YÏYOAWNtCTS/Q fJQT
m
P ł a t n e r u b r y k i
Propozycję tę kierujem y do dużych insty
tucji inform atycznych, liczących się na p o l
skim rynku — instytucji usługowych, p ro d u kujących sprzęt, o p ro g ra m o w a n ie , szkolą
cych kadry itd., do wszystkich, których d ziałaln o ść m a szersze, nie tylko lo kaln e czy do raźn e znaczenie.
P roponujem y im stałą obecność na ł a m ach IN F O R M A T Y K I, pod w łasn ą w in ietą i — za p ien iąd ze. W przypadku potentatów (E L W R O , Z E TO , PTI, M E R A -B łonie, ETOB, uczeln ie...) — w każdym (lu b p raw ie każ
dym ) num erze, w innych — co któryś — u k a zyw ałaby się firm o w an a przez d a n ą instytu
c ję je d n a kolum na (strona w piśm ie) lub ja k a ś je j część.
U m o w a między nam i o kreślałaby liczbę kolum n w roku, ja k a m iałab y być d la d a n e j instytucji przeznaczona. O p ła ta za je d n ą ko
lum nę wynosi 13 ,2 tys. zł.
Proponujem y, aby każd a d ec y d u ją c a się na w spółpracę z nam i instytucja w ybrała p rzedstaw iciela, który rep rezen to w ałb y w red akcji interesy swojej firmy. Byłby to więc rodzaj rzecznika prasow ego i — jed n o cześ
nie — koordynatora w ydaw nictw . Z a p e w n e bowiem dało b y się pogodzić p racę tej osoby przy przygotow aniu m a te ria łó w d la red akcji z innymi je j o b ow iązkam i edytorskim i, a chy
ba także — z norm alnym i, zawodowym i.
D zięki ta k ie j innow acji moglibyśmy liczyć na zwiększony przepływ in fo rm acji i p o g lą dów. Instytucje sam e określałyby swój profil w ydawniczy (oczywiście, z naszą pom ocą), my zaś mielibyśmy g w a ra n c ję system atyczne
go napływ u m ateriałó w . I — co w ażne — przestalibyśmy przynosić deficyt.
Prosimy o niezwłoczne rozpatrzen ie naszej oferty. I szybki kontakt- Pomyślne u stale
nia — ja k sądzimy - - przyniosą korzyści nie tylko partykularne.
REDAKCJA
WYDAWNICTWO
1
1 SIGMA \
ul. Świętokrzyska 14a 00-950 Warszawa skrytka pocztowa 1004
K O L E G IU M R E D A K C Y J N E
R e d a k t o r n a c z e l n y : p r o f . d r h a b . L e o n Ł U K A S Z E W IC Z
m g r in ż . Z b i g n ie w G L U Z A , d r J a n u s z G W IA Z D A , W ła d y s ła w K L E P A C Z ( z a s tę p c a r e d a k t o r a n a c z e ln e g o ) , d r In ż . T o m a s z P A W L A K , m g r M a r e k S O B C Z Y K , m g r A n d r z e j S Z A Ł A S , m g r Z b i g n ie w S W I R S K I, d r in ż . J a n u s z Z A L E W S K I
S e k r e t a r z r e d a k c j i : m g r T e r e s a J A B Ł O Ń S K A
R A D A P R O G R A M O W A
P r o f . d r h a b . T a d e u s z P E C H E ( p r z e w o d n ic z ą c y ) , m g r in ż . T o m a s z B A Ń K O W S K I ( s e k r e t a r z ) , m g r i n ż . A n t o n i B O S S O W S K I, m g r in ż . R o m a n B U R N O , p r o f . d r h a b . A n d r z e j J A N I C K I , m g r in ż . J a n K R A M A R C Z U K , p r o f . d r h a b . in ż . J u l i u s z K U L IK O W S K I, p r o f . d r h a b . L e o n Ł U K A S Z E W IC Z , p r o f . d r h a b . A n to n i M A Z U R K IE W IC Z , g e n . d r in ż . M a r i a n P A S T E R N A K , d r in ż . B r o n i s ł a w P IW O W A R , m g r Z b i g n ie w S U B S T Y K , p r o f . d r h a b . T a d e u s z W A L C Z A K M a t e r i a ł ó w n ie z a m ó w i o n y c h R e d a k c j a n i e z w r a c a .
R e d a k c j a : 60-011 W a r s z a w a , u l. J a s n a 14/16, p o k . 243 i 244, te ). 27-71-40, d y ż u r y r e d a k c j i 10.00—12.00 Z a k t. G r a f : „ T a m k a ” Z a m . 2235. O b j. 5,0 a r k . d r u k . N a k ł a d 3300 e g z . M-106.
C » n a e g z e m p l a r z a zł 151.— IN D E K S 36124 P r e n u m e r a t a r o c z n a z ł »00.-
T. m
Nr 9
M I E S I Ę C Z N I K
19 8 3
R O K XVIII
zastosowania w gospodarce, technice i nauce --- — —
w
r z e s i e nO R G A N K O M I T E T U I N F O R M A T Y K I M I N I S T E R S T W A N A U K I , S Z K O L N I C T W A W Y Ż S Z E G O I T E C H N I K I O R A Z K O M I T E T U N A U K O W O - T E C H N I C Z N E G O N O T OS. I N F O R M A T Y K I
W N U M E R Z E: S tr o n a
S ieci te le in f o rm a ty c z n e
C ze sła w S y c , J e r z y P aczocha 2
P ro g r a m o w a n ie za p o m o c ą w s p ó łp ro g ra m ó w
W ie s ła w a B a r to l 7
S y s te m y g ra fic z n e : p e rc e p c ja w z ro k o w a
J a c e k O w c z a r c z y k 10
A s p e k ty u ż y tk o w e ję z y k ó w s y m u la c y jn y c h (1). S y m u la c ja d y s k r e tn a
T e re s a W ilc z e k 13
P rz e g lą d m ik ro p ro c e s o ró w 1 6 -b ito w y ch (6). N A T IO N A L SE M IC O N D U C T O R 16000
J e r z y G r a b o w s k i 17
Je sz c z e o ZX81
J e r z y K a r c z m a r c z u k 22
A L G O R Y T M Y
A lg o ry tm y „ k a le n d a rz o w e ”
A n d r z e j Szałas, Z b ig n ie w S w ir s k i 25
Z K R A JU
55 M ię d z y n a ro d o w e T a rg i P o z n a ń s k ie :
— R ozw ój r y n k u m ik ro k o m p u te ro w e g o
J a c e k Z e b r o w s k i 26
— K o m p u te r y f ir m p o lo n ijn o -z a g ra n ic z n y c h
J a n u s z Z a le w s k i 29
Z E Ś W IA T A
O p ro g ra m o w a n ie m ik ro k o m p u te ró w
O prać. J a c e k W a la s 32
M ik ro k o m p u te r n a co d z ie ń
M ic h a ł Z ię b iń s k i 3 4
T E R M IN O L O G IA
S ło w n ic z e k te r m in ó w z w ią z a n y c h z s y s te m a m i g ra fic z n y m i
J a c e k O w c z a r c z y k 37
W S K R Ó C IE 38
PO G L Ą D Y
R y n e k d la in f o r m a ty k i I[ I
A n d r z e j Z ie n k ie w ic z 0Ki.
CZESŁAW SYC JERZY PACZOCHA
O środ e k In fo rm a tyki Technicznej W arszaw a
Sieci teleinform atyczne
M y ślą p rz e w o d n ią teg o a r t y k u łu je s t w y k a z a n ie p r a w d ziw o ści te z y , iż w P o lsce je s t ju ż o b ecn ie p o tr z e b n a — i m o ż liw a do re a liz a c ji — sieć te le in f o rm a ty c z n a ja k o u słu g a p u b lic z n a , p o d o b n ie ja k np. sieć te le k s o w a lu b te le fo n ic z n a . P o d ję to ró w n ie ż ro z w a ż a n ia n a te m a t p o d s ta w o w e j k o n c e p c ji ta k ie j sieci. W ro z w a ż a n ia c h ty c h w zięto p o d u w a g ę z a ró w n o p o trz e b y , ja k i m o żliw o ści k r a jo w e — o b ecn e o ra z w p e rs p e k ty w ie 3—5 la t, z u w z g lę d n ie n ie m d o św ia d c z e ń k r a jó w w y so k o ro z w in ię ty c h i p o stę p u n a u - k o w o -te c h n ic z n e g o , z w łaszcza w z a k re s ie z a sto so w a n ia u k ła d ó w m ik ro p ro c e so ro w y c h .
