W NUMERZE. Strona
K a d ry d la now oczesnej in fo rm a ty k i
R ozm ow a z w ic e m in istre m N au k i, S zk o ln ictw a W yższego i T ech n ik i, doc.
d r. inż. W a le ry m K u ja w sk im
K r y s ty n B e rn a to w ic z 1
E le m en ty g ry w n au c za n iu p ro g ra m o w an ia
M a rek C ichy 4
U w a ru n k o w a n ia p raw id ło w e j e k sp lo a ta c ji pam ięci taśm o w y ch
S ta n is ła w Ł ą c k i 7
W pro w ad zen ie do PR O LO G U
F eliks K lu źn ia k , S ta n isła w S zp a k o w ic z 10
J a k zm niejszyć zużycie p a p ie ru tabulo g ram o w eg o ?
Z b ig n ie w Ł adoś 13
M iędzy U N ID A TĄ a HONEYW ELLEM . Część 2
oprać. P io tr S tr z a łk o w s k i 16
M ie rz en ie ja k o śc i i w y d a jh o śc i p ro g ra m o w a n ia . Ozęść 2
oprać. E w a Jó ź w ia k 19
SZTU CZN A IN T E L IG E N C JA
W y k o rzy stan ie an a lo g ii p rzy ro zw ią zy w an iu p ro b lem ó w
A d a m B iela 21
ZE Z JE D N O C ZE N IA IN FO R M A T Y K I
ZETO Łódź i O BR I W arszaw a o fe ru ją p ro g ra m do obliczeń n u m e ry c zn y c h
A n d r z e j G randys 23
Z K R A JU
K o m ite ty in fo rm a ty k i NO T: a lte rn a ty w a czy d ziała n ie n a rzecz in te g ra c ji?
K r y s ty n B ern a to w ic z 24
Z W IZY TĄ W EU R O P E J S K IC H OŚRODKACH J a k p r a c u je SATA i P O L O R B IS
Ja rosław D em inet 26
z e Św i a t a
D ru k a rk i k o m p u te ro w e
Z b ig n iew N a o ty ń sk i 30
S ta rc ie IC L z IBM (T.J.) 30
U rz ąd z en ia fo to sk ła d u d ru g ie j g e n e ra c ji 31
N ow e m o d ele S IEM EN SA (T.J.) 31
P ra s a b ry ty js k a o k o m p u te ra c h RO BOTRON (T.J.) 31 TRY BU N A CZY TELN IK A
O O PTY n ie O P T Y m istycznie
A le k sa n d e r L esz 32
N ieco w ięcej o O PTY
S te fa n P le szc zy ń sk i 32
NASZE R E C EN Z JE
„In fo rm a c ja i św ia t w k tó ry m ży jem y ”
J e rzy S e id ler 34
P R O B LEM A TY K A BAZY DANYCH
R e aliza cja fu n k c ji sy stem ó w z a rząd z an ia b azą dan y ch ja k o p o d sta w a ic h k la sy fik a c ji
M aria M eler-K a p cia 35
B ib lio g rafia w y d a w n ic tw k siążkow ych z dziedziny in fo rm a ty k i I II s tr. okł.
WYDAWNICTWA CZASOPISM TECHNICZNYCH
NOT W arszaw a C zackiego 3/5
KOLEGIUM REDAKCYJNE
K ed ak to r n aczeln y : p ro f. dx Łab. Leon ŁUKASZEW ICZ
m g r K ry sty n BERNATOW ICZ, p ro f. d r h ab . inż. K o n rad FIA ŁK O W SK I (zast. re d a k to ra naczelnego), m g r Ja n u sz GW IAZDA, <Łr inż. M a rek HOŁYŃSKI, m g r inż. S tan isław JA SK Ó LSK I, W ładysław K LEPA CZ (zast. r e d a k to ra naczelnego), m g r S ta n isła w MROZIK, d r inż. Tom asz PA W LAK . S e k re ta rz re d a k c ji: A n n a GLUTH-N OW O W IEJSKA
Red. tec h n .: Ewa KAMIŃSKA RADA PROGRAMOWA
P ro f. d r hab. T adeusz PECHJS (przew odniczący), m g r inż. T om asz BAŃ KOW SK I (sek retarz), m gr 1 nt . A n to n i BOSSOWSKI, m g r inż. R om an BURNO, prof. d r hab. A n d rzej JA N ICK I, m g r inż. J a n KRAMARCZUK, p ro f. d r hab. inż. Ju liu sz KULIK OW SKI, pro f. d r hab. Leon ŁUKASZEW ICZ, gen. d r inż. M arian PA STERN A K , m gr inż. B ro n isław PIW OW AR, m gr Z bigniew SUBSTYK, m g r J e rz y TRYBULSK I, doc. d r h ab . T ad eu sz WALCZAK, d r inż.
JA N 2YDOWO
R ed ak cja: 00-011 W arszaw a, u l. J a s n a 14/16, pokój 331, tel. 27-71-40 lu b c e n tra la 25-82-61 w. 285, d y ż u ry re d a k c ji 10.00—13.00 Zakł, G raf. „ T a m k a ” . Zam . 94. P a p ie r d ru k . sat. IV k l. 70 g. A l. O bj. 5 a rk . d ru k . N ak ład 7300. C-123.
Cena eg zem p larza zł 25.— INDEKS 38124 P re n u m e ra ta ro czn a zl 300.—
O R G A N K O M I T E T U I N F O R M A T Y K I , M I N I S T E R S T W A N A U K I , S Z K O L N I C T W A W Y Ż S Z E G O I T E C H N I K I O R A Z K O M I T E T U N A U K O W O - T E C H N I C Z N E G O N O T DS. I N F O R M A T Y K I
Kr 4
M I E S I Ę C Z N I K
1 9 7 9
~ , R O K X I V
f e w i e c i e ń
Kadry dla nowoczesnej informatyki
C h lubim y się, że sporo jest już w P olsce sp rz ę tu kom puterow ego. P rz y z n a jm y jed n a k , że nie je s t on e fek ty w n ie w y k o rzy stan y . Czy m ożna liczyć na p o p raw ę te j sy tu a c ji i czy uda nam się sk u teczn iej i szybciej zagospodarow ać now ocześniejsze ko m p u te ry , jak ie zam ierzam y instalow ać w k rajo w y ch ośrodkach? Zależy to w p ierw szym rzędzie od lu dzi. Ich rozw iązania k o n stru k c y jn e , technologicz
ne, org an izacy jn e i program ow e stan o w ią o p o stę pie w in fo rm aty ce. Z ich przygotow aniem zaw odo
w ym w iąże więc polska in fo rm a ty k a w ielkie n a dzieje.
K ształcenie p ro fesjo n aln y ch in fo rm a ty k ó w na poziom ie akadem ickim pozostaje w gestii M in ister
stw a N auki, S zkolnictw a W yższego i T echniki. D la
tego też z pro śb ą o w ypow iedź na tem a t obecnej sy tu a c ji k ad ro w ej oraz m ożliw ości zaspokojenia zapotrzebow ania na sp ecjalistó w zw róciliśm y się do wicem inistra, doc. dr. inż. Walerego K ujaw skiego.
Czy obecnie m am y pod d o sta tk ie m in fo rm aty k ó w i czy ich poziom zaw odow y m ożna u znać za za d o w alający ?
W k o ń cu 1978 ro k u w in fo rm a ty c e p o lsk iej z a tru d n io n y ch było około 50 ty sięc y osób. N asze sondaże w y k a z u ją , że je s t to w ielkość, k tó rą w obecnych w a ru n k a c h m ożna u zn ać za w y sta rc z a ją c ą . O czyw iście lo k a ln ie w y stę p u ją pew ne nied o b o ry k ad ro w e, je d n a k g en e ra ln ie rzecz biorąc n a s tą p iła sta b iliz a c ja z a tru d n ie n ia i obecny poziom ilościo
w y od p o w iad a istn ie ją c y m potrzebom .
Z 50 tysięcy p rac o w n ik ó w in fo rm a ty k i około 30 % po siada w yższe w y k ształc en ie . Dyplom, in fo rm a ty k a m a obec
nie w Polsce około 500 osób, k tó re skończyły s tu d ia na w ydziałach e le k tro n ik i k ilk u w yższych uczelni te ch n ic z
nych. Są to głów nie in ży n iero w ie e le k tro n ic y o sp e c ja l
n ościach „ a u to m a ty k a i in fo rm a ty k a ” lu b „ a u to m a ty k a i m a szy n y m a te m a ty c z n e ” . P o zo stali p rac o w n icy z w yższym w y k ształc en ie m to p rze d e w szystkim elek tro n ic y , m a te m a tycy i ekonom iści o ra z duża i n ie je d n o ro d n a g ru p a ludzi różnych zaw odów, k tó rz y w y k o rz y stu ją c in fo rm a ty k ę jako p odstaw ow e n arz ęd zie w sw oich „n iein fo rm aty czn y c h " z a w odach s ta li się in fo rm a ty k a m i.
N ależy w ty m m ie jsc u w spom nieć, że n a d a l is tn ie je p e w n a niejasn o ść, jeśli chodzi o d efin icję zaw odu in fo rm a ty k a , co z re sztą je st n a tu ra ln e , w p ie rw sz y m o k resie rozw oju
każdej ¡nowej dziedziny. S y tu a c ja ta sta n ie się b a rd z iej k la ro w n a, gdy począw szy od bieżącego ro k u zaczną opuszczać u czelnie absolw enci politech n iczn y ch i u n iw e rsy te c k ic h s tu diów in fo rm aty c zn y c h , u tw o rzo n y c h w ro k u ak ad em ick im 1974/75. A bsolw enci tego k ie ru n k u będ ą w przyszłości s ta now ić trzo n k a d ry in fo rm aty c zn e j jako specjaliści od k o n s tr u k c ji-s p rz ę tu i m e to d in fo rm a ty k i.
Je śli chodzi o przy g o to w an ie m e ry to ry c z n e do zaw odu, w y d aje się, że w y stę p u ją pew ne n ie d o sta tk i w zakresie znajom ości m etod in fo rm a ty k i w zasto so w an iach s p e c ja li
stycznych. P o p ra w a tej sy tu a c ji będzie stanow ić, p o d sta w ow y k ie ru n e k d ziała n ia re so rtu . P rz y g o to w an ie ogólno- in fo rm a ty c z n e oceniam y n a to m ia st ja k o w y sta rc za jąc e.
