Krzysztof Knoppek
Druga glosa do tego samego
postanowienia SN
Palestra 22/3(243), 63-66
1978
N r 3 (243) O rzecznictw o Są d u N a jw yższeg o 63
A d 3. O m aw iając zasad ę członkos tw a sam o rząd u zaw odow ego ad w o k a tu r y i .b ra k ró w norzędności oraz c h a r a k te r u m ajątk o w eg o (por. w yżej u w a gi ad 1 i ad 2), sta ra łe m się u zasadnić b ra k cy w ilnopraw nego c h a r a k te ru sto su n k u : sam orząd ad w o k a ck i — jego członek, adw okat. W ypada tu pow ołać się ty lk o n a a rt. 2 § 3 k.p.c., k tó ry
w y ra źn ie w yłącza z w łaściw ości sądów „in n e sp ra w y cyw ilne, jeżeli p rze p isy szczególne p rz e k a z u ją je do w łaściw oś ci in n y c h o rg an ó w ”. T ak im przepisem szczególnym je s t w łaśn ie u sta w a o u - s tro ju ad w o k a tu ry , k tó ra szczegółowo i kom pleksow o re g u lu je sposób, try b i w łaściw ość ro zstrz y g an ia sporów w e- w n ątrz k o rp o rac y jn y ch .
I I I
S łuszny je st pogląd u za sa d n ien ia , że sto su n ek członkostw a a d w o k a ta do ze społu adw okackiego n ie m oże jeszcze rozstrzy g ać o c h a ra k te rz e sto su n k u te go a d w o k a ta z izbą i ra d ą adw okacką. J a k sta ra łe m się w y k azać w yżej, sto su n e k te n je s t inn y : je s t to sto su n ek podległości k o rp o ra cy jn e j. P ro b le m a ty
k a ta je s t je d n a k o d ręb n y m za g ad n ie niem , b y n a jm n ie j n ie ta k p ro sty m , ja k b y sdę n a p ierw szy rz u t oka w y d a w ało. A poniew aż w om aw ian ej s p r a w ie p ro b le m a ty k a ta n ie w y stę p u je (co słusznie ipodnosi głosow ane p o sta now ienie), przeto a u to r też nie zam ie rza jej tu podnosić i rozw ijać.
IV
W ydaje się, że głosow ane p o stan o w ienie — słuszne co do g eneralnego ro zstrzygnięcia — n ie p o trz e b n ie w p ro w adziło w iele elem en tó w zbędnych, m arginesow o p o tra k to w a n y c h , a przez to m usiało dojść do p e w n y c h u p ro sz czeń, k tó re m ogą w przyszłości dać a s u m p t do w y sn u cia m y ln y c h w n io s ków i założeń. P ra g n ą c tem u zapobiec,
a u to r pozw olił sobie n aśw ietlić n ie k tó re p ro b lem y z p u n k tu w id ze n ia m ie j sca ad w o k a tu ry w o rg an a ch ochrony p raw n ej i jej fu n k c ji w w y m ia rz e sp raw ied liw o ści w z a k resie o ch ro n y p o rz ą d k u p ra w n e g o P olsk iej R zeczypo spolitej L udow ej.
adw . E d m u n d M azur DRU G A G LOSA
do tego sam ego p o sta n o w ien ia SN W pow yższym orzeczeniu Sąd N a j
w yższy porusza n iezw y k le w ażn e z a g ad n ien ie dopuszczalności drogi są d o w ej w sporach ze sto su n k ó w m iędzy o rg an iz ac ją sam orządow ą a je j członka m i oraz za g ad n ien ie c h a ra k te ru p r a w nego w ięzi łączącej a d w o k a ta z o rg a n i zacją sam orządu adw okackiego. W k o n sek w en cji Sąd N ajw yższy ro zstrzy g a też o w łaściw ości org an ó w u p ra w n io n ych do ro z p a try w a n ia o dw ołań od d e cyzji je d n o ste k o rg an izacy jn y ch ad w o k a tu ry . W u z a sa d n ie n iu sw ego p o sta n o w ien ia S ąd N ajw yższy, w y ch o
dząc z p ojęcia isto ty sa m o rz ąd u — w szczególności zaw odow ego — k o n sta tu je , że w sp ra w a c h ta k ie j o rg an izacji i o sto su n k a c h m iędzy n ią a je j człon k am i d ec y d u ją sam i członkow ie, a w ięc że sto su n k i te o p ie ra ją się n a zasadzie rów norzędności, co przesądza o ich cy w iln o p ra w n y m c h a ra k te rz e i tym sam ym o podleg an iu sp o ró w w y n ik a jący ch z ta k ic h sto su n k ó w dro d ze są dow ej. Je d n a k ż e z c a ło k sz ta łtu u re g u lo w an ia za w arteg o w u sta w ie o u stro ju a d w o k a tu r y 1 w y n ik a od m ien n y — co Sąd N ajw yższy w y ra źn ie zaznaczył
64 O rzecznictw o Sądu N ajw yższego N r 3 (243)
— c h a ra k te r w ięzi ad w o k a ta z sam o rządem adw okackim . N ależy zw rócić uw agę n a c h a ra k te r stosunków zacho dzących pom iędzy a d w o k a tem a jego sam orządem , .gdyż on to w łaśn ie s ta now i w k o m e n to w an y m postanow ieniu p o d staw ę do w y p ro w a d ze n ia w ażkich ko n sek w en cji w postaci niedopuszczal ności drogi sądow ej w sp raw ac h z za k re su w y k o n y w an ia zaw odu ad w o k a c kiego — z w y ją tk ie m w y p ad k u p rze w i
dzianego w a rt. 81 u. o u.a.
