Zagadnienie zakazu dowodowego obowiązku zachowania tajemni-cy dziennikarskiej (anonimizacji bezwzględnej) wykraczającej poza fak-ty informacji zostało w sposób wyczerpujący uregulowane w art. 180
§ 3 k.p.k. w zw. z art. 15 ust. 2 prawa prasowego. Sąd nie jest umocowa-ny (legitymizowaumocowa-ny) do zwolnienia dziennikarza z obowiązku zachowania tajemnicy dotyczących ujawnienia danych umożliwiających identyfi kacje autora materiału prasowego, listu do redakcji lub innego materiału o tym charakterze, jak również identyfi kację osób udzielających informacji opub-likowanych lub przekazanych do publikowania, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnianie powyższych danych (art. 180 § 3 k.p.k.). Fakt uzyskania informacji przez osobę nieuprawnioną w wyniku posługiwania się urządze-niami podsłuchowymi, wizualnymi albo innymi urządzeurządze-niami specjalnymi w tym utrwalenia nagrania na elektroniczne nośniki osobowego źródła dowodowego (pokrzywdzonego) nie tylko warunkuje wyczerpanie dyspo-zycji art. 267 § 2 k.k., lecz — co istotne — z defi nicji powoduje rozciąg-nięcie anonimizacji bezwzględnej zakazu ujawnienia autora 17. Nagrania uzyskane w wyniku stosowania urządzeń podsłuchowych to doskonały materiał do badań fonoskopijnych (audiowizulanych), zawierający duży ładunek niekontrolowanej impulsywnej merytorycznej treści, który w wy-niku rozpowszechnienia w środkach masowego przekazu (prasie krajo-wej) może nie tylko znacznie zwiększyć nakład (prestiż wydawniczy), lecz zostać wykorzystany do celów populistyczno-marketingowych (szantażo-wych). Dyspozycja art. 15 ust. 2 prawa prasowego w zakresie anonimiza-cji bezwzględnej (zakazu dowodowego) w całości przytacza normę zawartą w art. 180 § 3 k.p.k. Należy zaznaczyć, że prawo prasowe jako akt sui generis znacznie rozciągnął anonimizację bezwzględną na „wszystkie in-formacje, których ujawnienie mogłoby naruszać chronione prawem inte-resy osób trzecich”. Anonimizacja bezwzględna doznaje jednak ograniczeń w regulacji szczególnej określonej art. 180 § 4 k.p.k., w której przepisu
§ 3 art.180 k.p.k. nie stosuje się, jeżeli informacja pozyskana przez redak-cję dotyczy przestępstwa, o którym mowa w art. 240 § 1 k.k. (obowiązku prawnego zawiadomienia organów ścigania w okolicznościach posiadania wiarygodnej informacji o formach stadialnych i zjawiskowych enumera-tywnie wymienionych przestępstw określonych art. 118, 127, 128, 130, 134, 140, 148, 163 i 252 k.k.). Odmowa dziennikarza, pomimo obowiązku prawnego ujawnienia danych określonych art. 240 § 1 k.k., nie uchyla
17 Od 1 lipca 2015 r. zgodnie z regulacją prawną art. 168a k.p.k. dowody uzyskane w sposób nielegalny (sprokurowane), np. z prywatnych nagrań z pod-słuchów telefonicznych i rozmów utrwalonych na elektronicznych nośnikach (obraz i dźwięk) zostaną zdyskwalifi kowane przez sąd bez wartości i znaczenia procesowego. A. Drozd, Czy nagranie rozmów jest legalne? Czy można prywatne nagrania wykorzystać w sądzie jako dowód w sprawie? <http://kancelariazator-ski.pl/czy-nagrywanie-rozmow-jest-legalne/>, 7 grudnia 2015 r.
jego odpowiedzialności za przestępstwa, którego dopuścił się publikując informację (art. 180 § 5 k.p.k.). Przedmiotowa regulacja prawna ponownie ugruntowuje mnie w poprawności prezentowanej tezy opartej na:
1. Konieczności traktowania przeszukania w redakcji publikatora w aspekcie wyjątkowości i niezbędności, kiedy okoliczności objętych tezą dowodową nie można ustalić na podstawie innego pozyskanego i zweryfikowanego procesowo dowodu wspieranego funkcją wykrywczą.
2. Ograniczeniu skali i dynamiki (eskalacji) przeszukania do czynów enu-meratywnie wymienionych w art. 240 § 1 k.k., gdzie istnieje nałożony na redakcję (redaktora naczelnego) prawny obowiązek zawiadomienia organów ścigania o pozyskanej informacji (czyn wnioskowy określo-ny art. 267 § 2 k.k. nie został ujęty w zamkniętym katalogu art. 240
§ 1 k.k., jednakże pomimo tego faktu w zasadzie legalizmu umocowu-je organy ścigania do prowadzenia czynności). Naruszenie dyspozy-cji art. 240 § 1 k.k. przez redaktora naczelnego rodzi sankcję karna określoną art. 241 § 1 k.k. dodatkowo wzmocnioną treścią art. 239
§ 1 k.k. (utrudniania lub udaremniania postępowania karnego).