T ru d n o uw ierzyć, ab y p opyt na in fo rm aty k ó w m ia ł ulec załam an iu . In s ta lu je się przecież now e k o m p u te ry , po w sta ją now e ośrodki ...
P ro g n o za zap o trzeb o w an ia n a k a d rę in fo rm a ty c z n ą do ro k u 1990 przy g o to w y w an a je st obecnie w ra m a c h d zia
łalności Z espołu do sp ra w K o o rd y n a cji P ra c n a d A k tu a li
zacją Z ap o trz eb o w an ia n a K a d ry pod k ie ro w n ic tw em w i
c e p re m ie ra S zydlaka. W y n ik i p ra c zespołu będ ą z n a n e w m a ju bieżącego ro k u . P rzypuszcza się, że p rzy ro st z a tru d n ie n ia będzie n ie w ielk i, a źródło jego sta n o w ić będ ą ab so l
w enci k ie ru n k ó w in fo rm a ty k i w yższych uczelni oraz szkól śred n ic h i p o m a tu ra ln y c h o p ro filu in fo rm aty c zn y m . Czy p rzypuszczenia te sp raw d zą się — pokaże przyszłość.
Czy szkolnictw o w yższe je s t w sta n ic zaspokoić obecny i prognozow any p opyt n a k ad rę ?
W ro k u ak a d em ick im 1978/79 in fo rm a ty k ó w kształciło w P olsce 6 w yższych uczelni tech n iczn y ch i 3 u n iw e rsy te ty . P ierw si absolw enci tego k ie ru n k u w liczbie około 260 opuszczą uczelnie w bieżącym ro k u . W la ta c h n astęp n y c h liczba - abso lw en tó w będoie się k sz ta łto w a ć n a poziom ie ok. 450, z czego ok. 300 rep rez en to w ać będzie specjalność politechniczną — „budow a i o p ro g ra m o w an ie m aszyn m a te m aty cz n y ch ”, a 150— in fo rm a ty k ę u n iw e rsy te c k ą . J e s te ś m y p rzek o n an i, że w ielkości te w pełni zaspokoją z a p o trz e bo w an ie zarów no ośrodków obliczeniow ych, przem ysłu kom puterow ego., ja k ró w n ież d y d ak ty cz n e p o trze b y uczelni.
B ardzo w ażn y m zadaniem będzie p rzy g o to w an ie sp e c ja listów. różnych dziedzin w z a k resie sto so w an ia m etod i n fo rm a ty k i w ich specjalnościach. N a n ie k tó ry c h k ie ru n kach stu d ió w n a u c z a n ie m eto d in fo rm a ty k i je s t p ro w ad zo ne n a w ysokim poziom ie- i absolw enci ty c h k ie ru n k ó w są p o te n cja ln y m i p ra c o w n ik a m i ośrodków o b lic ze n io w y ch .. N ą- ieżą do n ic h p rze d e w szy stk im absolw enci cy b e rn e ty k i ekonom icznej i in fo rm a ty k i o raz o rg an izacji p rz e tw a rz a n ia danych.
R e asu m u jąc , m ożna pow iedzieć, że szkolnictw o w yższe je s t w s ta n ie zaspokoić zarów no obecny, ja k i p ro g n o sty cz
n y p o p y t n a k a d rę ściśle in fo rm aty c zn ą .
P o zo sta je jeszcze n ie m ała liczba in fo rm a ty k ó w d a w n ie j
szej daty.- W p io n ie rsk im o k resie po lsk iej in fo rm a ty k i n ic m ogli oni zdobyć ta k ic h k w a lifik a c ji, ja k ie zdobyw ają w spółcześni stu d e n ci. Czy M in isterstw o m oże ja k o ś pom óc ty m ludziom, w u zu p e łn ie n iu k w alifik a c ji?
W ta k szybko ro z w ija ją c e j się dyscyplinie, w iedzy, ja k ą je st in fo rm a ty k a , p e rm a n e n tn e , k sz ta łc e n ie je s t rzeczą n ie odzow ną. O becnie je s t ono re a liz o w a n e w ra m a c h studiów podyplom ow ych, a ta k ż e n a k u rs a c h organ izo w an y ch przez ZETO, NOT, TN OiK, P o lsk ie T o w arzy stw o E konom iczne, P o lsk ie T ow arzystw o C y b e rn e ty c zn e itp . P o n ad to k a d ra d y d ak ty cz n a w yższych uczelni je st dosk o n alo n a w ra m a c h tzw . szkół letnich.
W p rzy p a d k u stu d ió w podyplom ow ych i szkół le tn ic h n ajw ięk sz e znaczenie m a n au c z a n ie m e to d in fo rm a ty k i i w tym k ie ru n k u idą zm iany p ro g ra m ó w tych fo rm d o k sz tałcan ia.
Je śli chodzi o szkolenie k ursow e, n a jw ię k sz ą w agę p rz y w iąz u je m y do u je d n o lic en ia m etod i treści, np. w form ie w ielopoziom ow ego sy stem u k sz tałcen ia in fo rm a ty k ó w , k tó r y poprzez jedno zn aczn e o k reśle n ie etap ó w szk o len ia w o p arciu o je d n o lite p ro g ra m y , m etody, a n a w e t sposoby r e k ru ta c ji za p ew n ia łb y w ysoki poziom w iedzy ab so lw en tów .
B ardzo p o trzeb n e je st rów n ież pow ołanie o środka d o sk o n a le n ia kurso w eg o in fo rm a ty k ó w , k tó ry m ógłby z a pew nić odpow iednio w yso k i poziom szkolenia. P rz e w id u je się pow ołanie ta k ieg o o śro d k a przy uczelni lu b środow isku ak ad em ick im o n ajle p sz y c h d ośw iadczeniach (np. w e W ro cław iu) p rz y w spółpracy z ZETO. O środek te n m ógłby organizow ać rów n ież sy stem a ty cz n e d oskonalenie n a u c z y cieli ak ad em ick ich w za k resie m etod in fo rm a ty k i.
M ożna w ięc uznać, że obecne fo rm y i m eto d y szkolenia k a d r to now a jakość?
Od początku la t siedem d ziesiąty ch n a s tą p ił w Polsce b a r dzo w y ra źn y rozw ój in fo rm a ty k i pod k aż d y m w zględem i w y ją tk ie m n ie je s t rów n ież k ształcen ie k a d r. S zkoły d y s
p o n u ją obecnie o w iele lepszym sp rzętem , a k a d ra d y d a k tyczna o w iele w iększym dośw iadczeniem . W ażnym w y darz en ie m w ty m ok resie było pow ołanie k ie ru n k u „ in fo r
m a ty k a ” w 9 w yższych uczeln iach w la ta c h 1974/1975 i 1975/1976. P o w sta ły w ów czas w ty c h u czelniach in sty tu ty , k tó re sp e c ja liz u ją się w .różnych d ziedzinach in fo rm aty k i.
P ow ołano ró w n ież pro b lem reso rto w y , k tó re g o celem było i je st n a d a l tw o rze n ie now oczesnych n a rz ęd zi in fo rm a ty c z nych, m iędzy in n y m i d la d y d a k ty k i ak a d em ick iej. D la r e a lizacji zad ań p ro b lem u reso rto w eg o znacznie przyczyniły się dośw iadczenia i w ysiłek P o lite c h n ik i W rocław skiej, choć obecnie w iele in n y c h uczelni u czestniczy w ro zw ią zy w a
niu za d ań przew id zian y ch w p roblem ie.
Z n aczne o siągnięcia w z a k resie podstaw in fo rm a ty k i m a U n iw e rsy te t W arszaw ski, podobnie U n iw e rsy te t W ro c ław ski w m e to d ach n u m e ry c zn y c h i o p ro g ra m o w an iu p o d sta w ow ym , czy te ż w ste ro w a n iu p rocesam i P o lite ch n ik a Ś ląsk a lu b w te le in fo rm a ty c e P o lite c h n ik a G dańska. In n e uczelnie rów n ież zanotow ały n a sw oim k oncie znaczne osiągnięcia.
O siągnięcia uczelni n ie pozostały bez w p ły w u n a poziom p rocesu d y daktycznego. A bsolw enci w ychodzą obecnie z uczelni z w iększym zasobem w iedzy, k tó ra w z a k re sie te o rii często n ie odbiega poziom em od tego, co re p re z e n tu ją absolw enci z ośrodków p rzo d u ją cy c h w św iecie. N ie ulega n a to m ia st w ątpliw ości, że p o ró w n a n ie p ra k ty c z n y c h u m ie jętn o ści w ynoszonych z uczelni p rzez n aszy ch a b so lw e n tów z u m ie ję tn o ściam i ab so lw en tó w p rzo d u jący ch uczelni za g ra n ic ą w y p ad a n a naszą n iek o rzy ść. W iąże się to p rz e de w szystkim ze znacznie gorszym w yposażeniem naszych uczelni w sp rzęt, m im o og ro m n ej zm iany, ja k a n astą p iła w ty m w zględzie w ciągu o sta tn ic h k ilk u lat...
S tą d ta k częste u ty sk iw a n ia uczelni, że tru d n o szkolić n o w ocześnie jeżeli szkoli się n a p rz e sta rz a ły m sprzęcie?
S p ra w a sp rz ę tu dla uczelni budzi w iele em ocji w śro d o w isk u . K o m p u te r n ie sta ł się jeszcze u n a s zw ykłym n a rzędziem p rac y i przez sw oistą atra k c y jn o ść , ja k rów nież p rze z w zględną niedostępność, pozostaje do b rem w ielce p o żąd an y m p rzez w szy stk ie ośrodki ak a d em ick ie.
D ostęp do czasopism sp e cja listy cz n y ch , o b se rw ac ja n ie k tó ry c h dosk o n ale w yposażonych o środków zagranicznych, rozbudza a p e ty ty i s ta je się źródłem w ym agań, k tó re w
p ew nych p rzy p a d k ach n ie są w pełn i uzasad n io n e skalą prow adzonych prac, a n a pew no n ie są m ożliw e do zre a li
zow ania ze w zględów finansow ych.
