Dominika Mróz-Szarmach Katedra Postępowania Cywilnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Gdański
Dominika
Mróz-Szarmach
(Glosa do uchwały Sądu Najwyższego* z dnia 09 czerwca
2017 r. w sprawie o sygn. akt III CZP 118/16**)
* Dalej: SN.
** OSNC 2018 Nr 2, poz. 19, dalej także: „uchwała”.
1 Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cy-wilnego (Dz. U. z 2018 r., poz. 1360 t.j. ze zm.), dalej: k.p.c. 2 Por. A. Marciniak, Cofnięcie apelacji w procesie cywilnym, [w:] J.
Gu-dowski, K. Weitz, Aurea praxis aurea theoria. Księga pamiątkowa ku
czci Profesora Tadeusza Erecińskiego, t. 1, Lexis Nexis, Warszawa
procesu, powziął wątpliwości co do rozstrzygnię-cia o tych kosztach, w sytuacji gdy powód został co prawda zaspokojony przez pozwanego, jed-nakże nie dobrowolnie, a dzięki przymusowi pań-stwowemu, a nadto pozwany w środku zaskarże-nia kontestował zasadność powództwa. Krótko rysując okoliczności faktyczne rozpoznawanej przez sąd powszechny sprawy, wskazać należy, iż budzące wątpliwości zagadnienie prawne pojawi-ło się w związku z kwestionowaniem przez stronę czynną wydanego przez sąd pierwszej instancji postanowienia o przyznaniu kosztów postępowa-nia pozwanemu. Przedmiotowe rozstrzygnięcie sądu a quo stanowiło rezultat oceny sytuacji stron, z której wynikało, iż powód skutecznie cofnął po-zew po tym, jak w postępowaniu egzekucyjnym, wszczętym na podstawie tytułu wykonawczego – zaopatrzonego w klauzulę wykonalności nakazu zapłaty w elektronicznym postępowaniu upomi-nawczym, uzyskał on pełne zaspokojenie, zaś po-zwany w złożonym sprzeciwie od nakazu zapłaty konsekwentnie przeczył twierdzeniom przeciw-nika.
Rozpoznając pytanie prawne, SN w pierwszej kolejności przyjął, iż art. 203 § 2 zd. 2 k.p.c. stanowi uzupełnienie reguł rozdziału kosz-tów postępowania, wynikających z art. 98 § 1 k.p.c., w związku z tym, gdy powód cofa pozew
3
i zrzeka się roszczenia na skutek dobrowolnego zaspokojenia go przez pozwanego, wówczas to stronę czynną postępowania należy uznać za wy-grywającą. Po drugie, SN wskazał, iż względy aksjologiczne przemawiają za oceną przyczyn, dla
których dochodzi do czynności procesowej po-woda, skutkującej zbędnością wydania orzecze-nia; ewaluacji w tym kontekście podlega także sta-nowisko pozwanego. W następstwie powyższego SN uznał, iż w sytuacji, gdy powód przymusowo uzyskał zaspokojenie, a pozwany kwestionuje za-sadność jego roszczenia, cofnięcie pozwu przez stronę czynną winno skutkować orzeczeniem o kosztach na podstawie art. 203 § 2 zd. 2 k.p.c., nie zaś na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Wskazane trzy główne tezy, które można sformułować na podstawie lektury uzasadnienia glosowanego orzeczenia, zostaną poniżej kolejno omówione.
