Michał Majczak
2. Analiza rozwoju ośrodków wsparcia przed- przed-siębiorczości w Polsce
Od 1990 roku liczba ośrodków ulegała
ciągłym zmianom, wynikającym z zapotrzebowa-nia na ich usługi, jak również z uwarunkowań tworzonych przez fundusze europejskie, które są głównym źródłem zasilania finansowego ośrod-ków w Polsce.
Na podstawie przeprowadzonej
weryfi-kacji stanu OIiP w Polsce we wrześniu 2014 roku, w oparciu o badania ankietowe i wywiad telefo-niczny, zidentyfikowano duże zmiany w odniesie-niu do liczby ośrodków działających w obszarze wsparcia rozwoju przedsiębiorczości. W wyniku tych badań stwierdzono, że w 2014 r. aktywnie działało 681 podmiotów. Wśród nich można było wyróżnić następujące rodzaje ośrodków
inno-13
wacji i przedsiębiorczości w Polsce :
14
· 207 ośrodków szkoleniowo-doradczych ,
· 103 fundusze kapitałowo-zalążkowe,
· 81 lokalnych i regionalnych funduszy
pożyczkowych,
· 58 funduszy poręczeń kredytowych,
· 47 centrów innowacji,
15
· 46 inkubatorów przedsiębiorczości ,
16
· 42 parki technologiczne ,
· 42 centra transferu technologii,
· 24 inkubatory technologiczne,
· 24 akademickie inkubatory
przedsiębior-czości,
· 7 sieci aniołów biznesu,
· 0 inicjatyw parkowych.
Największa stabilność cechowała
fundu-sze poręczeń kredytowych oraz fundufundu-sze pożycz-kowe (jednak zmniejszona liczba funduszy po-życzkowych wynikała z rezygnacji wykazywania jako odrębnych filii jednego z dużych funduszy pożyczkowych). Szczegółowe informacje na temat poszczególnych rodzajów ośrodków inno-wacji i przedsiębiorczości przedstawia tabela 2.
Z informacji zawartych w tabeli 2 wynika, że proces rozwoju infrastruktury wsparcia w Pol-sce postępował od najprostszych form wsparcia, poprzez stopniowe wprowadzanie na polski rynek coraz to bardziej wyspecjalizowanych usług. W roku 1995 funkcjonowały 4 różne ośrodki, co dawało w sumie 35 OIiP, a w 2014 ro-ku infrastruktura wsparcia w Polsce rozszerzyła się i istniało już 11 różnych OIiP, skupiających 681 instytucji. Inicjatywy parkowe w 2014 roku nie miały miejsca. W 2009 roku pojawiły się 23 takie inicjatywy, ale już w następnych latach ich liczba się zmniejszała. W ostatnich latach naj-szybciej przyrastała liczba funduszy kapitału
13 Zob. M. Mażewska, Infrastruktura… , op. cit., s. 11.
14 Ośrodek szkoleniowo-doradczy to „nie nastawione na zysk jednostki doradcze, informacyjne i
szkole-niowe (spotykane najczęściej pod nazwami: Ośrodek Wspierania Przedsiębiorczości, Centrum Wspierania Biznesu, Klub Przedsiębiorczości, Punkt Konsultacyjno-Doradczy), działające na rzecz rozwoju przedsiębiorczości i samozatrudnienia oraz poprawy konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw. Ośrodki uczestniczą we wszelkich inicjatywach mających na celu zwiększenie potencjału gospodarczego oraz poprawę jakości życia społeczności lokalnej”. Źródło:
M. Mażewska, Ośrodek szkoleniowo-doradczy, [w:] K.B. Matusiak (red.), Innowacje i transfer technologii.
Słownik pojęć, PARP, Warszawa 2011, s. 179.
15 Inkubator przedsiębiorczości (IP)„ jest wyodrębnioną jednostką, dysponującą nieruchomością, która
prowadzi kompleksowy program wsparcia początkującego przedsiębiorcy. Program ten wspiera przedsiębiorców od momentu powstania pomysłu na utworzenie przedsiębiorstwa aż do momentu uzyskania stabilności rynkowej (tzw. program inkubacji przedsiębiorczości)”. Źródło: J. Kotra, Inkubatory przedsiębiorczości, [w:] A. Bąkowski, M. Mażewska (red.), Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce. Raport 2014, SOOIPP, Poznań/Warszawa 2015, s. 106.