T ak w ięc do k w estii w y m ag ań sp rzęto w y ch szkół należy p rz y k ła d a ć m ia rę , k tó ra ju ż w pierw szy m etap ie w y e li
m in u je żąd an ia ty p u z a in stalo w an ia k o m p u te ra R-60 w n ie w ielk iej uczelni. P o zo sta ją w ted y w y m ag a n ia u z a sa d nione, k tó re obecnie o kreślić m ożna b y n astęp u jąco :
® W o środkach n ajw ięk sz y ch , ta k ic h ja k W arszaw a, W ro cław , K ra k ó w po w in n y zn ajd o w ać się m a szy n y o dużej m ocy obliczeniow ej z m ożliw ością p rac y w w ielodostępie.
• W uczelniach dużych p o w in n y być ODRY 1305 lu b R-32, w ilości zależnej od w ielkości uczelni i w n a stę p u ją c y c h k o n fig u ra cjac h :
dla ODRY 1305 — PAO 196 K słów, 6 p am ięci dyskow ych 30 MB lu b w iększych o raz 2 la b o ra to ria po 12 te rm in a li k o n w ersac y jn y c h i np. 4 te rm in a le do p ra c y w sadow ej d la R-32 — PA O 512 K b ajtó w , 6 pam ięci dyskow ych 30 MB o ra z te le tra n sm isja .
P o n ad to uczelnie pow in n y m ieć rów n ież k ilk a m in ik o m p u te ró w ty p u M ERA 400 lu b SM d la obsługi la b o ra to rió w , p ro w ad zen ia e k sp ery m en tó w o raz obsługi dydaktyki.-
© U czelnie w m ałych ośrodkach, np. filie, p o w in n y m ieć o dpow iednią liczbę u rzą d zeń końcow ych p rzyłączonych np.
do o śro d k a obliczeniow ego ZETO i/lu b m in ik o m p u te ry .
S y tu a c ja w chw ili obecnej dość pow ażnie odbiega od p rzedstaw ionego m odelu: u czelnie d y sp o n u ją z reg u ły PA O o pojem ności 64 lub 96 K słów i k ilkom a p a m ię c ia m i dyskow ym i 7 MB.
W spom niane .wyżej b ra k i w sprzęcie u tru d n ia ją n ie w ą t
p liw ie p ro w a d ze n ie d y d a k ty k i i u n ie m o żliw iają podnosze
n ie u m ie ję tn o ści p rak ty c zn y c h ab solw entów . Szczególnie odczuw alne je st to w' p rzy p a d k u n au c z a n ia m etod in f o r m a ty k i, k tó re w iele tr a c i n a w arto śc i, jeśli n ie je s t r e a li
zow ane n a te rm in a la c h k o n w ersac y jn y c h .
D o prow adzenie k o n fig u ra c ji u cz eln ian y c h do sy tu a c ji m odelow ej w y m ag a dużych n a k ła d ó w fin an so w y c h i nie m oże być ro zw ią zan e w k ró tk im o k resie czasu. D o d atk o w ym p ro b lem em je s t nie zaw sze w y sta rc z a ją c a podaż sp rzę tu p ro d u k o w a n eg o przez rodzim y p rzem y sł k o m p u tero w y .
Sądzę, że pew ną szansą są tu n ie ty lk o o fe rty naszego p rze m y słu k om puterow ego, ale i innych k ra jó w RW PG, w sp ó łp rac u jąc y ch w Je d n o lity m S ystem ie.
D ziękujem y za rozm ow ą.
R ozm aw iał: K ry s ty n BER NA TO W ICZ
C o n v e n tio n In fo rm a tiq u e 7 9
W ielka m ięd zy n aro d o w a k o n fe re n c ja in fo rm aty c zn a , o r
g an izo w an a corocznie w pow iązan iu z p a ry sk ą w y sta w ą sp rzę tu in form atycznego, biurow ego i k o m u n ik acy jn eg o SICOB 79, w ro k u bieżącym odbędzie się w d n iach od 17 do 21 w rz eśn ia. P odobnie ja k w la ta c h p o przednich m ie js cem o brad będzie p a ry sk i P a la is de C ongres, k tó ry może pom ieścić spodziew aną przez o rg an iz ato ró w liczbę ok. 2500 u czestn ik ó w z 40 k ra jó w . Ze w zględu n a coraz w iększy u dział gości zag ran iczn y ch , o rg an iz ato rz y p rz e w id u ją tłu m aczenie w y g łaszan y ch re fe ra tó w oraz d y sk u sji n a języki angielski, n iem ieck i i fra n c u sk i.
W ystaw a SIC OB 79 będzie o tw a rta w d n iach od 19 do 28 w rz eśn ia i m ieścić się będzie ja k zw ykle w o lbrzym iej h ali w y sta w o w e j C.N.I.T. w dzielnicy P a ris — L a D éfense.
W arto przypom nieć, żc w ro k u u b iegłym w y sta w ę tę zw ie
dziło 290 628 osób ze 115 k ra jó w .
H asło przew odnie tegorocznej k o n fe re n c ji — „ J a k w y b rać system in fo rm a ty c z n y ? ” — o d zw ierciedla je d e n z n a j
isto tn ie jszy c h problem ów w spółczesnej in fo rm a ty k i z p u n k tu w id zen ia u ży tk o w n ik a. W o sta tn ic h la ta c h pro b lem ten zao strzy ł się, poniew aż z je d n e j stro n y , dzięki system om m in ik o m p u te ro w y m i tc le p rz e tw a rz a n iu , in fo rm a ty k a w ch o dzi n a ogrom ne obszary zastosow ań w śre d n ic h i m ałych p rzed sięb io rstw ach , a z d ru g ie j stro n y — p ojaw iło się w iele now ych p ro d u c e n tó w sp rzę tu , sk u te cz n ie k o n k u r u ją cych z dotychczasow ym i m onopolistam i. P on iew aż hasło C onvention In fo rm a tiq u e 79 dotyczy głów nie u ż y tk o w n i
ków , w a rto dodać, żc ju ż od k ilk u la t ponad 75 % u cz est
ników k o n feren c ji sta n o w ią w łaśn ie użytkow nicy.
P o d staw o w y m celem k o n fe re n c ji je s t w ięc rozszerzenie w iedzy w spółczesnego u ży tk o w n ik a in fo rm a ty k i, zarów no w dziedzinie a r c h ite k tu ry i o p ro g ra m o w an ia now ego sp rz ę tu , ja k i całkow icie odm iennego podejścia o rganizacyjnego.
D latego też k o m ite t p ro g ra m o w y k o n feren c ji u s ta lił n a stę p u ją c ą ram o w ą te m a ty k ą o brad:
© w y bór k ie ro w n ik a p ro je k tu
© sy stem y p o w ta rz a ln e czy in d y w id u a ln e?
© je d en czy w ielu dostaw ców sp rz ę tu i o p ro g ra m o w an ia ?
© p ro b lem y k o n se rw a c ji
© pro b lem y k ad ro w e ro zw oju czy re o rg a n iz a c ja zastoso
w ań?
• poufność in fo rm ac ji
© a rc h ite k tu ra system ów
© w y b ó r o p ro g ram o w an ia.
Nic zn a n a je s t jeszcze w ysokość o p ła t za u czestnictw o w k o n feren c ji. W iadom o je d n a k , że o p ła ty te są o sta tn io coraz wyższe, np. w ro k u ubiegłym w ynosiły 1800 F za u dział w ca łe j k o n fe re n c ji i 345 F za u dział w je d n e j sesji.
Bliższe in fo rm a c je na te m a t k o n fe re n c ji za in te re so w a n i m ogą otrzy m ać pod a d re sem :
CONVENTION IN FO R M A TIQ U E
6 p lace de V alois, 75001 P A R IS (FRANCE) tel.: 261-52-42.
MAREK C IC H Y Instytut Inform atyki
Uniwersytetu W arszawskiego
Elementy gry w nauczaniu programowania
Od 1975 ro k u w p ro g ra m ie II ro k u stu d ió w in fo rm a tycznych n a U n iw e rsy te c ie W arszaw sk im z n a jd u je się przed m io t pod nazw ą „M etodologia p ro g ra m o w a n ia ”. P o niew aż p ro g ra m poza w y k ła d e m *) n ie p rze w id y w a ł ż a d n y c h in n y c h zajęć z tego p rze d m io tu , uznano za celow e w sp a rc ie go odpow iednim za d an iem p rak ty c zn y m . Z e b ra n y w ciągu trzech la t bogaty m a te ria ł dotyczący w y k o n a n y c h za d ań poddano szczegółow ej analizie, k tó re j z a kończenie i o p u b lik o w a n ie w y n ik ó w p rz e w id u je się na ro k 1979. P oniżej zo stan ą p rz e d sta w io n e p o d staw o w e z a sa d y o rg a n iz a c y jn e o ra z u zy sk an e efe k ty d y d ak ty cz n e w p ro w ad zo n y ch za ję ć p rak ty c zn y c h .
G łów nym celem za d an ia je s t n au c z e n ie stu d e n tó w z a s a d zespołow ego p ro g ra m o w a n ia . S tu d en c i s ty k a ją się z koniecznością szczegółow ych u zgodnień p ro jek to w y c h , p ro g ram o w y ch i d o k u m e n tac y jn y c h . P rz y z w y c z a ja ją się do reżim ów p ra c y zespołow ej o ra z w ynoszą p ie rw sz e doś
w iadczenia ze w sp ó łp rac y z in n y m i p ro g ra m ista m i.
C zy te ln ik a m n iej zw iązanego z życiem uczelni w a rto bliżej zapoznać z p ro g ra m em u n iw e rsy te c k ic h stu d ió w in fo rm a ty c zn y c h na ro k u I i II.
P ro g ra m I ro k u stu d ió w za w iera — oprócz p rzedm iotów m a tem aty c zn y c h — z a ję cia ze „W stępu do in fo rm a ty k i”
o raz in te n sy w n y k u rs jednego ję zy k a p ro g ra m o w an ia . W iadom ości z k u rsu stu d e n c i u g ru n to w u ją n a zajęciach la b o ra to ry jn y c h , k tó r e p rzy obecnym w ypo sażen iu sp rz ę tow ym — n ie d a ją .możliwości p rak ty c zn e g o sto so w a n ia (na m aszynie cyfrow ej) w szy stk ich p o zn a n y ch k o n stru k c ji. S tu d en ci m a ją w ięc n ie w ie lk ie d ośw iadczenia p ra k ty c z n e : a l g o ry tm y z a p isu ją w y łącznie n a papierze, ma m aszynie u r u c h a m ia ją je d y n ie dw a k ró tk ie p ro g ra m y . P ro g ra m y te (realizo w an e sam odzielnie) są dosyć p ro ste i zw ykle o g ra n ic z a ją się do za sto so w a n ia je d n ej, typ o w ej i zn a n ej m e to d y ro zw iązan ia.
