r e z a c h w ó w cz as o rg a n iz o w a n y c h b y ł s to s u n k o w o b a r d z o n ie w ielk i i o g r a n ic z a ł s ię d o ty c h , k tó r e sw ą tre ś c ią p rz y c ią g a ły m a s y . In n e p o z o s ta ły p u n k ta m i p r o g r a m u , s tw o rz o n e g o d la e fra n - gerów .
D o ko ń czen ie na str. 12-tej.
W
&
e h ,ar*am, *
yk°naniu *
(^ ^ thalr :
4 - T ___ ^ o if c ie f e
O,0<'ysttfc w
l>0':hadzie
' **1: Wóz
^ ° - v
Pań* t » , » eJ POchoilzie
" " ż e J: Kobiece Jlv/
B n a c h
f \ o
H M
c z a rn y lą d i ste p y U g andy, ja k w ła s n ą k i e szeń, z a c zą ł o d o s w a ja n ia m a ły c h z w ie rz a ków , z k a żd e g o g n ia z d a s ta r a n n ie w y b ie ra j ą c o d p o w ie d n ie „ c h a r a k te r y “ i p o z n a w s z y w łaściw o ści i m o żliw o ści k ażd e g o g a tu n k u , z a c z ą ł je uczyć. Z ac zy n a ło się o d „ p r y m ity w ó w “ . K ażd e ze z w ie rz ą t w z e s p o le m u s ia ło p rz e d e w sz y stk ie m z ro zu m ie ć , czeg o o d e ń czło w iek w y m ag a. J a k g d y b y w s tę p e m do tr e s u r y je s t ro z lo k o w a n ie z w ie rz ą t n a ta b u - r e ta c h w o k ó ł a re n y . Lew , ty g ry s, b ia ły n ie d ź w ied ź czy b r u n a tn y , w re sz cie fo k a , w s z e d ł
szy n a a r e n ę m u si z n a ć sw o je m ie jsc e, d o jś ć d o ta b u r e tu , u s ią ś ć n a n im i c z e k a ć d a ls z y c h p o leceń . Z a s a d a : b a w ić u c z ą c i licząc b a w ić, ta k s z e ro k o s to s o w a n a w n o w e j p e d a g o g ic e u m ło d z ież y człow ieczego ro d z a ju , o b o w ią z u je ja k o n ie z ło m n a d e w iza i tu w k latc e. L w a i m ałe g o ty g ry s a , trz e b a z a c h ęc ić d a tk ie m
i c q — d y r e k t o r w a r s z a w s k o o l o g i c z n e g o dr. J a n Ż a b n a z „ l o k a t o r e k " z o o l o g u
SZKOŁA ZWIERZĄT
z) ta rs z y p a n sam się p rz e d sta w ił. U bra- n y b y ł n a p ó ł sp o rto w o , n a tw a rz y zas, p o p ra w e j s tro n ie s z e ro k ą k r e s ą b ieg ła m u s z ra m a od s k ro n i aż do u c h a , w y w o łu jąc w ra ż e n ie ciągłego p ó łu śm ie c h u .
— P e te rs !
P o p re z e n ta c ji, n a s tą p ił u śc isk rę k i, a w ie l
k ie jeg o sz a ro -b łę k itn e oczy, w p a try w a ły się ciąg le w tw a rz in te rle k u to ra .
A w ięc to on, c zło w iek o ś w ia to w e j s ła w ie, as w ielk ieg o z a k ła d u tr e s u r y H agen- b e c k a , k tó re g o n a zw is k o g ło siły b a rw n e p la k a ty c y rk o w e, w e w s zy s tk ic h ję z y k a c h E u r o p y i N ow ego Ś w iata. W ie lk i „ d re s s e r“ i z n a k o m ity ło w c a z w ierz ąt. Jeszcze p rz e d p ięc iu m in u ta m i b y ł n a „ w y k ła d z ie “ . N a w ie lk ie j a re n ie , o to cz o n ej s k ła d a n ą k la tk ą , w św ietle ja rz ą c y c h się ju p ite ró w , o d b y w a ł p ró b ę z d w o m a a d e p ta m i sz tu k i tre s u ry , a d w a n a ście ty g ry só w p o p isy w a ło się s a lta m i p rz ez o b ręcze. Z espól z sześciu „ k o tó w “ złożony jed z ie ju tr o po P o łu d n io w e j A m eryki, d ru g i' z a k o n tra k to w a ł n a o s ta tn i sezon c y r k w B e r
lin ie. A te ra z P e te rs o d ło ży ł s w o ją s z p ic ru tę n a k rz e śle i ro z m a w ia.
