Adam Damrath
3. Inwestycje przedsiębiorstw ciepłowni- ciepłowni-czych
W ostatnich latach moc zainstalowana oraz roczna produkcja ciepła koncesjonowanych przedsiębiorstw ciepłowniczych stopniowo ulega zmniejszeniu. Jak już wcześniej wspomniano, jest to efektem termomodernizacji budynków, wy-miany lub przebudowy sieci ciepłowniczych oraz energooszczędnej polityki odbiorców. W związku ze spadkiem zapotrzebowania na ciepło ze strony dotychczasowych odbiorców przedsiębiorstwa dokonują inwestycji. W związku z tym, w celu przyłączenia nowych odbiorców, budują nowe odcinki sieci ciepłowniczej. W rezultacie łączna długość sieci ciepłowniczych w Polsce w 2014 roku wyniosła ponad 20 tys. km (nastąpił około 16% wzrost w stosunku do roku 2002).
Dostarczanie ciepła mieszkańcom wy-maga kapitału i czasu. Inwestycja w energetykę trwa w Polsce przeciętnie od 8 do 10, a zdarza się, że nawet 12 lat. W niektórych miastach funkcjo-nują niedoinwestowane przedsiębiorstwa cie-płownicze. Nie posiadają one zdolności do
podjęcia inwestycji w najbliższym czasie, więc będą miały problemy związane z nowymi wymo-gami prawnymi dla takiej działalności. W związku z tym pojawia się idea, aby prywatyzować przed-siębiorstwa z tej branży w celu przekazania ich
firmom specjalistycznym .13
Szacuje się, że w 2030 roku około 1/3 energii elektrycznej będzie wytwarzana w istnie-jących blokach energetycznych, natomiast 2/3 – w nowo wybudowanych instalacjach. Jednocześ-nie, zgodnie z unijnymi regulacjami, Polska będzie musiała znacząco ograniczać emisję dwutlenku węgla do atmosfery. Oczywiście w sektorze ciepłowniczym i elektroenergetycz-nym główelektroenergetycz-nym źródłem emisji tego gazu jest węgiel. W związku z tym w przyszłości, w celu redukcji dwutlenku węgla, należy redukować źródła węglowe i zastępować je biomasą oraz
14
źródłami opalanymi gazem ziemnym .
W związku z tym prognozuje się, że pol-ski sektor energetyczny będzie musiał w przy-szłości wydać około 3 miliardów euro, aby speł-nić zaostrzone normy w zakresie emisji szkodli-wych substancji. Zamknięcie może grozić nawet 1/5 ciepłowni, a także części elektrowni. Jedno-cześnie przewidziano dostosowanie norm do po-stępu naukowo-technologicznego, w celu zmniej-szania wielkości zanieczyszczenia dzięki
najno-15
wocześniejszym dostępnym technologiom . W najbliższej przyszłości nie przewiduje się wzrostu wykorzystania odnawialnych źródeł energii, natomiast udział węgla w produkcji ciepła
sieciowego będzie stopniowo malał (tabela 3).
Firmy ciepłownicze ponoszą największe nakłady inwestycyjne w związku z wytwarzaniem ciepła (ponad 65% nakładów ogółem), pozostałą część z przesyłaniem i dystrybucją ciepła. Naj-wyższy poziom wydatków na inwestycje odnoto-wano w województwie mazowieckim oraz śląs-kim, zaś najmniejsze w świętokrzyskim. Finan-sowane one były głównie ze środków własnych,
12 Rynek ciepła w Polsce, Szwecji i Finlandii – porównanie,
http://forsal.pl/artykuly/706350,rynek_ciepla_w_polsce_szwecji_i_finlandii_porowananie. html.
13 Ciepłownictwo wymaga inwestycji,
http://www.portalsamorzadowy.pl/gospodarka-komunalna/cieplownictwo-wymaga-inwestycji,40516.html.
14 Boom inwestycyjny w ciepłownictwie już się rozpoczął?,
http://energetyka.wnp.pl/boom-inwestycyjny-w-cieplownictwie-juz-sie-rozpoczal,260480_1_0_2.html.
15 Przed polską energetyką kolejne wymogi UE i inwestycje za ok. 3 mld euro,
http://wyborcza.pl/1,91446,19146450,przed-polska-energetyka-kolejne-wymogi-ue-i-inwestycje-za-ok.html?disableRedirects=true.