W św ie tle przepisów u. o u.a. n ie w ą tp liw ie tru d n o je s t p rzy ją ć istn ie n ie zasady ró w norzędności w sto su n k ach a d w o k a t-k o rp o ra c ja , k tó r a w ed łu g S ą du N ajw yższego w y n ik a z isto ty k aż d e go sam orządu, a szczególnie zaw odo wego. Ju ż w a rt. 1 ust. 2 u. o u.a. ustaw o d aw ca zleca sam orządow i zaw o dow em u ad w o k a tu ry m.in. czuw anie nad n ależ y ty m w y k o n an ie m przez a d w o k a tu rę jej ustaw o w y ch za d ań oraz k o n tro lę n a d ścisłym p rzestrzeg an iem przepisów o w y k o n y w an iu zaw odu a d w okata. O znacza to p rze k aza n ie przez P ań stw o określonego z a d an ia a d m in i stra c ji p ań stw o w ej w ręce utw orzonej w tym celu o rg a n iz a c ji zaw odow ej, k tó rej o rg a n y «pochodzą z w y borów jej członków , a w ięc o p a rte j n a zasadzie sam orządu. S ystem a d m in istra c ji p a ń stw ow ej n ie je s t w sta n ie „udźw ig n ąć” ciężaru za rząd z an ia n ie k tó ry m i w yspe cjalizow anym i dziedzinam i działalności p ublicznej. W ty c h w y p ad k a ch P a ń stw o w y k o n u je n ie k tó re sw oje za d an ia nie p rzy pom ocy sw ego a p a ra tu , lecz przez a p a ra ty innych, w y o drębnionych od P a ń stw a o rg a n iz a c ji.2 N ależą do n ic h m .in. stow arzyszenia w yższej u- żyteczności publicznej oraz n iek tó re sam orządy zaw odow e, k tó re re p re z e n
tu ją zd e ce n tralizo w an ą a d m in istra c ję p o śred n ią, gdyż w y k o n u ją a d m in is tra cję p ań stw o w ą p o zo sta ją c ą poza r a m a m i w łasnego a p a r a tu p a ń s tw a . Z da niem E. Iserzona, do sa m o rz ąd u zaw o dowego a d w o k a tu ry należy cała w ładcza a d m in istra c ja sto su n k ó w pow sta ją c y c h w p rocesie w y k o n y w a n ia zaw odu przez a d w o k a tó w .3 D ecyzje w łaściw ych o rg an ó w a d w o k a tu ry w sp raw ac h dotyczących w y k o n y w an ia zaw odu przez poszczególnych ad w o k a tó w są n ie w ą tp liw ie decyzjam i a d m i n istra cy jn y m i, w y k o n y w an y m i po ich u p raw o m o cn ien iu się n a w e t w drodze stosow ania przy m u su , jeżeli zajdzie ta k a konieczność. N aczelna R ada A d w okacka re p re z e n tu je pogląd, że w in d y w id u a ln y ch sp ra w a c h ro zstrz y g a n ych przez o rg a n y ad w o k a tu ry należy w zak resie po stę p o w an ia stosow ać p rzepisy k.p.a., jeżeli p rze p isy szczegól ne n ie sta n o w ią in a c z e j.4