Mówi cie k aw ie , c h o ć p ro sto , n ie w y s z u k a nie, a p rz ez o p o w ieści jego, ja k w b a ś n i f il
m ow ej p rz e w ija ją się k r a je d a le k ie i ciek aw e, lu d zie i z d a rz e n ia . A n a d e w s z y s tk o z w ierz ę ta. D w ad zieścia p ięć la t przep raco -w ał w sz k o le z w ie rz ą t i za p ó l r o k u św ięcić b ę d z ie s re b rn e g o d y „ p ro fe s o rs k ie “.
R azem z n im , ćw ierćw iecze sw ego is tn ie n ia św ięcić b ęd zie n o w a sz k o ła zw ierz ąt.
Czy p a m ię ta c ie opo w ieści L o n d o n a , w k t ó ry c h m o w a je s t o tre s u rz e z w ie rz ą t? Z b e z w zględnym re a liz m e m o p o w ia d a ta m „ w ie l
ki tr a m p “ o to r tu r a c h w ię zio n y ch d ra p ie ż ców, a scen y p rz y p ie k a n ia w ie lk ic h „ k o tó w “ żelazem , ro z p a lo n e m do b iało ści, k łu c ie w i
d ła m i i bicie b a te m , z ak o ń czo n y m k u lk ą o ło w ia n ą, p rz e jm o w a ły n a s zg ro zą. P a m ię ta c ie o b ra z y k las y k ó w , ilu s tru ją c e sc e n y i f r a g m en ty a r e n y s ta reg o R zy m u ? Z w ierz ęta u ż y w a n e ta m , ja k o n a rzę d zie to r tu r d la s k a z a ń ców , b y ły p o tem sa m e o b je k te m m o rd o w a n ia, p rz e z p a c h o łk ó w a ren y .
O d e p o k i s ta reg o R zym u i J a c k -lo n d o n o w - sk ic h o p o w ia d a ń m in ę ła n a szczęście d$pga i n ie p o w ro tn a e p o k a. S ceny z g ro zy i u d r ę czeń p rz e sz ły d o s m u tn e j h is to rji. T e r o r n a a re n ie u s tą p ił p e rsw a z ji, b a t z as tą p iło d o b re słow o, a p rz y m u s... p rz y ja ź ń . P rz y ja ź ń , łą cząca czło w iek a • ze zw ierzęciem . Je d n y m z p ie rw sz y c h z ało ży cieli n o w e j szk o ły b y ł w ła śn ie P e te rs . S ta ry A fry k ań czy k , z n a ją c y
R ów nież zeb ry b io rą u d z ia ł w p o p isa c h c y rk o w y ch , choć s ą znacznie m n ie j p o ję tn e od k o n i.
lu b p ie s z c z o tą O to zasy cz ały łu k o w e la m p y i n a p ia s e k a r e n y w y ta c z a ją się b ia łe k ło d y p o la r n y c h n ied ź w ied z i. M łodzież je s t ju ż z a . a w a n s o w a n ą w n au ce. K o le b ią c się o k r ą ż a ją k la tk ę i sa d o w ią się n a s to łk a c h k o le jn o je d e n p o d ro g im . Gdy p ię c iu z n ic h sie d z ą c y c h n a t a b u r e ta c h m a się w z n ieść p rz e d n ie m i ła p a m i w g ó rę i trw a ć ta k , j a k ży w e p o s tu m e n ty , n ied ź w ied ź T o m y m a u sią ść w fo tę lu , d o b y ć z p o d sie b ie fla s z k ę m le k a i p o d trz y m u ją c ją ła p a m i, w y p ić d o d n a . Ale T o m y je s t dziś w z ły m h u m o rz e i s p ra w ę u- p ra sz c z a . N ie s ia d a ją c n a k rz e ś le sięg a od- r a z u p o b u telk ę.
— Źle T o m y ' u p o m in a go n a u c z y c ie l. N a fo tel!
T o m y się m ars z c z y i o p ie ra , a le zły h u m o r r o z p ra s z a k a w a łe k p ie r n ik a , d o b y ty z k ie szen i d re sse ra . T o m y z a p o m in a o k a p r y s a c h i s ia d a n a k rz e s ło w ie lk o lu d a . D ru g i k a w a łe k c ia s ta to ju ż n a g ro d a , a p o n ie w a ż T om y, j a k k a ż d y n ied ź w ied ź je s t ła k o m y , b y z d o b y ć trz e c i k a w a łe k p rz y s m a k u , się g a p o f l a szk ę i w y k o n u je „ n u m e r“ .
