Biznes globalny jest wielokulturowy i dy-namiczny. Zmiany są widoczne, porównując pół-kulę północną do południowej, a także Wschód z Zachodem. Przyczyną różnic są najczęściej uwarunkowania historyczne i bogactwo doświad-czeń na przestrzeni dziejów. Źródłem odmien-ności w podejściu do biznesu może być także wy-znawana religia, narodowość czy rasa. Przyczyn jest tak wiele, że wydają się one nie do opanowa-nia i nie do przewidzeopanowa-nia, co powoduje frustracje i zniechęca do działania.
Różnice kulturowe w biznesie mogą pro-wadzić do sytuacji komicznych, a czasem do dra-matów, jak zerwanie negocjacji, wypowiedzenie kontraktu i konflikt z potencjalnym partnerem. Wiele podobnych przykładów, których w swojej wieloletniej karierze zawodowej doświadczył bądź poznał R. R. Gesteland, zostało opisanych w omawianej książce. Wszystkie z nich prowadzą do konkluzji, że, chcąc prowadzić biznes w dzi-siejszych wielokulturowych warunkach, najczęś-ciej spotykane na świecie praktyki biznesowe należałoby zamknąć w pewnego rodzaju logiczne modele myślowe, pozwalające na uproszczenie poznawanej rzeczywistości i zwiększenie jej prze-widywalności. Takie aspiracje ma autor omawia-nej książki, wyróżniając następujące modele kul-tury biznesowej:
- protransakcyjna vs. propartnerska,
- ceremonialna vs. nieceremonialna,
- monochroniczna vs. polichroniczna,
- ekspresyjna vs. powściągliwa.
Ogromną zaletą książki jest to, że pisał ją praktyk, zamykając w niej trzydzieści lat własnego doświadczenia zawodowego, w tym dwadzieścia lat poza granicami kraju. Jak wskazał sam autor, publikacja została pomyślana jako rodzaj prze-wodnika w biznesie międzynarodowym, szcze-gólnie dla wszystkich biznesmenów z „pierwszej linii handlu światowego”, choć nie tylko [Geste-land, 2000, s. 9]. W związku z tym są tam omówio-ne konkretomówio-ne przykłady wybranych krajów, które najbardziej liczą się w globalnym świecie biznesu, jak:
1. Indie, Bangladesz, Indonezja, Malezja,
Wiet-nam, Tajlandia, Filipiny (kultura propartner-ska, ceremonialna, polichroniczna),
2. Japonia, Chiny, Korea Południowa,
Singa-pur (kultura propartnerska, ceremonialna, monochroniczna),
3. Arabia Saudyjska, Egipt, Grecja, Brazylia,
Meksyk (kultura propartnerska, ceremo-nialna, polichroniczna, ekspresyjna),
4. Rosja, Polska, Rumunia (kultura
umiarko-wanie propartnerska, ceremonialna, poli-chroniczna, o niestałej eskpresyjności),
5. Francja, Belgia, Włochy, Hiszpania, Węgry
(kultura umiarkowanie protransakcyjna, ceremonialna, dość monochroniczna, po-wściągliwa),
6. Estonia, Łotwa, Litwa (kultura
protransak-cyjna, ceremonialna, dość monochroniczna, powściągliwa),
7. Wielka Brytania, Dania, Finlandia, Niemcy,
Holandia, Republika Czeska (kultura pro-transakcyjna, umiarkowanie ceremonialna, monochroniczna, powściągliwa),
8. Australia, Kanada, USA (kultura
protran-sakcyjna, nieceremonialna, monochronicz-na, o zróżnicowanej ekspresyjności).
Kultury propartnerskie vs. protransakcyjne
Jak zauważa R. R. Gesteland, na świecie jest przewaga kultur propartnerskich, skoncen-trowanych na relacjach międzyludzkich (por. tabela 1).
Cechami kultur propartnerskich są:
- wykorzystywanie kontaktów osobistych
i dobrych stosunków z innymi do załatwia-nia różnych spraw (Chińczycy określają te użyteczne powiązania jako „guanxi”);
- duża rola zaufania w kontaktach z innymi –
stąd, jeśli ktoś nie jest znany, kluczowe znaczenie mają rekomendacje od osób bądź instytucji zaufanych (tzw. pośrednicy). W przypadku braku rekomendacji, nie jest możliwe samodzielne, bezpośrednie nawią-zanie relacji z potencjalnym partnerem biz-nesowym. Co więcej mniejsze znaczenie niż w kulturach protransakcyjnych mają umowy pisemne, a liczą się głównie ustalenia nie-formalne;
- konieczność wzajemnego poznania przed
przystąpieniem do interesów – na pierw-szym spotkaniu nie przechodzi się od razu do interesów, a często bywa tak, że zanim się do nich przejdzie, konieczne jest wspólne skonsumowanie często znacznych ilości alkoholu. Dodatkowo bardzo dużą wagę przywiązuje się do kontaktów twarzą w twarz; istotne są także kontakty pozabiz-nesowe, a nawet prywatne, i ich regularne podtrzymywanie;
- wysoce kontekstowe komunikowanie się –
wypowiedzi są pośrednie, zawoalowane i ogólnikowe, a celem takiego sposobu poro-zumiewania się jest obawa przed urażeniem
partnera oraz chęć „zachowania twarzy”. Jest to przeciwieństwo komunikacji w kul-turze protransakcyjnej, gdzie liczą się szcze-rość, otwartość, jednoznaczność i bezpo-średniość.