Zanim przejdzie się do zasadniczej części niniejszej glosy, warto na wstępie zakreślić kilka kwestii natury ogólnej. Przede wszystkim uwy-puklenia wymaga, iż powód, jako „gospodarz” postępowania, ma tak prawo je zainicjować, jak i w przypadkach przewidzianych przez ustawę
4
procesową – zakończyć . I właśnie cofnięcie poz-wu stanowi przykład jednostronnej czynności
dy-5
spozycji formalnej powoda , która – przy założe-niu jej skuteczności – prowadzi co do zasady do umorzenia postępowania. Z kolei to ostatnie
roz-6
strzygnięcie jest jednym z przykładów formalne-go zakończenia postępowania cywilneformalne-go i zapada w formie postanowienia. Również orzekanie o kosztach procesu nie stanowi merytorycznego rozstrzygania sprawy cywilnej, lecz ma w
stosun-7
ku do niego charakter akcesoryjny i jest z nim ściśle powiązane. Ponadto o kosztach sąd orzeka także wówczas, gdy sprawa nie kończy się
8
wydaniem wyroku . Orzeczenie o kosztach
3 Inaczej może się zakończyć sprawa, gdy powód nie zrzeka się roszczenia, gdyż wówczas – w razie braku uznania powództwa przez pozwanego, sprawa winna być co do zasady rozstrzygnięta wyrokiem – por. wyrok Sądu Apelacyjnego (dalej: SA) w Gdańsku z dnia 24 stycznia 2017 r. w spra-wie o sygn. akt V ACa 284/16; wyrok SA w Szczecinie z dnia 29 maja 2014 r. w spraspra-wie o sygn. akt I ACa 805/13, https://orzeczenia.ms.gov.pl/ [dostęp: 21.11.2018].
4 Por. postanowienie SA w Szczecinie z dnia 28 października 2016 r. w sprawie o sygn. akt I ACz 862/16, https://orzeczenia.ms.gov.pl/ [dostęp: 21.11.2018].
5 Por. A. Olaś, Umorzenie elektronicznego postępowania upominawczego na wniosek powoda po nowelizacji
z 10.7.2015 r. – cz. I, „Monitor Prawniczy” 2016, nr 6, s. 297; W. Głodowski, Cofnięcie pozwu w świetle konstytucyjnej zasady równości, [w:] Z. Niedbała (red.), Prawo wobec dyskryminacji w życiu społecznym, gospodarczym i politycznym, Difin, Warszawa 2011, s. 75.
6 Do innych zaliczyć chociażby należy postanowienie o odrzuceniu pozwu lub środka zaskarżenia czy zarządzenie o zwrocie pozwu.
7 Por. postanowienie SN z dnia 08 sierpnia 2012 r. w sprawie o sygn. akt I CZ 62/12, www.sn.pl [dostęp: 21.11.2018].
9 procesu zapada w formie postanowienia i ma
10 charakter proceduralny .
Skoro jasnym jest, w kontekście jakich czynności tak stron, jak i sądu, będą prowadzone poniższe analizy, przejść należy do odniesienia się do pierwszego z powołanych wcześniej stano-wisk SN. Z pewnością konkluzja uchwały ustala związek, w jakim przepisy ogólne o zasadach rozkładu kosztów procesu pozostają z przepisem o tych kosztach przy cofnięciu pozwu. Z uwagi na wyciągnięte wnioski SN odrzuca koncepcję o tym, iż art. 203 § 2 zd. 2 k.p.c. ma być przepisem szczególnym względem art. 98 § 1 k.p.c. i jed-nocześnie wyłączającym zastosowanie tego ostat-niego. Organ sądowniczy dochodzi bowiem do przekonania, iż cofnięcie pozwu przez powoda nie może a priori oznaczać, że powództwo nie było celowe oraz w konsekwencji, że nie można założyć, iż – w każdej sytuacji – to powód będzie obowiązany świadczyć drugiej stronie koszty pro-cesu. Co istotne, wynik tego rozumowania pozo-staje bez negatywnego wpływu na istnienie obo-wiązku wykazania przez powoda, iż zainicjowanie przez niego postępowania było niezbędne do obrony jego praw, jeśli to pozwanego sąd ma obciążyć kosztami wbrew regule z art. 203 § 2 zd. 2 k.p.c. Konkluzje SN w powyższym przedmiocie stanowią niewielkie rozwinięcie wcześniej już