— O ile c h o d z i o k o ty (lw y i ty g ry s y ) — m ó w ił m i w ła ś c ic ie l n a jw ię k s z e g o e n s e m b lu tr e s u r y R y s z a rd S a v a d e — to , o ile lw y są c ie rp liw s z e i p o k a z o w o e f e k to w n ie js z e , p r z e w y ż s z a ją je ty g ry s y a m b ic ją i ru c h liw o ś c ią . S k o k p rz e z o b rę c z i in n e w o lty ż e rs k ie p o p i
s y r z a d k o s ię k ie d y lw u u d a ją , g d y ż z n a t u r y je s t m n ie j c h ę tn y d o e k w ilib r y s ty k i i m a s k ło n n o ś c i d o ty c ia . T y g ry s je s t ru c h liw s z y i e la s ty c z n ie js z y . Z r e s z tą t r u d n o t u g e n e r a liz o w a ć , g d y ż in d y w id u a ln o ś c i z a w s z e s ą r ó ż n e ta k u z w ie rz ą t, j a k i u lu d z i. N ie k a ż d y m u rz y n je s t lu d o ż e rc ą , n ie k a ż d y b ia ły je s t c zło w ie k ie m c y w iliz o w a n y m .
— A s p r a w a b e z p ie c z e ń s tw a ?
_ T o z a le ż y je d y n ie ty lk o o d c z ło w ie k a N ie ta k to w n y m , n ie o s tr o ż n y m , b ą d ź n i e s p r a w ie d liw y m p o s tę p k ie m w s to s u n k u d o z w ie r z ę c ia n a r a ż a się z w y k le c z ło w ie k sa m . R za d z ie j lw u czy ty g ry s o w i — c zę ś c ie j n ie d ź w ie d zio w i. D z iw i to p a n a ? T a k , t a k p ro s z ę p a n a . O b a g a tu n k i k o tó w , r e a g u ją n ie z a d o w o le n ie m n a ty c h m ia s t, g d y ż m o ż n a b y je o- k r e ś lić ja k o ty p y s a n g w in is ty c z n o -c h o le ry c z - ne, n ie d ź w ie d ź je d n a k , te n p o c zc iw ie c o opi- n ji jo w ia ln e g o s a f a n d u ły , J e s t s k r y ty m , f a ł s z y w y m i p rz e n ie w ie rc z y m . O ile c h o d z i 0 s ta ty s ty k ę , to w sz k o le n a s z e j ju ż o d l a t 30 n ie n o to w a n o k rw a w y c h w y p a d k ó w . Gdy z w ie rz e o k a z u je się z ło ś liw e , b ą d ź k r n ą b r n e... z o s ta je n a ty c h m ia s t w y c o fa n e z n a u k i ju ż w p r z e d s z k o lu i w ę d r u je do o g ro d ó w z o o lo g ic zn y c h , ja k o e k s p o n a t.
— A m a łp y ?
— I s tn ie je lu ja k g d y b y „ f a k u l te t “ s p e c ja ln y n a s z e j sz k o ły . I czy p a n d a w ia r ę , że to n a jtr u d n ie js z y d z ia ł n a u k i tr e s u r y . M a ł
p y w b re w p r z e k o n a n io m u c z ą się b a r d z o tr u d n o i n ie c h ę tn ie . N ie w s z y s tk ie te ż g a tu n k i n a d a j ą się d o tr e s u r y . N a jtr u d n ie j z aw sze p r a c u je s ię z re z u s a m i. M ie sią c a m i d o b ie r a ć tr z e b a z e s p o ły , a n a u c z y ć je p o r z ą d k u w p r a cy je s t n ie o m a l n ie m o ż liw o ś c ią . A n tro p o id a l n e m a łp y , n a p r z y k ła d s z y m p a n s y , u ż y w a n e d o tr e s u r y s ą p o ję tn e , a le n ie s ły c h a n ie k a p ry ś n e . N a jm ils z e m o ż e s ą k a p u c y n k i, a le są s ła b e i t r u d n o z n o s z ą n a s z k lim a t, j a k i t r u d y tr e s u r y .
* * *
N a jw ię k s z a s z k o ła t r e s u r y z w ie r z ą t w S te l
lin g e n p o d H a m b u rg ie m z a jm u je k ilk a n a ś c ie s a l z a p a s o w y c h , a r e n , m a n e ż ó w i w y g o n ó w d la z w ie rz ą t. W ie lk i z a k ła d im p o r t e r a z w ie r z ą t i ic h h o d o w c y p r z e r o d z ił się w n a jw ię k s z ą a k a d e m ję z w ie rz ę c e g o ś w ia ta , s ła w ą p r z e r a s t a j ą c n a s z ą n ie d ź w ie d z ią a k a d e m ję w S m o rg o n ia c h . „ K w e s tu r a “ t e j a k a d e m ji -—- to b iu r o , z a t r u d n ia ją c e d z ie s ią tk i u rz ę d n i k ó w , k o n ta k tu ją c y c h się z c a ły m św ia tem .
— K ro n e z B u e n o s-A ire s , ż ą d a z es p o łu lw ów .