P ro g ra m stu d ió w n a ro k u II za w ie ra k ie ru n k o w e w y k ła d y : „M etody n u m e ry c z n e ”, „M aszyny cy fro w e” i „M e
todologia p ro g ra m o w a n ia ” o ra z „ L a b o ra to riu m p ro g ra m o w a n ia ” p o w iąz an e z in te n sy w n y m k u rse m języka p r o g ra m o w an ia (drugiego).
Oto p rzy k ład o w o zag ad n ien ia p re z e n to w a n e w ra m a c h w y k ła d u z „M etodologii p ro g ra m o w a n ia ” w ro k u a k a d e m ic k im 1978/79, w yk ład o w ca — d r S ta n is ła w Matwim:
») W la ta c h a k ad e m ic k ic h 1975/76 i 1976/77 w y k ład o w cą b y ł p ro t.
d r W. M. T u rsk i, a w n a stę p n y c h — d r s t . M atw ln
M gr Mayek CICHY po uko ń czen iu stu d ió w w ro k u 1972 n a W ydziale M a tem aty k i i M echaniki U n iw e rsy te tu W arszaw skiego rozpoczął p racę w In sty tu cie M aszyn M atem aty cz
n y c h w Z akładzie S tr u k tu r D anych, a od 1974 ro k u p ra c u je w In s ty tu cie In fo rm a ty k i U n iw ersy tetu W ar
szaw skiego. O becnie z a jm u je się za
gad n ien iam i m etodologii p ro g ram o w ania .
• D ow odzenie p o p raw n o ści p ro g ra m ó w w ed łu g ak sjo m a - ty k i H o a re ’a. P o p raw n o ść częściow a i to ta ln a
• B udow a p ro g ra m ó w przy użyciu k o n stru k ty w n e g o p o dejścia D ijk stry
• S p e c y fik a c je a p ro g ra m . M etody bud o w y sp e cy fik ac ji (P arnas). T ab lice decy zy jn e ja k o pom oc w z a p isie sp e cy fik acji. Z a d a n ie roczine
• D ane — zupełność i niesprzeczność o ra z popraw ność sp ecy fik acji. M etoda G u tta g a — p rz y k ła d y (T urski)
• P rocesy w spółbieżne — sy n c h ro n iz ac ja . S em afo ry — o p e ra c je P i V. M o nitory — o p e ra c je w a it i signal. Z a d a n ie o p ro d u c e n ta c h i k o n su m e n ta ch . Z ad a n ie o filozo
fac h jedzących ry b ę. D ow odzenie w łasn o ści — n ie zm ien niki H a b e rm a n a , a k s jo m a ty O w ickiej — G riesa
• T esto w a n ie i u ru c h a m ia n ie (H uang, M yers)
• P rzen o śn o ść o p ro g ra m o w an ia
• N iezaw odność o p ro g ra m o w an ia (M yers). P ro g ra m o w a n ie defensyw ne. E le m en ty psychologii p ro g ra m o w an ia . Zespół Głów nego P ro g ra m isty . Zespół D em o k ra ty cz n y W einberga.
P ro g ra m o w a n ie bezosobow e (ang. egoless program m ing).
P o n a d to n a s tę p u ją c e te m a ty , n ie w ą tp liw ie w iąż ąc e się z ty m w y k ład e m , są re a liz o w a n e n a zajęciach z „L abo
r a to riu m p ro g ra m o w a n ia ” :
• P ro je k to w a n ie p ro g ra m ó w
• Z asa d y p ra c y z a k tu a liz a to re m tekstów
• E le m en ty złożoności obliczeniow ej
• Z asa d y kod o w an ia — PA S C A L a FOR TRA N.
S tu d e n ta rozpoczynającego p r a c ę n ad zad an iem z „M e
todologii p ro g ra m o w a n ia ” możma w ięc u w ażać za p o cz ąt
ku ją ce g o p ro g ra m istę.
Isto tn y m pro b lem em , k tó ry należy rozw iązać p rze d ro z poczęciem z a d a n ia , je s t podział stu d e n tó w na zespoły.
D otychczasow e dośw iadczenia s k ła n ia ją do w niosku, że p rzy te j k la sie z a d a ń i przy p rz y ję te j o rg an iz ac ji p rac y , n a jb a rd z ie j e fe k ty w n y w d zia ła n iu je s t zespół trzyosobo
wy. Z espoły dw uosobow e u s k a rż a ją się n a n a d m ia r pracy, zaś w czteroosobow ych m o żn a za u w aży ć tru d n o ś c i w ko n ta k ta c h ro boczych m iędzy członkam i zespołu.
P o zo sta w ien ie s tu d e n to m m ożliw ości d o b ra n ia się w z e społy p ro w a d zi najczęściej do nierów nego poziom u (do
brzy d o b ie ra ją się z d obrym i, sła b si ze słabszym i). Z asada n arzu co n eg o przez w y k ład o w c ę z e sta w ia n ia zespołów też n ie je st w sk azan a, ■ p oniew aż n ie zna on osób, k tó re k w a lifik u je do jednego zespołu. W łaściw y dobór sk ła d u zespo
łów m oże o p ie ra ć się n a sposobie, z ja k ieg o k o rz y sta ją dzieci k o m p le tu ją c e d ru ży n y do g ie r zespołow ych: k a p i
ta n o w ie (np. losow o w y b ra n a 1/3 ogółu osób) k o le jn o d o b ie ra ją po je d n e j osobie, aż do w y cz erp an ia p u li. S kład zespołów je st w te d y w m ia rę ró w n y .
R ealiza cję z a d a n ia dzielim y na d w a lu b trz y e ta p y : p o w in n a ona w y m ag a ć sporego w y siłk u zaró w n o p ro je k tow ego, ja k i program ow ego. W ta b e li poniżej zestaw iono te m a ty z a d ań i e ta p y ich realizacji.
Po każdym e ta p ie n a s tę p u je w y m ia n a p ro d u k tó w p o m ię
dzy zespołam i stu d e n ck im i. P ra c a w n a s tę p n y m eta p ie p o lega n a w y k o n a n iu k olejnego m o d u łu i połączeniu z m o
dułem o p rac o w a n y m p rzez in n y zespół w e ta p ie p o p rze d nim . D zięki w y m ia n ie stu d e n c i uczą się oceniać p rac ę sw y ch kolegów , używ ać cudzych m odułów , poznaw ać je i m odyfikow ać.
W artość o p racow anego p rzez zespół m o d u łu o k re śla się w um ow nych je d n o stk a c h m o n e ta rn y c h , tzw . m a tac h . Z a in te re so w a n e nab y ciem m o d u łu zespoły „ w p ła c a ją ” a u to rom odpow iednią su m ę m atów i u zy sk u ją p ra w o do k o rz y sta n ia z danego p ro d u k tu . Zespoły są rozliczan e pod koniec ro k u akadem ickiego, liczba z e b ran y ch m a tó w jest po d sta w ą zaliczenia zadania.
W ro k u 1975/76 zespoły w y m ien iały p ro d u k ty m iędzy sobą, sa m e u s ta la ją c ceny. P ro ces w y m ia n y m odułów p rzy p o m in ał d ziała n ie giełdy. W efe k cie k o n ta zespołów 0 niczym n ie św iadczyły, gdyż cena n ie k o n ieczn ie była odzw iercied len iem jakości m odułu. P o n ad to o p era ty w n y zespół, sto su ją c odpow iednie ch w y ty rek lam o w e, pom im o n ie n ajle p sz e j jakości p ro d u k tu , m ógł w tra k c ie w y m ia n y dużo zaTobić.
Z eszłoroczny try b o rg an izacji z a d an ia z a k ła d a ł obow ią
zek z a k u p u po każd y m e ta p ie co n a jm n ie j trze ch m o d u łów od różn y ch zespołów i, po p rze an alizo w a n iu p ro g ra m u 1 d o k u m e n ta c ji, w y b o ru n ajlepszego z nich. Z ak ład an o , że p rzy ta k ic h za sa d ach k la sy fik a c ja jak o ści p ro d u k tó w do
kona się n ie ja k o au to m aty cz n ie. R e z u lta ty były n ie ste ty dalek ie od oczekiw anych, gdyż część zespołów ogran iczała an a liz ę do jednego, u p atrz o n eg o p ro d u k tu .
N ależy te ż zw rócić uw agę n a m ożliw ość rea liz a c ji z a d an ia, w k tó ry m liczba etap ó w n ie je s t ró w n a liczbie m odułów , ja k ie d a ją się w y ró żn ić w zad an y m problem ie.
Z w y k le e ta p sta n o w i re a liz a c ję jednego m odułu i stą d liczba etap ó w ró w n a je s t liczbie m odułów . W ro k u 1976/77 k aż d y zespół w y k o n y w ał tylk o je d en z p ięciu m odułów , a po zakończonym e ta p ie k u p o w a ł od in n y c h zespołów b r a k u ją c e c z te ry części. E ta p d ru g i stan o w iło złączenie w sz y st
k ic h p ięciu m odułów w je d e n pro g ram .
W bieżącym ro k u a k a d em ick im zasady o rg an iz ac ji z a d a n ia zostały w zbogacone o elem en ty d odatkow e, n a d a ją c e z a d a n iu c h a r a k te r gry. W opisie tych zasad posłużo
no się n az ew n ic tw em p rz y ję ty m w o rg an iz ac ji gospodarki.
Zespół stu d e n c k i te rm in o w o re a liz u je poszczególne e ta p y zad an ia rocznego. Je g o sk ła d osobow y n ie zm ienia się przez c a ły ro k . W ykładow ca o k re śla za d a n ia d la zespołów w k o le jn y c h e ta p a c h — w szczególnym p rz y p a d k u w szystkie zespoły m ogą rozw iązy w ać ta k ie sam o zadanie. Z espół s a m o dzielnie u s ta la zasady p ra c y p ro je k to w e j, podział p rac cząstkow ych, ich re a liz a c ję i łączenie w całość o raz o p ra co w an ie d o k u m e n ta c ji. P od k oniec każdego e ta p u zespół p rz e k a z u je sw ój p ro d u k t do c e n tra li h an d lo w e j. P ra c e nie zrealiz o w an e lu b nie dokończone n ie są p rzy jm o w an e.
