Szwedzkie przedsiębiorstwo ubezpieczeniowe Skandia, je-den z prekursorów badań nad kapitałem intelektualnym organi-zacji, określiło go jako składnik wartości firmy, pozwalający na osią-ganie przez nią przewagi rynkowej, przewagi konkurencyjnej. Kapi-tał społeczny jest źródłem innowacji organizacyjnych i produkto-wych w przedsiębiorstwie, a także wpływa na strategię przedsię-biorstw.
Niniejszy artykuł omawia metody analizy i ustalania war-tości tego kapitału.
Istota kapitału relacyjnego przedsiębiorstw w strukturze ka-pitału intelektualnego
Kapitał intelektualny nie posiada jednoznacznie określo-nej, powszechnie akceptowanej definicji. Najczęściej określa się go jako różnicę w wycenie rynkowej organizacji. Odpowiada więc ona wartości rynkowej aktywów niematerialnych przedsiębiorstwa. Jest to więc różnica między wartościami księgową a rynkową jednostki. To „księgowe” podejście nie oddaje jednak w całości istoty kapitału
Nieklasyfikowane wartości
niematerialne i prawne
przedsiębiorstw
Marek Borkowski Katedra Zarządzania Jakością, Instytut Ekonomii, Finansów i Zarządzania, Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej, Uniwersytet JagiellońskiMarek
Borkowski
Mierz to, co mierzalne, a to, co niemierzalne, staraj się uczynić mierzalnym.
(Galileo Galilei)
1 E. Tabaszewska, J. Stępniewski, Organizacja produkcji i pracy w
wa-runkach Nowej Ekonomii, [w:] T. Wawak (red.), Zmieniające się przed-siębiorstwo w zmieniającej się politycznie Europie, t. 5, Wyd. Informacji
intelektualnego. Może on być postrzegany jako posiadane przez firmę zasoby, które wynikają z wiedzy jej pracowników, jako efekt transferu tej wiedzy oraz jej przetwarzania. Wiedza ta powinna być przekształcana we własność intelektualną, ro-zumianą jako aktywa intelektualne przedsiębior-stwa.
Kapitał intelektualny stanowi niewidocz-ny zasób firmy. Kluczowym elementem, jaki wy-stępuje w jego konstrukcji, jest problem pomiaru, pomimo dość powszechnej opinii, że taka war-tość występuje i jest istotna w działaniach
orga-2 nizacji .
W ramach analizy kapitału intelektu-alnego przedsiębiorstwa bada się czynniki leżące u podstaw jego dostrzegalnych przedmiotów działań, takich jak wytwarzane produkty bądź jakość świadczonych usług. Kapitał intelektualny jest więc kapitałem niefinansowym, w skład któ-rego wchodzą m.in.: wiedza i umiejętności specja-listyczne posiadane przez pracowników, a moż-liwe do wykorzystania w działalności operacyjnej
3
zatrudniającego ich przedsiębiorstwa . Są one więc pochodną doświadczenia pracowników, za-sobów informatyczno-technologicznych organi-zacji oraz jej relacji z otoczeniem gospodarczym. Ten ostatni element obejmuje przede wszystkim kulturę organizacyjną oraz reputację
przedsię-4 biorstwa w jego otoczeniu .
Podział kapitału intelektualnego znajdu-je również nieco odmienne ujęcie wśród badaczy analizujących to zjawisko. I tak E.K. Sveiby jako elementy składowe tego kapitału wymienia kom-petencje pracowników, a także wewnętrzną i zew-nętrzną strukturę organizacji. Zdaniem A. Broo-king w skład kapitału intelektualnego wchodzą aktywa ludzkie, rynkowe, organizacyjne oraz własność intelektualna. Największą popularnoś-cią cieszy się jednak model H. Saint-Onge, C. Armstronga, G. Petrasha i L. Edvinssona. Dzielą oni kapitał intelektualny, wyszczególniając w jego ramach m.in. kapitały: ludzki, relacyjny oraz strukturalny.
Kapitał ludzki jest nierozerwalnie zwią-zany z pracownikiem. Obejmuje on zasoby
nie-materialne, dostarczane pracodawcom przez pracowników. Jest on udostępniany pracodawcy na zasadach najmu wynikającego ze stosunku pra-cy. Utrata pracowników dysponujących określo-nymi zasobami kapitału intelektualnego oznacza utratę przez organizację powiązań nieformalnych i umiejętności pracowniczych byłego pracowni-ka. Pracownicy wnoszą do przedsiębiorstwa kapitał ludzki, który rozwijany jest wraz ze zdoby-waniem kolejnych „progów” doświadczenia pra-cowniczego oraz poprzez różnego rodzaju
szko-5 lenia .
