S T R O N 8 30 czerwca 1946 Głosowanie Ludowe ^ C E Ul A T , - z ł
-
ROK II P O Z N A Ń , D N I A 3 0 CZERWCA 1946 R. NR 26( 48)
Cały naród polski da wyraz swej nieugiętej woli utrzymania na zawsze granicy Rzeczypospolitej
na Odrze, Nisie i Bałtyku
Wobec niepoczytalnych ataków wrogów pokoju światowego z Churchillem na czele przeciwko naszym granicom zachodnim, gło=
sowanie ludowe w dniu 30 czerwca winno się stać wielką manifesta- cją nieugiętej woli całego narodu polskiego utrzymania po wieczne czasy naszej granicy na Odrze, Nisie i Bałtyku.
Fakt, że ataki na pokój światowy są równocześnie atakami na na=
szą granicę zachodnią jest dowodem tego, jak ściśle i nierozerwalnie sprawa naszej granicy zachodniej związana jest ze sprawą pokoju światowego. Droga do trwałego pokoju w Europie i świecie prowadzi przez utrwalenie naszej granicy na Odrze, Nisie i Bałtyku.
Ataki na pokój światowy spotkają się ze stanowczym odporem we wszystkich narodach miłujących pokój. Ataki na nasze piastow- skie granice rozbiją się o zdecydowaną postawę całego narodu pol
skiego, opartego o braterską współpracę ze Związkiem Radzieckim i innymi narodami słowiańskimi oraz wszystkimi narodami miłują
cymi pokój. Na zakusy skierowane przeciwko naszej granicy zacho
dniej naród polski odpowie wzmożeniem naszych wysiłków, zmierza
jących do pełnego zagospodarowania Ziem Odzyskanych. Cały naród polski da temu wyraz w Głosowaniu Ludowym w dniu 30 czerwca.
Uzyskanie i .utrzymanie naszej granicy zachodniej jest nierozer
walnie związane ze zwycięstwem demokracji polskiej.
REPATRIANCI I PRZESIEDLEŃCY! —
Naród polski powierzył Wam historyczną misję zaludnienia i zagospodarowania — wspólnie z miejscową ludnością polską — Ziem Odzyskanych nad Odrą, Nisą i Bałtykiem.
Wiemy, że niełatwo było Wam opuścić dotychczasowe siedziby Wasze. Wiemy, też, jak ciężko jest zagospodarować się w zniszczo
nym przez hitlerowskiego okupanta kraju.
Pamiętajcie jednak:
Nad Odrą, Nisą i Bałtykiem — leży przyszłość Polski.
Ziemie Odzyskane, to nowa ojcowizna Wasza i dzieci Waszych.
Dajcie wyraz tej świadomości w Głosowaniu Ludowym. Weźcie
masowy udział w tym głosowaniu. Odpowiedzcie „TAK“ na jego pytania.
Nie dajcie posłuchu zdradzieckim agentom, którzy namawiają Was do udzielenia odpowiedzi przeczącej w sprawie granic naszych nad Odrą, Nisą i Bałtykiem. Są to świadomi agenci Niemców i przy
jaciół niemieckich, którzy chcą wzniecić nową pożogę wojenną w naszych wsiach i miastach, którzy chcą powrotu Niemców na na
sze stare piastowskie ziemie.
ŚLĄZACY, MAZURZY, WARMIACY, KASZUBI, POLACY ZIEMI LUBUSKIEJ I ZŁOTOWSKIEJ!
Przez całe wieki niewoli niemieckiej nieugięcie dążyliście do po
wrotu do wspólnej Ojczyzny naszej — Polski. Dziś — marzenia Wa
sze spełnione. Dzięki Waszej wytrwałej walce o polskość w okresie
* niewoli, dzięki słusznej polityce demokracji polskiej Wy i ziemie Wasze, na których od praojców mieszkacie, wróciły na zawsze do Polski.
Wiemy, że ze strony nieodpowiedzialnych elementów, usiłujących wypaczyć słuszną politykę Rządu, często jeszcze spotyka Was krzy
wda. Rząd Polski i demokracja polska nie pozwala Was krzywdzić.
Ustawą Krajowej Rady Narodowej z dn.28 kwietnia 1946 r. uzna
ne zostały Wasze pełne prawa obywatelskie. Jesteście Obywatelami Polskimi na równi z wszystkimi innymi Polakami.
«
W dniu 30 czerwca poraź pierwszy od wieków weźmiecie udział w wielkim akcie państwowym Narodu Polskiego. W dniu tym wykaż
cie wobec Kraju i Zagranicy Waszą świadomość narodową, Waszą dojrzałość polityczną.
Polski Związek Zachodni, spadkobierca bohaterskich tradycji Związku Polaków w Niemczech, wzywa Was:
do masowego udziału w Głosowaniu Ludowym,
do odpowiedzi „TAK“ na wszystkie trzy pytania Referendum.
Od utrwalenia politycznych i społeczno-gospodarczych reform w Polsce zależy utrwalenie granic naszych nad Odrą, Nisą i Bałtykiem.
POLACY ZIEM ODZYSKANYCH!
W dniu 3O czerwca naszym trzykro tn ym „ T A K damy odpowiedź wszystkim wrogom naszej granicy na O d rz e , N is ie i B ałtyku !
Polski 2/w iązek Zackodni
III, Sesja Rady N a u k o w e j w K rako w ie
Świat nauki o problemach zachodnich Państwa
I I I sesja R a d y N a u k o w e j dla Zagadnień Ziem O d zyska n ych za
k o ń c z y ła w K ra k o w ie sw oje c z te ro d n io w e obrady. W dniach od 16 do 19 czerw ca br. p rz e d y s k u to w a n o 39 te m a tó w . Jest to o- grom zagadnień, a je d n a k sta n o w i z a le d w ie cząstkę ty c h p ro b le m ó w , k tó re w y ło n iły się w czasie d y skusji. W d łu g o fa lo w y m p la n o w a n iu zagospodarow ania i zespole
nia z M a c ie rz ą ty c h ziem, k w e s tie poruszone na zjeździe n a u k o w c ó w z ca łe j P o ls k i, z n a la z ły sw ój w y ra z d o b itn y i m ia ły wagę szcze
gólniejszą, a c z y n n ik o m rz ą d o w y m d a ły m a te ria ł obszerny i re a ln y.