— Z a k o n tr a k to w a ć d o H e ls in e k m a łp y 1 n ie d ź w ie d z ie .
—- Czy H e in ry c h z ty g r y s a m i m o ż e b y ć w P a r y ż u w e w rz e ś n iu ?
Z c ałeg o ś w ia ta b ie g n ą d e p es ze , k r z y ż u ją się k o n tr a k ty i p ro p o z y c je .
A n a s z k o ln y c h a r e n a c h w re p r a c a . N a je d n e j a s y s te n c i u c zą ty g ry s y s ta w a n ia w p i r a m id k a c h , a n a d r u
g iej c w a łu ją żeb ry z m a łp a m i j a k o d ż o k e ja m i n a s io d ła c h . J u t r o ju ż b ę d ą w p o d ró ż y d o C zech i B ia ło g ro d u .
F elik s D a n g el.
M ałp y „ k a p u c y n k i"
z c a łe g o ro d u m a ł
p ie g o n a jła tw ie j p o d d a jq się tr e s u rz e .
KĄCIK
FILATELISTYCZNY
m
S a o ^ rso
Urządzasz się Wfpdm, shcu przyjacielu !...
U g ó r y : S t r j a z n acz k ó w f in la n d z k ic h , w y d a na n a cele C z erw o n e g o K rz y ż a . — W ś r o d k u : D alsza s e r ja z k r a j u „ T y s ią c a J e z io r “ , k tó r a u k a z a ła sią w c z a sie m is trz o s tw n a r c ia r s k ic h .
U d o ł u : D w a now e z n a c z k i k s. M onako.
M o n ak o je s t je d n e m z p a ń s tw n a jt r u d n i e j szych do s k o m p le to w a n ia , a z re s z tą w s z y s t
k ie m ałe k r a je , j a k n p . L u x e m b u rg , S an M a
rin o , L ie c h te n s te in s ą p rz e w a ż n ie b a rd z o
\
P E6ECO Spółko Akcyino
w Poxnoaiw
O dlatujesz sobie poprostu i nie troszczysz się o dalszy los now e
go obyw atela tego świata. W ten
czas rozpoczyna się m o je z a d a nie. O d sam ego początku w zm ac
niam wrażliwe ciałka i delikatną skórę dziecięcia.
Wszyscy — bez względu na płeć i wiek — znajdują we mnie wier
nego tow arzysza, gotow ego każ
dej chwili do dodania skórze no
wej siły. A siła ta - to EUCERYT, środek wzm acniający i d e a l n i e skórę. Jem u zaw dzięczam swą
popularność.
C e n a o d zł 0 , 4 0 d p 2 .6 0
sta b em i tr u d n o d e n tó w .
p u n k ta m i w w ielu z b io ra c h — gdyż n ie z m ie rn ie z n a le ź ć tam k o re sp o n -
2 dośw iadczenia dvugich.
W wysiłku związanym z pokonywaniem przeszkód życiowych i intensywna praca zawodowa, organizm zużywa się i słabnie. Zapobiegaj więc póki czaal Wzmacniaj atole mięśnie i nerwy, usprawniaj tunkcje ustroju, czyn organizm odpornym: pij Ovomallyng! Smaczna, łatwostrawna i latwoprzy- sw ajalna O yomalłyna Dra W andera jest koncentratem najszlachetniejszych składników odżywczych. Jako pełnowartościowa odżywka witaminowa tworzy ona w organizmie w ał ochronny przeciw fizycznemu i psychicz
nemu wyczerpaniu. D zięk i za w a rto śc i le c y ty n y , głównego pokarmu komórek nerwowych, w p ływ a Oromaltyna na spokojny, krzepiący sen.
ułatwia pracę fizyczna i um ysłowa i powoduje d o b re s a m o p o c z u c ie . Utrzymując organizm w pełni sił i spraw ności przed łu żasz m łod ość
i zd o ln o ść d o pracy.
CwmatUfHa wzmacnia ihum ąc i ztvuuu wzmacniaiąc.
O V O M A L T J I
N a tu ra ln ie , że i p a ń s tw o ru le tk i p o szło za b rz y d k im p rz y k ła d e m w s z y s tk ic h p a ń s tw e u ro p e js k ic h i n a p e łn iło k a s ę sw eg o je d y n eg o u r z ę d u p o c zto w e g o n a p e w n o d o ść p o k a ź n ą k w o lą , u z y s k a n ą za 40000 b lo k ó w z p o d o b iz n ą k się c ia . B lo k ten n ie je s t an i sp e c ja ln ie ła d n y , a „ m is tr z “ C h e ffe r też n ie p o w ię k sz y ł sw e j sła w y now-ym o b ra z e m . K o lo r b lo k u lila , f o r m a t 1 0 X 1 2 cm . F o r m a t b lo k u b e lg ijsk ie g o re p ro d u k o w a n e g o w p o p r z e d n im n u m e rz e 14X 1 1 ,5 cm .