wy-11
powiedzianego przez ten sąd poglądu . Również 12
w starszym orzecznictwie SN doszukać się
moż-na takiego rozumienia art. 203 § 1 k.p.c., które zakłada, iż powód albo cofa pozew, ale jedno-cześnie zakłada dochodzenie ochrony prawnej w późniejszym procesie, albo cofa pozew i zrzeka się roszczenia, rezygnując ostatecznie z jakiejkol-wiek ochrony prawnej. Natomiast cofnięcie poz-wu wskutek zaspokojenia powoda przez
pozwa-13
nego jest oświadczeniem o tym, że druga strona postępowania uczyniła zadość jej żądaniom, co czyni merytoryczne orzekanie zbędnym. W takiej sytuacji pozwany co do zasady przegrywa sprawę i winien jest uiścić koszty procesu na rzecz
14
powoda , a zwolnić go od tego może okoliczność
15 16
z art. 101 k.p.c. lub art. 102 k.p.c. W nauce prawa nie brakuje również głosów przeciwnych powyższemu kierunkowi odczytywania przepi-sów prawnych. Jego kontestowanie osadza się na tym, iż art. 203 § 2 zd. 2 k.p.c. nie różnicuje zawartej w nim stanowczej zasady, że to powód na żądanie pozwanego zwraca mu koszty procesu
17
w związku z cofnięciem pozwu . Wobec tego wskazany przepis należy uznać za regulację
18
szczególną względem art. 98 k.p.c. Podkreśla się przy tym, iż próba odstępstwa od tej jednoznacz-nej normy może doprowadzić do skutków contra
19
legem . Nie wydaje się, by to stanowisko było
prawidłowe, gdyż zdaje się odwoływać jedynie do wykładni językowej oraz systemowej, zapo-minając o wykładni celowościowej. Nie można bowiem pomijać, że zadaniem sądów jest 9 W każdym przypadku, nawet gdy stanowi część składową wyroku lub nakazu zapłaty, nie przestaje być postanowieniem – por. H. Ciepła, [w:] A. Marciniak, K. Piasecki (red.), Kodeks postępowania
cywilnego. Tom I. Komentarz. Art. 1–366, wyd. 6, C.H. Beck, Warszawa 2014, s. 411–412; postanowienie
SN z dnia 17 listopada 2009 r. w sprawie o sygn. akt II CZ 93/09, OSNC 2010 nr 6, poz. 91, s. 54. 10 Por. A. Mendrek, Orzekanie o kosztach procesu cywilnego, Currenda, Sopot 2015, s. 193, przypis 606. 11 Por. uchwała SN z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie o sygn. akt III CZP 119/13, OSNC 2015 nr 1,
poz. 1, s. 1.
12 Por. orzeczenie SN z dnia 21 lipca 1951 r. w sprawie o sygn. akt C 593/51, OSNC 1952 nr 2, poz. 49. 13 W wielu orzeczeniach nie precyzuje się sposobu, w jaki doszło do zaspokojenia wierzyciela, co
może rodzić pytania o to, czy sądy prawidłowo rozróżniają zaspokojenie poprzez czynność dobrowolną pozwanego od zaspokojenia w drodze przymusu państwowego – por. wyrok SA w Warszawie z dnia 12 lutego 2016 r. w sprawie o sygn. akt VI ACa 1925/14; postanowienie SA we Wrocławiu z dnia 23 kwietnia 2012 r. w sprawie o sygn. akt I ACz 666/12 – oba orzeczenia z https://orzeczenia.ms.gov.pl/ [dostęp: 21.11.2018].
14 Por. P. Telenga, [w:] A. Jakubecki (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, wyd. 6, Wolters Kluwer, Warszawa 2015, s. 301.
15 Por. orzeczenie SN z dnia 21 lipca 1951 r. w sprawie o sygn. akt C 593/51, OSNC 1952 nr 2, poz. 49. 16 Por. postanowienie SA w Szczecinie z dnia 05 września 2012 r. w sprawie o sygn. akt III AUz 71/12,
https://orzeczenia.ms.gov.pl/ [dostęp: 21.11.2018].
17 Por. A. Marciniak, op. cit., [w:] J. Gudowski, K. Weitz, op. cit., s. 412–413.
18 Por. I. Wolwiak, Orzeczenie o kosztach postępowania w razie spełnienia świadczenia, cz. 2, „Polski Proces Cywilny” 2017, nr 2, s. 197.