Głównymi składnikami kapitału ludz-kiego są: know-how, wiedza, umiejętności i moty-wacje pracowników oraz ich zdolność do inno-wacyjnego podejścia w realizacji powierzonych sobie obowiązków pracowniczych. To poziom wykształcenia zatrudnionych, ich kompetencje oraz predyspozycje zawodowe, kreatywność
6 i zdolności twórcze oraz odporność na stres .
Kapitał relacyjny, będący kolejnym ele-mentem kapitału intelektualnego, jest określany zamiennie jako kapitał społeczny albo też kapitał kliencki. Jego znaczenie określa fakt, że relacje zatrudnionych, jak i samego przedsiębiorstwa mają wpływ na wynik finansowy generowany przez to przedsiębiorstwo. Kapitałem relacyjnym są wszelkie zasoby, które opierają się na powią-zaniach danego przedsiębiorstwa z zewnętrznymi podmiotami, takimi jak partnerzy handlowi, klienci czy dostawcy. Pewność kontynuowania działalności firmy zależy w dużej mierze od jej dobrych relacji z kontrahentami. Przedsiębior-stwa przywiązują więc duże znaczenie do utrzy-mania pozytywnych relacji z odbiorcami i dostaw-cami, ponieważ utrata lojalnych klientów bądź dostawców skutkuje zmniejszeniem kapitału rela-cyjnego, a co za tym idzie – całego kapitału inte-lektualnego. Poza relacjami z dostawcami oraz klientami kapitał społeczny przedsiębiorstwa sta-nowią także: kooperacje biznesowe, umowy fran-czyzowe, a także reputacja firmy.
Kapitał strukturalny (organizacyjny) jest tym składnikiem kapitału intelektualnego, którym przedsiębiorstwo może dowolnie 2 L. Michalczyk, Kapitał społeczny organizacji, „Wrocławski Biuletyn Gospodarczy” 2012, nr 43, s. 9–24. 3 Y. Ferraton, J. Stępniewski, Od administrowania personelem do strategicznego zarządzania zasobami ludzkimi,
„Przegląd Organizacji” 1992, nr 9, s. 22.
4 L. Michalczyk, Poszukiwanie optymalnej kultury organizacyjnej przedsiębiorstwa, „Pieniądze i Więź” 2011, nr 3 (52), s. 139–155.
5 L. Michalczyk, Wykorzystanie metody AHP w definiowaniu wybranych aspektów motywacyjnych pracowników, „Ekonomia Menedżerska” 2011, nr 9, s. 121–134.
dysponować. Jest on określany jako infrastruk-tura, której zadaniem jest wspieranie i wzmac-nianie kapitału ludzkiego. Na kapitał strukturalny składają się m.in.: wiedza organizacji, bazy da-nych, infrastruktura informatyczna przedsiębior-stwa, kultura organizacyjna, działalność marke-tingowa, filozofia zarządzania przedsiębiorstwem oraz tajemnice handlowe i procesowe
występu-7
jące w przedsiębiorstwie . Znaczną część kapitału organizacyjnego tworzą także własności intelek-tualne, będące w posiadaniu przedsiębiorstwa. Są nimi np.: znaki towarowe, patenty i prawa autor-skie, marka bądź logo firmy.
Elementy składowe kapitału intelektu-alnego, tzn. kapitał ludzki, strukturalny oraz
rela-8
cyjny, wzajemnie na siebie oddziałują . Pracowni-cy przedsiębiorstwa, czyli element kapitału ludz-kiego, do wykonywania zadań, które zostały im powierzone, potrzebują zasobów, a ich praca musi przy tym odbywać się w ramach właściwie zbudowanej struktury organizacyjnej, odpowia-dającej specyfice danej firmy. Są im więc po-trzebne składniki kapitału strukturalnego, który często w literaturze określany jest mianem bazy dla wzrostu całego kapitału intelektualnego. Ka-pitał relacyjny z kolei stwarza w przedsiębiorstwie warunki odpowiednie do wykorzystania i rozwoju posiadanej wiedzy w ramach relacji z podmiotami znajdującymi się w zewnętrznym otoczeniu
9 firmy .