G dy d w ie p ie rw sze sesje cecho
w a ło te o re ty z o w a n ie p ro b le m a ty k i zachodniej, szukanie dróg do najlepszego ro zw ią z a n ia zagad
n ie ń , trz e c ia sesja w eszła na d ro gę realnego u jm o w a n ia sp ra w za
c h o d n ich . O sta tn ie o b ra d y k r a k o w s k ie s ta ły pod zn a kie m tro s k i nie za lu d nie n ia , k tó re p rz e k ro cz y ło już sw ój p u n k t k u lm in a c y j
n y, lecz zagospodarow ania i o d b u d o w y. Po ro k u a k c ji osadniczo- prze śie d le ń cze j o k a za ło się,' że chłonność p ra k ty c z n a Z ie m O d z y ska n ych je st w ycz e rp a n a na Ślą
sku, z b liż y ła się do p e łn i na Z ie m i L u b u s k ie j, je st jej n ie d a le k a na P om orzu Z achodnim oraz na W a rm ii i M a zu ra ch . N a to m ia s t chłonność te o re ty c z n a je st jeszcze b a rd zo w ie lk a . J e ż e li w e źm ie m y p o d uwagę, że m am y d o tą d b lis k o 2 m ilio n y N ie m có w , że zniszcze
n ia o b ie k tó w m ie js k ic h i w ie js k ic h są bardzo znaczne, d o p iero po p rz e z w y c ię ż e n iu ty c h p rze szkó d b ę d ziem y m o g li o sie d lić na Z ie m iach O dzyska n ych jeszcze ponad 2 m ilio n y lu d n ości p o ls k ie j.
J a k w y n ik a z re fe ra tu w ic e d y re k to ra P U R -u , m gra M . O le c h n o w ic z a , m am y obecnie na Z ie m ia ch O dzyska n ych pon a d 3 m ilio n y p rz e s ie d le ń c ó w i re p a tria n tó w oraz o k o ło 750.000 a u to c h to n ic z n e j lu d n o ś c i p o ls k ie j. D o szliśm y do g ra n ic y , p rz y k tó re j trz e b a się za
trz y m a ć , a b y p rz y g o to w a ć te re n do dalszej a k c ji z a lu d n ie n ia . S tąd s k ie ro w a n ie i s k u p ie n ie u w a g i I I I Sesji R a d y N a u k o w e j na za gadnie
n ia gospodarcze i z a s ta n a w ia n ie się nie ty lk o nad e k o n o m ik ą za
ch o d n ic h d z ie ln ic p a ń stw a , ale g łó w n ie nad b a rd z ie j p la n o w y m rozm ieszczeniem dalszych grup osadniczych, gdyż d o tychczasow a a kcja m ia ła c h a ra k te r raczej p rz y p a d k o w y i m echaniczny. P o
ruszono np. spraw ę p rz e s ie d le n ia in te lig e n c ji zabużańskiej w p la n o w y c h s ku p ie n ia ch na zachodzie.
J a k w ie m y , nie b y ło dotychczas ta k ie g o p la n u. M ó w io n o d alej o k o n ty n u o w a n iu p rze z p la n o w e o- sa d n ic tw o k u ltu r y lu d o w e j re p a tr ia n tó w za bużańskich, k tó ra np.
w tk a c tw ie na W ile ń s z c z y ź n ie d a ła w sp a n ia łe w y n ik i, a re p re z e n to w a n a b y ła p ra w ie w y łą c z n ie przez ludność polską.
N ie s te ty spraw a fin a n so w a n ia g o s p o d a rk i Z ie m Z achodnich je st jeszcze w p o c z ą tk o w y m sta d iu m i d a le ka od za sp o ko je n ia p o trz e b ty c h ziem . P re lim in o w a n a w b u dżecie p a ń s tw o w y m suma 170 m i
lio n ó w , nie może o czyw iście za w a ż y ć p o w a żn ie na p o d n ie s ie n iu te j g o sp o d a rki. W p ra w d z ie k re d y t y te nie są ostateczne i p e w n e sum y znajdują się u k ry te w p o szczególnych re s o rta c h m in is te ria ln y c h , nie zm ienia to fa k tu , że Z ie m ie O dzyskane będą w y m a g a ły in w e s ty c ji m ilia rd o w y c h , na k tó re
nas jeszcze nie stać. P ołożenie w ię c n a cisku na zagadnienia go
spodarcze, p rze m ysłu leśnego, ry - b o łó stw a , p rz e m y s łu w łó k ie n n ic z e go, m etalurgicznego, a przede w s z y s tk im e k s p lo a ta c ji k o p a lń w ę gla m ó w ią , że s p ra w y te ju ż d o j
rz a ły .
I I I Sesja R a d y N a u k o w e j, rz u tu ją c p la n y liczn e w te j d z ie d z i
nie, o d k ry ła p e rs p e k ty w y d la p o czynań R ządu, in ic ja ty w y p r y w a t
nej, k tó ra szczególniej na Z ie m ia ch O d zyska n ych będzie otoczona o- p ie k ą i p rz y w ile je m , Z w ie lk ą u- wagą Z jazd w y s łu c h a ł in fo rm a c ji o p rze zn a cze n iu 42% ogólnego b u d że tu p a ń s tw a na odbudow ę k o m u n ik a c ji. J e st to zagadnienie dla Z iem O d zyska n ych p ie rw s z o rz ę d nej w a g i i u m o ż liw i re a liza cję
w ie lu p o s tu la tó w , w y s u n ię ty c h na Zjeździe.
N ie spuszczono z oka ró w n ie ż sp ra w k u ltu ra ln y c h . Podstaw ę do bardzo in te re su ją ce j i rzeczow ej d y s k u s ji da ł re fe ra t dra R om ana L u tm a n a p t. „P ro b le m zespolenia k u ltu ra ln e g o Z iem O dzyskanych z P o ls k ą “ . P ro b le m ten, ja k o- ś w ia d c z y ł re fe re n t, ma znaczenie zasadnicze, gdyż zadecyduje on o tr w a ły m zjednoczeniu ty c h ziem z p a ń stw e m p o ls k im . Zespolenie a d m in is tra c y jn e i gospodarcze, zdaniem re fe re n ta , ma w p e rsp e k ty w ie h is to ry c z n e j znaczenie ra - rze j drugorzędne. Z ie m ie Z a ch o d n ie zadecydują o w y tw o rz e n iu się now ej k u ltu r y p o ls k ie j. N a ich te renach z ró żn o ro d n ych elem en
tó w , s ta n o w ią cych dziś m echa
n ic z n y agregat, w y tw o rz y się no w y ty p k u ltu ra ln y , k tó r y nada no w e o b licze k u ltu ra ln e naszemu n a ro d o w i.
N ad po ru szo n ym zagadnieniem w y w ią z a ła się żyw a i in te re s u ją ca dyskusja, w k tó re j zgodzono się z p re le g e n te m , że Z ie m ie O d zyskane w in n y być zasilane p rze z stare ziem ie śro d k a m i k u ltu r a ln y m i, a nie ja k dotychczas, ogała- cane z nich. D o tą d stosuje się w o bec Z ie m O d zyska n ych zasadę w y w o że n ia z b io ró w n a u k o w y c h (b i
b lio te c z n y c h , m uzealnych, a rc h i
w a ln y c h itp .) w zam ian zaś n ic z e go na te ziem ie się nie p rz y w o z i.