19
stosowanie prawa, a immanentną część tego procesu stanowi wykładnia jego przepisów. Nie wydaje się, że może ona mieć jedynie ściśle formalistyczny wyraz, lecz przy jej dokonywaniu powinno się raczej uwzględniać specyfikę sto-sunków, do jakich to prawo ma być zaaplikowane, oraz przyczyny, dla których ustawodawca zdecy-dował się na określone brzmienie danej jednostki redakcyjnej. Sądzić należy, że te właśnie zasadne wskazania realizuje w omawianym zakresie glosowana uchwała.
Druga z wymienionych wyżej konkluzji stanowi w pewnym sensie konsekwencję pogłę-bionej analizy omówionej już konstatacji, gdyż de
facto precyzuje podstawę dla wcześniej
wywie-dzionego założenia. SN słusznie wyciąga wnio-sek natury ogólnej, że dla rozstrzygnięcia o kosz-tach postępowania w związku z cofnięciem poz-wu znaczenie powinna mieć przyczyna, przez którą powód dokonuje tej czynności. Warto wskazać, iż podobny kierunek oceny tego, która ze stron wygrywa postępowanie, gdy powód cofa pozew, można odnaleźć w wielu wypowiedziach
20 21
zarówno doktryny , jak i orzecznictwa . Zazna-czenia wymaga, że dla wywołania samego skutku w postaci cofnięcia pozwu nie ma znaczenia
pod-22 stawa takiego działania strony czynnej procesu . Poszczególne przyczyny rezygnacji powoda z do-chodzenia ochrony prawnej przed sądem mogą wywołać odmienne następstwa w sferze kosztów postępowania. Primo przyjmuje się, że jeśli zacho-dzi okoliczność tej natury, iż powód – na skutek
działań pozwanego bądź z innych przyczyn – przekonał się o niezasadności swojego powódz-twa, wówczas, zgodnie z art. 203 § 2 zd. 2 k.p.c., koszty należy przyznać pozwanemu. Natomiast jeżeli to strona bierna dobrowolnie świadczy na rzecz powoda już po wytoczeniu powództwa, wówczas to strona czynna jest wygranym i należy 23 jej przyznać koszty na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Ponadto podnosi się również, iż cofnięcie pozwu bez zaspokojenia roszczenia może także wyjąt-kowo nie oznaczać wymogu zapłaty pozwanemu kosztów procesu, jeżeli powód wykaże, że wyto-czenie powództwa było celowe i niezbędne do
24
ochrony jego praw . Dodatkowo akcentuje się 25 w tym temacie, iż znaczenie ma również cel , w jakim dokonywana jest określona czynność procesowa, i przez ten pryzmat należy interpre-tować kwestie dotyczące kosztów postępowania, a także konieczności dalszego orzekania w
spra-26
wie . Przyczyny dokonywania czynności proce-sowej oraz kwestia tego, która ze stron ma zostać uznana za wygrywającą dla potrzeb rozstrzygania o kosztach, nabiera znaczenia również przy cofa-niu środków zaskarżenia. Jeżeli bowiem strona odwołuje dokonaną czynność procesową, to aby nie została obciążona kosztami postępowania, winna wskazać, dlaczego cofa środek
zaskarże-27
nia . W efekcie, jeśli wykaże ona, iż wniesienie tego środka było niezbędne dla obrony jej praw, wówczas adwersarz może zostać obciążony
kosz-28
tami . W przeciwnym wypadku zastosowanie znajdzie ogólna reguła stanowiąca, iż to cofający 20 Por. E. Gapska E., Glosa do uchwały SN z 26.02.2014 r. (III CZP 119/13), „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2017, nr 7–8, poz. 76, s. 166, przypis 18; T. Bukowski, Rozstrzyganie o kosztach procesu
cywilnego, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1971, s. 114 i nast.
21 Por. postanowienie SN z dnia 01 lutego 2017 r. w sprawie o sygn. akt III SO 6/16, www.sn.pl [dostęp: 21.11.2018].
22 Por. E. Gapska, op. cit., s. 166.
23 Por. A. Laskowska-Hulisz, Umorzenie postępowania z powodu cofnięcia pozwu w procesie cywilnym, [w:] T. Ereciński, J. Gudowski, M. Pazdan, M. Tomalak (red.), Ius est a iustitia appellatum. Księga
jubileuszowa dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Wiśniewskiemu, Wolters Kluwer, Warszawa 2017, s. 279;
A. Mendrek, op. cit., s. 135; postanowienie SN z dnia 10 lutego 2010 r. w sprawie o sygn. akt V CZ 1/10, www.sn.pl [dostęp: 21.11.2018].