3. Podzielam stanowisko Ministerstwa Sprawiedliwości zaprezentowane publicznie, że dokonane przeszukanie w siedzibie redakcji „Wprost”
od strony organizacyjnej i prawnej mogło rodzić wrażenie iż:
1. czynność przeprowadzono przedwcześnie bez zmaterializowania założonych tez dowodowych (okoliczności), które można było usta-lić na podstawie innych dowodów, zważywszy na fakt braku moż-liwości w warunkach anonimizacji bezwzględnej ustalenia danych umożliwiających identyfikacje autora nielegalnych podsłuchów;
2. sprzeciw redaktora naczelnego wydawnictwa na dobrowolne, a na-stępnie z użyciem siły fizycznej (oportunizmu), wykonanie kopii bi-narnych (wątpliwa czynność) był uzasadniony, bowiem organ pro-cesowy nie dawał koniecznych gwarancji zachowania bezwzględnej anonimizacji ochrony źródła przed jego ujawnieniem (dekonspira-cją) oraz samodzielnego odczytania informacji bez uprzedniej zgody sądu;
3. zgodnie z art. 224 § 2 k.p.k. podczas przeszukania ma prawo być obecna osoba, u której ma nastąpić przeszukanie oraz osoba przez nią wskazana. W trakcie wykonywania czynności w redakcji z nie-zrozumiałych powodów organ procesowy utajnił czynność poprzez zamkniecie drzwi pomieszczenia redaktora naczelnego.
Zgodnie z art. 54 ust. 1 Konstytucji RP każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania in-formacji 18. Organy państwowe zgodnie z Konstytucja RP stwarzają prasie niezbędne warunki do wykonywania jej funkcji i zadań (udzielania infor-macji obywatelskiej), w tym również umożliwiające działalność redakcjom dziennikom i czasopism (art. 14 Konstytucji RP). W ten sposób w ustawie
18 Wyrok TK z 12 maja 2008 r., SK 43/05, <http://trybunal.gov.pl/rozprawy/
wyroki/art/5015-ograniczenie-wolnosci-slowa/>, 17 grudnia 2015 r.
zasadniczej wolność prasy została podniesiona do rangi jednej z podsta-wowych zasad ustroju politycznego państwa (konstrukcji prawno-ustro-jowej). Dla funkcjonowania demokratycznego państwa prawnego istotna jest szeroka debata publiczna za pomocą wolnych środków społecznego przekazu 19. Regulacja prawna art. 14 Konstytucji RP nakłada na pań-stwo prawny obowiązek powstrzymania się od ingerencji, które narusza-łyby wolność prasy i innych środków społecznego przekazu. Nie oznacza to jednak, że państwo pobawione zostało wszelkich środków prawnych, którymi mogłoby oddziaływać na prasę. Mamy tutaj do czynienia z „sta-tusem negatywnym”. Z jednej strony władze publiczne (organy ochrony prawnej) w prawnych formach działania nie mogą przekroczyć wiążące regulacje konstytucyjnie ustaw zwykłych oraz normy prawa międzynaro-dowego (wspólnotowego) określonych granic ingerencji w wolność prasy, natomiast z drugiej strony obowiązane są stać na straży niedopuszczenia do naruszenia interesu publicznego i obywatelskiego w środkach masowe-go przekazu oraz zobowiązane są realizować uprawnienia prawa i obowiąz-ki nałożone przez normotwórcę.
19 Tamże.
Słowa kluczowe: materiał prasowy, względny zakaz dowodowy,
bezwzględny zakaz dowodowy, tajemnica dziennikarska,
przeszukanie redakcji, przesłuchanie co do faktów, identyfi kacja autora, kopie binarne, zgoda sądu
Streszczenie: Artykuł porusza prob-lematykę ochrony tajemnicy dzienni-karskiej w warunkach prowadzonych przez organy ochrony prawnej czynno-ści procesowych, gromadzenia i wery-fi kacji dowodów na wstępnym etapie postępowania przygotowawczego oraz skuteczności gwarancji konstytucyj-nych i norm prawa międzynarodowego.
Wolności prasy demokratycznego pań-stwa prawnego traktowanej jako misji i funkcji kontrolnej aparatu władzy ustawodawczej, wykonawczej i samo-rządu terytorialnego.
Keywords: This press release, relative prohibition of evidence, an absolute prohibition of evidence, the mystery of journalistic, editorial searching, questioning as to the facts, the identifi cation of the author, a copy of the binary consent of the court
Summary: The article raises the issue of the protection of secrecy of journalis-tic conditions conducted by law enforce-ment authorities procedural actions, the collection and verifi cation of evidence at the preliminary investigation stage and the effectiveness of constitutional guar-antees and norms of international law.
Freedom of the press of a democratic state ruled by law and treated as mis-sion control camera functions legisla-tive, executive and local government.