P oruszono m .in. k w e s tię z b io ró w Ossolineum w e L w o w ie , z b io ró w W ró b le w s k ie g o i T o w , P rz y ja c ió ł N a u k w W iln ie , k tó re , sta
n o w ią c d o ro b e k k u ltu ra ln y re p a tria n tó w , p o w in n y być p rz e n ie sione na ziem ie p rzez n ich z a lu d nione, a n ie sta n o w ić cząstkę ja kiegoś a rc h iw u m w c e n tra ln e j Polsce.
P o lity k a k u ltu ra ln a na Z iem iach Z achodnich w in n a w yjść z okresu, ja k słusznie k a u w a ż y ł re fe re n t, do ra źn ych i n ie p o w ią z a n y c h eks
p e ry m e n tó w ró ż n y c h c z y n n ik ó w rzą d o w y c h i społecznych.
D o tk n ę liś m y ty lk o pob ieżn ie n ie k tó ry c h a s p e k tó w zagadnień p oruszonych na zjeździe k ra k o w skim . D o o m a w ia n ych na I I I Se
sji k w e s tii pism o nasze n ie je d n o k ro tn ie jeszcze będzie m ia ło o- kazję i p o trz e b ę p o w ró c ić .
H . B.
W y tę ż o n a p ra c a m ilio n a P o la k ó w
Osiągnięcia i dokonania na Ziemiach Odzyskanych
W ic e p re m ie r i m in is te r Z ie m O d zyska n ych G o m u łk a p rz e d m i
k ro fo n e m P olskiego R adia o m ó w ił akcję osiedleńczą na Z ie m ia ch O d zyskanych.
L ic z b a P o la k ó w w yn o si o k o ło trz e c h m ilio n ó w sześciuset ty s ię cy, w ty m a u to c h to n ó w o k o ło ośm iuset tysię cy. R e p a tria n c i sta n o w ią do trz y d z ie s tu p ro c e n t ogó
łu lu d n ości p o ls k ie j — reszta to p rz e s ie d le ń c y z ziem sta rych . Ilo ść lu d n o ści w ie js k ie j w odsetkach ogółu ludności w yn o s i o k o ło cześć- dziesięciu p ro c e n t. D o końca br.
p la n u je się p o d n ie sie n ie lic z b y P o
la k ó w na Z ie m ia ch O d zyska n ych do p ię c iu i p ó ł m ilio n a m ie szka ń - C y fra ta zostanie osiągnię
p a ń stw a p o lskie g o o b ję ła po dzień dzisie jszy o k o ło sześciuset ty s ię c y N ie m có w . P ra w ie tr z y ra z y ty le N ie m có w p o z o s ta ło jeszcze do w y s ie d le n ia .
Na Z ie m ia ch O d zyska n ych u ru chom iono p rze szło 600 w ię k s z y c h z a k ła d ó w p rz e m y s ło w y c h , p o z o sta ją cych w rę k u P aństw a. Ilo ś ć z a k ła d ó w d ro b n ych na Z ie m ia ch
ta p rze z dalszą re p a tria c ję P o la k ó w ze Z w ią z k u R a d zie ckie g o , a szczególnie z R e p u b lik B ia ło ru s k ie j i L ite w s k ie j oraz p rze z p rze s ie d le n ie z ziem sta ry c h i re p a tria c ję z Zachodu. W W a ł
b rz y s k im za g łę biu w ę g lo w y m p ra cują już p ie rw s z e p a rtie g ó rn ik ó w p o ls k ic h p rz y b y ły c h z F ra n c ji po w ie lu la ta c h tu ła c z k i na obczyźnie.
W p o w ie c ie b o le s ła w s k im i in n y c h osiedlają się P o la cy z J u g o s ła w ii, k tó r z y w y e m ig ro w a li z ziem p o ls k ic h jeszcze p rze d p ie rw szą w o jn ą ś w ia to w ą .
U w z g lę d n ia ją c s ta n o w is k o R a d y N a u k o w e j d la zagadnień Z ie m O d zyska n ych i p rz y c h y la ją c się dp w n io s k ó w szeregu o rg a n iz a c ji spo
łe czn ych , M in is te rs tw o Z ie m O d- skanych p o p a rło in ic ja ty w ę sp o łe czną w k ie ru n k u spółdzielczego zagospodarow ania i za budow ania fo lw a rk ó w przez o sie d le ń có w p a r - * ce la n tó w . Na obszarze p o n ie m ie c k ic h fo lw a rk ó w p o w s ta n ie z górą sto ty s ię c y n o w y c h gospodarstw c h ło p s k ic h w ro zm ia rze od sie d m iu do p ię tn a s tu h e k ta ró w ziem i.
D la o rg a n iz o w a n ia a k c ji o sie d le ń czej na fo lw a rk a c h z o sta ła u tw o rzo n a G łó w n a Rada S połeczna O-
s a d n ic tw a S p ó łd z ie lc z o -P a rc e la - cyinego.
W z w ią z k u z p a rce la cją fo l
w a rk ó w obszarniczych na Z ie m iach O dzyska n ych u zysku je m y m ożność osadzenia na ty m o b
szarze ' o k o ło trz e c h m ilio n ó w lu d n o ści ro ln ic z e j.
P ro g ra m a k c ji osadniczej do k o ń ca bieżącego ro k u u w z g lę d n ia c a łk o w itą w ym ia n ę lu d n o ści n ie m ie c k ie j) na ludność po lską . A k c ja re p a trio w a n ia z g ra n ic
W ramach W y d aw n ictw a Zachodniego, nakładem Polskiego Z w iązku Zachodniego i Zachodniej A gencji Prasowej ukazały się następujące książki;
„ Z IE M IE O D Z Y S K A N E — O D Z Y S K A N I L U D Z IE “ — praca zbio
rowa — stron 136 — cena 80 zł. Tadeusz Kraszewski: „B Y Ł Y I B Ę D Ą N A S Z E “ — popularne pogadanki o Ziemiach Odzyska
nych — stron 32 — cena 35 zł. „Ł U Ż Y C O M — W O LN O Ś Ć “ — praca zbiorowa — stron 80 — cena 80 zł.
Już w najbliższych dniach ukaże się na półkach księgarskich re
welacyjna książka o Niemczech współczesnych B. Danielewskiego, J. Kolipińskiego, A . Rogalskiego „N IE M C Y RO ZG R O M IO N E?“
K S IĄ Ż K I D O N A B Y C IA W E W S Z Y S T K IC H K S IĘ G A R N IA C H , S kład główny: Księgarnia Ziem Zachodnich, Poznań, ul. Bukowska 1,
W io se n n a o rk a o b ję ła ogółem p rze ższło jeden m ilio n c z te ry s ta ty s ię c y h e k ta ró w ziem i.
D ą żym y do osiągnięcia sam o
w y s ta rc z a ln o ś c i a p ro w iz a c y jn ć j Z ie m O d zyska n ych już w n a j
bliższej p rzyszło ści.
O d zyska n ych w y n o s i o k o ło 34 t y sięcy. P ro d u k c ja Z iem O d z y s k a nych już d zisia j s ta n o w i pokaźną część ogólnej p ro d u k c ji p rz e m y sło w e j k ra ju , ta k np. w y d o b y c ie w ę g la na Śląsku O p o ls k im i na Śląsku D o ln y m s ta n o w i już o k o ło
jednej trz e c ie j ogólnego w y d o b y cia w ęgla w Polsce.