Kultury ceremonialne vs. nieceremonialne
W kulturach ceremonialnych istotne jest okazywanie drugiej stronie respektu. Źródłem estymy może być wiek, płeć, wykształcenie, tytuł naukowy, pozycja negocjacyjna, wielkość repre-zentowanej organizacji, status społeczny, pocho-dzenie, miejsce w hierarchii/strukturze organiza-cyjnej. Za najbardziej egalitarny kraj uważana jest
Skandynawia (por. tabela 2).
R. R. Gesteland wskazał, że w kulturach ceremonialnych w najtrudniejszej sytuacji są 4 grupy osób [Gesteland, 2000, s. 54]:
- zajmujące niższe stanowiska w strukturze
firmy,
- ludzie młodzi,
- kobiety,
- osoby zajmujące się sprzedażą i
marketin-giem na rynku międzynarodowym.
Kultury monochroniczne vs. polichroniczne
Więcej państw świata ma ambiwalentny
stosunek do upływającego czasu (por. tabela 3). R.
R. Gesteland zauważył, że kultura mono- bądź polichroniczna nie jest czymś stałym i może podlegać ewolucji w zależności od uwarunkowań (przykładem jest Singapur, który jeszcze w latach 70. XX wieku był zakotwiczony w kulturze poli-chronicznej, a obecnie ma znamiona kultury umiarkowanie monochronicznej). Co więcej na-stawienie do czasu wygląda inaczej także w ra-mach jednego kraju (np. północ Włoch ma więk-szy szacunek do reżimu czasowego niż południo-wa część państpołudnio-wa; należy zaupołudnio-ważyć, że w tym względzie podział na północ i południe ma Tabela 1. Kultury protransakcyjne i propartnerskie
Źródło: [Gesteland, 2000, s. 19].
Kultura protransakcyjna
– skandynawskie kraje Europy – germańskie kraje Europy – kraje Ameryki Północnej – Australia i Nowa Zelandia
Kultura umiarkowanie protransakcyjna
– Wielka Brytania – RPA
– romańskie kraje Europy
– kraje Europy Środkowej i Wschodniej
– Chile, południowa Brazylia, północny Meksyk – Hongkong, Singapur
Kultura propartnerska
– kraje arabskie
– większość krajów Afryki
– większość krajów Ameryki Łacińskiej – większość krajów Azji
Tabela 2. Kultury ceremonialne i nieceremonialne
Źródło: [Gesteland, 2000, s. 49].
Kultura nieceremonialna
– Australia, Nowa Zelandia – USA, Kanada
– Dania, Norwegia, Islandia, Szwecja
Kultura ceremonialna
– większość krajów Europy i Azji – kraje basenu Morza Śródziemnego – kraje arabskie
odzwierciedlenie na całym świecie). Za kraj o najbardziej monochronicznej kulturze uchodzą Niemcy.
W przypadku krajów o swobodnym podejściu do czasu nie powinno dziwić spóź-nianie się (nawet kilkugodzinne), stąd najlepszą radą autora książki jest zachowanie cierpliwości. Okazywanie irytacji bądź zniecierpliwienia jest największym z możliwych błędów w relacjach biznesowych w krajach o polichronicznej kultu-rze.
Swobodne podejście do czasu przekłada się na podobne traktowanie przyjętych harmono-gramów, nieprzekraczalnych terminów bądź po-rządków obrad czy spotkań. Jest to cenna wiedza dla negocjatorów oczekujących punktualności, jako że rozsądne jest wówczas założenie pew-nego marginesu czasowego w podjętych usta-leniach.
Kultury ekspresyjne vs. powściągliwe
Na ekspresyjność danej kultury bądź jej powściągliwość składają się takie elementy, jak: głośność i tonacja wypowiadania się, milczenie, stosowanie wspomnianych już „nakładek kon-wersacyjnych”, odległość między ludźmi podczas konwersacji, wzajemne dotykanie się, kontakt wzrokowy, mowa ciała, siła uścisku dłoni oraz sam fakt jej podawania, a także gestykulacja [Ges-teland, 2000, s. 71–81]. Odnosząc się do ostatnie-go z tych elementów, należy podkreślić, że w róż-nych krajach poszczególne gesty mogą mieć od-mienne znaczenie. Przykładowo unoszenie brwi dla Polaków oznacza zdziwienie, natomiast dla Filipińczyków to nic innego jak „Cześć!”, a Chiń-czycy wyrażają tak brak zgody z rozmówcą [Ges-teland, 2000, s. 82].