Każdy z trzech czynników: kliencki, ludzki oraz organizacyjny nie jest samoistnym i samodzielnym źródłem kapitału intelektualnego organizacji. Powinny one wzajemnie się uzupeł-niać, tworząc w części wspólnej platformę war-tości, czyli podstawę kreowania wartości
przed-siębiorstwa. Wartość ta wynika z interakcji po-między wszystkimi częściami składowymi i jest tym wyższa, im mocniejsze powiązania zachodzą
10 pomiędzy poszczególnymi jej składnikami . Kapitał intelektualny jako składnik wartości niematerialnych i prawnych przedsiębior-stwa
W literaturze przedmiotu można spotkać różne, stosowane zamiennie określenia kapitału intelektualnego przedsiębiorstwa. Są nimi np.: własność intelektualna, wiedza organizacyjna, czynniki niematerialne bądź aktywa niematerial-ne. Trudność sformułowania jednoznacznej defi-nicji wynika przede wszystkim z faktu, że badane elementy oraz zjawiska nie posiadają fizycznej postaci, są więc trudne do uchwycenia. Pojęcia te są niejednokrotnie używane zamiennie przez autorów, jednak można uznać, że w literaturze z zakresu zarządzania przedsiębiorstwem i nauk o organizacji oraz nauk prawnych najczęściej wy-stępują określenia: „własność intelektualna” bądź
11
„wiedza” , w literaturze dotyczącej rachunko-wości: „aktywa niematerialne” bądź „czynniki materialne”.
Z punktu widzenia rachunkowości błę-dem jest utożsamianie kapitału intelektualnego z wartościami niematerialnymi i prawnymi. Nie-prawidłowość w tym rozumieniu polega na tym, że wartości niematerialne i prawne są ujmowane w systemie rachunkowości. Sklasyfikowane jako aktywa trwałe, uznawane są za składnik tradycyj-nego bilansu przedsiębiorstwa. Z tego względu za ich odpowiednik w pasywach uważa się kapitał
12 finansowy, a nie kapitał intelektualny .
7 L. Michalczyk, Kultura organizacyjna jako czynnik motywacyjny w zarządzaniu przedsiębiorstwem „Wroc-ławski Biuletyn Gospodarczy” 2009, nr 41, s. 73–80.
8 Por. np.: A. Kister, Efektywność w systemie zarządzania jakością, „Annales Universitatis Mariae Curie--Skłodowska. Sectio H: Oecnomia” 2004, nr 38; A. Kister, Zarządzanie kosztami jakości, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2005; A. Kister, Metody kosztowe wspomagające zarządzanie jakością, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H: Oecnomia” 2007, nr 41, s. 349 i nast.; A. Kister,
Modele kosztów jakości w teorii i praktyce, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H:
Oeconomia” 2006, nr 40, s. 383 i nast.; A. Kister, Wybrane rodzaje analiz kosztów jakości, „Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej w Katowicach” 2006, s. 76–80.
9 A. Kister, Raportowanie zorientowane na wartość przedsiębiorstwa, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości” 2009, nr 51, s. 47–56.
10 E. Spigarska, Ujęcie wartości firmy w prawie bilansowym i podatkowym, „Prace i Materiały Wydziału Zarzą-dzania Uniwersytetu Gdańskiego” 2011, nr 4/6.
11 P. Stańko-Wesołowska, J. Stępniewski, Zarządzanie wiedzą jako metoda poprawy konkurencyjności
przedsię-biorstwa, „Zeszyty Naukowe ZPSB. Firma i Rynek” 2002, s. 124–128.
12
J. Stępniewski, M. Dudek, Kryzys narzędzi zarządzania przedsiębiorstwem przemysłowym na świecie, w
Euro-pie i w Polsce, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Prace Instytutu Ekonomiki i
Kapitał intelektualny nie może być utoż-samiany z wartościami niematerialnymi i praw-nymi. Jest to pojęcie bardziej obszerne niż to, co w rachunkowości zwyczajowo nazywa się aktywa-mi niematerialnyaktywa-mi.