C e n tra la h an d lo w a działa ty lk o po zakończeniu każdego e ta p u zadania. P rz e k a z a n e przez zespoły stu d e n ck ie p r o d u k ty p o d le g ają szczegółow em u te sto w an iu . Z godnie z w y n ik a m i testó w i oceną d o k u m e n ta c ji c e n tra la u sta la zróż
n ico w an e ceny n a poszczególne p ro d u k ty , e lim in u jąc b łę d n e i niew łaściw e p rzygotow anie. N astę p n ie ogłasza listę m odułów z ich c h a ra k te ry s ty k ą i ceną oraz sp rz e d a je je w szy stk im zespołom stu d e n ck im , d a ją c im m a te ria ł w y jś
ciowy do re a liz a c ji n astęp n e g o etapu.
K ażdy zespół m oże zgłosić w u rzędzie p aten to w y m f r a g m e n t sw ej p ra c y ja k o w n io sek p aten to w y . U rząd ocenia p ro je k t w n io sk u i po jego z a k w a lifik o w a n iu ogłasza treść, sposób użycia i cenę w n io sk u . In n e zespoły, po uiszczeniu o p łaty , m ogą n a b y ć p ra w a do p a te n tu . P rz e w id u je się, że z u słu g u rzę d u p aten to w e g o pow in n y k o rzy sta ć zespoły, k tó re n ie p o tra fią ro zw iązać jakiegoś fra g m e n tu zadania.
O db ija się to oczyw iście na sy tu a c ji fin an so w e j zespołu — o p a te n to w a n e ro zw ią zan ie kosztuje.
U stalono, że p rze d m io te m w nio sk u p aten to w e g o n ie m o że być p ro d u k t sta n o w iąc y całość z a d an ia w d an y m e ta pie. Z a k a za n a je s t te ż sp rze d aż kodu. P rz y k ła d e m w n io sk u m oże być p r o je k t s tr u k tu r y danych, sta n o w iąc y często is to tn y fra g m e n t p racy .
K a ż d y zespół stu d e n c k i m a w b an k u kon to , z k tó reg o p o k ry w a w szelk ie należności. W pływ y u zy sk iw an e ze sp rzed aży m od u łu b ąd ź z ogłoszonego winiosku p a te n to w e go są k sięgow ane n a k onto zespołu. Z n ając a k tu a ln y sta n sw ego k o n ta , zespół m oże pro w ad zić e lasty czn ą p o li
ty k ę , k u p u ją c m o d u ł droższy (ale za to lepszy), bąd ź — pow odow any „tru d n o śc ia m i fin a n so w y m i” — tań szy , w y m a g a ją c y p ew n y ch do"pracowań lu b p o p raw ek . B an k k się g u je rów n ież w szelk ie k a ry za opóźnienia w re a liz a c ji z a dania.
P ra c ę b a n k u , c e n tra li h an d lo w e j i zespołów stu d e n ck ich o rg a n iz u ją w yznaczeni k ierow nicy. F u n k c je te m ogą p e ł
nić stu d e n c i, a za ich p ra c ę p ro p o n u je m y im w y n a g ro dzenie księg o w an e n a k o n to zespołu. K iero w n icy zm ie
n ia ją się cyklicznie, ta k by re p re z e n ta n c i każdego zespołu p ełn ili ja k ie ś fu n k cje . W ykładow ca i k ilk u (3—5) s tu d e n tów tw o rzą r a d ę e k sp ertó w c e n tra li h an d lo w e j, k tó ra u s ta la zasady te sto w a n ia m odułów oraz w ed łu g p rzy g o to w a
nej p re c y z y jn e j p u n k ta c ji ocenia d o k u m e n ta c ję a ta k ż e k la s y fik u je i w ycenia m oduły dopuszczone do sprzedaży.
N ależy też zw rócić uw agę, że fu n k c ję rzeczn ik a u rzę d u p a te ntow ego m usi p ełnić osoba n ie b io rąca u d ziału w grze (w ykładow ca lub s tu d e n t starszeg o roku). P o w in n a ona sprecyzow ać ścisłe zasady p rze k azy w a n ia p a te n tu i za
pew n ić och ro n ę w niosku.
O to reg u ły gry. N a początku ro k u ak ad em ick ieg o każdy zespół o trz y m u je od b a n k u zaliczkę w w ysokości 100 m a tów . Je śli końcow y stain k o n ta zespołu w ynosi pow yżej 100 m atów , zespół u z y s k u je zaliczenie za d an ia, a ocena je s t zróżnicow ana w zależności od ze b ra n e j sum y m atów . W p rzeciw n y m p rz y p a d k u zespół n ie u z y sk u je zaliczenia z a d an ia rocznego.
Z espół pow iększa sw ój s ta n p o sia d an ia m a tó w za:
— s p rz e d a n y c e n tra li h an d lo w e j p ro d u k t (po każd y m z etapów ); cena u sta lo n a przez ra d ę ek sp e rtó w c e n tra li w y nosi m a k sy m a ln ie 100 m a tó w
— ta n tie m y w w ysokości 10% ceny p ro d u k tu za k aż d ą tra n s a k c ję sp rzed aży m od u łu a u to rs tw a zespołu; w y n a g ro dzen ie to zobo w iązu je au to ró w do szczegółow ych w y jaśn ień i k o n su lta c ji u d ziela n y ch nabyw cy
—■ ogłoszenie w nio sk u paten to w eg o , w y cenianego w skali od 5 do 30 m a tó w
— p ra c ę p rze d staw ic ie la zespołu n a rzecz poszczególnych k om órek o rg an iz ac y jn y ch (członek r a d y e k sp e rtó w c e n tra li h an d lo w e j, k ie ro w n ik zespołów stu d e n ck ich , k się g o w y b a n ku); je s t to w y n ag ro d ze n ie u zn a n io w e w ynoszące m a k sy m a ln ie 20 m a tó w (rocznie).
S ta n p o sia d an ia zespołu zm n iejsza ją:
— o p ła ta za p ro d u k t za kupiony w c e n tra li h an d lo w e j do p rac y w n a stę p n y m eta p ie
— o p ła ta za p ra w o do p a te n tu
— k ary w y n ik a ją c e z n ie te rm in o w e j p rac y zespołu.
P rz y jm ijm y , że w y ra żo n a w m a ta c h w arto ść p rze cię tn ie w ykonanego .p ro d u k tu w yn o si 60% w arto śc i m a k sy m a ln ej.
W obec tego zespół p ra c u ją c y p rz e c ię tn ie (ale term inow o) p ow inien zgrom adzić:
— s ta n początkow y
— zrealiz o w an e m oduły, ocenione n a d o stateczn ie
—‘ u zy sk an e ta n tie m y za sprzedaż m odułów in n y m zespołom
— w n io sk i p a te n to w e
— p ra c a p rze d sta w ic ie la zespołu
— z a k u p d w ó ch m odułów (najlepszych)
saldo końcow e
+ 100 m atów (3 X 60) + 180
+ 12 „
0 „
+
12„
(2 X 100) — 20 0 ___
+ 104 m a ty O sta tec zn y s ta n k o n ta zespołu je s t po d staw o w y m e le m e n tem oceny jego p rac y w oiągu całego ro k u . Zespoły, na k tó ry c h k o n cie je s t n ie w iele m a tó w to te, k tó re n ie ukończyły k tóregoś z etapów , a m u siały kup ić p ro d u k t do n a stę p n e g o etap u . N ato m ia st zespoły z w y ra ź n ie ‘ d u żym k o n te m rea lizo w a ły poszczególne e ta p y p o p ra w n ie i ich p ro d u k t był c h ę tn ie k u p o w an y przez innych. S um y m a tó w u zy sk an y c h przez zespół na koniec ro k u n ie m oż
na oczyw iście u w ażać za je d y n e k ry te riu m oceny s tu d e n tów . N ależy bow iem uw zględnić różne w y p ad k i losowe, np. chorobę.
W ro k u 1977/78, gdy obow iązyw ały nieco in n e zasady o rg an iz ac ji zad an ia, n ajlep szy zespół ze b rał 214 m atów , a n ajg o rszy ukończył ro k z sald em — 59. P rz y ję to zasadę, że zespół n ie u z y s k u je zaliczenia jeśli m a u je m n ą liczbę m a tó w (dotyczyło to 4 zespołów ). W e w szy stk ich p rz y p a d kach decyzja ta k a o kazała się sp ra w ie d liw a , gdyż żaden z tych zespołów nie zrealizo w ał żadnego z trze ch etapów . P o zo sta łe zespoły u zy sk ały zaliczen ie — zre aliz o w ały co n a jm n ie j d w a etapy.
Z asad y o rg a n iz a c y jn e z a d an ia u le g a ją z ro k u n a rok m od y fik acjo m i tru d n o je s t obecnie (w faz ie e k s p e ry m e n tów) zaproponow ać o p ty m a ln ą m e to d ę 2). M ożna n a to m ia st p rze d staw ić u zy sk a n e efe k ty re a liz a c ji zad an ia:
— p rzy z w y c za jen ie stu d e n tó w do p rac y w zespole p r o g ra m istów
— p ow iązanie teo rii i p ra k ty k i p ro g ra m o w an ia ; w y k ła d z
„M etodologii p ro g ra m o w a n ia ” d a je pew ien zasób wiedzy te o re ty cz n ej o p o dstaw ow ych za sa d ach p rac y p ro g ra m i
sty czn ej, n a to m ia st z a d an ie m a n a celu w y ro b ie n ie p o p ra w n y c h n aw y k ó w te ch n ik i p ro g ra m o w a n ia i ich p r a k ty c z n e sto so w an ie
:) Ideę o rg a n iz ac ji zad an ia rocznego (por. [1]> w ta k ie j fo rm ie w prow adzi! p ro f. d r W. M. T u rsk i, n a to m ia s t u z u p ełn iając e roz
w iązan ia (form a g ry , c e n tra la han d lo w a, u rząd p a te n to w y itp.) zap ro p o n o w ał a u to r
— u m ie ję tn o ść p o słu g iw a n ia się p ro g ra m a m i (m odułam i) zrealiz o w an y m i przez innych
— p rzy z w y c za jen ie do ścisłego p rz e strz e g a n ia h a rm o n o g ra m u p rac y
— w zb u d z en ie ry w a liz a c ji pom iędzy zespołam i, p ro w a d z ą cej do p o p raw y jakości ro zw ią zań p ro jek to w y c h i p r o g ra m ow ych
Zadania 1 Ich realizacja w poszczególnych latach
Rok akade
micki
Temat zadania
Język programo
wania
Liczba zespo
łów Liczba zespo
łów, które ukoń
czyły zada
nie
Średnia długość progra
mu (w wie
rszach)
1975/70 Etap 1. Analizator skład
niowy dla gramatyki bez- kontekstowej z pierwszeń
stwem ALGOL 60 31 20 195
Etap 2. Translator wyrażeń arytmetycznych o grama
tyce bezkontekstowej z
pierwszeństwem ALGOL 00 31 27 370
1076/77 Indeks kontekstowy (KWIC) dla tekstu Etap 1. Jeden z następują
cych modułów:
a) Magazynier wierszy PASCAL 35 33 197
b) ’Wejście c) Przesuwacz d) Alfabetyzator e) Wyjście
Etap 2. Łącze pięciu modu
łów PASCAL 35 34 764
1977/78 Program REDAKTOR Etap 1. Przetworzenie tek
stu z rozkazami składu PASCAL*) 28 24 345
Etap 2. Sortowanie (topo
logiczne) rozdziałów oraz
tworzenie spisu treści PASCAL 28 23 514
Etap 3. Łącze modułu.