16 W tym również parki naukowo-technologiczne oraz parki przemysłowo-technologiczne, które
spełniają kryteria właściwe dla podmiotów mających za zadanie: wspieranie przedsiębiorstw w procesie rozwoju wdrażanych technologii. Zob. M. Mażewska, A. Milczarczyk (red.), Standardy działania i dobre praktyki w ośrodkach innowacji, SOOIPP, Poznań/Warszawa 2013, s. 29.
zalążkowego, preinkubatorów oraz parków tech-nologicznych. W 2014 roku dynamicznie rozwi-nęły się nowe ośrodki, zwane centrami innowacji (CI), które świadczą klientom wyspecjalizowane usługi informacyjne, doradcze oraz szkoleniowe
o charakterze proinnowacyjnym . Według litera-17
tury zagranicznej CI to formy organizacyjne sku-piające się na dostarczaniu innowacji, technologii
i usług związanych z wiedzą głównie firmom, a w mniejszym stopniu organizacjom publicznym
oraz uczelniom wyższym . W analizowanym 18
(2014) roku duży spadek zanotowały ośrodki szkoleniowo-doradcze (o ponad 35%) i podczas gdy w 2013 roku działało 319 ośrodków, to w 2014 roku już tylko 207.
Tabela 2. Rozwój ilościowy poszczególnych typów ośrodków innowacji i przedsiębiorczości w Polsce w latach 1995–2014
* w danym roku ten ośrodek nie występował w analizach
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: M. Mażewska, A. Bąkowski, Uwarunkowania rozwoju… op. cit., s. 15; Zob. M. Mażewska, Infrastruktura…, op. cit., s. 17.
Wyszczególnienie 1995 1997 1999 2000 2004 2007 2009 2010 2012 2014 Parki technologiczne 1 1 3 3 12 15 23 24 40 42 Inicjatywy parkowe 23 21 14 0 Inkubatory technologiczne 4 5 49 44 53 16 17 20 29 24 Inkubatory przedsiębiorczości 29 49 47 46 45 58 46 Akademickie inkubatory przedsiębiorczości * * * * * 49 51 62 73 24 Centra transferu technologii 1 5 23 20 39 87 87 90 69 42 Centra innowacji * * * * * * * * * 47 Fundusze kapitału zalążkowego * * * * * 6 9 12 68 103
Sieci aniołów biznesu * * * * * * 7 8 10 7
Fundusze pożyczkowe * 48 51 33 76 84 82 82 86 81 Fundusze poręczeń kredytowych * 24 57 64 54 54 55 58 Ośrodki szkoleniowo--doradcze * 153 147 142 280 326 318 317 319 207 Łącznie 35 261 273 266 517 694 717 735 821 681
17 Zob. M. Mażewska, A. Milczarczyk (red.), Standardy działania..., op. cit s. 38–40..,
18 J. B. Andersen, Establishment of Nordic Innovation Centres in Asia?, Norden-Nordic Council of Minis
-ters, Kopenhaga 2008, s. 5. Pobrane:
http://www.nordicinnovation.org/Global/_Publications/Reports/2008/Establishing_nordic_ innovation_representation_in_asia_english.pdf [31.07.2015].
Na wykresie 1 zaprezentowano strukturę ośrodków innowacji i przedsiębiorczości w Pol-sce według rodzajów działalności w roku 2014.
Obserwując wykres, można wniosko-wać, że w 2014 roku w Polsce nadal dominowały ośrodki szkoleniowo-doradcze (30%), które jed-nak zmniejszyły swój udział na rynku w stosunku
do roku 2012 (38,9%) . Na drugim miejscu zna-19
lazły się fundusze kapitału zalążkowego (15%), na trzecim fundusze pożyczkowe (12%), a na-stępnie fundusze poręczeń kredytowych (8%). Inkubatory przedsiębiorczości oraz centra inno-wacji (odpowiednio 46 i 47 ośrodków) stanowiły 7% udziału. Liczba inkubatorów zmniejszyła się w stosunku do roku 2012, a centra innowacji dopiero na polskim rynku się pojawiły. Parki technologiczne oraz centra transferu technologii (6%) miały taką samą liczebność ośrodków; akademickie inkubatory przedsiębiorczości oraz inkubatory technologiczne stanowiły 4% popu-lacji, zaś najmniej liczną grupą byli Aniołowie Biznesu (1%). Kapitał Aniołów pochodzi głównie ze środków prywatnych, których udział w Polsce nadal jest bardzo mały w porównaniu
z innymi krajami .20
Wykres 2 przedstawia terytorialny roz-kład wszystkich działających ośrodków inno-wacyjnych i przedsiębiorczości w Polsce w 2014 roku.