16
Tabela 3. Prognoza produkcji ciepła sieciowego wg paliwa (PJ )
Źródło: Projekt Wniosków analiz prognostycznych na potrzeby Polityki energetycznej Polski do 2050 roku (wersja 0.2.), Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2015, s. 6.
2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 węgiel kamienny 274,5 278,1 278,0 270,1 258,4 245,1 237,5 221,4 węgiel brunatny 7,0 7,7 7,9 7,9 7,8 7,5 0,1 0,1 produkty ropopochodne 6,1 6,0 5,9 5,7 5,6 5,5 5,4 5,3 gaz ziemny 32,7 51,3 52,2 52,1 50,9 49,2 46,9 44,3 OZE 28,3 24,8 26,6 27,7 28,3 28,5 28,1 27,1 inne 9,1 10,1 10,6 11,1 11,6 12,1 12,1 11,5 razem 357,8 378,0 381,3 374,7 362,7 347,9 330,0 309,8
Tabela. 4. Możliwości dofinansowania w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) na lata 2014–2020
Źródło: Szczegółowy opis osi priorytetowych Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014–2020, Wersja 1.1, Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, Warszawa październik, 2015, s. 13–14; Harmonogram planowanych w roku 2016 naborów wniosków o dofinansowanie projektu w trybie konkursowym w ramach POIiŚ 2014–2020 (wersja z 30 listopada 2015 roku),
https://www.pois.gov.pl/media/12209/harmongram_2016_30112015.pdf.
Działanie/Poddziałanie Zakres wsparcia Najbliższy nabór wniosków
Działanie 1.1 Wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych
Budowa, przebudowa jednostek wytwarzania energii wyko-rzystujących energię wiatru, biomasę, biogaz, wodę, energię promieniowania słonecznego lub energię geotermalną.
III kwartał 2016 r.
Działanie 1.2
Promowanie efektywności energetycznej i korzys-tania z odnawialnych źródeł energii w przeds-iębiorstwach
1. Przebudowa linii produkcyjnych na bardziej efektywne energetycznie.
2. Głęboka, kompleksowa modernizacja energetyczna budynków w przedsiębiorstwach.
3. Zastosowanie technologii efektywnych energetycznie w przedsiębiorstwach, poprzez przebudowę lub wymianę na energooszczędne urządzeń i instalacji nych, oświetlenia oraz ciągów transportowych linii produkcyjnych.
4. Budowa lub przebudowa lokalnych źródeł ciepła (w tym wymiana źródła na instalację OZE).
5. Zastosowanie technologii odzysku energii wraz z mem wykorzystania energii ciepła odpadowego w ramach przedsiębiorstwa. II kwartał 2016 r. Działanie 1.6 Promowanie wykorzys-tywania wysokosprawnej kogeneracji ciepła i energii elektrycznej w oparciu o zapotrzebo-wanie na ciepło użytkowe, poddziałanie 1.6.1 Źródła wysokosprawnej kogeneracji
1. Budowa, przebudowa jednostek wysokosprawnej neracji oraz przebudowa istniejących jednostek na ki wysokosprawnej kogeneracji wykorzystujące biomasę jako paliwo.
2. Budowa nowych jednostek wysokosprawnej kogeneracji o nominalnej mocy cieplnej mniejsze lub równej 20 MW, w przypadku instalacji opartych o inne paliwa.
3. Realizacja kompleksowych projektów dotyczących budowy nowych lub przebudowy istniejących jednostek sprawnej kogeneracji wraz z sieciami ciepłowniczymi lub sieciami chłodu.
II kwartał 2016 r.
które w 2014 roku stanowiły aż 70% nakładów
17
całkowitych na inwestycje .
Podobnie jak w przypadku innych przed-siębiorstw szansą na pozyskanie środków na inwestycje w branży ciepłowniczej są fundusze unijne (dotacje bądź instrumenty zwrotne). Wsparcie możliwe jest nie tylko w ramach Progra-mu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (tabela 4), ale również programów operacyjnych poszczególnych województw. Ponadto szansą na rozwój branży ciepłowniczej jest również sko-rzystanie z Programu Operacyjnego Innowacyjny
18
Rozwój .