Składanie i sortowanie oraz
tworzenie strony tytułowej PASCAL 28 22 780
1978/79
¿1
Procesor tablic decyzyjnych Etap 1. Tworzenie struktu
ry tablicy decyzyjnej
w pamięci. Kontrola danych PASCAL 23 w re.altzacji 1
*) Jeden z zespołów podjął pracę w języku FORTRAN
— św iadom y i a k ty w n y udział stu d e n tó w w p ro cesie n a u czania.
P rz y o pisanej o rg an izacji w y k o n y w an ia zad an ia p ro blem p raw id ło w e j o b ie k ty w n e j oceny p ra c stu d e n ck ich zo
s ta je częściowo rozw iązan y . A n alizu ją c te m a ty zadań, p rz y toczone w ta b e li, m ożna stw ierd zić, że d o k ła d n e zapozna
n ie się z p ra c ą każdego zespołu w y m ag a w iele czasu. W sy ste m ie tr a d y c y jn y m w y k ład o w c a, ob arczo n y in n y m i obo
w iąz k am i d y d ak ty cz n y m i i n au k o w y m i, nie je st w s ta n ie dokonać w n ik liw e j oceny stu d en ck ieg o p ro d u k tu . W p r a k ty ce sp ra w d z a on k o m p letn o ść d o k u m e n tac ji, p rze g ląd a w y d ru k p ro g ra m u i p o bieżnie a n a liz u je p rze p ro w ad z o n e testy . Może to być p rzy czy n ą m niejszego za in te re so w an ia stu d e n tó w p ra c ą o raz o d d aw a n ia p ro d u k tó w n ie p e łn o w a r- tościow ych, za w ie ra ją c y c h p ew n e u s te rk i lu b w rę c z n ie o p ty m a ln e rozw iązan ia. S tu d en c i zd a ją sobie sp ra w ę z takiego try b u oceny i dlatego często z a k ła d a ją , że n a w e t niedokończone z a d an ie będzie też zatw ierd zo n e.
W o m a w ian y m sy ste m ie w y ra ź n ie m a le je u d ział w y k ła dow cy w ocenie w ynik ó w p ra c y stu d e n tó w . N ato m ia st k il
kuosobow y k o le k ty w („rad a e k sp ertó w c e n tra li h a n d lo w e j”)^ d o k o n u je rzeczow ego i rze teln e g o p rze g ląd u w szy st
k ich p ro d u k tó w uzysk an y ch po d a n y m etap ie , a n a s tę p n ie p re c y z y jn ie w ycenia k aż d y z nich.
W arto rówinież podk reślić, że o p isa n a m etoda d aje m oż
liw ość u czestniczenia w dalszej grze ta k ż e ty m zespołom , k tó re nie zrealizo w ały jednego z etapów . P o za k u p ie m u bow iem odpow iedniego m od u łu zespół p rz y s tę p u je z ró w n y m i szan sa m i do k olejnego e ta p u i d o b rą p ra c ą m oże r a d y k aln ie p o p raw ić s ta n sw ego k o n ta . P rz y tra d y c y jn e j o rg an iz ac ji z a d an ia je s t to oczyw iście niem ożliw e, p o n ie w aż n a jp ie rw n ależ y uzu p ełn ić zaległości.
N a zakończenie w a rto zw rócić u w ag ę na w y m ag an ia re a liz a c y jn e organizacja z a d an ia w fo rm ie gry. Zespoły stu d e n c k ie po w in n y m ieć ró w n o p ra w n y dostęp do kom p u te ra . W ok resie u ru c h a m ia n ia m od u łu należy zapew nić zespołom m in im u m je d n o do dw óch w ejść dziennie, a ta k że um ożliw ić sta ły dostęp do u rzą d zeń k odujących. K o m p u te r pow in ien być w yposażony w m o żliw ie p ro sty p ro g ra m red a g o w a n ia te k stó w oraz n ie sk o m p lik o w a n y sy stem p rze ch o w y w an ia zbiorów u ży tk o w n ik a. B ardzo w sk az an e je st k o rz y sta n ie z bibliotecznego lu b in d y w id u a ln ie o p ra cow anego p ro g ra m u au to m a ty c z n e j r e je s tr a c ji „w ejść na m aszy n ę”. P ro g ra m ta k i um ożliw ia z e b ra n ie b ard z o in te re su ją c y c h in fo rm a c ji o p ra c y każdego zespołu (liczba i ty p p o p ełn ian y c h błędów , czas re a liz a c ji z a d a n ia , często
tliw ość obliczeń itp.).
LITERATUR A :
[1] H orn in g J . J., W o rtm an D. B.: „ S o ftw a re H u t” : A C om puter P ro g ra m E n g in eerin g P ro je c t in the F o rm of a G am e. T ech n ical R ep o rt CSRG-76, 1976
W a r u n k i P r e n u m e r a t y
P re n u m e ra tę p rz y jm u ją oddziały RSW „ P ra sa -K sią ż k a - -R uch” i u rzę d y pocztow e.
Je d n o stk i g o sp o d ark i usp o łeczn io n ej, In sty tu cje , o rg an izacje 1 w szelkiego r o d z a ju 'z a k ła d y p ra c y z am aw ia ją p re n u m e ra tę w m ie j
scow ych o d d ziałach RSW „ P ra s a -K s ią ik a -R u c h ” , a w m iejsco w o ściach, w k tó ry c h n ie m a 'Ofldiiałów — w u rz ęd a ch .pocztow ych.
C zytelnicy In d y w id u a ln i o p łacają p re n u m e ra tę w y łączn ie w u rz ę d a ch pocztow ych 1 u d o ręczycieli.
Cena p re n u m e ra ty k ra jo w e j w ynosi O k w a rta ln a — 75 zł O półroczna — 150 zł O ro czn a — 300 zł
P rz e d p ła ty p rzy jm o w an e są w n a stę p u ją c y c h term in ac h :
® d o 10 czerw ca
• do 10 w rześn ia
• do 2S listo p a d a
• d o 10 m arc a
n a III k w a rta ł 1 II półrocze n a IV k w a rta ł
n a r o k n a stęp n y , 1 k w a rta ł, I .półrocze n a II k w a rta ł
P re n u m e ra tę ze zleceniem w ysy łk i za g ra n ic ę p rz y jm u je RSW
„ P ra sa-K siąż k a -R u ch ” , C en trala K o lp o rtażu P ra sy i W ydaw nictw , ul. T ow arow a 28, 00-958 W arszaw a, k o n to PKO n r 1531-71 — w t e r m in ach ob o w iązu jący ch dla p re n u m e ra ty k ra jo w e j.
P re n u m e ra ta ze zleceniem za g ran icę je s t droższa od p re n u m e ra ty k ra jo w e j o 50% dla zlecen io o d b io rcó w in d y w id u aln y c h i o 100% dla zle ca jąc y ch in s ty tu c ji i zak ład ó w p racy .
E gzem plarze a rch iw a ln e czasopism w y d aw an y ch przez WCT NOT m ożna n a b y ć w D ziale H andlow ym przy ul. M azow ieckiej 12, 00-018 W arszaw a, tel. 26-80-16.
STANISŁAW ŁĄCKI Resort M O N Warszawa
Uwarunkowania prawidłowej eksploatacji pamięci taśmowych
M agnetyczne pam ięci ta śm o w e są u ży w a n e pow szechnie zarów no p rzy p rz e tw a rz a n iu d an y ch , ja k i w obliczeniach n a u k o w o -te ch n ic zn y c h oraz s te ro w a n iu p ro cesam i te c h n o logicznym i. D zięki sto su n k o w o n isk ie j cenie i bard zo d u żej pojem ności długo jeszcze b ęd ą się o n e cieszyły pow o
dzeniem , m im o że p o ja w ia ją się coraz to now sze ro zw ią
zania z e w n ętrzn y c h p am ięci m asow ych. T ak w ięc bardzo isto tn e i a k tu a ln e — sp e c ja ln ie dla obsługi k o n se rw a to r
sk ie j o środków — je s t u zy sk iw a n ie w y so k iej n ie za w o d n o ści p rac y zestaw ów p am ięci taśm ow ych. L ite ra tu r a fa c h o w a n a te n te m a t n ie je s t z b y t bogata, celow e w y d aje się
w ięc p rze k aza n ie w łasn y ch dośw iadczeń z e k sp lo atacji ze
staw ów p am ięci taśm ow ych PT-3M , MTS-304-2. U w agi te m ogą odnosić się rów n ież do in n y c h p am ięci taśm ow ych.
