Zbiór danych nie jest informacją, zbiór informacji nie jest wiedzą, zbiór wiedzy nie stanowi mądrości, zbiór mądrości nie daje prawdy1.
Gene BILLINGER
W XXI wieku, jak nigdy wcześniej, ludzkość zaczęła doceniać wartość in-formacji. Wraz z rozwojem metod i narzędzi komunikowania się zaczęliśmy do-strzegać, jak cenna może być informacja podana w sposób dla nas odpowiedni i zrozumiały, w miejscu i czasie dla nas dogodnym. Informacja stała się warto-ścią samą w sobie. Jak wielkie ma ona znaczenie, dostrzegamy dopiero wów-czas, gdy zostaniemy wprowadzeni w błąd. Wtedy zaczynamy weryfikować dane i zastanawiać się, skąd wzięliśmy taką informację, jak do nas dotarła, jaką drogą lub kto nam ją dostarczył.
Współczesny świat, w którym powstało pojęcie „szumu informacyjnego”, nie zawsze jest przyjaźnie nastawiony do odbiorców informacji. Zbyt często jej twórcy oraz dostarczyciele zdają się zapominać o prawdopodobnie najważniej-szym ogniwie w łańcuchu obiegu informacji, jakim jest użytkownik końcowy.
W tym miejscu zaczyna się rola bibliotek jako miejsc, do których przychodzą osoby chcące uzyskać informacje z różnych dziedzin wiedzy. Dobrze przygoto-wany użytkownik biblioteki powinien opanować:
— sprawności manipulacyjno-techniczne, czyli umiejętność posługiwania się katalogami, kartotekami, bazami danych, technicznymi środkami informacji (komputery, łączność, sprzęt reprograficzny itp.);
1 G. BILLINGER: Knowledge Management — Emerging Perspectives. [Dostęp: 20 stycznia 2006]. Dostępny w Internecie: http://www.systems-thinking.org/kmgmt/kmgmt.htm
— umiejętności korzystania z opracowań informacyjno-dokumentacyjnych, ta-kich jak bibliografie, abstrakty, adnotacje, wydawnictwa informacyjne krajo-we i zagraniczne;
— wiadomości dotyczące struktury organizacyjnej bibliotek krajowych i za-granicznych oraz form i zakresu ich działania, czyli pełnionych przez nie usług2.
Bardzo często jednak użytkownicy nie poruszają się sprawnie w gąszczu ka-talogów bibliotecznych oraz nie umieją sprawnie wyszukiwać w przeróżnych bazach danych. Kierując się zasadą, że wyedukowany odbiorca to odbiorca świadomy, w 2005 roku pracownicy Biblioteki Jagiellońskiej, pełniącej również funkcję biblioteki uczelnianej, postanowili pomóc potencjalnym czytelnikom — zainicjowali cykl wykładów otwartych „Ars Quaerendi: wyszukiwanie informa-cji — narzędzia i strategie”. Nazwa — wymyślona przez Barbarę Bułat — ma pokazywać związek Biblioteki Jagiellońskiej z Uniwersytetem Jagiellońskim i jego średniowiecznymi korzeniami. Nawiązuje również do innego cyklu wy-kładów — Ars Docendi, który odbywał się na Uniwersytecie Jagiellońskim w roku akademickim 2004/2005. Było to seminarium pedagogiczne dla mło-dych nauczycieli akademickich, mające na celu rozwijanie umiejętności dydak-tycznych. To przedsięwzięcie zostało zorganizowane przez Dział Nauczania i Studium Pedagogiczne Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Biblioteki uczelniane, dostosowując się do nowych realiów — ze względu na specyficzny i specjalistyczny charakter zbiorów oraz strukturę użytkowników o różnych potrzebach informacyjnych, stanowiąc ośrodek komunikacji naukowej
— odgrywają nadal podstawową rolę w procesie zaspokajania potrzeb, wyko-rzystują również wysoko rozwinięte systemy informacji w swojej pracy.
Zapewniają jak najlepszą, jak najszybszą obsługę dzięki udostępnianiu m.in.:
— katalogów i baz danych własnej biblioteki,
— katalogów i baz danych innych ośrodków poprzez sieci komputerowe,
— informacji udostępnianych w rozległych sieciach komputerowych,
— komercyjnych baz danych, za pośrednictwem sieciowego systemu udostęp-niania baz danych3.