W każdej d z ie d zin ie życia na Z ie m ia ch O dzyska n ych z ro b io n y z o s ta ł w ie lk i k r o k naprzód. T a k np. k o le je z o s ta ły ju ż w 70% re a k ty w o w a n e .
T rw a ją p ra ce nad u ru c h o m ie n ie m żeglugi w o d n ej na O drze.
D la tego celu zo sta ło p o w o ła n e do ż y c ia p rz e d s ię b io rs tw o p o d nazw ą
„P o ls k a Żegluga na O d rz e “ . W p o c z ą tk u k w ie tn ia br. d z ia ła ły już na Z ie m ia ch O d zyska n ych 663 p la c ó w k i p o czto w e . W ro c ła w , Z a g łę b ie P rz e m y s ło w o - W ę g lo w e , Szczecin i O ls z ty n m ają już p o łą czenie s ie cio w e bądź k a b lo w e z resztą k ra ju .
H a n d e l na Z ie m ia ch O d z y s k a n ych re p re z e n to w a n y je s t przez k ilk a p la c ó w e k P a ń stw o w e j C en
tr a li H a n d lo w e j p rze z o k o ło 700 p la c ó w e k sp ó łd z ie lc z y c h i przez in ic ja ty w ę p ry w a tn ą . Na p ra s ta ry c h ziem iach p o ls k ic h nad O drą, N isą i B a łty k ie m w re W ytężona pra ca m ilio n a P o la k ó w .
Rada Naukowa dla Ziem Odzyskanych
W z w ią z k u z II I . sesją R a d y N a u k o w e j dla Z ie m O dzyskanych, k tó r a o d b y ła się w K ra k o w ie w dniach od 16 do 1. V I. 1946, w a r to zaznajom ić się z p o d s ta w o w y m i za ło ż e n ia m i i fo rm ą o rg a n iza cy jn ą te j in s ty tu c ji, m ającej k a p i
ta ln e znaczenie dla doniosłego o- bechie zagadnienia re p o lo n iz a c ji i k o m a sa cji Z iem O dzyska n ych z resztą k ra ju .
R ada N a u k o w a p o w s ta ła w m a ju ub. r., k ie d y podczas ro z m ó w n a te m a t u tw o rz e n ia B iu ra S tu
d ió w O sa d n iczo -P rze sie d le ń czych w ic e m in is te r A d m in is tra c ji P u b lic z n e j W ła d y s ła w W o ls k i w y ra z ił życzenie, aby b iu ro z w o ła ło zjazd p rz e d s ta w ic ie li n a u k i, k tó rz y w y p o w ie d z ie lib y się w s p ra w a ch Z ie m O d zyskanych. W p o ło w ie lip c a 1945 zarządzeniem m in is tra A d m in is tra c ji P u b liczn e j p o w o ła n o do ży c ia Radę N a u k o w ą dla zagadnień Z ie m O d z y s k a nych, ja k o in s ty tu c ję s ta łą , w s p ó ł
p ra cu ją cą z M in is te rs tw e m A d m i
n is tra c ji P u b liczn e j i M in is te rs tw e m Z ie m O dzyskanych.
R ada N a u k o w a m im o swego k ró tk ie g o ż y w o ta może p oszczy
cić się już p o w a ż n y m i o siągnięcia
m i, k tó re z n a la z ły swój^ w y ra z w p o czyn a n ia ch re a liz a c y jn y c h R zą du; o p ra co w a n o re a lizo w a n e ob e c
n ie p a rc e lo w a n ie w ię k s z y c h w ła sności ro ln y c h p rz y p o m o cy s p ó ł
d z ie ln i p a rc e la c y jn o - osadniczych, p la n p rz e s ie d la n ia re g io n a ln e g o ' lu d n ości, p ro je k ty ro z w ią z a n ia te chnicznego p ro b le m u p rz e s ie d la n ia lu d n o ści p rz y p o m o cy d ru żyn osadniczych, p la n y p o m o cy rze czo w e j i fin a n so w e j dla osadni
k ó w i p ro je k ty ro z w ią z a n ia p ro b le m ó w o rg a n iza cyjn ych o g ro d n ic tw a na Z iem iach O dzyskanych.
O gółem oddano już 39 prac, o s ta t
n ia sesja p rz y n io s ła ich dw a ra zy ty le .
T e osiągnięcia u m o ż liw io n e zo
s ta ły d z ię k i o fia rn e j p ra c y w y b it
nych s ił n aukow ych, ja k p ro f. d r.
R. B u ła w skie g o , p ro f. dr. Euge
niusza R om era, p ro f. dr. F ra n c i
szka B u ja k a , p ro f. dr. S tanisław a S ro ko w skie g o , p ro f. d r Jana Cze- kanow skiego,, p ro f. d-r W ik to ra Schram m a. O s ta tn io w obradach sesji w z ię li u d z ia ł s ta li delegaci w s z y s tk ic h m in is te rs tw i z a in te re sow anych org a n ó w ce n tra ln y c h , ja k o łą c z n ic y m ię d zy R adą a sw o im i in s ty tu c ja m i. W z w ią z k u z ty m daje się zauw ażyć ścisła w s p ó ł
p ra ca c z y n n ik ó w c e n tra ln y c h z po
szczególnym i w y d z ia ła m i R ady.
Rada N a u k o w a dla Zagadnień Z ie m O dzyska n ych w n ie s ie p rze z sw oje pra ce cenny w k ła d w dąże
nia naszego p a ń stw a i n a ro d u , zm ierzające do p e łn e j re p o lo n iz a c ji i za g ospodarow ania ty c h ziem , o p ie ra ją c akcję em ocjonalną i sp o n ta n iczn ą o solid n e i trw a łe p o d s ta w y n a u ko w e . (g)
„N a d Ziemiami Odzyskanymi w isi nadal tak} ja k nad całą Polską miecz germański. Tylko poczucie wspólnoty słowiańskiej} wychowanie narodu w tym duchu, wprowadzenie tego pierwiastka do naszej k u lt u r y n a ro d o w e j\ może niemcom wytrącić z rą k i ten miecz. ..“
M in is t e r Z ie m Odzyskanych G o m u łkan a A k a d e m ii K u l t u r y P o ls k ie j we W r o c ła w iu
Nr 26 P O L S K A Z A C H O D N I A Str. 3
Niemcy z naszego punktu obserwacyjnego
Zgraja rekinów finansowych i podżegany wojennych
pędzi wygodne życie w strefie angielskiej
G azeta ro syjska „N o w o je W re - m ja " pisze:
N ik t się nie o śm ie li zaprzeczyć, że w s o w ie c k ie j s tre fie o k u p a c y j
nej w p ły w h itle ry z m u zo s ta ł w y e lim in o w a n y system atyczną i e n e r
giczną akcją. Inaczej rzecz się p rz e d s ta w ia w okręgach zachod
n ich , tj. w stre fa ch a n g ie ls k ie j, a- m e ry k a ń s k ie j i fra n c u s k ie j,
W ciągu o s ta tn ic h m iesięcy w ła dze o k u p a cyjn e ty c h s tre f o św ia d c z a ły w ie le ra zy, iż stosują ściśle decyzje k o n fe re n c ji b e rliń s k ie j w spra w a ch d e n a z y fik a c ji N iem iec.