W p rz e sz ło śc i p rz y p o d e jm o w a n iu d e c y z ji d o ty czą cy ch re a liz a c ji sieci te le in f o rm a ty c z n e j n ie zaw sze b ra n o u n a s pod u w a g ę k o n ie c z n o ść s p e łn ie n ia ra z e m d w ó c h p o d s ta w o w y c h w a r u n k ó w : p o trz e b y b u d o w y sieci te le in f o rm a ty c z n e j o ra z m o żliw o ści te c h n ic z n y c h i e k o n o m ic z n y c h je j r e a liz a c ji. C zęsto p ie rw s z y z ty c h w a r u n k ó w n ie b y ł w ogóle b r a n y po d u w a g ę , d ru g i zaś o p ie ra n o g łó w n ie o te c h n ik ę z a g ra n ic z n ą , z aś c z y n n ik i e k o n o m iczn e, p o d o b n ie ja k w in n y c h d z ie d z in a c h g o sp o d a rk i, p ra k ty c z n ie n ie o d g ry w a ły z n a c z ą c e j roli.
Z a p y ta k to ś, czy d z is ia j s y tu a c ja się z m ie n iła . O d p o w ied ź je s t p r o s ta : ta k , i to b a rd z o . Po p ie rw s z e — dziś, ja k n ig d y d o tą d , is tn ie je re a ln e z a p o trz e b o w a n ie u ż y tk o w n i
k ó w n a u s łu g i te le in fo rm a ty c z n e . W ty m z a k re s ie z łączy d z ie rż a w io n y c h k o rz y s ta ju ż ok. 1000 u ż y tk o w n ik ó w , z te le fo n ic z n e j sieci k o m u to w a n e j — ok. 100, a z sieci te l e g r a fic z n e j (dla w o ln e j tr a n s m i s j i d a n y c h ) — ok. 50 u ż y tk o w n ik ó w , w ty m w r a m a c h s y s te m u B IS T z a in s ta lo w a n o ok.
30 s ta c ji u m o ż liw ia ją c y c h je d n o c z e sn ą w s p ó łp r a c ę m in i
k o m p u te ró w ty p u M E R A 305, M E R A 400, D P lu b M E R A 9150 z p o n a d 200 łą c z a m i k o m u to w a n y m i sieci te l e k so w ej. O g ó ln ie w sieci tr a n s m i s j i d a n y c h d z ia ła w k r a j u ok. 4000 te r m in a li, w ty m ok. 100 te r m in a li in te lig e n tn y c h o ra z ok. 2500 m o n ito ró w e k ra n o w y c h . Z a in s ta lo w a n y c h je s t 37 p ro c e s o ró w k o m u n ik a c y jn y c h , ok. 100 m u ltip le k s e ró w
o ra z 168 je d n o s te k g ru p o w y c h .
N ależy za u w a ż y ć , że w sp ó łc z e sn e m in ik o m u te r y i k o m p u te r y w y p o sa ż o n e są w u rz ą d z e n ia u m o ż liw ia ją c e p rz y łą c z a n ie ic h do sieci te le in f o rm a ty c z n e j. A d la z a s p o k o je n ia r o s n ą c y c h o b e c n ie — za s p r a w ą r e f o rm y g o sp o d a rc z e j — p o tr z e b in f o rm a c y jn y c h n ie z b ę d n e s ta je się stw o rz e n ie sieci
u m o ż liw ia ją c y c h sz e ro k ie św ia d c z e n ie u słu g te le in f o r m a ty c z n y c h .
P o ls k a m a w ie le o sią g n ię ć w z a k re s ie b a d a ń te o r e ty c z n y c h n a d sie c ia m i te le in f o rm a ty c z n y m i. P o w s ta ły n a w e t sw ego ro d z a ju szkoły, ja k n p. g d a ń s k a — p o d k ie r u n k ie m p ro f. S e id le ra , w ro c ła w s k a — p od k ie r u n k ie m doc. B aze- w icza, w a rs z a w s k a — po d k ie r u n k ie m p ro f. T. N o w ic k ie go i w ie le in n y c h . R ó w n ież n a sz o ś ro d e k o ra z in n e tego ty p u in s ty tu c je — w n io sły zn a c z ą c y w k ła d do ro z w o ju te j d z ied z in y .
W z a k re s ie ro z w ią z a ń te c h n ic z n y c h m a m y ju ż w ła sn y m ik ro p ro c e s o r ty p u IN T E L 8080 i k ilk a in n y c h u k ła d ó w m ik ro p ro c e so ro w y c h . C h o ciaż b r a k u je n a jw a ż n ie js z y c h p a m ię c io w y c h u k ła d ó w , ja k E P R O M i R A M (ch o ćb y tych, k tó r e u m o ż liw ia ją z e s ta w ie n ie m ik r o k o m p u te r a ś r e d n ie j k la s y ty p u IN T E L 8080), to je d n a k m a m y d o stę p do p o d o b n y c h u k ła d ó w w k r a ja c h R W P G . W p rz y s z ły m r o k u C EM I b y ć m oże u p o ra się ze sw o im i tr u d n o ś c ia m i i w y p ro d u k u je w re sz c ie d a w n o ju ż z a p o w ia d a n e u k ła d y p a m ię c i 2114 i 2716. W szy stk o to r o k u je n a d z ie je , iż w 1984 r o k u te c h n ik a m ik ro p ro c e s o ro w a ro z s trz y g n ie n ie ty lk o o ro d z a ju b u d o w a n e j sieci te le in f o rm a ty c z n e j (K Ł lu b K P ), a le s tw o rz y re a ln e m o żliw o ści je j b u d o w y . Z re s z tą , ta k ie m o ż li
w o ści ju ż w p e łn i o b e c n ie is tn ie ją .
Z ek o n o m iczn eg o p u n k tu w id z e n ia p o d e jś c ia m o g ą być tu w ie lo ra k ie :
— sieć te le in f o rm a ty c z n a m oże b y ć b u d o w a n a su k c e s y w n ie i w sp o só b m o d u la rn y , w o p a rc iu o ś r o d k i p r z e k a z a n e p rz e z u ż y tk o w n ik ó w
— do b u d o w y sieci m o ż n a p o w o ła ć sp ó łk ę a k c y jn ą , k tó r e j u d z ia ło w c y b y lib y p rz y s z ły m i g łó w n y m i je j u ż y tk o w n i
k a m i
— r e s o r t łącz n o ści w ra m a c h fu n d u s z u ro z w o ju te le k o m u n ik a c ji (FR T ) i w o p a rc iu o is tn ie ją c ą sieć te le k o m u n ik a c y jn ą m ó g łb y w e w ła s n y m z a k re s ie z b u d o w a ć ta k ą sieć, o fe r u ją c u ż y tk o w n ik o m in f o r m a ty k i ró ż n e u s łu g i te le in f o r m a ty c z n e (np. u słu g i sieci K Ł , K P o ra z ta k ie u s łu g i te le - m a ty c z n e , ja k V IE W D A T A czy T E L E T E X ).
W sz y stk ie te , a ta k ż e in n e , n ie w y m ie n io n e tu p ro p o z y c je (np. a u to m a ty c z n e sk o m u to w a n ie o b e c n ie d z ie rż a w io n y c h łą c z y w c e lu ich b a r d z ie j e fe k ty w n e g o w y k o rz y s ta n ia oraz o b n iż e n ia k o sz tó w e k s p lo a ta c ji) m o ż n a ju ż o b e c n ie ro z w a żać ja k o p rz e d s ię w z ię c ia e k o n o m ic z n ie u z a sa d n io n e .
D o c . d r in ż . C Z E S Ł A W S Y C z w i ą z a n y j e s t z I n f o r m a t y k ą o d z a k o ń c z e n ia s t u d i ó w w 1961 r . K i e r u j e O ś r o d k i e m I n f o r m a t y k i T e c h n i c z n e j w W a r s z a w ie o d r h w i l i j e g o p o w s t a n i a , t j . o d 1972 r . Z a j m u j e sir;
o p r a c o w y w a n i e m i r e a l i z a c j ą t e r m i n a l i i n t e l i g e n t n y c h n a p o t r z e b y t e l e i n f o r m a t y k i i t e l e m a t y k i .
I n ż . J E R Z Y S . P A C Z O C H A u k o ń c z y ł s t u d i a n a W y d z i a le E l e k t r o n i k i P o l i t e c h n i k i W a r s z a w s k i e j w 1980 r . O d 1974 r . p r a c o w a ł w C e n t r a l n y m O ś r o d k u B a d a ń i R o z w o ju T e c h n i k i K o l e j n i c t w a , g d z ie z a j m o w a ł s ię w y k o r z y s t a n i e m m i n i k o m p u t e r ó w w s y s t e m a c h t e l e i n f o r m a t y c z n y c h 1 s y s t e m a c h z d a l n e g o s t e r o w a n i a . W O ś r o d k u I n f o r m a t y k i T e c h n i c z n e j p r a c u j e o d 1982 r., g d z ie j e s t k i e r o w n i k i e m P r a c o w n i S y s t e m ó w M i k r o p r o c e s o r o w y c h . P r o w a d z i p r a c e r o z w o j o w e z w ią z a n e z z a s t o s o w a n i e m u k ł a d ó w m i k r o p r o c e s o r o w y c h w s y s t e m a c h t e l e i n f o r m a
t y c z n y c h .