Wartości niematerialne i prawne, w prze-ciwieństwie do kapitału intelektualnego, mają jed-noznaczną definicję. Art. 3 ust. 1, pkt 14 ustawy
13
o rachunkowości (dalej: UoR) definiuje je jako: „nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych, prawa majątkowe nadające się do gos-podarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki”. Zgodnie z MSR nr 38 do wartości niematerialnych i prawnych można zaliczyć m.in.: patenty, prawa autorskie, programy komputero-we, licencje, znaki towarokomputero-we, franchising, prawa marketingowe, jeżeli spełniają one poniższe warunki:
1. możliwa jest ich identyfikacja,
2. przedsiębiorstwo ma nad nimi kontrolę, 3. istnieją przyszłe korzyści ekonomiczne
wyni-kające z posiadania danego składnika przez przedsiębiorstwo .14
Aktywa niematerialne w świetle przepi-sów, zarówno krajowych, jak i międzynarodo-wych, przedstawione są jako pojęcie stosunkowo wąskie. Definicje prezentowane w UoR, MSR nr 38 lub FRS nr 10 pomijają m.in.: zasoby ludz-kie, reputację organizacji czy lojalność jej klien-tów. Są to składniki kapitału intelektualnego, któ-re zarządzane we właściwy sposób wyróżniają się znacznym potencjałem oraz możliwością tworze-nia wartości pozwalającej na uzyskanie przewagi
15 konkurencyjnej .
Jedną z różnic między kapitałem intelek-tualnym a wartościami niematerialnymi i praw-nymi jest fakt, że wartości niematerialne i prawne można w sposób precyzyjny wycenić, natomiast w przypadku kapitału intelektualnego często napotykane są trudności związane z dokładnym pomiarem jego wartości. Wartości niematerialne
i prawne mogą być wyceniane na różne sposoby, w zależności od tego, w jaki sposób dana jed-nostka weszła w ich posiadanie. Inny będzie sposób wyceny, jeżeli firma nabyła obiekty w od-rębnej transakcji, inny zaś, jeżeli transakcja ich nabycia polegała na łączeniu przedsięwzięć czy też wartości niematerialne zostały nabyte w dro-dze wymiany lub wytworzone we własnym zakre-sie przez dane przedsiębiorstwo. MSR nr 38 defi-niuje, jak powinno się wyceniać dany tytuł w określonych sytuacjach. W przypadku kapitału intelektualnego nie występuje natomiast żaden jednolity standard pomiaru. Problemy z oszaco-waniem jego wartości wynikają z faktu, że kapitał intelektualny określa przede wszystkim jakość aktywów, nie zaś ich ilość.
Wybór metody pomiaru to jedna z trud-ności związanych z kapitałem intelektualnym. Obecnie nie istnieją żadne uniwersalne, jednolite sposoby tego pomiaru, które mogłyby być
wyko-16 rzystywane w każdym przedsiębiorstwie . Meto-dy, za pomocą których możliwy jest pomiar kapi-tału intelektualnego spółek, zostały podzielone na cztery kategorie.
Pierwsza grupa metod pomiaru kapitału intelektualnego obejmuje wskaźniki oparte na ka-pitalizacji rynkowej (MCM – Market Capitaliza-tion Methods). Udzielają one informacji, czy dana firma posiada w ogóle kapitał intelektualny. Wskaźniki te nie umożliwiają dokładnego pomiaru jego wartości, jednak ukazują zdolność przedsiębiorstwa do osiągania ponadprzecięt-nych efektów związaponadprzecięt-nych z wykorzystywaniem aktywów niematerialnych. Narzędzia z tej grupy wykorzystać można jedynie w przypadku spółek notowanych na rynku kapitałowym. Jedną z ich wad jest podatność na wahania występujące na rynku. Wskutek takich sytuacji wartość rynkowa może ulec niedoszacowaniu lub przeszacowaniu. Najpopularniejszymi wskaźnikami z tej grupy metod są MV/BV, będąca relacją wartości rynko-wej do wartości księgorynko-wej danego przedsiębior-stwa oraz MVA – wskaźnik rynkowej wartości dodanej.
13 Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. Nr 121, poz. 591 z późn. zm.).
14 L. Michalczyk, Zastosowanie metody prognozowanego kosztu jednostkowego w definiowaniu kosztów
funkcjo-nowania przedsiębiorstwa na przykładzie analizy zatrudnienia, „Nauka i Gospodarka” 2010, nr 4 (7), s. 85.
15 L. Michalczyk, Filozoficzne odniesienia do ekonomicznej kategorii czasu pracy, „Zeszyty Naukowe Ostrołęc-kiego Towarzystwa Naukowego” 2013, nr 27, s. 394; Y. Ferraton, J. Stępniewski, Od
administro-wania…, op. cit., s. 23.