Lecz dzień po d n iu prasa w y ja w ia n o w e fa k ty , k tó re dow odzą czegoś p rze ciw n e g o .
C a ła banda h itle ro w c ó w , r e k i
n ó w fin a n s o w y c h i podżegaczy w o je n n y c h p ę d zi w ygodne życie w s tre fie a n g ie ls k ie j, lecz n ie t y l k o o to chodzi. S ko n s ta to w a ć m ożną fa k ty jeszcze b a rd z ie j p o ż a ło w a n ia godne. A d m in is tra c ja ie st p rz e p e łn io n a e le m e n ta m i h it le ro w s k im i.
A k ty w n o ś ć e le m e n tó w fa s z y s to w s k ic h po d n ie ca n a je st obec
nością w s tre fie b ry ty js k ie j 360.000 ż o łn ie rz y i o fic e ró w a rm ii h itle ro w s k ie j, k tó r z y jeszcze nie są c a ł
k o w ic ie ro z b ro je n i.
W z w ią z k u z sytuacją, ja k ą w i d z im y obecnie w s tre fie b r y t y j
skie j, w a rto p o d k re ś lić , że tw o rzone są ta m z p o z w o le n ie m w ła d z o k u p a c y jn y c h n o w e p a rtie p ro fa - szysto w skie . W H a m b u rg u w o j
sko w a a d m in is tra c ja angielska za
tw ie rd z iła „sp o łe c z n o -c h rz e ś c ija ń - ską p a rtię o d b u d o w y ", k ie ro w a n ą przez u ltra -re a k c y jn e g o a n ty s e m i
tę, R e in h o ld a W u lle . P ro g ra m te j o rg a n iza cji je s t m o n a rc h is ty c z n o - re a k c y jn y . W w ie lu o ko lic a c h s tre fy b ry ty js k ie j, p rze d e w s z y s t
k im w H ano w e rze i O ld enburgu, czynne są z w ie d zą w ła d z o k u p a c yjn ych różne g ru p y m o n a rc h is ty - cznych se p a ra tystó w .
Co dzieje się w s tre fie a m e ry ka ń s k ie j?
Donoszą, że w s tre fie a m e ry k a ń s k ie j p rz e p is y o d e n a z y fik a c ji są obchodzone p rz y p o m o cy f i k c yjn ych n o m in a c ji h itle ro w c ó w na p o d rzędne sta n o w iska , podczas gdy p ra k ty c z n ie p o zo sta ją na s ta n o w is k a c h k ie ro w n ic z y c h .
W s z y s tk o p o z w a la w ie rz y ć , że sytuacja p o lity c z n a , ja k a istn ie je w a m e ry k a ń s k ie j s tre fie o k u p a c y j
nej, d a le ka je s t od p rz y c z y n ia n ia się do w z m o c n ie n ia d e m o kra cji.
P rze ciw n ie , w zm aga ona te n d e n cje re a k c y jn e ty c h k ó ł n ie m ie c k ic h , k tó re uznają i p o p ie ra ją w ła dze o ku p a cyjn e . D o w o d zą tego
J a k podaje T A S S , w e d łu g in - fo rm a c y j k o re s p o n d e n ta ,,New Y o rk H e ra ld T rib u n e " z H a n o w e ru, w p o lic ji w a n g ielskie j stre fie o ku p a c y jn e j n ie m ie c k ie j znajduje się w ie lu h itle ro w c ó w . N a w e t p rz y w ó d ca s o c ja l-d e m o k ra tó w S chu
m a ch e r p rz y z n a ł, że b y li h itle ro w cy zajm ują wyższe sta n o w is k a w p ro w in c ja c h H a n o w e ru i W e s t
fa lii, zna jd ują cych się w angiel-
fa k ty , ja k z a tw ie rd z e n ie lic z n y c h p a r tii re a k c y jn y c h w s tre fie am e
ry k a ń s k ie j. T a k w ię c z a tw ie rd z o no b a w a rską p a rtię m o n a rc h i- styczną w M o n a ch iu m , w W ie s b a - denie zaś p a rtię m ieszczańsko- ch ło p ską, k tó r a je st dalszym c ią
giem a rc y -re a k c y jn e j n a ro d o w e j p a r tii n ie m ie c k ie j, W W ie lk ie j
skie j s tre fie o ku p a cyjn e j, Schu
m acher w y s u w a specjalne o s k a r
żenie p rz e c iw k o k o m e n d a n to w i p o lic ji H an n ow e ru , p p łk . S chulte, k tó r y k ie ro w a ł p o lic ją n ie m ie c k ą w Hadze podczas o k u p a c ji H o la n
d ii p rze z N iem cy, oraz p rz e c iw za
stępcy ko m e n d a n ta p o lic ji p p łk . Betz, b. k ie ro w n ik o w i sztabu H im m le ra i ta k ż e p rz e c iw k o jednem u z w yższych u rz ę d n ik ó w p o lic ji,
H esji z a tw ie rd z o n o p a rtię , n a zw a ną n a ro d o w o -d e m o k ra ty c z n ą , k t ó ra — ja k donosi z F rie d b e rg u k o re sp o n d e n t „N e w Y o r k T im e s " — je st o rg a n iza cją ja w n ie a n ty -s o - w ie c k ą . K ie ro w a n a je s t ona p rze z b a n k ie ra n a z w is k ie m H e in ric h Leuchtgens, k tó re g o e le m e n ty p o stępow e o skarżają o p o d trz y m y -
m a jo ro w i B oltes, k tó r y u p rze d n io b y ł ściśle z w ią z a n y z S chultem . S chum acher o ś w ia d czył, że w e d łu g jego zdania p o lic ja H a n n o w e ru je st bazą dla s tw o rz e n ia n o w e j podziem nej R e ich sw e h ry. J a k ko re s p o n d e n t w ska zu je , o fic ja ln e c z y n n ik i a n g ie lskie p rzyzn a ją , że b y li h itle ro w c y p ra w ie w szyscy zajm ują w yższe sta n o w is k a w an
g ie ls k ie j s trć fie o k u p a cyjn e j N ie m iec.
A n g ie ls k ie c z y n n ik i tłu m a czą te n stan rze czy ty m , że tru d n o je s t znaleźć fa ch o w có w , n ie -h itle - ro w c ó w , k tó r z y z d o ln i b y lib y za j
m ow ać te w y s o k ie sta n o w is k a i że w y w ia d a n g ie ls k i s p ra w d z ił w s z y s tk ic h pozostających w s łu ż b ie i n ie maj z a m ia ru usuw ać ich z zajm o w a n ych s ta n o w is k , o ile o- s k a rż y c ie le nie p rz e d s ta w ią d o d a t
k o w o o b w in ia ją c y c h dow odów .