Tabela 1. Porównanlo cech użytkowych różnych systemów kom utacyjnych (wg danych z książki V. A h u ja: Deslng Analysis of Computer Com m unication Network, McGraw-Hill, 1932)
W skaźnik K om utacja łączy
K om utacja wiadomości
K om utacja pakietów
W spółpraca m iędzy u ż y t
kow nikam i o różnych szyb
kościach transm isji + nlo ta k ta k
Lepszo w ykorzystanie łą
czy (ang. Pipellńg efect) -f nie nie ta k
K onw ersja kodów w czasie
transm isji + nie ta k ta k
Możliwość w yboru szy b szej drogi w' p rzypadku
zatoru siccl + nie nie ta k
Przesyłanie pakietów' wg + nie nie ta k
priorytetów ', dodatkow a o p la ta za p a k ie t ,.pilny”
Możliwość zabezpieczenia
p rzed błędam i + możliwa ta k ta k
Buforow anie w* węzłach
—
nie ta k ta kMożliwość u stalen ia końca kolejki wr p rzypadku
zato ru siec! nie ta k ta k
Pro ced u ry kierow ania
przepływ am sieci
_
nio ta k ta kU stalanie sekwencji 1 n u
m erow anie pakietów
_
nie możliwo ta kŻądanie segm entacji p a kietu i um ieszczenie n a
głów ka nie ta k ta k
Możliwość przesyłania m owy w trak cie tra n s
m isji 4- ta k (w trak cie studiów )
R O Z W Ó J S IE C I T E L E IN F O R M A T Y C Z N Y C H
N a e w o lu c ję i k ie r u n k i ro z w o ju sieci tr a n s m i s j i d a n y c h d u ż y w p ły w w y w a rł p o stę p w d z ie d z in ie e le k tro n ik i, z w ła szcza p o ja w ie n ie się w p o ło w ie l a t sie d e m d z ie s ią ty c h m i
k ro p ro c e so ró w . R ozw ój sieci o b e jm o w a ł w s z y s tk ie p o d s ta w o w e je j e le m e n ty (te rm in a le , u k ła d y tr a n s m is y jn e , u r z ą d z e n ia i te c h n ik i k o m u ta c ji).
S ieci te le in f o rm a ty c z n e p o w s ta w a ły ja k o z a m k n ię te sieci k o m p u te ro w e w o p a rc iu o łą c z a d z ie rż a w io n e , a ta k ż e ja k o s y s te m y o tw a rte , d z ia ła ją c e w o p a rc iu o p u b lic z n ą k o m u to w a n ą sieć te le fo n ic z n ą i te le g ra fic z n ą . W y k o rz y s ta n ie p u b lic z n e j te le fo n ic z n e j sieci k o m u to w a n e j do celó w t r a n s m is ji d a n y c h je s t ro z w ią z a n ie m k o m p ro m iso w y m , k tó r e n a rzu ciło k o n iecz n o ść b u d o w y sp e c ja liz o w a n y c h sieci t r a n s m isji d a n y c h .
U d o s k o n a le n ie p ro s ty c h a sy n c h ro n ic z n y c h te r m in a li u m o ż liw ia r e a liz a c ję sie c i tr a n s m is ji d a n y c h z p rz e s trz e n n ą k o m u ta c ją k a n a łó w . S ieć ta k a ró ż n i się od te le k s o w e j j e d y n ie w ię k sz ą sz y b k o śc ią tr a n s m is ji. D alszy zaś ro zw ó j e le k tr o n ik i p o zw o lił n a r e a liz a c ję c e n tr a l z k o m u ta c ją c z a so w ą, co u m o ż liw iło ro z p ro sz e n ie sieci o ra z re a liz a c ję sieci z in te g ro w a n e j IS D N ( I n te g ra te d S e rv ic e s D ig ita l N e tw o rk ).
R ozw ój te c h n ik i k o m p u te ro w e j p o zw o lił re a liz o w a ć sieci z k o m u ta c ją w iad o m o ści, o p a rte n a ty p o w y c h sy s te m a c h k o m p u te ro w y c h i m in ik o m p u te ro w y c h , a o s ta tn io m ik r o k o m p u te ro w y c h , i p rz y łą c z o n y c h do n ic h te r m in a li. P r z e s y ła n ie w ia d o m o ś c i b y ło t u o p a rte n p . n a w ie lo d o s tę p n e j b a z ie d a n y c h . W k o n s e k w e n c ji p ro w a d z iło to do p o w s ta n ia sieci k o m p u te ro w y c h . Z c h w ilą p o ja w ie n ia się u k ła d ó w o d u ży m s to p n iu sc a le n ia (LSI) i u k ła d ó w m ik ro p ro c e s o ro w y c h s tw o rz o n a z o sta ła m o żliw o ść p rz e r z u c e n ia fu n k c ji t e le tr a n s m is y jn y c h n a s p e c ja liz o w a n e p ro c e s o ry k o m u n ik a c y jn e . D o p ro w a d z iło to do p o w s ta n ia sieci te le in f o rm a ty c z n y c h z k o m u ta c ją p a k ie tó w .
J a k a je s t w ię c ró ż n ic a p o m ię d z y siecią tr a n s m is ji d a n y c h a sie c ią te le in fo rm a ty c z n ą ?
S ieć tr a n s m is ji d a n y c h n ie u w z g lę d n ia w ła śc iw o śc i ź ró d ła in f o rm a c ji (np. a b o n e n ta ), a je j z a sa d n ic z y m p a r a m e tr e m je s t szy b k o ść tr a n s m is ji. P o d s ta w o w y m i p a r a m e tr a m i sieci te le in f o rm a ty c z n e j p rz e n o s z ą c e j z re g u ły in f o rm a c ję
n ie c ią g łą je s t n a to m ia s t w ie lk o ś ć s tr u m ie n ia d a n y c h , jego w ie lk o ś ć sz c z y to w a i czas p rz e n o s z e n ia p o rc ji in f o rm a c ji (p a k ie tu ).
W ta b e li 1 p rz e d s ta w io n o p o ró w n a n ie sieci z p u n k tu w i
d z e n ia je j u ż y tk o w n ik a , w e d łu g k r y te r iu m sp o so b u k o m u ta c ji. Z ta b e li te j w y n ik a , że le p s z a o rg a n iz a c ja sieci p o w o d u je z w ię k sz e n ie w y m a g a ń ze s tr o n y u ż y tk o w n ik a . P lu sem zazn aczo n o cech y k o rz y s tn e , m in u s e m — cech y w p ro w a d z a ją c e d o d a tk o w e u w a ru n k o w a n ia . C elow o p o m in ię to n a z w y sy s te m ó w b ę d ą c y c h k o le jn y m i e ta p a m i ro zw o ju .
O b e c n y ro z w ó j sieci te le in f o rm a ty c z n y c h p rz e b ie g a w n a s tę p u ją c y c h d w ó c h k ie r u n k a c h :
@ z in te g ro w a n e j sieci z k o m u ta c ją łą c z y C SD N (C irc u it S w itc h e d D a ta N e tw o rk ) lu b IS D N ( I n te g ra te d S e rv ic e s D ig ita l N e tw o rk ) w o p a rc iu o c e n tr a le te le fo n ic z n e PC M (np. E-10)
© sieci z k o m u ta c ją p a k ie tó w P S D N (P a c k e t S w itc h e d D a ta N e tw o rk ).
G łó w n y m i re p r e z e n ta n ta m i sieci ty p u C SD N są : IT T 12, N P D N (N ordic P u b lic D a ta N e tw o rk ), C a d u se s. W sieci teg o ro d z a ju a b o n e n t d y s p o n u je k a n a łe m o szy b k o ści t r a n s m is ji 64 K B /s. P o n a w ią z a n iu p o łą c z e n ia a b o n e n c i m ogą w y k o rz y s ty w a ć sieci do ró ż n y c h celó w : ro zm ó w te le fo n ic z n y c h c y fro w y c h PC M , tr a n s m is ji d a n y c h , te le k o p ii (fascim ile) i in n y c h (rys. 1). W g z a le c e ń C C IT T p ro to k ó ł a b o n e n c k i p o w in ie n b y ć tu z g o d n y z z a le c e n ie m X.21.