24 Por. postanowienie SN z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie o sygn. akt II CZ 208/11; postanowienie SN z dnia 10 lutego 2011 r. w sprawie o sygn. akt IV CZ 111/10 – oba orzeczenia z www.sn.pl [dostęp: 21.11.2018].
25
Za taki należy uznać np. plany późniejszego wytoczenia powództwa czy też ostateczną rezygnację z dochodzonego roszczenia.
26 Por. wyrok SN z dnia 26 listopada 2002 r. w sprawie o sygn. akt I PKN 558/01, Legalis nr 88335. 27 Por. postanowienie SN z dnia 11 grudnia 2009 r. w sprawie o sygn. akt V CZ 58/09, www.sn.pl
[dostęp: 21.11.2018].
28 Por. postanowienie SN z dnia 08 lutego 2012 r. w sprawie o sygn. akt V CZ 109/11, www.sn.pl [dostęp: 21.11.2018]; postanowienie SN z dnia 08 lutego 2001 r. w sprawie o sygn. akt II UKN 14/01, OSNP 2002 nr 20, poz. 504.
29
środek zaskarżenia przegrywa sprawę . Przywo-łany tu sposób oceny działań każdej ze stron po-stępowania wydaje się podkreślać to, iż zadaniem sądu nie jest jedynie rozstrzygać sprawy w sposób „mechaniczny” i formalistyczny, lecz przede wszystkim wynik dokonanej przez sąd analizy wi-nien mieć odzwierciedlenie – poza samym pra-wem – również w rzeczywistym układzie stosun-ków. Zarysowany w glosowanym orzeczeniu na-kaz odwołania się do względów aksjologicznych działań aktorów postępowania w stanach faktycz-nych zbliżofaktycz-nych to tego, na podstawie którego sąd odpowiadał na pytanie prawne, należy uznać za słuszny.
Ostatnią do ustosunkowania się kwestią pozostaje, jak można uznać, kluczowe w uchwale zagadnienie wpływu przymusowego zaspoko-jenia powoda na rozkład kosztów postępowania sądowego. Przyjęta przez SN teza w tym przed-miocie zdaje się uzupełniać i uszczegóławiać dwie wcześniej omówione. Trzecia konstatacja SN z jednej strony jasno wskazuje, że istotna jest przyczyna działań powoda, a także sekwencja czynności pozwanego, zaś z drugiej – gdy powód przymusowo wyegzekwował roszczenie – naka-zuje przy zasądzaniu kosztów procesu stosować wyjściową regulację, tj. art. 203 § 2 zd. 2 k.p.c. Powyższe wnioski pozwalają przyjąć, iż – głównie z uwagi na aspekt podmiotowy – SN wymaga od-różniania dobrowolnie spełnionego świadczenia od przymusowego jego wyegzekwowania, z czym nie sposób się nie zgodzić. W obu powołanych sytuacjach odmienna jest bowiem wola dłużnika
oraz cel jego działań. Starsze orzecznictwo pre-cyzuje, iż nawet cofnięcie pozwu ze względu na spełnienie świadczenia przez pozwanego, lecz gdy ten ostatni świadczy tylko dlatego, by uniknąć egzekucji, przy nieprzerwanym kwestionowaniu racji powoda, nie zwalnia sądu od wydania orzeczenia merytorycznego, gdyż dalej między
30
stronami istnieje spór . Skoro tak się słusznie przyjmuje, to w kontekście tematyki poruszanej przez glosowane orzeczenie założyć należy, iż w sytuacji cofnięcia pozwu na skutek przymuso-wego spełnienia świadczenia przez pozwanego i dodatkowo przy przeczeniu przez niego zasad-ności zgłoszonego powództwa, za stronę wygry-wającą nie można uznać powoda. W konsekwen-cji zwrot kosztów procesu należy się pozwanemu. Powyższe wnioski związane są także z tym, iż inny jest cel oświadczenia powoda o cofnięciu pozwu, gdy jego podstawę stanowi zaspokojenie przez pozwanego. Wówczas bowiem strona czynna postępowania nie rezygnuje z ochrony sądowej, lecz, uzyskawszy realizację dochodzonego rosz-czenia, zabezpiecza się przed późniejszym
odda-31
leniem powództwa , które może nastąpić z uwagi 32
na treść art. 316 § 1 k.p.c. Dodatkowo podkreślić należy, iż dla oceny tego, kto wygrał sprawę, poza samym zaspokojeniem powoda, znaczenie ma również sposób, w jaki do tego doszło. I ten właśnie aspekt prawidłowo uwzględnia glosowa-na uchwała, a zdaje się on być z aprobatą przyj-33 mowany w orzeczeniach sądów powszechnych .