M o n ak o z m ie n iło ró w n ie ż n a jn iż s z e w a r to ści za 5 i 10 c e n tim ó w (0,9 i 1,8 g ro sza!), u w a ż a ją c , że i te e g z e m p la rz e w y p a d a d r u k o w a ć s ta lo ry te m . C ałe szczęście, że f r a n k fra n c u s k i sto i ta k n is k o , b o b ez w ię k sz eg o u sz c z e rb k u m o ż n a so b ie p o z w o lić ta k ż e n a c a łą s e rję p rz e d ru k o w ą . P o ło ż o n o b o w iem w id o c zn ie k re s z n a c z k o m t. zw. „ re c o u v re - m e n ts “ , a z m y s ł o sz c zę d n o śc i k a z a ł z u ż y tk o w ać p o z o s ta łe z a p a s y . T a k w ięc s e rja o b e j
m u je w’a rto s c i 5c/10, 10c, 15c/30, 20c/30, 25c/60, 30c, 50c/60, 6 5 c /lf, 8 5 c /lf, If r , 2,15fr/2f, 2 ,2 5 fr/2 f, 2 ,50fr/2f. W n ie k tó ry c h s z tu k a c h z m ie n io n o wńęc ty lk o n a p is „ re c o u v re m e n ts “ n a „ p o s te s “ , a w a rto ś ć p o z o s ta ła ta sa m a.
S u k cesy n a sz eg o M a ru s a rz a o d b iły się sze- ro k ie m e ch e m w c a ły m św iecie sp o rto w y m , a w fila te lis ty c e p a m ię ta ć b ę d ziem y teg o ro c z n e p a r c ia r s k ie m is trz o s tw a „ F ć d e r a tio n
D o k o ń c z e n ie n a słr. .Ii-e j.
B lok ks. M onako z w iz e ru n k ie m p a n u ją c e g o k s ię c ia .
AS-7
i e
S zw ecja z re o rg a n i
z o w ała c ałk o w icie sw ó j p rz e m y s ł a r
ty sty c z n y ta k d o m ow y ja k i f a b r y czn y , n a s ta ł m ia n o w icie „ m o d u s vi
v e n d i" p o m ię d z y a rty s ta m i, k u p c am i i fa b ry k a n ta m i. — P ra c ę tę p o d jęło p rz e d e w sz y stk ie m S zw ed zk ie T o w a rz y stw o S lö jd u .
P rz e k o n a n ie a r ty stó w o m o żliw o ści tw o rz e n ia a r ty sty c zn y c h w zo ró w d la m a s o w e j p ro d u k c ji co d zien n eg o u ż y tk u b y ło p ra c ą m o z o ln ą i tru d n ą . Z d ru g ie j z aś s tr o n y trz e b a b y ło p r z e k o n a ć f a b ry k a n tó w , że e s te ty k a s to s o w a n a u m ie ję tn ie , p o d n o si o w ie le tę p ro d u k c ję . F a b r y k i z a a n g a ż o w ały m n ó stw o a r ty stó w do s ta łe j
O z d o b n e w a z o n y o c ie k a w e j te c h n ic e k o m p o zy cji O h rs trö m a .
■ » i r .- t - o K m m a
' - ®
/I i ty sty cz n y p rz e m y sł szw ed zk i w o sta t-
^ -T T " ic h d z ie s ią tk a c h la t n a sz eg o stu- V- " lecia w y su w a się n a n a cz eln e m ie j
sce w E u ro p ie . P o d c z as k ie d y in n e k r a je n ę k a n e b y ły w o jn ą , w S zw ecji życie eko n o m ic z n e i a rty s ty c z n e ro z w ija ło się n o r m a ln ie w ed łu g u p o d o b a ń s ta r e j i w iek o w ej k u ltu ry .
S zereg w y staw u rz ą d z o n y c h p rzez Szw e
cję, k o le jn o w sto lic a ch E u ro p y , w y k a za ły , ja k p ię k n y i b o g a ty je s t ich d o ro b e k n a p o lu p rz e m y słu arty s ty c zn e g o . W ie k o w ą k u ltu rę sz w e d zk ą m o żem y s tu d jo w a ć, zw ie
d z a ją c n. p. ta k ie M uzeum N a ro d o w e w S z to k h o lm ie „ N o rd isk a M usett“ .