N a jb a r d z ie j r e p r e z e n ta ty w n e sieci ty p u P S D N to : IP S S ( I n te r n a tio n a l P a c k e t S w itc h in g S erv ice), E U R O P A C K , E D X -P (SIM EN S), T Y M N E T (U SA), T R A N S P A C K ( F r a n cja), W U I P S D N (USA). Z a le c e n ia p rz e w id u ją sto so w a n ie n a p o zio m ie a b o n e n c k im p ro to k o łu X.25 lu b in n y c h , n a to m ia s t p o m ię d z y w ę z ła m i sieci i sie c ia m i m ię d z y n a ro d o w y m i — p ro to k o łu X.75.
S ieci p a k ie to w e u m o ż liw ia ją w s p ó łp ra c ę p o m ię d z y t e r m i
n a m i i k o m p u te ra m i o ró ż n y c h sz y b k o śc ia c h , k o d a c h o ra z ró ż n y m i sie c ia m i, n p. te le fo n ic z n ą k o m u to w a n ą i te le k s o w ą (rys. 2), co w is to tn y sposób p rz y c z y n ia się do ic h ro z w o ju . Z a le ta m i ty c h sieci są p rz e d e w s z y s tk im — lep sze w y k o rz y s ta n ie łącz y o ra z m o żliw o ść ro z b u d o w y (rys. 3).
O to p rz y k ła d o w e d a n e o b ra z u ją c e ro z w ó j teg o ty p u sieci:
© T R A N S P A C K (F ra n c ja ): p o c z ą te k 1978 r. — 4 w ę z ły sieci, 1979 r. — 12 w ęzłó w , 1981 r. — 19 w ę z łó w (g ra n ic z n y czas p rz e s ła n ia p a k ie tu p rz e z sieć 150 m s).
• T Y M N E T (USA): p o c z ą te k — 1978 r., o b e c n ie — 300 w ęzłó w sieci.
T ru d n o d z is ia j p o w ied zie ć, k tó r y z k ie r u n k ó w b ę d z ie d o m in u ją c y . O b n iż e n ie k o sztó w tr a n s m i s j i p o p rz e z w p ro w a d z e n ie łącz y św ia tło w o d o w y c h p rz y c z y n i się p ra w d o p o d o b n ie do ro z w o ju sieci ty p u CSD N . U k ła d y o d u ż y m s to p n iu s c a le n ia (LSI) u m o ż liw ia ją b u d o w ę c y fro w y c h a p a r a tó w t e le fo n ic z n y c h i d a lsz e z w ię k sz e n ie ic h fu n k c ji. P o ja w ia ją się ta k ż e u k ła d y lin io w e do tr a n s m is ji P C M (np. IT T p r o d u k u je s p e c ja liz o w a n e u k ła d y o d u ż e j s k a li in te g r a c ji do b u d o w y c e n tr a l e le k tro n ic z n y c h d la sieci z in te g ro w a n e j).
N a to m ia s t sieć z k o m u ta c ją p a k ie tó w P S D N w y m a g a m n ie js z y c h n a k ła d ó w w p o c z ą tk o w y m e ta p ie , a m ożliw ość w s p ó łp ra c y z ró żn eg o ro d z a ju sie c ia m i i te rm in a la m i,
T e rm in al w ielofunkcy jny
T elefo n c y fro w y
T e rm in al a s y n ch ro n iczn y
T e rm in al s y n ch ro n ic zn y
T e rm in al VIDEOTEX
R y s . S y s te m IT T 12 j a k o p r z y k ł a d i n t e g r o w a n e j u s ł u g o w e j s ie c i t r a n s m i s j i d a n y c h z k o m u t a c j ą łą c z y IS D N
N a jc z ę śc ie j są to sieci z k o m u ta c ją p a k ie tó w . S ieci z k o m u ta c ją ią c z y w y s tę p u ją ty lk o w ty c h k r a ja c h , k tó r e ich b u d o w ę ro z p o c z y n a ły w la ta c h s z e ś ć d z ie sią ty c h i n a p o c z ą tk u l a t s ie d e m d z ie sią ty c h . W iększość sieci, k tó r y c h b u d o w ę ro zp o częto p o d k o n ie c l a t s ie d e m d z ie s ią ty c h są z k o m u ta c ją p a k ie tó w .
N a p o c z ą tk u l a t o sie m d z ie s ią ty c h p r o je k to w a n e i b u d o w a n e są c y fro w e z in te g ro w a n e sieci te le in f o rm a ty c z n e , ja k np. IS D N 1240 f ir m y IT T . D la ty c h sieci o p ra c o w a n o w y p o sażen ie, u m o ż liw ia ją c e w s p ó łp ra c ę z c e n tr a la m i ju ż is t
n ie ją c y m i, ja k ró w n ie ż z ró ż n e g o ro d z a ju te r m in a la m i (w ed łu g z a le c e ń C C IT T s e r ii X), a ta k ż e s y s te m a m i s y g n a liz a c ji, np. 7, a X.25 d la k o m u n ik a c ji p o m ię d z y w ęz ła m i sieci K P.
P rz y ro z w a ż a n ia c h d o ty c z ą c y c h w y b o ru ro d z a ju sieci te le in f o rm a ty c z n y c h d la n aszeg o k r a j u o ra z m o żliw o ści ich re a liz a c ji, w a r to ro z w a ż y ć n ie ty lk o n a jn o w s z e ro z w ią z a n ia , a le i te z l a t sie d e m d z ie s ią ty c h , a zw ła sz c z a r e a ln ie f u n k c jo n u ją c e . D la te g o in te r e s u ją c e d la n a s p o w in n y być, oprócz sieci a m e r y k a ń s k ic h ty p u T E L E N E T i T Y M N E T , ró w n ie ż sieci e u ro p e js k ie i ja p o ń s k ie . Z e u ro p e js k ic h sie c i n a u w a gę z a s łu g u ją : P S S i IP S S (W. B ry ta n ia ), T R A N S P A C K (F ra n c ja ) o ra z D A T E X -P (RFN ). In te r e s u ją c y m i sieciam i są ró w n ie ż D A T A P A C (K a n a d a ) i E U R O N E T (k r a je EW G) o ra z V EN U S (J a p o n ia ).
P o d s ta w o w y m i w y m a g a n ia m i u ż y tk o w n ik ó w ty c h sieci są:
© p rz y s to s o w a n ie do p ra c y z w s z e lk im i ro d z a ja m i te r m i
n a li
© k o m p a ty b iln o ś ć ze w s z y s tk im i ty p a m i te r m in a li 0 ła tw o ś ć k o n s e r w a c ji
® m o żliw o ść w s p ó łp ra c y z sie c ia m i m ię d z y n a ro d o w y m i
© o b n iż k a k o sztó w d o s tę p u do b a z d a n y c h .
Tabela 2. Plany rozw oju publicznych kom utow anych sieci tran sm isji danych w Europlo Zachodniej (koniec 1981 r.)
K raj
Sieć z kom u
tacją pakietów
(PSDN)
Rok urucho
m ienia
Sieć z kom u
tacją łączy (CSDN)
R ok urucho
m ienia
A u stria D A T E X -P 1982 D A T E X -L 1980
Belgia 1981 1983
D ania 1983 N PD N 1980
F in lan d ia 1983 N PD N 1981
F ran c ja TRĄ K SPA C 1979 CADUCEE 1972
R F N D A T E X -P 1980 D A TE X -L 1975
Irlan d ia 1983 1982
W iochy 1982 1981
H olandia D N I 1981
Norwegia N O R PA K 1980 N P D N 1980
Po rtu g alia 1982 1983
H iszpania R E T D 1971 1983
Szwecja SW E N E T 1980 N P D N 1980
Szw ajcaria E D W -P 1982 ED W -A 1980
W ielka B ry ta n ia PSS 1980 X 1982
szczeg ó ln ie in te lig e n tn y m i, s p o w o d u je , że w p rzy szło ści b ę d zie o n a częścią sieci z in te g ro w a n e j ISD N . W . ta b e li 2 p o d a n o p ro g n o z ę ro z w o ju sieci tr a n s m is ji d a n y c h . In f o rm a c je te ze w z g lę d u n a s z y b k i ro z w ó j u le g a ją c ią g łe j zm ian ie.
P U B L IC Z N E S IE C I T E L E IN F O R M A T Y C Z N E
O b e c n ie m o ż n a ro z w a ż a ć tr z y z a sa d n ic z e s t r u k tu r y p u b lic z n y c h sieci te le in f o rm a ty c z n y c h :
® z k o m u ta c ją łą c z y (KŁ)
• z k o m u ta c ją p a k ie tó w (K P)
® z k o m u ta c ją łą c z y i p a k ie tó w (K Ł i K P).