Na marginesie niniejszych rozważań 34 pozostawić należy skutek materialnoprawny ,
29 Por. postanowienie SN z dnia 20 kwietnia 2011 r. w sprawie o sygn. akt I CZ 22/11, www.sn.pl [dostęp: 21.11.2018].
30 Por. orzeczenie z dnia 15 marca 1955 r. w sprawie o sygn. akt II CR 1449/54, OSNCK 1956 nr 1, poz. 12, a także wyrok SA w Gdańsku z dnia 24 stycznia 2017 r. w sprawie o sygn. akt V ACa 284/16. 31
Bowiem w braku złożenia oświadczenia o cofnięciu pozwu w sytuacji, gdy roszczenie powoda zostało zaspokojone, sąd winien rozstrzygnąć merytorycznie sprawę na korzyść pozwanego – por. uchwała SN z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie o sygn. akt III CZP 119/13, OSNC 2015 nr 1, poz. 1, s. 1.
32 Por. wyrok SN z dnia 10 listopada 2017 r. w sprawie o sygn. akt V CNP 12/17, www.sn.pl [dostęp: 21.11.2018].
33 Por. postanowienie Sądu Okręgowego (dalej: SO) w Bydgoszczy z dnia 15 czerwca 2018 r. w spra-wie o sygn. akt VIII Gz 90/18, https://orzeczenia.ms.gov.pl/ [dostęp: 21.11.2018], w którym SO przyjął, iż w sytuacji, gdy pozwany przeczy zasadności powództwa w sprzeciwie od nakazu zapłaty i następnie prowadzi do oświadczenia przez powoda o cofnięciu pozwu, a strona czynna nie wykazała, by wytoczenie powództwa było celowe, koszty postępowania należą się pozwanemu. Por. także np.: postanowienie SO w Bydgoszczy z dnia 31 lipca 2017 r. w sprawie o sygn. akt VIII Gz 102/17; wyrok SO w Szczecinie z dnia 17 kwietnia 2018 r. w sprawie o sygn. akt II Ca 390/18 – oba orzeczenia z https://orzeczenia.ms.gov.pl/ [dostęp: 21.11.2018].
jaki może wywołać dobrowolne spełnienie świad-35
czenia lub przymusowe jego uzyskanie . Z pew-nością jednak każde z tych działań doprowadza w ostateczności do tego, iż wierzyciel jest zaspo-kojony. Otwarte pozostaje pytanie, czy zaspoko-jenie ma charakter ostateczny. Z punktu widzenia postępowania cywilnego i orzekania o kosztach istotnym wydaje się być to, jak do tych okolicz-ności ustosunkowuje się powód, a jak pozwany, gdyż to strony decydują o dalszych losach postę-powania, a sąd jedynie wyjątkowo może ingero-wać w ich oświadczenia. Zaznaczona tematyka wymaga zapewne pogłębionej analizy i osobnej wypowiedzi.