Co robi m łodzież niemiecka!
„N a m ocy najw yższego sądu w o jsko w e g o w H a m b u rg u ska zano na u w ię z ie n ie grupę m ło - dżie ży n ie m ie c k ie j, oskarżonej o założenie ta jn e j o rg a n iz a c ji „ E d e l
w e is s " („S z a ro tk a "). Z g ru p y 21 oska rżo n ych m ło d zie ń có w , p rz y p ro w a d z o n y c h na ro z p ra w ę sądo
w ą, w ię kszo ść b y ła n ie z a tru d n io - na. Część ic h d z ia ła ln o ś c i p o le gała na p rz e p ro w a d z a n iu k o n tr o li n ie o fic ja ln e j na cza rn ym ry n k u o- raz .n ę ka n iu P o la k ó w . W ie le a re sztow ań m ia ło m iejsce o s ta tn io w m iastach R u h ry , gdzie o d k ry to o r
ganizację „E d e lw e is s ’,
w a n ie faszyzm u. P a rtia ta pragnie, b y „N ie m c y g ra ły p o w ażną ro lę w zachodniej fe d e ra c ji a n ty s o w ie c - k ie j" .
R e a kcjo n iści, k tó r z y znajdują się w a d m in is tra c ji n ie m ie c k ie j, ta k m a ło się dziś k rę p u ją , że so- c ja j-d e m o k ra c i, w ch o d zący w s k ła d rządu p ro w in c jo n a ln e g o W ie lk ie j H esji, z a g ro z ili w y c o fa n ie m się,
W s tre fie fra n c u s k ie j sytuacja na p ew no n ie je st lepsza n iż w s tre fie a n g ie ls k ie j i a m e ry k a ń s k ie j.
Co w ię ce j, ra p o rt, o p u b lik o w a n y w m a rcu przez A lfre d a B is c a rle t, c z ło n k a k o m is ji p a rla m e n ta rn e j, k tó r y na p o le ce n ie K o n s ty tu a n ty z w ie d z ił fra n c u s k ą strefę o k u p a cyjną, z a w ie ra w y ra ź n e fa k ty , k tó re w y k a z u ją , że n ie m a m o w y o d e n a z y fik a c ji w te j s tre fie . E le m e n ty V ic h y tw o rz ą n a d a l znacz
ną w iększość p ersonelu w n ie k tó ry c h re so rta ch a d m in is tra c y jn y c h . R a p o rt donosi ró w n ie ż , że fra n c u s kie w ła d z e o ku p a cyjn e w y p ę d z a ją a n ty fa s z y s tó w ze sta n o w is k , w y m agających zaufania.
T a k w yg lą d a ją dziś fa k ty w za
ch o d n ich s tre fa ch o k u p a c y jn y c h N iem iec, D o w o d zą one, iż p o stę p o w a n ie , stosow ane tam , n ie go
d zi się z b e rliń s k im i decyzjam i w sp ra w ie p o lity c z n e g o oczyszczenia N ie m ie c. S ytu a cja ta m te jsza fa w o ry z u je tw o rz e n ie p a rtii, k tó re poza s k o m p lik o w a n y m i nazw a m i k r y ją swe g w a łto w n ie a n ty d e m o k ra ty c z n e i agresyw ne tendencje.
P od n o w y m i zn a ka m i k ry ją się s ta rz y h itle ro w c y . W stre fa ch ty c h p rz e m y s ł pozostaje w rę k a c h m o n o p o lis ty c z n y c h k a p ita lis tó w . Z ie m ia je s t w rę k a c h w ie lk ic h w ła ś c ic ie li. L ic z n i faszyści zajm ują n a d a l w y s o k ie sta n o w is k a w s łu ż b ie gospodarczej, a n a w e t w ad m in is tra c ji p u b lic z n e j.
W s z y s tk o to fa w o ry z u je a k ty w ność h itle ro w c ó w i in n y c h elem en
tó w a g re syw n ych ; w s z y s tk o to u- n ie m o ż liw ia zniszczenie w p ły w ó w h itle ro w s k ic h i d e m o k ra ty c z n ą re organizację N iem iec, A je s t to p rze cie ż spraw a p iln a , spraw a o ż y c io w y m znaczeniu — ko ń c z y
„N o w o je W re m ja ".
W am erykań skiej s tre fie okupacyjnej
A m e ry k a ń s k i ż a n d a rm w o js k o w y (M . P. — M ilit a r y P o lice ) za le ca się do n ie m ie c k ie j G re tc h e n :
— N a re s z c ie n ie m a u w as h itle ro w c ó w ...
R y c in ę p o w y ż s z ą z a m ie ś c ił k a ry k a tu rz y s ta fra n c u s k i. J e a n E ffe l w p iś m ie p a rv s k im „ A c t io n " , p rz e d s ta w ia ją c d o s k o n a le n a s tró j h itle r o w s k i, tc h n ą c y z ka ż d e g o z a k ą tk a k r a jo b r a z u n ie m ie c k ie g o , n a s tró j, k tó r y m p rz e s y c o n a
je s t c a ła atm o sfe ra.
Hitlerowcy na czele policji
— i
M a ły o L o z p o I» lii w łłu c łie n w a ! J
zimą 1939/40 r.
? ’■ rodnia o pomstę do n ieba w o ła ją c a W ia d o m o ś c i o n ie m ie c k ic h z b ro d n ia c h , o p is y o k ru c ie ń s tw , k tó r e m ro z iły b y k r e w w ż y ła c h ka żd e m u , k to n ie p rz e ż y ł ic h sam i k to n ie p a irz a ł n a ś m ie rć s w o ic h n a jb liż s z y c h z r ę k i h itle r o w s k ic h k a tó w , d z is ia j b u d zą ja k b y m n ie j z a in te re s o w a n ia . U m y s ły i serca lu d z k ie p rz e s y c o n e są ty m w s z y s tk im , c z y m k a r m iły nas la ta w o je n n e . A je d n a k trz e b a te n p rz e s y t raz jeszcze p rz e ła m a ć i w r a z ić so b ie w m ó z g i i w se rca p a m ię ć o z b ro d n i, ja k ie j d o k o n a n o na 2.000 P o la k ó w
„ w m a ły m o b o z ie " w B u c h e n w a ld . T rz e b a s p a m ię ta ć i p a m ię ć p rz e k a z y w a ć p o k o le n io m , a że b y n ik t n ie d o p u ś c ił do s ie b ie z łu d z e n ia , że n a ró d , k t ó r y z w a ł się „n a ro d e m p a n ó w , je s t n a ro d e m lu d z i. D ro g a do u c z ło w ie c z e n ia n ie m c ó w je s t ta k d a le k a , ja d ro g a o d k u p ie n ia w in za m o rd e rs tw a i z b ro d n ie , p o p e łn io n e n a ż y w y m c ie le naszego n a ro d u .