Szacuje się, że opracowanie odrębnych programów, dedykowanych wyłącznie wsparciu zadań z zakresu likwidacji niskiej emisji, mogłoby zintensyfikować wykorzystanie środków finanso-wych na tego rodzaju zadania i tym samym usprawnić dostęp do źródeł finansowania w tym
zakresie .19
Niewątpliwie inwestycje są wyzwaniem dla sektora ciepłowniczego w Polsce. Powinny one skupić się na optymalizacji kosztów i zwięk-szeniu efektywności ekonomicznej. Większość sieci ciepłowniczych należy do jednak lokalnych samorządów, które są obarczone dużą liczbą innych zadań. W związku z tym nie są one w sta-nie wygospodarować znaczących środków na inwestycje.
Jednym z możliwych rozwiązań jest prywatyzacja. W poprzednich latach największe przedsiębiorstwa ciepłownicze zostały sprywaty-zowane. W ten sposób ze środków uzyskanych z tego procesu lokalne samorządy mogą przezna-czyć na niezbędne inwestycje rozwojowe tych firm.
Powyższe rozwiązanie rodzi jednak pew-ne obawy związapew-ne z uzależnieniem od zagranicz-nych wpływów. Oczywiście zyski z przedsięwzięć tych firm trafiają do udziałowców – za granicę. W tym przypadku konieczne jest ustalenie pew-nych norm prawpew-nych, które zobowiązywałyby inwestorów zagranicznych do reinwestowania zysków bądź przeznaczania ich na ściśle
okreś-20
lone cele, ustalone wspólnie z samorządami .
4. Podsumowanie
Szacuje się, że w efekcie prognozowanej rozbudowy sieci ciepłowniczych na terenach miejskich nastąpi ograniczenie emisji do atmos-fery substancji szkodliwych. Jednocześnie w naj-bliższych latach węgiel kamienny z pewnością po-zostanie dominującym paliwem w ciepłownic-twie.
W przypadku budynków zlokalizowa-nych na terenach, gdzie nie występują techniczne i ekonomiczne przesłanki do budowy sieci cie-płowniczej, rozwiązaniem jest upowszechnianie indywidualnych odnawialnych źródeł energii (po-przez np. kolektory słoneczne, kotły na biomasę
czy instalacje mikrokogeneracyjne) .21
Uzyskanie przewagi konkurencyjnej przez przedsiębiorstwa, dla których istotnym czynnikiem działalności są kwestie środowisko-we, jest możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy w zarządzaniu strategicznym potrzeby rozwoju i wzrostu są zaspokajane równocześnie z uwzględnieniem kwestii środowiskowych. Jednocześnie powinno mieć to odzwierciedlenie także w przekonaniach pracowników, poprzez kształtowanie proekologicznej kultury organiza-cyjnej. Tym samym, w przyszłości, w działalności przedsiębiorstwa coraz trudniej będzie
ignoro-wać kwestie środowiskowe .22
Obecnie przed branżą ciepłowniczą stoją wyzwania, które mogą być przezwyciężone dzięki środkom pochodzącym z funduszy unij-nych w ramach perspektywy finansowania 2014– –2020. 70% całkowitych kosztów inwestycji jest finansowanych z zasobów własnych firm, więc konieczny jest lobbing w celu lepszej alokacji środków, aby mogły być dedykowane wyłącznie przedsiębiorstwom z tej branży. Tym samym spełnione zostaną wymagania w kwestii ograni-czenia emisji zanieczyszczeń, nałożone na Polskę przez Unię Europejską. Branża ciepłownicza ma szansę na pozyskanie środków na niezbędne in-westycje (np. w innowacje) i musi ją dobrze wyko-rzystać.
17 Energetyka cieplna…, op. cit., s. 20.
18
Możliwe jest np. uzyskanie środków na prace badawczo-rozwojowe w zakresie wytwarzania ciepła.
19 Finansowanie inwestycji środowiskowych, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk 2015,
s. 14–15.
20 Rynek ciepła w Polsce, Szwecji i Finlandii – porównanie
http://forsal.pl/artykuly/706350,rynek_ciepla_w_polsce_szwecji_i_finlandii_porowananie. html.
21 Projekt Polityki energetycznej Polski do 2050 roku (wersja 0.6), Ministerstwo Gospodarki, Warszawa
2015, s. 25–26.
Bibliografia:
1. Boom inwestycyjny w ciepłownictwie już się roz-począł?,
http://energetyka.wnp.pl/boom- inwestycyjny-w-cieplownictwie-juz-sie-rozpoczal,260480_1_0_2.html.