Ars Quaerendi, czyli sztuka wyszukiwania informacji bez tajemnic 189
2 J. RATAJEWSKI: Wprowadzenie do bibliotekoznawstwa. Warszawa 2002, s. 31—32.
3 R. FRĄCZEK: Informacja i szkolenie użytkowników informacji elektronicznej w dobie społeczeństwa informacyjnego. W: Użytkownicy informacji elektronicznej. Red. N. KOCÓJOWA. Kraków 2000, s. 113.
Pomysł
Ideą, którą kierowano się, uruchamiając wykłady, była przede wszystkim chęć zaprezentowania narzędzi i metod wyszukiwania zarówno w naszych własnych katalogach Biblioteki Jagiellońskiej, jak i w bazach danych dostęp-nych w Internecie. Mając na uwadze tradycyjne podejście czytelników do bi-blioteki jako miejsca, w którym przechowuje się i udostępnia głównie słowo drukowane, postanowiono również pokazać, jak wiele istnieje już w Internecie dokumentów w postaci pełnych tekstów.
W Bibliotece Jagiellońskiej od wielu lat organizowane były prezentacje pro-wadzone przez pracowników Oddziału Informacji Naukowej w czytelni tegoż Oddziału. Do 2001 roku, czyli do momentu oddania nowego skrzydła Bibliote-ki JagiellońsBibliote-kiej, organizowanie tego typu zajęć dla czytelników było utrudnio-ne i wiązało się z zamknięciem czytelni dla innych użytkowników na czas trwania wykładu. Obecnie wykłady Ars Quaerendi odbywają się w sali konfe-rencyjnej Biblioteki Jagiellońskiej, która jest w pełni przygotowana pod wzglę-dem technicznym do prowadzenia tego typu zajęć. Wszystkie prezentacje są przeprowadzane online, ponieważ w ten sposób można lepiej pokazać uczestni-kom metody i narzędzia wyszukiwawcze oraz uzyskane tą drogą wyniki.
Idea cyklu prezentacji od samego początku zakładała, że będą w nich mogli uczestniczyć nie tylko czytelnicy już zapisani do Biblioteki Jagiellońskiej, ale wszyscy chętni zainteresowani prezentowaną tematyką. Cały cykl został pomy-ślany jako spójna całość z możliwością rozszerzania zawartej w nim problema-tyki o nowe zagadnienia.
Przez 3 semestry miesięczny cykl składał się z następujących 5 wykładów, odbywających się w każdy wtorek:
1. Katalogi Biblioteki Jagiellońskiej dostępne w Internecie (Komputerowy Ka-talog Zbiorów Bibliotek Uniwersytetu Jagiellońskiego, KaKa-talog Podstawowy druków do 1949 r., tzw. Stary Katalog).
2. Bibliograficzne bazy danych Biblioteki Narodowej dostępne w Internecie.
3. Polskie bibliografie i informatory w Internecie.
4. Zagraniczne bibliograficzne bazy danych online dostępne na Uniwersytecie Jagiellońskim.
5. Strategie wyszukiwania — wykład dodatkowy, podsumowujący.
Od roku akademickiego 2006/2007 dodany został jeszcze jeden wykład —
„Język haseł przedmiotowych KABA”. Wykłady są prowadzone przez pracow-ników Oddziału Informacji Naukowej i Katalogów, Oddziału Udostępniania Zbiorów i Oddziału Opracowania Przedmiotowego Zbiorów Nowych. Główny człon stanowią wykłady planowane, dostępne wszystkim. W ciągu całego seme-stru przeprowadzane są również wykłady „na zamówienie” zgłaszane przez wykładowców. Tematyka tych wykładów zostaje uzgodniona z zamawiającym
i jest ukierunkowana tematycznie na konkretnego odbiorcę. Zajęcia odbywają się w sali konferencyjnej Biblioteki lub w instytucji, która zgłasza taką chęć, o ile oczywiście posiada odpowiednie zaplecze techniczne do przeprowadzenia tego typu prezentacji; wymagany jest, oczywiście, stały dostęp do Internetu oraz sala z projektorem multimedialnym.