W o m aw ian y m p o sta n o w ien iu S ąd N ajw yższy stw ie rd z ił, że skoro w s p r a w ach sa m o rz ąd u d ec y d u ją jego człon kow ie, to sto su n k i m iędzy n im i a sa m orządem są sto su n k a m i ró w n o rz ę d ności, a w ięc cy w iln o p ra w n y m i. O c h a ra k te rz e ta k ic h sto su n k ó w n ie m oż na decydow ać w o d e rw a n iu od n o r m u ją cy c h je przepisów , co je s t szcze gólnie istotne w w y p a d k u sa m o rz ąd u adw okackiego. W p odobny sposób m ożna by dowodzić, że sk o ro w s p r a w ach p ań stw a d e c y d u ją sam i o b y w a te le przez re p u b lik a ń sk i sy stem o rg a n ó w p rzed staw icielsk ich , to sto su n k i m iędzy p ań stw em a o b y w atelem m a ją c h a ra k te r sto su n k ó w ró w n o rz ę d ności. U staw a o u s tro ju a d w o k a tu ry p rz y zn a je organom a d w o k a tu ry szereg 2 T a k E. I s e r z o n : K o d e k s p o s tę p o w a n ia a d m in is tr a c y jn e g o w d z ia ła ln o ś c i o r g a n ó w s a m o rz ą d u a d w o k a c k ie g o , P a l. n r 10—11/1967, s. 12. s E. I s e r z o n : jw ., s. 13. P o r. te ż o k re ś le n ie sa m o rz ą d u u J . S t a r o ś c i a k a : D e c e n tr a li z a c ja a d m in is tr a c ji, W a rsz a w a 1960, s. 53. 4 U c h w a la N R A z d n . 28.VII.1966 r., P a l. n r 9/1966, s. 83.
N r 3 (243) Orzecznictwo Sądu Najwyższego 6.5
kom p eten cji w ładczych w obec po szczególnych a d w o k a tó w .5 Z a w a rte są one nie tylk o w ogólnym p rzep isie art. 1 ust. 2, ale rów n ież w w ielu szczegółow ych p o stan o w ien iach , m .in. w arty k u ła c h : 19 (przyjęcie do zespołu adw okackiego i o rze k an ie przez ra d ę adw okacką o trw a łe j niezdolności a d w o k a ta do zaw odu na sk u te k u p ad k u sił fizycznych lub um ysłow ych), 25 (k o n tro la i ocena członków zespołu przez zeb ran ie zespołu, p rzy jm o w a n ie now ych członków i w y k lu cz an ie z zes połu), 27 (uchylanie przez ra d ę ad w o k ac k ą w szelkich uch w ał z e b ra n ia zes połu sprzecznych z p ra w e m lub in te resem społecznym ), 43 (dokonyw anie przez ra d ę ad w o k a ck ą w p isu n a listę adw okatów , sk re śle n ia z listy ad w o k ató w , w yznaczanie i zm ienianie sie dzib adw okatów , w iz y ta c je zespołów, k o n tro la p rac y zaw odow ej adw okatów itd.), 55 (u chw alanie przez NRA reg u lam in ó w dotyczących działalności ad w o k a tu ry i jej o rganów itd.), 83 (ty m czasow e zaw ieszanie ad w o k a ta w w y k o n y w an iu czynności zaw odow ych przez ra d ę adw okacką) i 94 (możliwość w y m ie rz an ia k a r d y sc y p lin a rn y c h z w y d alen iem z a d w o k a tu ry w łącznie przez adw okackie ko m isje d y sc y p lin a r ne). Pow yższe in sty tu c je , w y m ienione ty lk o przykładow o, n o rm u ją zasady p odejm ow ania przez o rg an y sam orządu adw okackiego ja k o p o śred n ie o rgany a d m in istra c ji p ań stw o w ej działań w ładczych w obec członków a d w o k a tu ry w sp raw ac h dotyczących szeroko ro z u m ianego w y k o n y w an ia zaw odu ad w o k a ta . N a określen ie te j a d m in istra c y j- n o -u stro jo w ej działalności sam orządu adw okackiego u sta w o d aw ca używ a o k reśle n ia „spraw y a d w o k a tu ry ” (art. 43 u. o u.a.).