NA E T A P IE IN S T A L A C JI
P am ięci ta śm o w e in s ta lu je się p rzew ażnie razem z po zostałą częścią u rząd zeń sy stem u ko m p u tero w eg o , tj. w tych sam y ch pom ieszczeniach, o ogólnie o kreślonych ry g o ra c h dotyczących k lim aty z ac ji. N ie należy je d n a k zapo
m inać, że w łaśn ie pam ięci taśm o w e w znacznym sto p n iu d y k tu ją odpow iednio w ysoki poziom tych w y m ag ań , zw łaszcza pod w zględem zapylenia. T ym czasem często p rz y stę p u je się do in s ta la c ji sp rz ę tu w pom ieszczeniach, w k tó ry c h tr w a ją jeszcze p rac e w ykończeniow e, a u rz ą dzenia k lim a ty z a c y jn e n ie d z ia ła ją w p e łn i sp raw n ie . W k o n se k w e n cji p am ięci taśm o w e w p ierw szy m o k resie ek s
p lo a ta c ji p ra c u ją przy znacznie p rzek ro czo n y ch dopusz
czalnych n o rm a c h z a p y le n ia — cząsteczki k u rz u p o w odują sz y b k ie zniszczenie w a rstw y n o śn ik a ferro m ag n ety czn eg o . P ro w ad z i to do znacznego w zro stu liczby pow tó rzeń po d czas o p e ra c ji ODCZYT, Z A P IS — błędów ty p u F A IL 0 (w sy ste m ie ODRA 1300), a w sum ie n ie b a g a te ln y c h s tr a t w p rz e tw a rz a n iu . Zniszczenie taśm w podobnych w a r u n kach je s t z reg u ły ta k pow ażne, że nie w y sta rc za czysz
czenie ich za pom ocą u rząd zeń ty p u CLEANER, a je d y n ą a lte rn a ty w ą p o p raw y sp raw n o śc i je st zak u p now ych. Aby n ie dopuścić do ta k ie j sy tu a c ji, in s ta la c ja pam ięci ta śm o w ych p o w in n a odbyw ać się w pom ieszczeniach całkow icie do tego celu p rzy g o to w an y ch .
Taśmo magnetyczna
Warstwa ferromagnetyczna
(10/Ltm)
Rys. 1. O brazow e p rzed staw ien ie m ożliw ości niszczącego od d zia
ły w an ia zanieczyszczeń n a pow lokę taśm y m ag n ety czn ej
P odczas in s ta la c ji p am ięci taśm o w y ch należy zw rócić u w ag ę na w łaściw e ich uziem ienie. P rz y jęto , że oporność uziem ien ia dla u rzą d zeń k o m p u te ro w y c h w o b ręb ie p o m ieszczeń nie p o w in n a być w iększa od 0,5 Q. W aru n ek te n w p rz y p a d k u p am ięci taśm o w y ch p o w in ien być p r z e d m iotem szczególnej tro sk i, ze w zględu n a te n d e n c je do e le k try z o w a n ia się elem e n tó w p am ięci podczas ru c h u ta ś m y. W p raw dzie sp e cja ln a w y k ład z in a p rz e c iw e le k try z a c y j- n a um ieszczona w zaso b n ik ach ta śm y p ow inna p rze ciw d zia
łać ta k ie m u zjaw isk u , m oże je d n a k m ieć m ie jsc e n ie ró w n o m ie rn y ro z k ła d ła d u n k ó w elek tro sta ty c z n y c h w o b ręb ie podzespołów pam ięci, co p rzy nieo d p o w ied n im uziem ien iu pro w ad ziło b y do m iejscow ych w yładow ań. W yładow ania ta k ie m ogą być p rzy czy n ą p rz e k ła m a ń w in fo rm a c ji o d cz y ty w an e j lu b za p isy w a n ej, m ogą u ja w n ia ć się w p o sta ci błędów' ty p u F A IL 3 (chw ilow y z a n ik gotow ości p a m ięci, spow odow any zm ian ą sta n u p rz e rz u tn ik a od im p u lsu elek tro staty czn eg o ), a n iek ied y m ogą pro w ad zić do trw a ły c h uszkodzeń w w y n ik u zniszczenia elem en tó w p ó ł
p rzew o d n ik o w y ch . B łędy w p ra c y pam ięci taśm ow ych, zw iązane ze złym ich uziem ieniem , są tru d n e i uciążliw e w lokalizacji, p ro w a d zą do dużych s tr a t w p rze tw a rz a n iu .
Z p ra k ty k i w y n ik a, że w p rz y p a d k u in sta lo w a n ia z e sta w ów pam ięci taśm ow ych z je d n o stk ą ste ru ją c ą ty p u MTS-304-2 w sk az an e je s t p rze p ro w a d z e n ie w o k resie u r u c h a m ia n ia k o n tro li p o p raw n o ści d ziała n ia p ak ie tó w logicz
nych te j je d n o stk i pod k ą te m e lim in o w a n ia „zim nych lu tó w ”. W w a ru n k a c h typow ego o śro d k a m ożna się p rz y ty m posłużyć p rzy rząd em do b a d a n ia p a k ie tó w ty p u A L IG A TOR. N ie k o n ta k ty ła tw o zlokalizow ać przez o p u k iw an ie p ak ie tó w w tr a k c ie k o n tro li p rzebiegów w yjściow ych (zau
w aż aln e zaniki). P ra c a ta je s t żm u d n a i czasochłonna, ale g w a r a n tu je w ysoce n iezaw o d n e d ziała n ie je d n o stk i s te r u ją c e j w dalszej e k sp lo atacji. D la p rz y k ła d u : w tra k c ie u ru c h a m ia n ia je d n o stk i s te ru ją c e j trzyosobow y zespół p rz e p ro w a d ził k o n tro lę w szy stk ich p ak ie tó w w ciągu je d n ej zm iany (7 godz.), elim in u ją c trzydzieści p ak ie tó w z n ie - k o n ta k ta m i.
KO NIECZN A JED N O L IT O Ś Ć PAR AM ETR ÓW TECH N IC ZN Y CH
O becnie na ry n k u św iato w y m z n a jd u je się w sprzedaży w iele ro d za jó w ta śm m agnetycznych. B ra k odpow iedniej k o o rd y n ac ji w re a liz a c ji zam ów ień pow oduje, że w r a m ach jed n eg o ośrodka e k sp lo a to w a n e są często ta śm y o b ardzo różn y ch p a ra m e tra c h , w y p ro d u k o w a n e p rze z różne firm y . S y tu a c ja ta k a pro w ad zi do ła m a n ia zasady e k sp lo a ta c ji ta śm m agnetycznych, odpow iednich dla danego ty p u p am ięci taśm o w y ch — k tó ra to zasada je s t bardzo isto tn a z p u n k tu w id zen ia n iezaw o d n ej p ra c y p am ięc i taśm ow ych, a je j n ie p rz e strz e g a n ie p rzy sp a rz a w ielu kłopotów n ie ty l
ko k o n se rw ato ro m .
P ro d u c en c i p am ięci taśm ow ych w y ra źn ie o k re śla ją w sw oich zaleceniach sta n d a rd y , k tó ry m po w in n y odp o w ia
dać ta śm y m ag n ety c zn e o raz z re g u ły p o d a ją w y k az ich pro d u cen tó w . P rz y k ład o w o — dla p am ięci taśm ow ych PT-3M po w in n y to być ta śm y jed n eg o z t y p ó w J) p o d a nych w ta b e li 1, o d p o w iad a ją ce w y m ag an io m polskiej n o r
m y bran żo w ej BN-72/3104-01 2), zgodnej ze sta n d a rd e m D R -JS O 1864 3>.
W tra k c ie ro z p a try w a n ia tego zag ad n ien ia w je d n y m z ośrodków , w k tó ry m u sk a rż an o się n a złą p ra c ę pam ięci taśm ow ych, dokonano p ro ce d u ry zapisu, a n a stę p n ie od
czytu i p o m ia ró w w ielkości sygnałów o d czy ty w an y ch z ta śm m agnetycznych. B ad an ia ta śm p rzeprow adzono w o p arc iu o w zorcow o z e stro jo n ą p am ięć taśm ow ą PT-3M ,
') N a pod staw ie DTR PT-3M część 4
!) M agnetyczna taśm a c y fro w a nie zapisana. W ym agania ogólne s) U n recorded m ag n etic tap e lo r d a ta in te rch a n g e . D R-JSO 1864
— ---
M gr inż. S ta n isła w ŁĄCKI u 5 kończył W ydział C y b e rn ety k i W ojskow ej A kadem ii T echnicz
n ej, sp ecjaln o ść: m aszy n y m a tem aty czn e. Z a jm u je się p ro b le m a ty k ą e k sp lo a ta c ji u rz ąd z eń in fo rm aty cz n y c h w re so rcie MON.
Tabela 1
F i r in a Typ Oznaczenie wg ka
talogu iTJ w a g i
AGFA-GEVAERT MAC-ATT WOOD MEMOItEX A Mi’EX BASF
PEC 6000
25D lub 25F 838 4610
PEC 6000/0/32/1/732
M1ŁX typ 25D lub 25 F
Comp. Tapes 800 series
0110A IMF
lub MAC PAXEL
1 z zachow aniem je d n ak o w y ch tech n iczn y ch w a ru n k ó w p o m ia ró w dla różn y ch taśm . W yniki ty c h p om iarów p rz e d s ta w ia ta b e la 2.
Tabela 2
F i r m a
Napięcie od- czytu na wyj
ściu wzm.
odczytu [V]
,
Odchylenie od wartości odniesienia
3 V [V]
Odchylenie procentowe od wartości odniesienia
F%J BASF — Master Skew
Tape TS 800 (taśma
bazowa) 3
BASF - ENDURA 2,5 -0 ,5 -1 6 ,0
BASF 4,5 1,5 50,0
MEMO HEX MRX/III 4,0 1,0 33,3
MEDIA 3,6 0,6 20,0
SCOTCH 4,0 1,0 33,3
KACAIz 3,8 0,8 26,6
'W yniki po m iaró w w y k az ały , że n ap ięc ia odczytu dla różn y ch taśm są różne, a m a k sy m a ln e p ro ce n to w e o dchy
le n ia od w arto śc i n apięoia o dniesienia 3 V o siąg ają w arto śc i + 5 0 ,0 % — 16,6%. S tan o w i to p rzek ro czen ie obo
w iąz u ją c e j w ty m z a k resie n o rm y b ran ż o w e j BN-72/3104- -01, k tó ra dopuszcza n a s tę p u ją c e o dchylenia:
± 10 % sy g n ału od poziom u o dniesienia p rz y 8 lu b 32 zm ia
nach k ie ru n k u stru m ie n ia m agnetycznego n a 1 m m + 25% — 10% sy g n a łu od poziom u odn iesien ia p rzy 126 zm ian ach k ie ru n k u stru m ie n ia m agnetycznego n a 1 mm.