2. Cała prawda o energii odnawialnej: kosztuje więcej, niż przynosi korzyści,
http://forsal.pl/artykuly/907022,energia- odnawialna-ekologia-koszty-energii-odnawialnej.html
3. Ciepłownictwo wymaga inwestycji, http://www.portalsamorzadowy.pl/ gospodarka-komunalna/cieplownictwo-wymaga-inwestycji,40516.html. 4. Ekologia, http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/ ekologia;3896979.html#prettyPhoto. 5. Encyklika Laudato si' Ojca Świętego Franciszka
poświęcona trosce o wspólny dom,
http://w2.vatican.va/content/francesco/
pl/encyclicals/documents/papa- francesco_20150524_enciclica-laudato-si.html.
6. Energetyka cieplna w liczbach – 2014, Urząd Regulacji Energetyki, Warszawa 2015. 7. Finansowanie inwestycji środowiskowych, Instytut
Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk 2015.
8. http://www.money.pl/gospodarka/
wiadomosci/artykul/pakiet-klimatyczny-polska-musi-go,17,0,1964049.html.
9. J. Nycz-Wróbel, Ochrona środowiska jako
strategiczny czynnik rozwoju organizacji, „Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, Uniwersytet Ekonomiczny, Wrocław 2014, nr 366.
10. K. Żak, Green Economy – w drodze do nowego globalnego standardu biznesowego, „Studia Eko-nomiczne”, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice 2015, nr 226.
11. Kierunki rozwoju energetyki w Polsce. Opinie o źródłach energii i ich wykorzystaniu, CBOS, Warszawa 2015.
12. OZE – horyzont 2015,
http://www.przepisnaenergetyke.pl/wpis, 17,OZE__8211_horyzont_2050.html. 13. Projekt Polityki energetycznej Polski do 2050
roku (wersja 0.6), Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2015.
14. Przed polską energetyką kolejne wymogi UE i in-westycje za ok. 3 mld euro,
http://wyborcza.pl/1,91446,19146450, przed-polska-energetyka-kolejne-wymogi-ue-i-inwestycje-za-ok.html?
disableRedirects=true.
15. Rynek ciepła w Polsce 2012, Pricewaterhouse-Coopers,
https://www.pwc.pl/pl/publikacje/assets/ raport_rynek_ciepla_w_polsce_2012.pdf. 16. Rynek ciepła w Polsce, Szwecji i Finlandii –
porównanie,
http://forsal.pl/artykuly/706350,rynek_ ciepla_w_polsce_szwecji_i_finlandii_ porowananie.html.
Wstęp
Wydatną pomoc finansowa, jaką otrzymało polskie
rolnic-two z chwilą wejścia w struktury Unii Europejskiej, początkowo przyjęto na wsi nieufnie i nie łączono większych nadziei na wsparcie bądź co bądź konkurenta w walce o udział na rynkach rolnych w Rosji i krajach byłej WNP. Nadal Unię Europejską traktuje się na wsi jako sztuczny twór gospodarczy, który może zagrozić rodzimej produkcji, obniżając ją, a w konsekwencji eliminując z rynku lokalne produkty i ich producentów.
W interesie rynku rolnego jest stworzenie silnych podmio-
tów gospodarczych mogących spekulować na zmianach cen towa-rów giełdowych oraz konkurować nie tylko z krajowymi podmiota-mi, ale również z dużypodmiota-mi, zagranicznymi firmami w obszarze całej Unii Europejskiej. Takie podmioty z pewnością zaistnieją, jeśli stworzy się im dogodne warunki rynkowe dla rozwoju giełdowego obrotu towarowego.
Współczesny rolnik w gospodarce rynkowej to nie tylko
producent, ale także przedsiębiorca, co oznacza, że musi również zachować się na rynku: nie tylko wyprodukować, ale sprzedać
pro-dukt, czyli znaleźć partnera w grze rynkowej . 1
Przeprowadzone liczne sondaże wśród mieszkańców wsi
i rolników dowodzą istnienia stereotypów, przyczyniając się do osłabienia idei łączności Polski z Unią Europejską przynajmniej w sektorze rolnym. Owe obawy z perspektywy lat nie sprawdziły się, a Polska obecnie jest największym beneficjentem finansowania rolnictwa w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. Polska powinna jed-nak szukać własnej drogi rozwoju rolnictwa i przetwórstwa
rolno-spożywczego, korzystając z doświadczeń Unii Europejskiej .2