P o n iż e j p o d a je m y o p is m ę c z e ń s tw a 2.000 P o la k ó w , s p o rz ą d z o n y p rze z d w ó c h n ie m c ó w , k t ó r z y sa m i sie d z ie li w o b o z ie za s w o je p rz e k o n a n ia a n ty h itle r o w s k ie .
O p is te n u k a z a ł się w k s ią ż c e „D a s w a r B u c h e n w a ld ", w y d a n e j ś w ie ż o n a k ła d e m K P D (kom . p a rtia n ie m ie c k a ) w L ip s k u . A u to r a m i o p is u są:
E ric h Haase, B u c h e n w a ld -H a e ftlin g n r 2945 i R u d i H e n n in g , B u c h e n w a ld - H a e ftlin g n r 1324.
W 3 m iesiące w ym o rd ow an o 2.000 Polaków .
W k r ó tc e p o ro z p o c z ę c iu w r. 1939 fa s z y s to w s k ie g o n a p a d u n a P o lskę , p ie rw s z e tr a n s p o r ty p o ls k ic h je ń c ó w
p ę d z o n o do obozu. P o la k ó w ty c h n ie tr a k to w a n o ja k r e g u la r n y c h je ń c ó w w o je n n y c h , ale ja k tz w . p a rty z a n tó w . J u ż n a k ilk a d n i p rz e d ic h p r z y b y c ie m ro z p o c z ę ły się w o b o z ie B u c h e n w a ld p rz y g o to w a n ia n a p r z y ję cie . Część p la c u a p e lo w e g o o to c z o n o p o d w ó jn y m p ło te m z d ru tu k o lc z a s te go. W e w n ą trz zaś u s ta w io n o p ię ć w ie lk ic h n a m io tó w w o js k o w y c h , p o d o b n y c h d o b u d ja rm a rc z n y c h . W je d n y m n a ro ż n ik u te g o „o b o z u w o b o z ie " u s ta w io n o z b e le k i d ru tu k o lc z a s te g o ro d z a j k la t k i, m n ie j w ię c e j 3 X 6 m w ie lk ie j, bez dachu.
P rze zn a czen ia te j k la t k i n ie d o m y ś la liś m y się jeszcze. D a le j w k o p a n o w z ie m ię w ie lk i z a rd z e w ia ły k o c io ł z p r a ln i; d o czego m ia ł s łu ż y ć te n m in ia tu r o w y s t |w , r ó w n ie ż n ie w ie d z ie liś m y . W re s z c ie w y k o p a n o w ie le d o łó w , g łę b o k ic h n ą 3 m , a w ie lk ic h 2 X 4 m, k tó r e o to c z o n o b e lk a m i. T o z n a liś m y ju ż . B y ły to znane o b o zow e la t r y n y z c za só w b u d o w y o b ozów . W n a m io ta c h ro z e s ła n o c ie n iu tk ą w a rs tw ę s ło m y . C o znaczą w s z y s tk ie te p rz y g o to w a n ia , p o co je s t obóz w obozie? p y ta liś m y . Z d a w a liś m y so b ie ja s n o s p ra w ę , że je s t to z n o w u ja k iś w y m y s ł s z a ta ń s k i k ie r o w n ik ó w obozu.
P e w n e g o ra n k a w p o c z ą tk a c h p a ź
d z ie rn ik a 1939 r. b ły s k a w ic ą ro z e s zło się po o b o z ie : „P ę d zą tra n s p o r
t y " . W n e t z o b a c z y liś m y , ja k d łu g i p o c h ó d p o ls k ic h je ń c ó w w o je n n y c h , w ś ró d n ic h ta k ż e k ilk u c y w iló w , sze d ł p ę d z o n y ra z a m i i k o lb a m i s tra ż y S S -ów i b lo k o w y c h d o obozu.
W y r ó ż n ili s ię k o m e n d a n t o bozu H u e ttig i h a u p ts c h a rfu e h re r B la n k ,
k t ó r z y s z c z e g ó ln ie p o p u ś c ili w o d z e s w o je m u s a d y z m o w i. 3.124 P o la k ó w s tło c z o n o „ w m a ły m o b o z ie ". W g u w a g S S -O b e rs tu rm b a n n fu e h re ra Roe- d la ora z S S -O b e rs tu rm fu e h re ra H a c k - m a n n a m ia n o ic h w y k o ń c z y ć w 3 m ie siące.
W n o w o u tw o rz o n y m „ m a ły m o b o zie p o ls k im ” — ja k się o d tą d n a z y w a ł — sp ę d zen i P o la c y m u s ie li się w ś ró d p a ź d z ie rn ik o w e j z im n e j w ic h u r y ro z e b ra ć do naga. C a łą odzież i w ła s n o ś ć o s o b is tą z a b ra li SS -m ani.
N a s tę p n ie m u s ie li w s k a k iw a ć do „ k ą p ie li" do w k o p a n e g o w z ie m ię k o tła , k t ó r y b y ł n a p e łn io n y ja k ą ś cieczą d e z y n fe k c y jn ą , k tó r e j n ig d y n ie z m ie n ia n o . T y s ią c e m u s ia ły się w te j m a z i „ k ą p a ć " , a n a s tę p n ie k u uciesze SS -m anów b y li s z o ro w a n i o s try m i s z c z o tk a m i ry ż o w y m i.
P o la c y c y w iln i b y li ja k o p a rty z a n c i w p ę d z e n i do w y ż e j o p is a n e j k la t k i.
J u ż p rz y w p ę d z a n iu d w ó c h P o la k ó w z a s trz e lił p is to le te m S S -H a u p ts c h a r- fu e th r e r B la n k . 124 m ę ż c z y z n za m k n ię to w ty m m a ły m k o jc u bez d a chu, bez p r z y k r y c ia i n ie m a l bez ż y w n o ś c i. Ic h k o le d z y z „m a łe g o o b o zu p o ls k ie g o " i ta k ju ż o tr z y m y w a li t y lk o p o ło w ę p o r c y j o b o z o w y c h . Do k o jc a z n a jd u ją c y m s ię ta m P o la k o m rz u c a n o d z ie n n ie t y lk o 3— 4 c h le b y , o k tó re b i l i się z a w z ię c ie ja k psy, p o w o d o w a n e p ro s ty m in s ty n k te m sa m o z a c h o w a w c z y m .