P u b lic z n e sieci te le in f o rm a ty c z n e są u ż y w a n e w k r a ja c h w y so k o ro z w in ię ty c h (U SA, J a p o n ia , R FN , F r a n c j a i inne).
T y p o w a sieć K P s k ła d a się z trz e c h g łó w n y c h e le m e n tó w :
• sz y b k ic h w ę z łó w i łą c z n ic (k o n c e n tra to ró w )
• je d n o s te k s te ru ją c y c h (w ęzłów )
• u rz ą d z e ń d o s tę p u (lin ii i u rz ą d z e ń te le tr a n s m is y jn y c h ) złożonych z sy n c h ro n ic z n y c h lin ii d z ie rż a w io n y c h , s y n c h ro n ic z n y c h m o d em ó w , s y n c h ro n ic z n y c h i a sy n c h ro n ic z n y c h lin ii s p e c ja liz o w a n y c h z m u ltip le k s e ra m i, z n o rm a liz o w a n y c h lin ii d o s tę p u te le fo n ic z n e g o o ra z z n o rm a liz o w a n y c h
lin ii d o s tę p u telek so w eg o .
D la te r m in a li a s y n c h ro n ic z n y c h m u s i is tn ie ć w ta k ie j sieci o p ro g ra m o w a n ie , k tó r e z a rz ą d z a p ro c e d u r ą s k ła d a n ia i r o z k ła d a n ia p a k ie tó w . D o teg o o p ro g ra m o w a n ia odn o szą się n o rm y X.3 o ra z X.25. X.25 je s t n o rm ą o k re ś la ją c ą sp o sób, w ja k i o p ro g ra m o w a n ie s t e r u je p r a c ą te r m in a li. N o r
m a ta o k re ś la ró w n ie ż p ro c e d u r ę z a rz ą d z a n ia k o n w e rs a c ją m ięd zy p ro to k o łe m sieci. L A P i L A P B są w a r ia n t a m i n o r m y X.25. L A P X je s t n o rm ą , k tó r a m a u m o ż liw ić z a rz ą d z a n ie a s y n c h r p n ic z n ą p ro c e d u r ą X.25 za p o ś re d n ic tw e m sieci te le fo n ic z n e j k o m u to w a n e j.
K o n c e n tra to ró w u ż y w a się ja k o m u ltip le k s e ró w u m ie sz c zo n y ch p rz e d c e n tr a la m i. Ic h f u n k c ją je s t z a u to m a ty z o w a n ie o b słu g i d o s tę p u te le fo n ic z n e g o o ra z p o w ią z a n ie ró żn y ch ro d z a jó w te r m in a li. K o n c e n tra to ry m o g ą b y ć:
• sy n c h ro n ic z n e
O k la s y c z n e a sy n c h ro n ic z n e 9 v id e o te x o w e a s y n c h ro n ic z n e .
W sieciach , w k tó r y c h k o m p u te r n ie je s t w s ta n ie s to so w ać p r o c e d u r X.25, u m ieszcza się p rz y s ta w k ę u m o ż liw ia ją c ą a d a p ta c ję k o m p u te ra do w y m a g a ń te j n o rm y .
P r o c e d u r a d o s tę p u z te r m in a la do b a z y d a n y c h w sie ci K P o b e jm u je :
® p o łą c z e n ie b e z p o śre d n ie lu b u z y s k a n ie d o s tę p u do sieci K P p rz e z w y b r a n ie o d p o w ie d n ie g o n u m e r u z k o m u to w a n e j sieci te le k o m u n ik a c y jn e j
• d o stę p do k o m p u te r a w o p a rc iu o p o d a n y a d r e s i h a s ło, a n a s tę p n ie w y b r a n ie k o n k r e tn e j b a z y d a n y ch .
P rz y k ła d e m b a z y d a n y c h m oże b y ć D B S (D a ta b a s e S e r v ice) u ru c h o m io n a w lis to p a d z ie 1982 r. w U S A p rz e z f i r m ę M C I IN T E R N A T IO N A L w o p a rc iu o sieć te le in f o r m a ty c z n ą W U I (W e s te rn U n io n In te rn a tio n a l) . D o stęp do te j b a z y d a n y c h m o ż liw y je s t ta k ż e n p . z p o ls k ie j sieci te le k so w ej. U ż y tk o w n ik a m i te j sieci są:
— b a n k i
— lin ie lo tn ic z e (re z e rw a c ja m iejsc)
— in s ty tu c je a d m in is tr a c ji p a ń s tw o w e j
— in s ty tu c je i o ś ro d k i m e d y c z n e
— b ib lio te k i
— z a k ła d y e n e rg e ty c z n e
— o rg a n iz a c je ro ln ic z e
— f ir m y tr a n s p o r to w e
— m a g a z y n y i p o ś re d n ic y h a n d lo w i
— p rz e m y s ł c h e m ic z n y
— in s ty tu c je o św ia to w e .
S p e c ja liz o w a n y m s y s te m e m , u m o ż liw ia ją c y m w y s z u k iw a n ie d a n y c h b ib lio g ra fic z n y c h , je s t ró w n ie ż k a lifo rn ijs k i s y s te m D IA L O G , k tó r y je s t d o s tę p n y p o p rz e z sieci T Y M N E T i E U R O N E T .
S ieci K P c h a r a k te r y z u ją się ty m , iż są b a rd z ie j n ie z a w o d n e i d o k ła d n e w d z ia ła n iu o ra z ta ń s z e w b u d o w ie i e k s p lo a ta c ji od sieci K Ł . W ięk sza n ie z a w o d n o ść d z ia ła n ia ty c h sieci w y n ik a s tą d , że p a k ie t m oże b y ć k ie r o w a n y w sieci ró ż n y m i d ro g a m i. W ięk sza d o k ła d n o ś ć zaś s tą d , że d a n e są s p r a w d z a n e p o d k ą te m w id z e n ia b łę d ó w t r a n s m is ji w k a ż d y m k o m p u te rz e k o m u n ik a c y jn y m . W reszcie
— ta ń s z e , g d y ż łą c z a n o śn e w y k o rz y s ty w a n e są p rz y p e ł
n e j ich w y d a jn o śc i.
S ieci K P u m o ż liw ia ją p o łą c z e n ie w ie lu ź ró d eł z w ie lo m a o d b io rc a m i in f o rm a c ji. A p o n ie w a ż p r a w ie k a ż d y te r m in a l sieci K P m oże k o m u n ik o w a ć się z k a ż d y m in n y m te r m i
n a le m t e j sieci, sieć ta k a n o si z n a m io n a p u b lic z n e j sieci
te le in f o rm a ty c z n e j. B u d o w a ta k ie j sieci m oże o d b y w a ć się e ta p o w o , a w ię c p o c z ą tk o w e n a k ła d y m o g ą b y ć s p r o w a
d zo n e do s to su n k o w o n ie w ie lk ic h k w o t.
N ależy p o d k re ś lić , że w p rz y p a d k u sieci K P w ięk szo ść o p e ra c ji z w ią z a n y c h z tr a n s m is ją d a n y c h , k tó r e d a w n ie j n a le ż a ły do o b o w ią z k ó w u ż y tk o w n ik a , ta k ic h ja k k o d o w a nie, o b słu g a in te rfe js ó w , d e te k c ja i k o r e k ta b łę d ó w o ra z z a p e w n ie n ie k o m p a ty b iln o ś c i z ró ż n y m i k o m p u te ra m i i t e r m in a la m i, re a liz o w a n e są p rz e z sieć i u d o s tę p n ia n e u ż y t
k o w n ik o w i w p o s ta c i u słu g i. R e a liz a c ja ta k ie j sieci w w a r u n k a c h p o ls k ic h w y d a je się b y ć ro z w ią z a n ie m e k o n o m ic z n y m , w y n ik a ją c y m ju ż z is tn ie ją c y c h p o trz e b , a ta k ż e — s tw a r z a ją c y m n ie z b ę d n ą p e rs p e k ty w ę ro z w o ju .
I ty s . 3. I t o z p r o s z o n a a r c h i t e k t u r a s ic c i n a p r z y k ł a d z i e s ie c i E D X -P (S IE M E N S )
W Y B Ó R R O D Z A JU S IE C I T E L E IN F O R M A T Y C Z N E J W P O L S C E
P r z e d s ta w io n a p o n iż e j p ro p o z y c ja o b e jm u je o k re s n a j b liższy ch k ilk u la t. P la n o w a n ie n a o k re s d łu ż s z y n iż p ię ć l a t je s t n ie d o k ła d n e , p o n ie w a ż tr u d n o w t e j d z ie d z in ie p r e c y z y jn ie p rz e w id z ie ć d a ls z y ro z w ó j tec h n o lo g ic z n y . U w z g lę d n ia o n a o b e c n e r e a lia i n ie z b ę d n e p o tr z e b y o ra z m o żliw o ści te c h n ic z n e i e k o n o m ic z n e k r a ju .