Od decyzji w ta k ic h sp raw ac h p rz y słu g u je ad w o k ato w i odw ołanie do o r g a n u a d w o k a tu ry wyższego stopnia, k tó reg o orzeczenie je st ju ż p raw o m o c ne zgodnie z p rz y ję tą w u. o u.a. za sa d ą p rze w id u ją c ą d w u in stan cy jn o ść p o stę p o w an ia (art. 26 i 45 u. o u.a.). W je d n y m je d n a k ż e w y p ad k u istn ieje m ożliw ość p rze n iesien ia przez ad w o k a ta po stęp o w an ia odw oław czego przed o rg an sądowy. W m yśl bow iem art. 81 ust. 1 u. o u.a. od u chw ały NRA o sk re śle n iu z listy ad w o k ató w p o d ję tej z pow odu b ra k u ręk o jm i w yk o n y w a n ia zaw odu a d w o k a ta zgodnie z za d an iam i ad w o k a tu ry w P R L p rzy słu g u je ad w o k a to w i o d w ołanie do S ą d u N ajw y ż sze g o .6 Sąd N ajw yższy roz p o zn a je je w składzie trzech sędziów (art. 104 w zw iązku z a rt. 81 ust. 4 u. o u.a.). W sy tu a c ji ta k ie j Sąd N a j w yższy w y stę p u je bezsprzecznie jako sąd ro zstrz y g ają cy odw ołanie od d e cyzji a d m in istra c y jn e j, a w ięc jako sąd ad m in istra c y jn y . J u ry sd y k c ja Sądu N ajw yższego, przew idziana w cy to w a n y m a rt. 81 ust. 1 u. o u.a. n ie m a nic w spólnego z in sty tu c ją p raw a p ro cesow ego, ja k ą je s t droga sądow a w ra m a c h a rt. 2 § 1 k-p.c. P ow ołany bow iem przepis k.p.c. dotyczy tylko drogi sądów pow szechnych i S ądu N a j w yższego w sp ra w a c h cyw ilnych, n o r m ow anych p rzepisam i p ra w a cyw ilne go, rodzinnego i p ra w a p racy i żadną m ia rą nie może być w yko rzy sty w an y p rzy o k re śla n iu w łaściw ości o rganów ro zstrz y g ają cy c h spory ze stosunków ad m in istra c y jn o p ra w n y c h , naw et jeżeli w te j ro li w y stę p u je Sąd N ajw yższy. Nie m ożna w ięc o pow yższym zag ad n ie n iu rozstrzygać w k a teg o riac h drogi sądow ej. P o n ad to S ąd N ajw yższy p rz y ją ł tu ta j ry zy k o w n ą k o n stru k c ję drogi
5 W ła d c z y c h a r a k t e r f u n k c ji s a m o rz ą d u a d w o k a c k ie g o w o b e c a d w o k a tó w p o d k r e ś la ją te ż p rz e d s ta w ic ie le a d w o k a tu r y . P o r. w te j m ie rz e u w a g i E. M a z u r a w p r a c y z b io ro w e j pod r e d a k c j ą S. G a rlic k ie g o : P rz e p is y o a d w o k a tu r z e — K o m e n ta r z , W a rsz a w a 1969, s. 6.
6 U sta w o d a w c a w z ią ł t u z p e w n o ś c ią p o d u w a g ą m o ż liw o ść d o k o n y w a n ia n a d u ż y ć w y k ła d n i ta k tr u d n e g o d o s p r e c y z o w a n ia p o ję c ia , J a k „ r ę k o jm ia w y k o n y w a n ia z a w o d u a d w o k a t a z g o d n ie z z a d a n ia m i a d w o k a tu r y w P R L " , a ta k ż e z n a c z e n ie t a k ic h d e c y z ji d la d a lsz e g o b y tu a d w o k a ta .
66 Prasa o adwokaturze N r 3 (243) sądow ej ja k o m ożności ro zpoznaw ania
sp raw y w yłącznie przez Sąd N ajw yż szy, gdyż żaden przepis u. o u.a. nie p rze w id u je rozpoznaw ania sp raw y z z a k resu w y k o n y w an ia zaw odu adw o kackiego przez sąd pow szechny. D ok try n a procesu cyw ilnego nie zna ta k ie go p o ję cia drogi sądow ej.