S ztu k ę lu d o w ą p o s ia d a S zw ecja o d w ielu stu leci, n a p ierw sze m m ie jsc u w ysuw aiły się zaw sze tk a n in y i d y w an y . N a ty ch s ta ry c h lu d o w y c h m o ty w a c h o p ie ra ła się też g łów nie a rty s ty c z n a k u ltu r a S zw ecji w XIX i n a p o c z ą tk u XX w ieku. G łów nym je j p io n ie re m b y ł A rtu r H a ze liu s i jeg o to w a rz y sze. Z aczęli oni w y ciąg ać z u k ry c ia i z a p o m n ie n ia z ab y tk i s ta r e j sz tu k i lu d o w e j, a po c h a ta c h i o sie d la c h w ie jsk ic h z n aleź li tego m a te rja łu m n ó stw o . B yły to p ra w d ziw e s k a rb y : sp rz ę ty , h a fty , tk a n in y , d y w an y . R e g jo n a ln e te z b io ry w y s ta w ił H a ze liu s na w y staw ie w W ie d n iu w ro k u 1873. Z n alazły w ie lk ie u z n a n ie i s ta w ia n e b y ły ja k o p r z y k ła d d o n a śla d o w a n ia .
B lisk o p rz e d stu la ty z o sta ła z a ło ż o n a o r g a n iz a c ja „Svensk H e m s jö jd “ (Szw edzki p rz e m y s ł dom ow y) i p o d z ie ń d z is ie jsz y z a j
m u je ta o rg a n iz a c ja s ta le sw o je k ie ro w n i
cze n a cz eln e m iejsce. Z a in te re so w a n o a r ty stó w w tw o rz e n iu w zo ró w a rty s ty c z n y c h p rz e d m io tó w dom o w eg o co d zien n eg o u ż y tk u , j a k m eb le, szk ło , c e ra m ik a , tk a n in y . W ten sp o só b p r a c a r ą k w y p ie ra ła g w a łto w n ie s z a b lo n o w ą p ra c ę fa b ry c z n ą . N ie b y ło to j e d n a k ta k z u p e łn ie b e z a p e la c y jn ie d o b re . N a w y s ta w ie św ia to w e j w M alm ö w ro k u 1914, z w a n ą „ W y s ta w ą B a łty c k ą “ , w y ro b y tk a c k ie m aszy n o w e sz w e d zk ie w y k a za ły w p o ró w n a n iu z in n y n ii k ra ja m i' d u że z a c o fa n ie. N a to m ia s t w y ro b y rę cz n e b y ły n a w y
s o k im b a rd z o p o zio m ie. O d te j wtystaw y N o w o c z e sn y p ie rśc io n e k szw edzki, p roi. ju
b ile ra n a d w o rn e g o w Lund, W iw en N ilsso n a.
w s p ó łp ra c y , co z d e c y d o w a ło o n a d a n iu f a b ry c z n y m p rz e d s ię b io r s tw o m n o w e g o c h a r a k te r u i w y ró ż n ie n ia s z w e d z k ie j p r o d u k c ji n a r y n k u ś w ia to w y m . O d r o k u 1918 z a c zę ło S w e n s k a S lo jd fó re n in g e n (S z w e d zk ie T o w a rz y s tw o S lö jd u ) o rg a n iz o w a ć , w y s ta w y sw o ic h w y ro b ó w z a g ra n ic ą , ró w n ie ż p o c a łe j Szw ecji. O s ta te c z n y k o m p le tn y su k c e s o s ią g n ię to w r o k u 1930, n a w ie lk ie j w y sła w ię w S z to k h o lm ie . O b e cn ie w ięc w S zw e
c ji e ste ty c z n e f o rm y p rz e d m io tó w c o d z ie n nego u ż y tk u m a ją z a s to s o w a n ie p ra w ie o g ó l
ne, w y p ie ra ją c p rz e m o ż n ie i z w y cię sk o p rz e d m io ty b r z y d k ie i s z a b lo n o w e . R ó w n o c z e śn ie p o p y t n a w y ro b y a r ty s ty c z n e lu k s u s o w e i m o d y n a s z e ro k im ś w ie c ie s ta le się p o w ię k sz a . P r o d u k c ja lu k s u s o w a sz w e d z k a d o b y o b e c n e j o d r z u c a w o g ro m n e j m ie rz e p rz e ła d o w a n ie o r n a m e n ta c ja m i a d ą ż y d ó o s ią g n ię c ia e fe k tu , za p o m o c ą sz le c h e t- n e g o k s z ta łtu i m a te r ja łu . S p o s trz e g a m y to
i N a le w o : F ra g m e n t p o k o ju m ie s z k a ln e g o n a w y sta w ie w IPS-ie — w n ę tr z e w e d le
p ro je k tu A. L a rsso n a .
P o w y żej: Pokój m ie sz k a ln y — m e b le w e d le p ro je k tu E. S v e tb e r g a , tk a n in y k o m p o zy cji
A strid S a m p e -H u ltb e rg .
g łó w n ie w d z ia ła c h p r o d u k c ji s z k la n e j i c e ra m ik i.