16 J. Stępniewski, Jak opanować sztukę negocjacji, Wyd. WSZiM, Sosnowiec 2005, s. 18; J. Stępniewski,
Wskaźniki z grupy metod opartych na zwrocie na aktywach (Return on Assets Methods) można uzyskać w wyniku podzielenia średnich zysków firmy sprzed opodatkowania przez średnią wartość jej aktywów materialnych w okresie podlegającym analizie. Uzyskane wyni-ki zestawia się ze średnią dla sektora, który reprezentuje podmiot, a uzyskaną w ten sposób różnicę przemnaża się przez średnią wartość aktywów materialnych. W ten sposób można określić wartości średnich rocznych zysków po-chodzących z wykorzystania aktywów niemate-rialnych. Uzyskana kwota podzielona przez średni koszt kapitału danej firmy, bądź stopę dys-kontową, pozwala uzyskać pełną wartość kapi-tału intelektualnego danego przedsiębiorstwa. Metody oparte na zwrocie na aktywach są możliwe do stosowania w przypadku podmiotów nienotowanych na giełdzie. Do tej grupy metod zaliczyć można m.in. takie wskaźniki jak EVA –
17
ekonomiczna wartość dodana czy też CIV – skalkulowana wartość niematerialna.
Kolejna grupa to metody bezpośred-niego pomiaru kapitału intelektualnego (Direct Intellectual Capital Methods). Należą do nich np.: Broker Technologii, wskaźniki: IVM, IAV czy HRCA, czyli rachunkowość i kosztorysowanie zasobów ludzkich. Wskaźniki te pozwalają na rozpoznanie poszczególnych składników kapi-tału intelektualnego oraz na wycenę ich
war-18 tości .
Grupa metod kart punktowych (Score-cards Methods) pozwala na identyfikację oraz pomiar elementów kapitału intelektualnego. Pomiaru dokonuje się przy użyciu wskaźników niefinansowych, gdyż metody kart punktowych są metodami jakościowymi. Wśród wielu różnych wskaźników wchodzących w skład omawianej grupy metod największą popularnością cieszą się: BSC – Zrównoważona Karta Wyników, IAM, czyli Monitor Aktywów Niematerialnych, wskaźniki HCI, IC-Index, a także Navigator Skandii.
Wybrane metody pomiaru kapitału społecz-nego organizacji
Poniżej przedstawiono opis trzech z wy-żej wyszczególnionych grup metod pomiaru
wartości kapitału społecznego jednostki. Są nimi: 1. wskaźnik MV/BV,
2. wskaźnik q-Tobina, 3. metoda CIV.
Wskaźnik MV/BV opisuje zależność pomiędzy wartością rynkową a wartością księgo-wą danego przedsiębiorstwa. Jest on obliczany według wzoru:
MV/BV gdzie:
MV – wartość rynkowa równa iloczynowi ilości akcji dostępnych na rynku oraz ich ceny jednostkowej,
BV – wartość księgowa będąca różnicą pomiędzy księgową wartością aktywów netto a zobowią-zaniami i rezerwami na zobowiązania.
Stosunek wartości rynkowej do wartości księgowej przedsiębiorstwa jest wskaźnikiem często wykorzystywanym w analizie kapitału intelektualnego. Jeżeli wskaźnik ten przyjmuje wartość powyżej jedności, oznacza to, że badany podmiot posiada kapitał intelektualny. Nie jest on zawarty w księgach rachunkowych, jednak w znacznej mierze odpowiada wartości konku-rencyjnej przedsiębiorstwa na rynku. Wskaźnik ten nie mierzy wartości kapitału intelektualnego, a jedynie stwierdza fakt jego istnienia w danej firmie. Na podstawie tej miary nie można również określić wielkości poszczególnych elementów składowych kapitału intelektualnego. Jedną z głównych zalet tej metody jest łatwość zastoso-wania, jednak nie bierze ona pod uwagę zawiłości związanych z otoczeniem firmy oraz może pro-wadzić do ignorowania czynników zewnętrznych, które wpływają na wartość rynkową przedsię-biorstwa.
Kolejną z omawianych metod identyfi-kacji kapitału intelektualnego jest wskaźnik q-To-bina. Został on opracowany przez amerykańskie-go ekonomistę J. Tobina po to, by ułatwić podej-mowanie decyzji dotyczących inwestycji niezależ-nie od czynników z obszaru makroekonomii, jak np. wysokości obowiązujących aktualnie stóp procentowych. W literaturze można znaleźć
17 L. Michalczyk, Podstawowe wartości graniczne w konstrukcji wskaźnika EVA®, „Dokonania Młodych Naukowców” 2014, nr 5, s. 756–770.