S ąd N ajw yższy dostrzegł d ru g ą je sz cze w ięź łączącą a d w o k a ta z sa m o rz ą dem adw okackim , m ów iąc w u za sa d n ie n iu głosow anego orzeczenia o „sto su n k u a d w o k a ta z zespołem ”, lecz pom inął je j znaczenie w ro zp o zn aw a nej spraw ie. U p ra w n ie n ia i obow iązki ad w o k a ta w obec organ izacji ad w o k a tu ry w sk az u ją n a d w o jak i rodzaj łą czących go z n ią stosunków praw n y ch . K oncepcję dw óch w ięzi p raw n y ch po m iędzy ad w o k a tem a a d w o k a tu rą k o n stru o w ał ju ż w 1964 r. S. G arlic k i.7 W brew oczekiw aniom te m a t te n nie doczekał się dotychczas szerszego o- praco w an ia. W ięź pom iędzy adw o k atem a sam orządem adw o k ack im w y k o n u ją cym w obec niego fu n k c je w ładcze zlecone przez P ań stw o p o w sta je w
m om encie dok o n y w an ia w pisu n a listę adw okatów . Od te j chw ili ad w o k a t podlega całej w ładzy, ja k ą d y sponuje sam orząd adw okacki, i to n iezależnie od tego, czy fak ty c zn ie w y k o n u je za w ód adw o k ata. Ś w iadczy o ty m np. pociąganie do odpow iedzialności przez adw o k ack ie k o m isje d y sc y p lin a rn e r a d ców p raw n y ch p o zostających n a liście ad w o k ató w na p o d sta w ie a rt. 70 u. o u .a .,8 ja k rów nież obejm o w an ie m ocą w iążącą uch w ał NRA osób w p isa n y ch n a lis tę ad w o k ató w a za jm u ją c y c h in ne stan o w isk a (np. p rac o w n ik a nau k i, p rac o w n ik a a d m in istra c ji p a ń stw o w ej). 9 R adcow ie p ra w n i i in n e osoby nie w y k o n u jąc e zaw odu a d w o k a ta a po zo stające na liście a d w o k a tó w u czest niczą czynnie i b ie rn ie w w y b o rach do zgrom adzenia d eleg a tó w w ojew ódzkich izb ad w okackich oraz o p ła ca ją sk ła d k i członkow skie. Ó w sto su n ek p o d p o rząd k o w an ia tych osób o rganom sam orządu adw okackiego trw a aż do p raw o m o c nego sk re śle n ia ic h z listy (art. 78 i 80 u. o u.a.). K r z y s z to f K n o p p e k 7 S. G a r l i c k i : C h a r a k te r p r a w n y z e s p o łu a d w o k a c k ie g o i s to s u n k u łą c z ą c e g o a d w o k a ta z z e s p o łe m , P a l. n r 4/1S64, s. 4—5. 8 P o r. n p . o rzecz. W K D z d n . 28.X1I.1953 r . W K D 54/55, „ B iu le ty n N B A ” n r 1/1956, s. 77—78 o ra z orzecz. W K D z d n. 6.VII.1963 r . W K D 81/63, P a l. n r 3/1964, s. 72. > P o r. n p .: u c h w a łę P re z y d iu m N R A z d n . 5.XI.1964 r., P a l. n r 1/1965, s. 86—89; u c h w a łę W. W. N R A z d n . 13.IV.1S64 r ., P a l. n r 7/1964, s. 91; u c h w a łę P re z y d iu m N R A z d n . 23.11.1967 r., P a l. n r 4/1967, s. 122.
/ • H A S A O A D W O K A T L M Z E
T ygodnik „ P o lity k a” (nr 4 z dn. 28 stycznia br.) zap ow iedział p u b lik a c ję in te resu ją ce g o cyklu a rty k u łó w dotyczących p ra k ty k i w z a k resie w y m ia ru sp ra w ie dliw ości w naszym k ra ju . M ają w ięc być m.in. ro zp atrzo n e n a s tę p u ją c e k w estie: „Czy łatw o uzyskać pom oc p ra w n ą a d w o k a ta i ile to k osztuje? J a k długo trz e b a czekać od złożenia pozw u do u zy sk an ia praw om ocnego w y ro k u ? Ile czasu poch łan ia proces sądow y?”
W spom niany cykl zapoczątkow ał a rty k u ł S ta n isła w a P o d e m s k i e g o pt. Spraw iedliw ość w złotów kach. A u to r po d jął p róbę w y jaśn ien ia tego, ile k o sz tu je u nas w y m ia r spraw iedliw ości. N ie p ow inna dziwić pod an a in fo rm a c ja , że re s o rt spraw iedliw ości był dotychczas deficytow ą je d n o stk ą b udżetow ą (n adw yżka w y d a t ków n ad różnym i w p ły w am i w yn io sła w 1976 r. ogółem 1.230 m in. zł). Z w ykłych