W a rs z a w a o g lą d a p o ra z p ie rw s z y u sie b ie S zw ed zk ą W y sta w ę P rz e m y s łu A rty s ty c z nego. M ieści się o n a w s a lo n a c h In s ty tu tu P ro p a g a n d y S ztu k i (I. P. S.) K ró le w s k a 3.
J e s t to o fic ja ln a sz w e d z k a k u l tu r a l n a m a- n ife ś ta c ja , celem n a w ią z a n ia s to s u n k ó w h a n d lo w y c h z P o ls k ą , n a tern p o lu z a p o z n a ją c P o ls k ę ze sw o ją p ro d u k c ją . P r o t e k to r a t .
n a d w y slaw t! o b ję li .1. K. W. n a s tę p c a tr o n u sz w e d zk ie g o G u staw A d o lf i P a n P r e z y d e n t R. P ., p ro f. I g n a c y M ościcki.
M ie sz k an ie i je g o celo w e, w y g o d n e i ł a d n e u r z ą d z e n ie w y b ija się w d o b ie d z is ie j
sz e j n a p la n p ie rw s z y , j a k o z a g a d n ie n ie s o c ja ln e , a z a ra z e m p r z e d m io t o g ó ln eg o z a in te re s o w a n ia . T o też o b e c n a W y sta w a S zw ed zk a p rz e d s ta w ia n a m p ra w ie w y łącz
n ie p rz e d m io ty , m a ją c e z a s to s o w a n ie w d o m u . N a s ta r a n ie , a b y m ie s z k a n ie w S zw e
c ji b y ło i ła d n e i w y g o d n e , w p ły w a z a p e w n e i to, że S zw ed zi ze w zg lęd u n a sw ó j k li
m a t w iele c z a s u p r z e b y w a ją w m ie sz k a n iu . W ro k u o b e c n y m w p r o w a d z o n o n a w e t r z ą d o w e p o ż y c z k i o n is k ie m o p ro c e n to w a n iu d la n ie z a m o ż n y c h m ło d y c h m a łż e ń s tw , c e lem d o s ta r c z e n ia im ś ro d k ó w n a u rz ą d z e n ie m ie s z k a n ia , w id a ć w ięc, ja k k w c s tja m ie s z k a n io w a tr a k to w a n a je s t ta m n a s e rjo . O g lą
d a ją c o b e c n ą w y s ta w ę , w id z im y , że p ro b le m u c z y n ie n ia z m ie s z k a n ia m ie js c a id e a ln eg o p o d k a ż d y m w z g lęd e m , z o s ta ł k o m p le tn ie o sią g n ię ty . C a ła
w y s ta w a , to j a k b y je d e n ja s n y p ro m ie ń s ło n e c zn y ra d o ś c i ż y cia. W s z y s tk ie k o lo ry p r z e d z i
w n ie czy ste , j a sne, p rz e w a ż n ie p a stelo w e , h a r m o n ijn ie z e s o b ą p o ł ą c z o- n e. W je d n y m z p o k o i n p . w i
d z im y te n sa m d o m in u ją c y k o lo r w le ż ą c y m n a p o d ło d z e k i
lim ie, co k o lo r d rz ew a w m e b lach , a lb o k o lo r o b icia d a
n y c h m eb li z d e se n ie m n a f ir a n k a c h w ty m że p o k o ju . S zw edzi lu b u ją się n a o g ó ł w ż y w ości, ja s n o ś c i i w esołości k o lo ró w , m a ją c aż n a d to d o sy ć c ie m n y ch k r ó tk ic h sw o ich d n i; c h c ą w ięc, a b y w m ie sz k a n iu b y ło p r z e c iw n ie — ja s n o i w esoło. B o g ate je s t tu o św ie tle n ie e le k try c z n e. P ię k n e , ró ż n o ro d n e w azy n a p e łn io n e ciętem i k w ia ta m i lu b je m io łą p o d n o sz ą jeszcze b a rd z ie j d o d a tn ie w r a żenie.
W szęd zie, czy to w m eb lach , czy w ce
ra m ice , szk le, k ry s z ta le , b iż u te rji, u d e rz a ta h a r m o n ja lin ji, p ro s to ta , e le g an c ja, b e z p re te n s jo n a ln o ś ć ; d z iw n ie to k o ją c o w p ły w a n a zm ęczo n e s z a rz y z n ą d n ia i p rz y k ro ś c ia m i lu d z k ie n erw y . C ałość, ja k o n a d z w y c z a j u d a tn a , p o z o sta w ia po so b ie n ie z a ta r te m iłe w sp o m n ie n ie .