W y b ó r ro z w ią z a n ia sieci te le in f o rm a ty c z n e j w y m a g a u w z g lę d n ie n ia n a s tę p u ją c y c h k r y te r ió w :
O fu n k c jo n a ln y c h , p o le g a ją c y c h n a :
— d o sto so w a n iu s t r u k tu r y sieci do ro z m ie sz c z e n ia a b o n e n tó w
— e la sty c z n o ś c i w z a k re s ie m o żliw o ści ro z b u d o w y sieci
— o tw a r t e j a r c h i te k t u r z e sieci (m o żliw o ść d o łą c z a n ia d o w o ln eg o s p r z ę tu k o ń co w eg o , tzw . sieć w ir tu a ln a )
— w z a je m n y fn p o w ią z a n iu te r m in a li ró ż n y c h ty p ó w o ró ż n y c h p a r a m e tr a c h tr a n s m is ji
— m o żliw o ści w s p ó łp ra c y z in n y m i sie c ia m i p u b lic z n y m i (te le k so w ą i te le fo n ic z n ą k o m u to w a n ą o ra z m ię d z y n a ro d o w ą siecią te le in f o rm a ty c z n ą )
— s ta n d a r y z a c ji i z a p e w n ie n iu u n iw e rs a ln o ś c i u rz ą d z e ń k o m u n ik a c y jn y c h sieci
— je d n o lity m z a rz ą d z a n iu cało ścią sieci
• s p rz ę to w y c h , p o le g a ją c y c h n a :
— s to s o w a n iu s p r z ę tu w y k o n a n e g o z e le m e n tó w k ra jo w y c h lu b k r a jó w R W P G
— u w z g lę d n ie n iu p e rs p e k ty w ro z w o ju p ro d u k c ji e le m e n tó w e le k tro n ic z n y c h
• ek o n o m ic z n y c h , p o le g a ją c y c h n a :
— n ie w ie lk ic h n a k ła d a c h w p o c z ą tk o w y m e ta p ie ro z w o ju sieci
— w y k o rz y s ta n iu p o s ia d a n y c h p rz e z u ż y tk o w n ik ó w t e r m i
n a li ró ż n y c h ty p ó w o ra z s p r z ę tu tr a n s m is ji d a n y c h (np.
m o d em ó w )
— w łą c z e n iu do sie c i is tn ie ją c e g o s p r z ę tu k o m p u te ro w e g o , co z a p e w n ia le p sz e jeg o w y k o rz y s ta n ie
— o p ty m a ln y m w y k o rz y s ta n iu łą c z y tr a n z y to w y c h .
P o w y ższe k r y te r ia s p e łn ia sieć z k o m u ta c ją p a k ie tó w . D o s tę p n e e le m e n ty p ro d u k c ji k r a jo w e j i k r a jó w R W P G u m o ż liw ia ją s k o n s tru o w a n ie sieci o d p o w ia d a ją c e j a k t u a l
n e m u p o zio m o w i ś w ia to w e m u . K o n c e p c ja ta k ie j sieci zo
s ta n ie p o n iż e j p rz e d s ta w io n a w o g ó ln y m z a ry s ie . M a o n a w ie le cech w sp ó ln y c h z r o z w ią z a n ia m i ju ż is tn ie ją c y m i.
P o d s ta w o w y m e le m e n te m sieci je s t w ę z e ł (node p ro c e s- sor) — ry s . 4. J e s t o n w y k o n a n y w o p a rc iu o u k ła d y m i
k ro p ro c e so ro w e . C zęścią in te g r a ln ą je s t tu u k ła d m ik r o p ro c e s o ra (w ra z z u k ła d a m i p a m ię c i R A M i ROM ), k tó ry o b s łu g u je u k ła d y lin io w e . P rz e w id u je się m o żliw o ść u m ie sz c z e n ia d w ó c h ta k ic h u k ła d ó w , z k tó r y c h je d e n je s t w s ta n ie „ g o rą c e j” re z e rw y .
Bezpośrednie potoczenie poprzez urządzenia transmisyjne_______
publiczny komutowang PSTNe Księcia telefoniczna
T r , r,yr Z. publiczno
TELEKS siecią teleksowa x do innego procesora______
węzłowego sieci
R y s. i . K o n f i g u r a c j a i z a k o ń c z e n i a p r o c e s o r a s ie c io w e g o p e ł n i ą c e g o f u n k c j ę w ę z ła s ie c i lu b k o n c e n t r a t o r a ( li n ia p r z e r y w a n a
o z n a c z a c z ę ś ć o p c j o n a l n ą )
U k ła d y lin io w e p rz e w id z ia n e są d la ró ż n y c h i n t e r f e j
sów, n p . V .l l V.23, V.26 lu b V.37 i in n y c h , k tó r e są d o łą c z a n e w zale żn o ści od p o trz e b . U k ła d y lin io w e p o w in n y m ie ć p ro g r a m o w a n y w y b ó r ro d z a ju tr a n s m is ji, k o d u o raz szy b k o ści p rz e s y ła n ia . L ic z b a zak o ń c z e ń p o w in n a u w z g lę d n ia ć w ła śc iw o ś c i s tr u m ie n ia d a n y c h . P r z e w id u je się, że n ie p rz e k ro c z y o n a 32.
P ro c e s o r w ęzło w y sieci p a k ie to w e j s k ła d a się z z a k o ń czeń a b o n e n c k ic h lu b siecio w y ch .
Z a k o ń c z e n ia a b o n e n c k ie m o g ą b y ć d o sto so w a n e :
• do tr a n s m i s j i a sy n c h ro n ic z n e j s ta r t- s to p o w e j (p rz y łą c z o ne b e z p o śre d n io lu b p o p rz e z m o d em do sieci te le fo n ic z n e j lu b te le k so w e j)
O do tr a n s m is ji sy n c h ro n ic z n e j (p rz y łą c z o n e b e z p o śre d n io lu b p o p rz e z m o d e m do sieci te le fo n ic z n e j).
Z a le c a n e są p ro to k o ły tr a n s m i s j i n p . X.20, X.20 b is, X .2 l.
X.25, B SC. P ro c e s o r w ęzło w y m oże m ie ć z a k o ń c z e n ia a b o n e n c k ie ró ż n y c h ty p ó w .
Z a k o ń c z e n ia siecio w e u m o ż liw ia ją w y k o rz y s ta n ie łącz y tr a n z y to w y c h o ró ż n y c h sz y b k o śc ia c h . J a k o n a jle p s z e do ty c h celów n a le ż y u z n a ć łą c z a sz e ro k o p a sm o w e 48 i 72 K B /s
Centrum
Dalekopis kontroli sieci Koncentrator
sieci
■Sieć telefo pięzna PSTN
System komputerowy
K y s. 5. A r c h i t e k t u r a p a k i e t o w e j s ie c i t e l e i n f o r m a t y c z n e j i r ó ż n e s p o s o b y ł ą c z e n i a z e s o b ą j e j e l e m e n t ó w
o ra z k a n a ł PC M 64 K B /s. L ic z b a z a k o ń c z e ń sie c io w y c h p r o c e so ra w ęzło w eg o ze w z g lę d ó w n ie z a w o d n o śc io w y c h n ie p o w in n a b y ć m n ie js z a n iż 3. P ro c e s o r w ę z ło w y z je d n y m z a k o ń c z e n ie m sie c io w y m b ę d z ie s p e łn ia ł fu n k c je k o n c e n tr a t o r a sieciow ego.
O p ro g ra m o w a n ie u k ła d o w e (firm w a re ) p ro c e s o ra sie c io w ego p o w in n o b y ć m o d u ło w e i u m o ż liw ia ć p r o s tą m o d y fi
k a c ję p rz y z m ia n ie k o n fig u ra c ji sieci. W ty m z a k re s ie m o ż
n a w y ró ż n ić n a s tę p u ją c e m o d u ły :
— p ro c e d u r y o b słu g i z a k o ń c z e ń ró ż n y c h ty p ó w
— p ro c e d u r y o b słu g i z a k o ń c z e ń siecio w y ch
— fu n k c je s te r u ją c e
— o p is k o n fig u ra c ji sieci
— p ro c e d u r y k o m u ta c ji p a k ie tó w (ang. ro u tin g )
— p ro c e d u r y d ia g n o sty c z n e .
