Dowodzenie na poziomie taktycznym — władza przyznana dowódcy do stawiania zadań siłom będącym pod jego dowództwem w celu

wykonania zadań postawionych przez wyższe dowództwo.

Podstawową czynnością dowódcy jest podejmowanie decyzji. Na pod-stawie podjętych rozstrzygnięć kieruje podwładnymi w taki sposób, aby jak najefektywniej osiągnąć wyznaczony cel. Należy przy tym zauważyć, że podejmowanie decyzji przez dowódcę osobiście występuje na niższych szczeblach dowodzenia (dowódca kompanii, plutonu, drużyny), nato-miast w trakcie akcji i operacji policyjnych, dowódcę wspiera sztab, który współuczestniczy w wypracowaniu decyzji. Jednakże za podjęte decyzje odpowiedzialność zawsze spoczywa na dowódcy, niezależnie od tego, czy w działaniach wspierany był przez sztab, czy też nie, lub czy dowódca w trakcie działań delegował swoje uprawnienia na innych.

Jedną z cech niezwykle pożądanych u dowódców jest umiejętność podej-mowania racjonalnych decyzji pod presją czasu. Dynamika sytuacji bardzo często wymusza na nich błyskawiczne podejmowanie decyzji, nie pozwalając na dłuższą analizę napływających informacji, gdyż każda zwłoka może pocią-gać za sobą nieodwracalne konsekwencje. Dowódcy podejmują decyzje in-stynktownie na podstawie swojej wiedzy i doświadczenia. Zdarza się, że bar-dzo szybko podjęta decyzja, która wydaje się być dobra, w subiektywnej oce-nie dowódcy, w konfrontacji z rzeczywistością okazuje się być oce-niedoskonała, a czasami nawet błędna. Najtrudniejszymi decyzjami podejmowanymi przez dowódców w trakcie zabezpieczeń policyjnych, są rozkazy użycia sił i środków przymusu bezpośredniego do przywrócenia naruszonego porządku publicz-nego przeciwko osobom zagrażającym życiu, zdrowiu i mieniu. Świadomość

konsekwencji tego typu decyzji często stanowi znaczne obciążenie psychiczne dla decydenta. Niejednokrotnie zdarza się, że właśnie to brzemię przesądza o rozstrzygnięciach, jakie on podejmuje. Niedopuszczalne jest jednak, aby dowódca w warunkach zagrożenia życia i zdrowia nie podjął żadnej decyzji, nawet jeśli jest ona obarczona ryzykiem.

W trakcie akcji i operacji policyjnych część występujących sytuacji jest do siebie podobna, czy wręcz analogiczna. W takich przypadkach decyzje podejmowane są według ustalonych i przećwiczonych założeń (wariantów).

W związku z tym ważne jest, aby zagadnienia delegowania funkcji dowód-czych były systematycznie realizowane w trakcie szkoleń.

Zarządzenie akcji lub operacji policyjnych następuje na podstawie pi-semnej decyzji komendanta ¹⁸. W decyzji określa się m.in. ogólne zasa-dy działania i sposób zorganizowania dowództwa, relacje pomiędzy do-wództwami, ich uprawnienia i odpowiedzialność oraz podział i strukturę funkcjonalną na stanowiskach dowodzenia, czyli organizację dowodzenia.

W przypadku operacji policyjnych dodatkowo zamieszcza się polecenia podległym kierownikom jednostek i komórek organizacyjnych w zakresie realizacji zadań na potrzeby operacji określonych przez dowódcę opera-cji. Rozmieszczanie zadań, uprawnień i odpowiedzialności jest jednym z elementów budowy struktury organizacyjnej. Jest ona ważnym elemen-tem konstrukcyjnym w tworzeniu struktury, gdyż określa, w jaki sposób uprawnienie decyzyjne mają być rozłożone między poszczególne stanowi-ska w organizacji.

W decyzji jest możliwe również zawarcie informacji o przekazaniu kom-petencji dowódcy akcji/operacji do podjęcia decyzji i wydania polecenia w zakresie użycia lub wykorzystania środków przymusu bezpośrednie-go przez oddziały i pododdziały zwarte Policji. Tryb użycia lub wykorzy-stania środków przymusu bezpośredniego przez pododdział zwarty w ra-mach prowadzonej akcji lub operacji policyjnej określa art. 42 i 43 ustawy z 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej ¹⁹. Zgodnie z tymi przepisami zgody na użycie lub wykorzystanie środków przymusu bezpośredniego przez pododdział zwarty udziela komendant główny Policji, właściwy miejscowo komendant wojewódzki (stołeczny) albo osoby przez nich upoważnione.