Obserwując wykres, dochodzi się do
wniosku, że najwięcej OIiP w 2014 roku wystę-powało w województwie mazowieckim (84 ośrodki), głównie dzięki dużej liczbie funduszy kapitałowych, które były zlokalizowane w War-szawie (37). W następnej kolejności były woje-wództwo śląskie (81) oraz wojewoje-wództwo wielko-polskie (69). W województwie śląskim w 2012 roku działało 96 ośrodków, a w mazowieckim 92 ośrodki. W województwie kujawsko-pomorskim w 2014 roku funkcjonowały 32 ośrodki innowacji i przedsiębiorczości. Najmniej takich ośrodków było w województwach podlaskim (22), lubuskim (20) oraz opolskim (11). „Liczba ośrodków jest związana z wielkością regionu i jego potencjałem społeczno-gospodarczym, dynamiką procesów transformacji oraz zaangażowaniem władz
regio-nalnych i lokalnych” .21
Wykres 1. Rozkład ośrodków innowacji i przedsiębiorczości w Polsce według rodzajów działalności w roku 2014
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: M. Mażewska, Infrastruktura… op. cit., s. 17.
-19 Zob. M. Mażewska, A. Bąkowski, Uwarunkowania rozwoju..., op. cit., s. 16.
20
Najlepiej rozwiniętą działalność aniołów biznesu można spotkać w USA. Zob. strona internetowa: http://www.kreatywnie.aniolybiznesu.org/kreatywnosc-w-biznesie/index,szczegoly,id,217,t, przyklady-inewstycji-aniolow-biznesu-w-polsce-i-na-swiecie.html [02.08.2015];
zob. J. Błoński, Rozwój rynku aniołów biznesu, 2011.
Zmiany w liczbie OIiP są trudno uchwytne ze względu na łatwość ich powoływa-nia oraz przekształcapowoływa-nia czy likwidacji. Trudnym zadaniem jest również ustalenie, czy dany ośro-dek jeszcze działa, czy już nie.
Na wykresie 3 została przedstawiona
dy-namika rozwoju ośrodków innowacji i przedsię-biorczości w Polsce w latach 1990–2014.
Ośrodki w Polsce zaczęły działać od początku lat 90. XX wieku. Badania w roku 1990 wykazały, że było ich wtedy 27. W okresie 1990–1998 ilość ośrodków w Polsce zwiększała się, osiągając liczbę 285. W latach 1999 i 2000 za-notowano ich spadek. Istotną zmianę zanotowa-no w 2001 roku, kiedy to liczba ośrodków zwięk-szyła się z 263 do 327. Do roku 2012 liczba ta Wykres 2. Ośrodki innowacyjne i przedsiębiorcze w układzie regionalnym w Polsce w 2014r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: M. Mażewska, Infrastruktura… op. cit., s. 14.
Wykres 3. Dynamika rozwoju ośrodków innowacji i przedsiębiorczości w Polsce w latach 1990–2014
ciągle wzrastała, osiągając poziom 821. Duże zmiany w ilości poszczególnych rodzajów ośrod-ków wynikają z jednej strony z zastosowania bardziej szczegółowych kryteriów identyfikacji ośrodków uwzględniających rodzaj świadczo-nych usług i rzeczywiste aktywne prowadzenie działalności przez OIiP. Z drugiej zaś – z faktu, że spośród kilkudziesięciu realizowanych w pierw-szych 10 latach XXI wieku dużych projektów infrastrukturalnych, tworzących oraz rozwijają-cych ośrodki innowacji (parki, inkubatory, centrum transferu technologii) finansowanych z funduszy unijnych, kilka nie doczekało się do dziś zakończenia albo odstąpiono od ich
reali-zacji . W 2014 roku liczba OIiP zmniejszyła się 22
o 128 instytucji wsparcia przedsiębiorczości, co spowodowało, że obecnie działa 681 ośrodków