Dodatkowo warto być może postawić pytanie, na które trudno – z uwagi na ramy niniej-szego opracowania – udzielić wyczerpującej od-powiedzi, o to, czy sąd nie powinien uznać oświadczenia powoda o cofnięciu pozwu za niezgodne z art. 203 § 4 k.p.c. w przypadku, gdy to cofnięcie następuje już po utracie mocy przez orzeczenie, na podstawie którego strona czynna procesu przymusowo uzyskała dochodzone świadczenie. Wydaje się, że co do zasady cofnięcie pozwu po osiągnięciu zaspokojenia nie powinno być kwalifikowane jako czynność mająca
prowa-36
dzić do obejścia prawa . Nie można jednak wy-kluczyć, że w określonym stanie faktycznym któryś z wzorców kontroli z powołanego prze-pisu znajdzie zastosowanie i sąd odmówi umorze-nia postępowaumorze-nia.
Jeszcze jedna ważna materia, wypływa-jąca po przeprowadzeniu powyższych analiz, zdaje się być warta uwagi. A mianowicie rola, jaką pełnią zasądzone na rzecz pozwanego koszty procesu w sytuacji, gdy powód na podstawie uprzednio wydanego w toku tego postępowania orzeczeniu wyegzekwował od strony przeciwnej
zasądzone na jego rzecz koszty. Rozważenia przy tym wymaga, czy koszty po cofnięciu pozwu sta-nowią quasi rekompensatę za wcześniej przymu-sowo uiszczone koszty, czy też strona bierna zachowuje prawo do roszczenia o ich zwrot na
37
podstawie art. 405 i nast. k.c. Z uwagi na fakt, iż nie było to przedmiotem oceny SN w glosowanej uchwale, kwestia ta jest w tym miejscu jedynie sygnalizowana i z pewnością wymaga osobnego opracowania.
Podsumowując wszystkie dotychczaso-we rozważania, zaaprobować należy każdą z wy-szczególnionych na początku niniejszej glosy tez. Przede wszystkim podkreślenia wymaga, iż SN słusznie uwypukla w odpowiedzi na postawione mu pytanie prawne kwestie przyczyn, dla których dokonywana jest czynność procesowa, pozosta-wiając na drugim planie formalistyczne podejście do przepisów prawa, lecz ich nie lekceważąc. W ramach poszczególnych podstaw dla określo-nego działania powoda SN dokonuje jeszcze dal-szych rozróżnień, uznając, iż nie każde zaspoko-jenie powoda należy postrzegać identycznie. W następstwie powyższych sąd ten przyjmuje, iż nie zawsze art. 203 § 2 zd. 2 k.p.c. stanowi podsta-wę dla rozliczenia kosztów procesu przy cofnię-ciu pozwu. W związku z tym wydaje się słusznym propagowanie przez SN sądowej oceny działań stron postępowania przez pryzmat tego, dlaczego podejmują one określone czynności. Taki kieru-nek analizy stosunków prawnoprocesowych po-woduje, iż postępowanie cywilne przestaje być wyłącznie niejako oderwanym od rzeczywistości zbiorem reguł i przepisów prawnych, a bardziej zaczyna odpowiadać potrzebom jednostek biorących w nim udział, co w ogólności zasługuje na aprobatę.
35 Tytułem przykładu, doktryna wskazuje, iż zaspokojenie wierzyciela w postępowaniu egzekucyjnym prowadzi do wygaszenia wierzytelności – por. K. Kuc, Zaspokojenie w toku sprawy roszczeń pieniężnych
powoda przez pozwanego negującego zasadność żądania, „Przegląd Sądowy” 2016, nr 7–8, s. 92.
36
Oczywiście sąd ma obowiązek ocenić czynność z art. 203 § 1 k.p.c. również w zakresie jej zgodności prawem i z zasadami współżycia społecznego – por. wyrok SN z dnia 15 listopada 2012 r. w sprawie o sygn. akt V CSK 495/11, www.sn.pl [dostęp: 21.11.2018].
Literatura:
1. Bukowski T., Rozstrzyganie o kosztach procesu
cy-wilnego, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa
1971.
2. Gapska E., Glosa do uchwały Sądu Najwyższego
z 26.02.2014 r. (III CZP 119/13),
„Orzecz-nictwo Sądów Polskich” 2017, nr 7–8. 3. Głodowski W., Cofnięcie pozwu w świetle