Sformalizowane przekazanie kompetencji wpływa korzystnie na spraw-ność i skuteczspraw-ność dowodzenia. Delegowanie w takich sytuacjach dotyczy najczęściej krótkiego czasu, a decyzja o wykorzystaniu tej techniki kie-rowania musi być dobrze przemyślana i poparta faktycznymi potrzeba-mi. Brak przekazania tych kompetencji może spowodować utrudnienia w szybkości podejmowanych decyzji związanych z przywróceniem naru-szonego porządku publicznego, a w konsekwencji narazić funkcjonariuszy na utratę zdrowia, a nawet życia.

18 Rozpoczęcie działań jest możliwe również na podstawie ustnej decyzji właś-ciwego kierownika jednostki organizacyjnej Policji, ale tylko w przypadku nagle zaistniałego zdarzenia kryzysowego uniemożliwiającego przygotowanie działań.

Decyzję tą należy niezwłocznie potwierdzić pisemnie.

19 DzU z 2014 r., poz. 628 oraz poz. 24 i poz. 1199.

Dowodzenie dużymi siłami i środkami policyjnymi na dużym obszarze nie jest możliwe przez jednego dowódcę. W związku z tym operacje i akcje policyjne dzieli się na mniejsze części. W ramach jednej operacji można prowadzić podoperacje związane z różnymi zdarzeniami, jeżeli są one jed-nocześnie ukierunkowane na realizację celu głównego operacji. W ramach podoperacji dopuszcza się podział na odcinki ukierunkowane na realizację celu podoperacji oraz pododcinki ukierunkowane na realizację celu odcin-ka. W ramach operacji zarządzonej w związku z prawdopodobieństwem zaistnienia przestępstwa o charakterze terrorystycznym lub zaistnieniem takiego zdarzenia prowadzi się podoperację antyterrorystyczną. Również w przypadku powołania akcji dopuszcza się jej podział na odcinki i pod-odcinki.

Podział akcji/operacji na mniejsze części powoduje, że dowodzący jest w stanie realizować cele działań przy pomocy swoich sił, a w momencie wystąpienia różnych zagrożeń bezpieczeństwa przekazać im część swo-ich uprawnień. Zakres i sposób przekazywania kompetencji na niższe po-ziomy dowodzenia odbywa się w trakcie odpraw służbowych z podwład-nymi. W trakcie odprawy przełożony przekazuje podległym policjantom, m.in. zadania oraz warianty działania i sposób ich wykonania. Następnie, już w trakcie prowadzonej akcji/operacji — w sytuacji zbiorowego naru-szenia bezpieczeństwa i porządku publicznego, jeżeli działania ostrzegaw-cze nie przynoszą rezultatów, a ze strony uostrzegaw-czestników brak jest jakichkol-wiek przejawów świadczących o zastosowaniu się do poleceń i w dalszym czasie dochodzi do naruszenia prawa — dowodzący operacją przekazu-je polecenie przywrócenia porządku publicznego wraz z kompetencjami do przywrócenia porządku publicznego swojemu zastępcy do spraw takty-ki. Na podstawie tej delegacji samodzielnie decyduje on o taktyce działania podległych pododdziałów — odpowiednio do zadania, jakie postawił przed nim dowódca zabezpieczenia. Prawidłowe, sprawne i skuteczne dowodze-nie jest elementem warunkującym o rezultacie prowadzonych działań.

Analogiczna sytuacja występuje w przypadku powołania podoperacji antyterrorystycznej prowadzonej w ramach operacji policyjnej. Podjęcie czynności szturmowych/bojowych przez pododdziały antyterrorystyczne, w sytuacji wystąpienia znaczących zagrożeń bezpieczeństwa, uzależnione jest od decyzji dowódcy operacji.

Zaistniała tego typu sytuacja nie ma wpływu na charakter procesu do-wodzenia, a skierowanie do działań jednostki antyterrorystycznej również nic w tej kwestii nie zmienia ²⁰.

Przekazanie kompetencji na niższe szczeble dowodzenia nie zwalnia dowódcy z obowiązku nadzoru i odpowiedzialności za całość akcji/opera-cji. Zapewnia się je przez dokładnie opracowany system dowodzenia i ści-słe egzekwowanie praw, obowiązków i odpowiedzialności wszystkich jego

20 Por. K. Jałoszyński, Dowodzenie akcją (operacją) policyjną z wykorzysta-niem pododdziału antyterrorystycznego [w:] A. Urban (red.), Zarządzanie kryzy-sowe wyzwaniem dla edukacji, Szczytno 2007, s. 38.