N a m a rg in e sie trz e b a dodać, że ta śm y te j sam ej serii (tj. te j sam ej firm y i tego sam ego typu) w y k azy w ały w tr a k c ie pom ćarów bardzo m a łe odchylenia, n ie p r z e k ra cz ając e ± 2 %.
W p rz y p a d k u pam ięoi taśm ow ych P T-3M p ro d u c e n t — W arszaw sk ie Z ak ład y U rz ąd z eń In fo rm a ty k i „M ER A M A T”
— p o d aje d o k ła d n ie sposób ic h stro je n ia oraz w a rto śc i p a ra m e tró w sy g n a łó w w to rze odczytu, n iezb ę d n y ch d la p r a w id ło w ej p ra c y pam ięciO . M iędzy in n y m i o k re śla ró w nież w a rto ść n ap ięc ia n a w y jśo iu w zm acniaczy odczytu — pow inno ono z a w ie ra ć się w g ra n ic a c h 2,8 — 3 V. Je że li zatem pam ięć ta śm o w a zo stan ie z e stro jo n a a n ap ięc ie u s ta lo n e d la d a n e j ta śm y b azow ej n a poziom ie np. 3 V, to p rzy k o rz y sta n iu z in n y c h taśm , d la k tó ry c h n ap ięc ie od
czytu p rzy jm ie w arto śc i ta k zn a cz n ie o d b ie g ają ce od n a pięcia odniesienia, ja k to p rz e d sta w ia ta b e la 2, p ra c a to ru o dczytu n ie będzie za d o w ala ją ca. Je ż e li n a to m ia st d o k o n am y opty m aln eg o z e stro je n ia p am ięci ta śm o w ej d la ta śm firm y BA SF, k tó re w ed łu g ta b e li 2 m a ją n ap ięc ie odczy
tu 4,5 V (sk o ry g u jem y w zm acniacze w ro rz e odczytu ta k , ab y to n a p ię c ie osiągnęło w a rto ść 3 V), to spow odujem y złą p ra c ę ta śm z se rii ta śm y bazow ej.
P ró b o w an o u sta lić g ra n ic e to le ra n c ji w arto śc i n ap ięc ia odczytu, w k tó ry m to p rze d zia le p ra c a pam ięci b y ła b y p o p ra w n a . O czyw iście je s t to śc iśle zw ią za n e z ja k o ścią to ró w odczytu, a zatem je s t to in d y w id u a ln e dla k aż d ej p a m ięci ta śm o w ej; n ie m n ie j oszacow ano, że u ży w a n ie taśm , k tó re ró żn iły się n ap ięc iam i odczytu od p rzy ję teg o n a p ię cia 3 V o w arto śc i w ięk sze n iż + 1 V (4 V), — 0,5 V (2,5 V), d aw a ło n ie z a d o w a la ją c e re z u lta ty te sto w a n ia .
B iorąc ¡zatem pod uw ag ę pow yższe ro zw aż an ia i licząc się n a w e t z ic h p ew n y m i upro szczen iam i, n ie u le g a w ą t
pliw ości, że słu szn y je s t p ra k ty c z n y w niosek, k tó ry z n ic h
*> DTR PT-3M, część 4: In s tru k c ja obsługi 1 k o n se rw a cji T -JE - -SS4-D
w ypływ a, a m ianow icie, że taśm o zb io ry ek sp lo ato w a n e w ośrodkach w in n y być je d n o lite pod w zględem p a ra m e tró w technicznych. W p ra k ty c e oznacza to za o p a try w a n ie o środ
ków w taśm y m a g n ety c zn e tego sam ego ty p u i w m ia rę m ożności tego sam ego p ro d u c e n ta . P o s tu la t te n często nie je st rea lizo w a n y w p ra k ty c e w w y n ik u n ied o ce n ian ia w agi p ro b lem u o ra z b ra k u znajom ości za g ad n ien ia u osób o d po w ied zialn y ch za k o m p le to w a n ie ta śm o te k i. N iezależnie od m o ty w a cji należy być św iad o m y m s tr a t, k tó re p o w sta n ą na sk u te k b łędów w p rac y pam ięci taśm ow ych, spow o
do w anych n ie jed n o lito śc ią p a ra m e tró w tech n iczn y ch ta ś- m ozbiorów.
GŁÓW NE PR O B LEM Y K O N SER W A C JI
C hociaż w y m ien io n e dotychczas u w ag i i p o stu la ty do
tyczą niezaw odności p rz e tw a rz a n ia oparteg o na z a sto so w a
n ia ch pam ięoi taśm o w y ch w bieżącej ek sp lo a ta c ji u ż y t
kow ej ic h re a liz a c ja n ie an g a ż u je obsługi tech n iczn ej w sto p n iu znaczącym . N ie b a g a te ln ą n a to m ia s t pozycję w ogól
n ym b ila n sie p ra c k o n se rw a to rsk ic h sta n o w ią zabiegi m a jące n a celu za p e w n ie n ie b e z a w a ry jn e j p ra c y poszczegól
nych elem e n tó w pam ięoi taśm o w y ch — u k ła d ó w m e c h a nicznych, e lek tro m e ch a n icz n y ch i elektro n iczn y ch .
P oniżej p rze d staw io n o szereg u w ag i p ra k ty c z n y c h w niosków dotyczących n a jisto tn ie js z y c h — zd an iem a u to ra
— elem e n tó w p o p raw n eg o d ziała n ia zestaw ów pam ięci ta ś m ow ych P T-3M i MTS-304-2, sta n o w iąc y ch w y n ik do św iadczeń ze b ra n y c h w tra k c ie k ilk u le tn ie j ek sp lo atacji.
R olka n a p ę d u ta śm y
T aśm a m a g n ety czn a, o p asu jąc ro lk ę pod d ziałan iem sił n ac ią g u od podciśn ien ia w zaso b n ik ach , u z y sk u je od niej n a p ę d po p rzez ta rc ie. P a r a m e tr y u k ła d u d o b ra n e są w ten sposób, że m iędzy ta ś m ą i p o w ierz ch n ią ro lk i n ie p o w i
nien w y stęp o w ać poślizg. Z la p ra c a ro lk i n a p ę d u ta śm y m oże m ieć m ie jsc e w w y n ik u :
a) zużycia w y k ła d z in y gum o w ej (blisko dolnego poziom u p o przecznych nacięć)
b) n ie ró w n o m iern y ch u b y tk ó w w y k ład z in y n a obw odzie lu b ,na brzegach
c) n a d m ie rn e g o bicia prom ieniow ego (całkow ite b icie p ro m ieniow e n ie p o w in n o p rze k ra cza ć 4 |xm)
d) u tr a ty przyczepności w y k ład z in y (śliska ro lk a) w w y n ik u n p . za b ru d zen ia.
P ra k ty c z n ie stw ie rd z o n o , że d o sta rc z a n e przez p ro d u c e n ta ro lk i zn aczn ie ró żn ią się m iędzy sobą ja k o ścią w y k o n a n ia oraz w łasn o ścia m i i trw a ło śc ią gu m o w ej w y k ład zin y . U zy sk iw a n e przeb ieg i są z reg u ły o w iele k ró tsze od z a łożonego czasu 10 tysięcy godzin, a w sk ra jn y c h p rz y p a d k ac h nie p rz e k ra c z a ją n a w e t 200 godzin. W zw ią zk u z tym istn ie je konieczność sy stem a ty cz n ej k o n tro li ro le k w t r a k cie pro w ad zo n ej d ziałalności p ro filak ty c zn e j.
Dla o k reśle n ia s ta n u ro le k w zasadzie w y sta rc z ą do
k ła d n e oględziny, a je d y n ie w p rz y p a d k a c h p o d ejrz eń o b icie p ro m ien io w e należy d o datkow o d okonać pom iarów , u ży w a jąc do tego celu c z u jn ik a zegarow ego zam ocow ahego n a sp e cja ln y m sta ty w ie . Jeżeli w w y n ik u p rze p ro w ad z o n e j k o n tro li sta n ro lk i zaliczym y do jednego z e sta n ó w w ym ien io n y ch w p u n k ta c h a — c, ro lk ę tę n ależ y bez
w zględnie w ym ienić. W p rz y p a d k u d m ożna ją d alej ek s
p loato w ać po u p rz e d n im przem y ciu , e w e n tu a ln ie lek k im p rz e ta rc iu d ro b n o z ia rn isty m p a p ie re m ściern y m (g ra d ac ja 1000). Z abieg te n m ożna w y k o n ać w tra k c ie obro tó w ro lk i, spow odow anych n ac iśn ięciem k law isza LOAD, b ez z a ło żonej ta śm y m agnetycznej. N ależy zaznaczyć, że do m ycia ro le k w inno się stosow ać zm yw acze o b o ję tn e w sto su n k u do g um ow ej w y k ład zin y . P ra k ty c z n ie do b rze tę ro lę sp e ł
nia czysty s p iry tu s 95°.
'Zły sta n ro le k p am ięci ta śm o w y ch P T-3M p o w o d u je p rz y spieszone zużycie e k sp lo ato w a n y ch ta śm m ag n ety czn y ch
(załam an ia obrzeży o ra z za ła m an ia ukośne) — w sy stem ie ODRA 1300 u ja w n ia się w p o staci błędów ty p u F A IL 0, F A IL 1, F A IL 2. T en o sta tn i p o w sta je w p rz y p a d k u ślis
kiej ro lk i; w w y n ik u poślizgu M TS id e n ty fik u je s ta n CZY STA TAŚM A.
U kłady n ap ę d u ro lk i i szpul
W spólną d la obu tych u k ła d ó w cechą je s t zastosow anie w w y jścio w y ch obw odach w y k o n aw czy ch ró w n o leg le p r a cu ją c y c h tra n z y sto ró w m ocy ty p u 2N3055 lu b ich z a m ie n ników . U k ład y te p ra c u ją w w a ru n k a c h dużych obciążeń p rąd o w y c h i często z d a rza się, że w p rz y p a d k a c h gdy za
m o n to w a n e tra n z y s to ry ró żn ią się zn aczn ie m iędzy sobą w a rto śc ia m i w sp ó łc zy n n ik a w zm ocnienia p rąd o w eg o /?, u le g a ją uszkodzeniom . Ł a tw o w y elim in o w ać to n e g a ty w n e zjaw isko, m o n tu ją c tra n z y s to ry w y selek c jo n o w an e w ed łu g pom ierzonych w spółczy n n ik ó w /?. Je że li n ie d y sp o n u je m y