C eny n a W y sta w ie s ą b a rd z o w ysokie, d o ozego p rz y c z y n ia się w d u ż ej m ierze w y so k ie cło.
P o m im o tego, ja k mi m ó w ił o p ro w a d z a ją c y m n ie p o W y staw ie d y re k to r M uzeum
X yJ o b ^ \ *y-
R yba z g lin y — k o m p o z y c ja Tyra L undgren.
N a ro d o w e g o w S z to k h o lm ie, M. E r ik W et- te rg re n , s p rz e d a n o w W a rs z a w ie po trz e c h d n ia c h w ięcej, an iż eli p o d c z a s c a łego trw a n ia z e s z ło ro c z n e j W y s ta w y w P a ry ż u .
W r a c a ją c do e k sp o n a tó w w idziany, że tk a n in y o p a rte s ą p rzew ażan e n a w z o rac h 0 m o ty w a c h lu d o w y c h . N ie k tó re p ię k n e k ilim y są k o p ja m i s ta ry c h . L niam e w y r o by a d a m a s z k o w e s ą p ie rw s z o rz ę d n e j j a ko ści d z ię k i s p e c ja ln e m u g a tu n k o w i lnu, ro s n ą c e m u w ś r o d k o w e j i p ó łn o c n e j Szwe- cij. P a n u je tu p rz e w a g a m o ty w ó w k w ie t
n y c h i to k w ia tó w p o ln y c h , ta k b a rd z o m iły c h s e rc u S zw ed a. M eble p o s ia d a ją c h a r a k te r w y p o c z y n k o w y c h a z a ra z e m a r ty sty cz n y ch , są 'b a rd z o ró ż n o ro d n e , przez- co u n ik a się je d n o s ta jn o ś c i. — D ział c e r a m ik i n a d z w y c z a j b o g a ty i ró ż n o ro d n y . O bok fo rm i k o lo ró w o p a r ty c h n a w z o ra c h re g io n a ln y c h s ta r y c h , w idzi się też d u żo in n y c h k ie ru n k ó w , np. c a ła k o le k c ja p r z e p ię k n y c h w az o s z m a ra g d o w y m k o lo rze z w tło cz o n em i w z o ra m i s re h m e m i o m o ty w a ch c h iń s k ic h , w ężach , s m o k a c h Ud.
C ech ą o b e o n ą c e r a m ik i sz w e d z k ie j je s t d ą żen ie d o siln eg o u w y d a tn ie n ia e fe k tu m a- te r ja łu k o sztem o r n a m e n ta c ji; p rz y k ła d e m tego są p rz e d m io ty z g lin y p a lo n e j „ P a r- s ta “ , k tó r e j e fe k t o p ie ra się w y łą c z n ie n a b ru n a tn y c h , b łę k itn y c h , zie lo n y ch lu b c ze rw o n y c h g la z u ra c h , m ie n ią c y c h się o d c ie n iam i b a r w y s z a re j. P ię k n e a p r o s te 1 n ie w y s z u k a n e są w y ro b y L is b e ty Jo b b iało g la z u ro w a n e , p rz e d e w szys tk ie m zaś je j k w ie tn e m isy, o k a z y n a jb a r d z ie j n o r dyckie.
P ra c e ju b ile r s k ie też b a rd z o p ro s te w lin ja c h , a n a d z w y c z a j e fe k to w n e , p r z e w a żn ie p o łą c z e n ie s r e b r a z k ry s z ta łe m g ó rsk im . S zkło, to je d e n z b o g a ts zy c h działó w , b a rd z o c ie k a w y i p ię k n y . W id a ć tu s ta r a n n ie p o d n ie s ie n ie e fe k tu g ru b e g o i p rz e ź ro c z y ste g o k r y s z ta łu . U w agę izwira- ca k ry s z ta ło w a w a za , m a ją c a p o je d n e j s tro n ie w y c e ly z o w a n ą p o s ta ć św. F r a n c i szk a, po d ru g ie j z tr u w a ją c e do n ieg o p taszk i. S zkło „ G r a a l“ n ie s ły c h a n ie e fe k to w n e i tru d n e w w y k o n a n iu , je s t p rz ed e - w szy stk ie m s z k łe m Inksuisow em .
D ział w s p a n ia ły c h w y d a w n ic tw , w y ro b ó w s k ó rz a n y c h d o p e łn ia cało śc i ze w szech m ia r g o d n e j w id z e n ia w y sta w y . Z. C helm lcka.
O d lew ej: K ryształy s z w e d z k ie o ciek a w y ch m o ty w ach i k sz ta łta c h z f a b r y k i szkła w O rre fo rs . o m o ty w ach lu dow ych, k o m p o z y q i Lisbet J o b s .
N o w o c z e s n a c e ra m ik a s z w e d z k a