podmiotów. Dowodzący wydaje zwięzłe i precyzyjne polecenia i na bieżąco kontroluje ich wykonanie tak, aby w momencie dostrzeżenia nieprawid-łowości móc natychmiast zareagować. Szczególną rolę odgrywa tu zgra-nie i wysoka kultura sztabowa pracy członków sztabu, którzy powinni podporządkować swą działalność woli dowódcy i być propagatorami jego koncepcji podczas oddziaływania na poszczególne ogniwa dowodzonego systemu. Powierzenie odpowiednich pełnomocnictw władczych policjan-tom na różnych szczeblach dowodzenia pozwala na wcześniejsze kształ-towanie u nich nawyków samodzielnego działania, zdobywania doświad-czeń zawodowych oraz przekazywanie im coraz trudniejszych zadań, gdyż w przyszłości stanowić oni będą rezerwę kadrową. Stosowanie tej zasa-dy uzależnione jest od rozmiaru operacji policyjnej, liczby uczestników, sił i środków skierowanych do jej zabezpieczenia oraz zaufania dowód-cy do swoich podwładnych, ich doświadczenia i umiejętności. Dowódca w swej pracy musi koncentrować się na problemach najważniejszych, nie może zajmować się drobiazgami, informacjami drugorzędnymi, sprawami niemającymi wpływu na osiągnięcie głównego celu operacji, które niepo-trzebnie zabierają cenny czas i absorbują umysł.

Od kierowników oczekuje się działania szybkiego i sprawnego, kompe-tencji w podejmowaniu decyzji i skuteczności. Jednym ze sposobów speł-nienia tych wymogów jest korzystanie przez nich z delegowania uprawnień jako sposobu kierowania ludźmi. Jest to przeniesienie prawa do decydo-wania z danego szczebla organizacyjnego na inny, niższy ²¹.

W ramach akcji i operacji policyjnych dowódca ponosi pełną osobi-stą odpowiedzialność za dowodzenie podległymi siłami oraz za pomyślne wykonanie przez nie zadań. Jednakże żaden przełożony nie jest w stanie osobiście wykonać i w pełni kontrolować wszystkich zadań. Efektywne wy-konanie zadania wymusza na dowódcy częściowe przekazanie dowodzenia podwładnym.

Delegowanie uprawnień nie tylko odciąża kierownictwo od wykonania prac powtarzalnych i rutynowych, ale przede wszystkim zwiększa szyb-kość i trafność podejmowanych decyzji, gdyż podwładni znajdujący się bliżej określonych problemów mają zwykle jaśniejszy obraz faktów ²².

W niezwykle dynamicznych i zmiennych sytuacjach ujawniających się w działaniach, gdy zachodzi potrzeba podjęcia wielu decyzji w jednej chwili, delegowanie dowodzenia na dowódców niższych szczebli wydaje się najrozsądniejszym rozwiązaniem. Sprawne i skuteczne wykonanie zada-nia to wspólne osiągnięcie podwładnego, który wykonał zadanie, i dowód-cy, który najpierw go wyszkolił, a potem był na tyle mądry, by delegować na niego dowodzenie.

21 T. Pszczołowski, Mała encyklopedia prakseologii i teorii organizacji, Wroc-ław 1978, s. 44.

22 Por. E. Bombiak, Efektywność kierownika w systemie motywowania [w:]

J. Michniak (red.), Efektywność kierowania (dowodzenia). Materiały z sympozjum naukowego, Warszawa 2005, s. 117.

Słowa kluczowe: bezpieczeństwo, operacja policyjna, dowodzenie, policja, kompetencje

Streszczenie: Delegowanie uprawnień oznacza powierzenie pracownikom (jednemu lub większej liczbie) wyko-nania zadania, które leży w zakresie działania przełożonego wraz z upraw-nieniami oraz odpowiedzialnością za ich wykonanie. Tego typu działania występują również w ramach dowodze-nia w trakcie zorganizowanych działań policyjnych. Delegowanie dowodzenia na dowódców niższych szczebli, gdy zachodzi potrzeba podjęcia wielu decy-zji w jednej chwili, wydaje się najroz-sądniejszym rozwiązaniem. Powoduje to zdecydowanie większą elastyczność, czyli zdolność do szybkiego reagowa-nia i dostosowareagowa-nia się do warunków zmieniającego się otoczenia. W arty-kule posiłkowano się przeprowadzony-mi z policjantaprzeprowadzony-mi wywiadaprzeprowadzony-mi, którzy w jednostkach organizacyjnych Policji pełnią funkcję dowódcy akcji i operacji policyjnych.

Keywords: security, police operation, command, the police, competence

Summary: Delegating means entrust-ing one or more employees for the task, which is superior in terms of action and with the powers and responsibility for their performance. Such activities are also organized during the police ac-tion. Posting command to commanders at lower levels, where there is a need to take many decisions in a moment, it seems the most reasonable solution.

This results in much greater fl exibility, or the ability to quickly respond and adapt to changing environmental con-ditions. The article meals to interview-ees, with the offi cers, who in the Police act as incident commander and police operations.

A

S