Z a m k n ię c i w k o jc u z m a rn ie li d o k ła d n ie w 4 ty g o d n ie . T y lk o je d e n je d y n y z d o ła ł w m o m e n c ie n ie p iln o - w a n ia p rze z straże z b ie c d o d u żego o bozu i ta m z g in ą ć w 's z a re j m asie w ię ź n ió w i sc h o w a ć się, W c z y m m u w s z y s c y to w a rz y s z e na w s z y s tk ie s p o so b y p o m a g a li. Przez c a ły c h p ię ć la t, aż do p rz y b y c ia A m e ry k a n p rz e t r w a ł i d n ia 11 k w ie tn ia , w d n iu o s w o b o d z e n ia obozu, w o ln o ś ć o d z y s k a ł. N a p e w n o n ie z a p o m n i o n przez c a łe ż y c ie ty c h o k ro p n y c h 4 ty g o d n i
w k la tc e „m a łe g o o b o zu p o ls k ie g o "
i ja k o ś w ia d e k „ k u l t u r y " h it le r o w s k ie j b ę d z ie w s w e j O jc z y ź n ie n ie u s ta n n ie b u d z ił n ie n a w iś ć i w s tr ę t do m o rd e rc z e g o s y s te m u fa s z y z m u h it le ro w s k ie g o .
D z ie n n a r a c ja c h le b a d la re s z ty P o
la k ó w z a m k n ię ty c h w „ m a ły m o b o zie p o ls k im " w y n o s iła 170 g ra m ó w c h le ba i 3/4 lit r a w o d n is te j z u p k i. F iz y c z n y z a n ik P o la k ó w w ty c h w a ru n k a c h s z y b k o p o s tę p o w a ł. G łó d b y ł ta k w ie lk i, że P o la c y ta s z c z y li s w o ic h z m a rły c h k o le g ó w do w y d a w a n ia je d zenia, a ż e b y z d o b y ć je d e n g a rn e k z u p y w ię c e j. K a ż d y , k to n ie le ż a ł u m ie r a ją c y na z im n e j z ie m i, sam m u s ia ł iś ć p o s w o je je d z e n ie . P o la c y w ię c b r a li s w o ic h c h o ry c h i n ie b o s z c z y k ó w p o d ra m io n a . O k a ż d ą ły ż k ę z u p y w a lc z o n o w s z y s tk im i ś ro d k a m i. G łó d zm usza ł P o la k ó w do o p u szczania w n ocy' sw e g o obozu, a że b y z d o b y ć ż y w n o ś ć p rze z k ra d z ie ż z m a g a z y n u ob o zu. C a ły obóz b y w a ł za to k a ra n y p rze z k o m e n d a n ta n ie d z ie la m i g ło d u , a P o la c y p ra w ie w s z y s c y 25 k ija m i. S ie d m iu P o la k ó w z m a rło p rz y t y m n a k o ź le e g z e k u c y jn y m .
W a r u n k i s a n ita rn e w „ m a ły m o b o zie p o ls k im " i o s tra z im a r o k u 1939/40 ja k i z u p e łn e w y g ło d z e n ie s p o w o d o w a ły , że w y b u c h łą e p id e m ią ty fu s u g ło d o w e g o i b ie g u n k i w ro z m ia ra c h d o tą d n ie s p o ty k a n y c h . P o m o c y ze s tr o n y k ie r o w n ic tw a o b o z u SS n a tu r a ln ie n ie m o ż n a b y ło o c z e k iw a ć , ja k k o lw ie k z b u d o w a n o p r y m ity w n ą b u d ę z desek, k tó r a m ia ła s łu ż y ć za o d d z ia ł d la c h o ry c h . B uda ta b y ła je d n a k p rze z S S -H a u p ts c h a rfu ś h re ra B la n k a u ż y w a n a w ty m c e lu , a że b y le ż ą c y m tam c h o ry m z a a p lik o w a ć ś m ie rte ln ą s trz y k a w k ę . N a ś ro d k u p la c u a p e lo w e g o o b o z u p o ls k ie g o le ż a ły w ty m cza sie w b ło c ie i ś n ie g u c a łe g ó r y tru p ó w . K a żd e g o d n ia u m ie ra ło , a lb o b y ło z a b ija n y c h 40—
50 lu d z i, je d n e g o d n ia n a w e t 65. P rz y
b y te k z w ło k b y ł ta k w ie lk i, że Jcre- m a to ria w W e im a rz e , J e n ie i L ip s k u n ie m o g ły n a d ą ż y ć z ro b o tą , ta k że p ra c o w a n o n a d z b u d o w a n ie m k re m a to riu m w B u c h e n w a ld z ie . Z a n im je p o s ta w io n o , d z ie ń u d n ia z a ła d o w y w a n o s a m o c h o d y p r y m it y w n y m i s k r z y n ia m i d re w n ia n y m i, w k tó r y c h tr a n s p o rto w a n o z a m o rd o w a n y c h do n a jb liż s z y c h k re m a to rió w . Podczas je d n e g o z tr a n s p o r tó w s a m o c h ó d z g u b ił w ś ró d m ie ś c iu W e im a ru d w ie z ty c h „ t r u m ie n " , czego p rz y s z y b k ie j je ź d z ie n ie z a u w a ż y ł. S k rz y n ie r o z b i
ł y się i n a g ie , w y c h u d z o n e n a s z k ie le t y z w ło k i, le ż a ły n a u lic y ja k o le k c ja p o g lą d o w a d la lu d n o ś c i W e im a ru . K ie d y b ie g u n k a p rz e n io s ła się do p o z o s ta łe j części obozu, s p ro w a d z o n o ru c h o m e k r e m a to riu m do o b o zu i p a lo n o n ie b o s z c z y k ó w p u b lic z n ie na ocza ch je ń c ó w . T e ru c h o m e k r e m a to r ia w y g lą d a ły ja k w ie lk ie k o t ły d o g o to w a n ia s m o ły . O b s łu g a ic h o p o w ia d a ła , że firm a , k tó ra je w y p r o d u k o w a ła , je szcze p rz e d p o c z ą tk ie m w o jn y w y k o n a ła z le c e n ie n a 150 ta k ic h m a szyn . D rą g a m i w p y c h a n o z w ło k i d o p ie c a . C za sy ś re d n io w ie c z a i in k w iz y c ji w o b e c ty c h b e s tia ls k ic h p r a k t y k z u p e łn ie z b la d ły .
C a ły m i ty g o d n ia m i d o m a g a li się . s ta rs i obozu, a ż e b y P o la k ó w p rz e n ie ś ć do d u że go obozu, a c h o ry c h do r e w iru , a je szcze ja k o ta k o z d ro w y c h d o b lo k ó w m ie s z k a ln y c h . J e d n a k c e le m m o rd e rc ó w S S -ów b y ło z u p e łn e zn is z c z e n ie P o la k ó w . D o p ie ro w te d y , k ie d y s ta rs i o b o zu z d o ła li im w y t łu m aczyć, że d la e p id e m ii d r u t y k o lc z a ste n ie są p rze szko d ą , a k ilk u SS- m a n ó w z a c h o ro w a ło , p o z w o lo n o s ta r- s z y ż n ie o b o z o w e j o p ró ż n ić o b ó z p o l
s k i. O k o ło 300 P o la k ó w b y ło s m u tn ą resztą p o ls k ie g o obozu. P rz y ic h p rz e jm o w a n iu do o b o z u o g ó ln e g o s tw ie r d z iliś m y , że w ię c e j n iż 1 j 3 z n ic h to b y ły d z ie c i p o n iż e j la t 15.