Tabela 3. Kultury mono- i polichromiczne
Źródło: [Gesteland, 2000, s.59].
Kultura monochroniczna
– kraje nordyckie i germańskie Europy – kraje Ameryki Północnej
– Japonia
Kultura umiarkowanie monochromiczna
– Australia, Nowa Zelandia – Rosja
– kraje Europy Południowej i Wschodniej
– Singapur, Hongkong, Tajwan, Chiny, Korea Południowa – RPA
Kultura polichroniczna
– kraje arabskie
– większość krajów Afryki – kraje Ameryki Łacińskiej
– kraje Azji Południowej i Południowo-Wschodniej
Tabela 4. Kultury ekspresyjne i powściągliwe
Źródło: [Gesteland, 2000, s.70].
Kultura bardzo ekspresyjna
– romańskie kraje Europy – kraje śródziemnomorskie – kraje Ameryki Łacińskiej
Kultura o zróżnicowanej ekspresyjności
– USA, Kanada
– Australia, Nowa Zelandia – kraje Europy Wschodniej – kraje Azji Południowej – Afryka
Kultura powściągliwa – Kraje Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej
Do najbardziej ekspresyjnych należą kraje romańskie Europy, śródziemnomorskie i latynoamerykańskie, natomiast najbardziej po-wściągliwe są społeczeństwa Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej, a także nordyckie
i germańskie (por. tabela 4).
Powyższe refleksje nie wyczerpują treści książki R. R. Gestelanda. Czytelnik dowie się z niej wiele choćby na temat łapówek bądź wrę-czania „prezentów” w różnych krajach, a także poszerzy swoją wiedzę odnośnie protokołu i ety-kiety w biznesie międzynarodowym.
Wszystko to sprawia, że książka okaże się niezwykle pasjonująca i to nie tylko dla praktyków omawianych w niej kwestii, ale także dla każdego, kto chce się przekonać, jak wiele może nas różnić, ale i łączyć, nawet z całkiem odległymi miejscami na świecie. Globalna wioska staje się coraz więk-szym faktem…
IDEE
Autor: Wojciech Świder
Tytuł: Patriotyzm konsumencki – oddolna
inicjatywa odbudowy kapitału polskiego
Słowa kluczowe: patriotyzm konsumencki,
et-nocentryzm konsumencki, transformacja ustro-jowa, struktura własnościowa, struktura kapita-łowa
Dyscyplina: EKONOMIA Typ dokumentu: ARTYKUŁ
E-mail autora: wojtekswider92@wp.pl
Streszczenie: W artykule rozpatrzono ujęcie
patriotyzmu gospodarczego ze szczególnym uwzględnieniem patriotyzmu konsumenckiego jako pojęcia węższego. Przedstawiono przebieg transformacji ustrojowej w Polsce ze wskazaniem licznych jej nieprawidłowości. Opisane zostały mechanizmy przepływów wartości w zglobalizo-wanej gospodarce wolnorynkowej, wpływ decyzji poszczególnych podmiotów na działanie mecha-nizmu rynkowego i zgodność idei patriotyzmu konsumenckiego z obecnym systemem gospo-darczym. Pochylono się także nad problematyką identyfikacji polskich produktów oraz wskazano pozytywny wpływ omawianych idei patriotyzmu na rozwój krajowej przedsiębiorczości.
PROBLEMY ZARZĄDZANIA Autor: dr Dorota Grego-Planer
Tytuł: Znaczenie zasobów ludzkich w
działal-ności tajemniczych mistrzów polskiej gospodarki
Słowa kluczowe: zasoby ludzkie, polscy
tajemniczy mistrzowie, potencjał konkurencyjny
Dyscyplina: NAUKI O ZARZĄDZANIU Typ dokumentu: ARTYKUŁ
Miejsce zatrudnienia autora tekstu: Dorota
Grego-Planer, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, Katedra Zarządzania Przedsiębiorstwem, ul. Gagarina 13a, 87-100 Toruń
E-mail autora: dgp@econ.umk.pl
Streszczenie: Zasoby niematerialne w
obec-nej dobie odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu się przedsiębiorstwa na rynku. Jednym z takich zasobów jest kapitał ludzki i intelektualny, któ-rego nie stanowi dzisiaj tylko sama liczba pra-cowników, ale przede wszystkim ich wiedza, umiejętności czy też doświadczenie. Ten kapitał to również zdolność menedżerów do ich odpo-wiedniego wykorzystania. Przykładami przedsię-biorstw, które bezgranicznie wierzą w wartość ka-pitału ludzkiego są polscy tajemniczy mistrzowie. Ci rynkowi liderzy doskonale zdają sobie sprawę z tego, że to właśnie ten zasób w dużej mierze decyduje o ich sukcesie i staje się ich najgroźniej-szą bronią w zakresie konkurencyjności. W niniej-szym artykule przedstawiono znaczenie zasobów ludzkich w potencjale konkurencyjnym tej spe-cyficznej grupy przedsiębiorstw.