18 L. Michalczyk, Rola aspektów demograficznych w kształtowaniu wyniku ekonomicznego przedsiębiorstw, „Wrocławski Biuletyn Gospodarczy” 2008, nr 39, s. 102–118.
różne sposoby obliczania wskaźnika q-Tobina, np. w wersji zaproponowanej przez K.H. Chunga i S.W. Pruitta:
wskaźnik q-Tobina = (MVCS + BVPS + BVLTD + BVINV + BVCL – BVCA) / BVTA
gdzie:
MVCS – wartość rynkowa akcji zwykłych, BVPS – wartość księgowa akcji
uprzywilejowa-nych,
BVLTD – wartość księgowa zobowiązań długo-terminowych,
BVINV – wartość księgowa zapasów,
BVCL – wartość księgowa zobowiązań krótko-terminowych,
BVCA – wartość księgowa aktywów obrotowych, BVTA – wartość księgowa wszystkich aktywów.
W praktyce wskaźnik q-Tobina wyko-rzystywany jest często do oceny kapitału intelek-tualnego firmy. Początkowo służył on do analiz
19
związanych z makroekonomią , współcześnie zaś przyjmuje się, że im wyższe wartości osiąga w danym przedsiębiorstwie, tym większe wystę-pują nakłady inwestycyjne związane z rozwiąza-niami technologicznymi oraz kapitałem ludzkim. Podobnie jak przy wskaźniku MV/BV, tak i w tym przypadku, wartość wskaźnika powyżej jedności potwierdza fakt obecności w danym podmiocie kapitału intelektualnego, zaś niższe wartości wskaźnika mogą informować o jego braku w danej organizacji lub jego bardzo niskim, niedostrzegalnym poziomie. Przyjmuje się, że wartość kapitału intelektualnego w firmie jest wprost proporcjonalna do poziomu wartości wskaźnika q-Tobina, przy czym wyższa jest dla przedsiębiorstw charakteryzujących się działal-nością opartą na wiedzy. Jedną z wad tego wskaźnika jest jego wrażliwość na wahania występujące na rynku giełdowym.
Związki pomiędzy kapitałem intelektual-nym przedsiębiorstw a wskaźnikiem q-Tobina, mierzącym wartość rynkową firmy, są często po-ruszane w badaniach naukowych. Szczególnie skupiano się na analizach zależności między tym wskaźnikiem a inwestycjami w zakresie prac badawczo-rozwojowych, a także w odniesieniu do barier dotyczących przekształceń specjalizacji przedsiębiorstw czy też do rozmiarów firmy.
Przeprowadzone badania potwierdzają występo-wanie korelacji pomiędzy zjawiskami poddawa-nymi analizie, co świadczy o poprawności wyko-rzystania wskaźnika q-Tobina do oceny kapitału intelektualnego przedsiębiorstwa.
Metoda CIV, czyli metoda skumulowanej wartości niematerialnej, nazywana także szacowa-ną wartością aktywów niematerialnych, to sposób umożliwiający pomiar wartości kapitału intelek-tualnego danej spółki. Metoda ta została opraco-wana w celu określenia godziwej wartości ryn-kowej przedsiębiorstw w odniesieniu do ich nie-materialnych aktywów. Ma to na celu opracowa-nie instrumentu pomocnego przy uzyskaniu kapitału w postaci pożyczek i kredytów przez firmy bazujące w swej działalności na aktywach wiedzy. Przedsiębiorstwa takie w wielu przypad-kach nie posiadały kosztownych aktywów mate-rialnych, które mogłyby być zabezpieczeniem dla instytucji udzielających pożyczek. W sytuacji, kie-dy przedstawiona zostałaby rzetelna i miarodajna wycena aktywów niematerialnych, mogły one także stanowić zabezpieczenie udzielanego kre-dytu czy też pożyczki. Proces pomiaru wartości kapitału intelektualnego za pomocą wskaźnika CIV przebiega w kilku etapach:
1. Ustalenie wielkości nieopodatkowanego śred-niego zysku osiągniętego przez firmę w ciągu trzech ostatnich lat jej działalności.
2. Wyznaczenie przeciętnej wartości material-nych aktywów spółki za okres ostatnich trzech