P ro c e s o ry w ę z ło w e sie c i m o g ą b y ć ro z m ie sz c z o n e (rys. 5) ja k o u rz ą d z e n ia z d a ln e , n a d z o ro w a n e p rz e z c e n tr u m k o n tr o li sieci, k tó r e re a liz u je n a s tę p u ją c e fu n k c je :
— r e j e s tr a c ji p o łą c z e ń
— ta r y f ik a c ji
— s ta ty s ty k i
— te s to w a n ia
— s y g n a liz a c ji b łę d ó w i n ie s p ra w n o ś c i sieci
— sp o rz ą d z a n ia ra p o r tó w o u sz k o d z e n ia c h
— in f o rm a c ji o z m ia n ie s ta tu s ó w u ż y tk o w n ik a
— s te ro w a n ia k o le jk a m i.
* * *
O b e c n ie n ie w y s ta r c z y ju ż z a o fe ro w a n ie d la u ż y tk o w n i
k ó w in f o r m a ty k i sa m y c h łączy. R ó w n ie ż o fe ro w a n ie p u b lic z n e j sieci te le fo n ic z n e j k o m u to w a n e j n ie m oże z a sp o k oić p o trz e b , gdyż sie ć ta n ie je s t w p e łn i z a u to m a ty z o w a n a i m a z b y t s ła b e p a r a m e tr y . O d c z u w a ln y je s t te z b ra k s y s te m ó w u m o ż liw ia ją c y c h s p r a w n e z a s p o k a ja n ie p o trz e b in f o rm a c y jn y c h sp o łe c z e ń stw a . D a lsz y ro z w ó j te le in f o r m a ty k i je s t o g ra n ic z o n y d o stę p e m do łą c z y d z ie rż a w io n y c h , te zaś, k tó r e ju ż z o sta ły w y d z ie rż a w io n e , są n ie e f e k ty w n ie w y k o rz y s ty w a n e i d la te g o , ze w z g lę d ó w e k o n o m iczn y ch , b ę d ą sto p n io w o u le g a ć lik w id a c ji.
A b y z a te m u ła tw ić ro z w ó j te le in f o r m a ty k i i zasp o k o ić re a ln e p o tr z e b y u ż y tk o w n ik ó w n a tr a n s m is ję d a n y c h n a le ż a ło b y ju ż dziś p rz y s tą p ić d o b u d o w y k r a jo w e j sieci te l e in f o rm a ty c z n e j. J a k a to p o w in n a b y ć sieć? A b y p re c y z y j
n ie o d p o w ie d z ie ć n a to p y ta n ie n a le ż a ło b y p rz e p ro w a d z ić o d p o w ie d n ie b a d a n ia i z e b ra ć n ie z b ę d n e in f o rm a c je . Czy to m o żliw e? P r a c e b a d a w c z e p ro w a d z o n e b y ły z b y t długo n a d „ I n f o s tr a d ą ” i b r a k je s t d o tą d w n io sk ó w z ty c h b a d a ń . N ie m a też dziś m o żliw o ści z e b ra n ia in fo rm a c ji, w o p a rc iu o k tó r e m o ż n a b y b y ło p rz y s tą p ić do p r o je k to w a n ia p u b lic z n e j sie c i te le in f o rm a ty c z n e j.
N a le ż y z a te m ro z w a ż y ć m o żliw o ść o p a rc ia się n a d o ś w ia d c z e n ia c h in n y c h k ra jó w . N ależy sz u k a ć a n a lo g ii m ię d zy n a s z ą s y tu a c ją a s y tu a c ją w ty c h k r a ja c h , j a k ró w n ie ż d o k o n a ć ta k ie g o w y b o ru t y p u sieci, b y n ie p o w ta rz a ć b łę d ó w i d o k o n a ć p rz e s k o k u do n o w o c z e sn y c h ro z w ią z a ń , u w z g lę d n ia ją c sp o d z ie w a n y p o s tę p te c h n ic z n y , a ta k ż e n a sze o b e c n e p rz y g o to w a n ie i s t a n p o s ia d a n ia .
T rz e b a ro z w a ż y ć m o żliw o ść s k o m u to w a n ia w p ie rw s z y m e ta p ie łącz y d z ie rż a w io n y c h o ra z w y k o rz y s ta ć p ra c e u r u c h o m io n e p o d k ą te m w id z e n ia k o m u ta c ji łączy . S y tu a c ja t a ja k b y w ię c w y m u sz a re a liz a c ję sieci z k o m u ta c ją łączy.
B io rą c je d n a k p od u w a g ę — w y s tę p u ją c y w k o ń c o w y c h la ta c h s ie d e m d z ie s ią ty c h i w p o c z ą tk a c h l a t o sie m d z ie sią ty c h — tr e n d b u d o w y sieci z k o m u ta c ją p a k ie tó w , p o w in no się z a te m p r e f e ro w a ć te n ro d z a j sieci. T a k ie p o d e jśc ie w sk a z u je , że n ie p o w in n iś m y re z y g n o w a ć z ż a d n e j m o ż li
w ości, a w ięc p o d o b n ie ja k w la ta c h s ie d e m d z ie s ią ty c h w y b ra liś m y d w a ty p y lic e n c y jn y c h c e n tr a l te le fo n ic z n y c h , t a k i te r a z n a le ż a ło b y c h y b a w y b ra ć re a liz a c ję d w ó ch ty p ó w sieci te le in f o rm a ty c z n y c h , a m ia n o w ic ie z k o m u ta c ją łączy
(K Ł) i k o m u ta c ją p a k ie tó w (K P).
P o w in n o się z a te m p rz y s tą p ić do b u d o w y w z a je m n ie się u z u p e łn ia ją c y c h sieci z K Ł i K P . P rz y s z ło ść w y k a ż e , k tó r a z ty c h k o n c e p c ji sieci b ę d z ie d la n a s z y c h p o ls k ic h w a r u n k ó w lep sza. N a le ż y ró w n ie ż p rz e w id z ie ć m o żliw o ść w s p ó łp ra c y n a s z e j sieci z sie c ia m i in n y c h k r a jó w o ra z — że p o w in n a b y ć o n a siecią p u b lic z n ą . W o p a rc iu o ta k ą sieć p o w in n y b y ć o rg a n iz o w a n e sieci re s o rto w e i w y d z ie lo n y c h g r u p u ż y tk o w n ik ó w .
6
WIESŁAWA BARTOL In stytut In fo rm a tyki U niw ersytet W arszaw ski
Program ow anie za pomocq współpr ogram ów
W s p ó łp ro g ra m y (ang. c o ro u tin e s) są b a rd z o siln y m n a rz ę d z ie m p ro g r a m o w a n ia , u ła tw ia ją c y m p is a n ie p ro g ra m ó w o s tr u k tu r z e m o d u la r n e j w se k w e n c y jn y m ję z y k u p r o g r a m o w a n ia . N a z w a „ c o ro u tin e ” z o sta ła po ra z p ie rw s z y u ż y ta p rz e z C o n w a y ’a [2] do o k re ś la n ia ta k ic h części sk ła d o w y c h p ro g r a m u , k tó r e m o g ą w s p ó łp ra c o w a ć ze so b ą w tr a k c ie w y k o n y w a n ia p ro g r a m u . W sp ó łp ra c a ta p o le g a n a w z a je m n y m p rz e k a z y w a n iu s te ro w a n ia m ię d z y w s p ó łp ro g ra - m a m i. C o n w a y p o ró w n a ł w s p ó łp ro g ra m y do „ w z a je m n y c h p o d p ro g r a m ó w ” (ang. m u tu a l s u b ro u tin e s ), czy li ta k ic h p o d p ro g ra m ó w , k tó r e s a m e s te r u ją w y k o n y w a n ie m sw oich a k c ji b ez żad n e g o p ro g r a m u głów nego.
N in ie jsz y a r t y k u ł je s t p ró b ą sp re c y z o w a n ia ja k i m o d u ł p ro g r a m u b ę d z ie n a z y w a n y w s p ó łp ro g ra m e m o ra z o k re ś le n ia jeg o w ła sn o ś c i, p r e z e n tu je te ż p rz y k ła d y a lg o ry tm ó w z a p is a n y c h p rz y u ż y c iu w sp ó łp ro g ra m ó w . U ży ta z o sta n ie n o ta c ja z a c z e rp n ię ta z ję z y k a L O G L A N {5], k tó r y p o sia d a ś r o d k i p o z w a la ją c e n a p ro g r a m o w a n ie za p o m o cą w s p ó ł
p ro g ra m ó w . W sp ó łp ro g ra m m o żem y p o ró w n a ć z p ro c e d u rą lu b k la s ą . P o d o b n ie ja k p ro c e d u r a i k la s a , p o s ia d a on lo k a ln ą s tr u k t u r ę d a n y c h o ra z ciąg in s tr u k c ji. R ó żn ica u w i
d o czn ia się d o p ie ro w tr a k c ie w y k o n y w a n ia in s tr u k c ji u m iesz c z o n y c h w tr e ś c i w s p ó łp ro g ra m u .
W y k o n a n ie in s tr u k c j i m o że z o sta ć w p e w n y m m ie js c u p r z e r w a n e p rz e z zg ło szen ie c h ę c i s k o m u n ik o w a n ia się z in n y m w s p ó łp ro g ra m e m . W ta k ie j s y tu a c ji s te ro w a n ie p r o g ra m u o p u szcza a k ty w n y d o tą d w sp ó łp ro g ra m i p rz e n o s i s ię do in n e g o w p s ó łp ro g ra m u , k tó r y z k o lei s ta je się a k ty w n y . A k c je n o w o a k ty w o w a n e g o w s p ó łp r o g ra m u z o sta ją w z n o w io n e od m ie js c a , w k tó r y m u p rz e d n io z o sta ły z a tr z y m a n e . S y tu a c ja t a k a n ie je s t m o ż liw a w p rz y p a d k u p ro c e d u r, a c z k o lw ie k m o ż n a p rz e r w a ć w y k o n y w a n ie a k c ji p ro c e d u r y n p . p rz e z w y w o ła n ie in n e j p ro c e d u r y lu b w y k o n a n ie in s tr u k c j i goto, n a to m ia s t n ie m a m o żliw o ści z a p ro g ra m o w a n ia w z n o w ie n ia p r z e r w a n e j p ro c e d u r y z in n eg o
m ie js c a p ro g r a m u .
W sp ó łp ro g ra m m oże m ieć ro z b u d o w a n ą s t r u k t u r ę tzn . m o g ą b y ć w n im z a d e k la ro w a n e p ro c e d u ry , in n e w s p ó łp r o g ra m y itp . J e g o tr e ś ć m oże m ie ć s t r u k tu r ę b lo k o w ą. P r z e r w a n ie w y k o n y w a n ia a k c ji w s p ó łp r o g ra m u m oże n a s tą p ić w d o w o ln y m m ie js c u w jeg o tr e ś c i np. w p o d b lo k u , w w y w o ła n e j p ro c e d u rz e (n a w e t r e k u r e n c y jn e j) lu b fu n k c ji.
T a k ie p rz e r w a n ie z aw sze d o ty c z y całeg o w s p ó łp ro g ra m u . PR Z Y K Ł A D 1
A’
N in ie jsz y p rz y k ła d z a sto so w a n ia w s p ó łp ro g ra m ó w zo stał z a c z e rp n ię ty z [8]. Z ałó żm y , że p e w ie n z b ió r d a n y c h , w k tó r y m je s t o k re ś lo n y lin io w y p o rz ą d e k , z o sta ł p r z e d s ta w io n y za p o m o cą d rz e w a b in a r n y c h p o sz u k iw a ń . D rzew o b in a r n y c h p o s z u k iw a ń p rz e d s ta w ia ją c e z b ió r d a n y c h — to d rz e w o b in a r n e s p e łn ia ją c e n a s tę p u ją c e w a r u n k i:
• e le m e n ty z b io ru d a n y c h są u m ie sz c z o n e w w ie rz c h o łk a c h d rz e w a
• k a ż d y w ie rz c h o łe k u n a le ż ą c y do lew eg o p o d d rz e w a w ie rz c h o łk a v s p e łn ia r e la c ję u < v
® k a ż d y w ie rz c h o łe k u n a le ż ą c y do p ra w e g o p o d d rz e w a w ie rz c h o łk a v s p e łn ia r e la c ję u > v
O d la k ażd eg o e le m e n tu z b io ru d a n y c h is tn ie je d o k ła d n ie je d e n w ie rz c h o łe k d rz e w a z a w ie ra ją c y te n e le m e n t.
P rz y k ła d y d rz e w b in a r n y c h p o s z u k iw a ń p rz e d s ta w ia r y s u n e k 1.
Z ałó żm y te r a z , że d y s p o n u je m y w ie lo m a ró ż n y m i d rz e w a m i z a w ie ra ją c y m i e le m e n ty n a le ż ą c e do z b io ru liczb
n a tu r a ln y c h .
Z a d a n ie p o le g a n a u z y s k a n iu u p o rz ą d k o w a n e g o c ią g u zło żonego z e le m e n tó w z a w a rty c h w e w s z y s tk ic h d rz e w a c h . D la d w ó ch d rz e w p rz e d s ta w io n y c h n a r y s u n k u 1 u z y s k a
n y c ią g m ia łb y p o s ta : 7, 8, 9, 10, 11, 12, 14, 15, 16, 17, 18, 19.
K y s. 1. D r z e w a b i n a r n y c h p o s z u k i w a ń p r z e d s t a w i a j ą c e o d p o w i e d n i o z b io r y : {7, 8, 9, 10, 11, 15, 18} o r a z (12, 14, 16, 17, 19)
A L G O R Y T M
E le m e n ty d o łącz o n e do cią g u w k o le jn y m k ro k u a lg o r y t
m u są w y b ie ra n e ja k o m in im a ln e sp o ś ró d ty c h w ie rz c h o ł
k ó w d rz e w , k tó r e n ie b y ły d o tą d b r a n e p o d u w ag ę.
W p ie rw s z y m k ro k u z lo k a liz o w a n e z o s ta ją e le m e n ty m i
n im a ln e w e w s z y s tk ic h d rz e w a c h (w k a ż d y m z d rz e w je s t to n a jb a r d z ie j n a lew o p o ło żo n y liść) o ra z w y b ra n y je s t n a jm n ie js z y sp o ś ró d n ic h — s ta n o w i on p ie rw s z y e le m e n t ciąg u .
W k o le jn y m k ro k u w d rz e w ie , z k tó re g o p o ch o d ził o s t a t
nio d o łącz o n y e le m e n t, lo k a liz u je m y n a s tę p n y co do w ie l
kości. W y b ie ra m y n a jm n ie js z y sp o ś ró d ty c h z lo k a liz o w a n y c h w e w s z y s tk ic h d rz e w a c h i d o łą c z a m y go do ciąg u . P o w ta rz a m y tę p ro c e d u r ę , aż do w y c z e rp a n ia w s z y stk ic h w ie rz c h o łk ó w d rz e w . Z a u w a ż m y , że z n a jd o w a n ie k o le jn y c h co do w ie lk o ś c i e le m e n tó w w d rz e w ie p o le g a n a p rz e g lą d a n iu d rz e w a w p o rz ą d k u w e w n ę trz n y m (ang. in o rd e r).
D o b rze b y ło b y o b ch o d zić k a ż d e d rz e w o w ty m p o rz ą d k u o ra z z a tr z y m a ć się po z lo k a liz o w a n iu k o le jn e g o w ie rz c h o ł
k a. Z a trz y m a n ie p o zw o liło b y w y b r a ć e le m e n t n a jm n it js z y ze w s z y s tk ic h a k tu a ln ie z lo k a liz o w a n y c h w d rz e w a c h i d o łą c z y ć go do ciąg u .
W ja k i sp o só b m o ż n a z a sto so w a ć w s p ó łp r o g ra m y do z a p ro g r a m o w a n ia te g o a lg o r y tm u ? R o z w ią z a n ie p o le g a n a u ż y c iu w s p ó łp r o g ra m u z w ią z a n e g o z k a ż d y m d rz e w e m . J e g o z a d a n ie m je s t o b c h o d z e n ie d rz e w a i z a tr z y m a n ie się po z n a le z ie n iu k o le jn e g o e le m e n tu . S te r o w a n ie je s t w ó w czas p rz e k a z y w a n e do w s p ó łp r o g ra m u w y b ie ra ją c e g o e le m e n t, k tó r y b ę d z ie d o łą c z o n y do ciąg u .
P rz e d n a p is a n ie m p ro g r a m u re a liz u ją c e g o to z a d a n ie tr z e b a w ied zie ć, ja k r e p r e z e n to w a ć w p ro g r a m ie w s p ó ł
p ro g r a m o ra z ja k ie są in s tr u k c je p o z w a la ją c e n a k o m u n i
k o w a n ie się w sp ó łp ro g ra m ó w m ięd zy , sobą.
P O S T A Ć D E K L A R A C JI W S P Ó Ł P R O G R A M U
S y n ta k ty c z n a p o sta ć d e k la r a c ji w s p ó łp r o g ra m u w ró ż n y c h ję z y k a c h p ro g r a m o w a n ia m o że p r z y b ie ra ć ró ż n e fo rm y .
