W piśmiennictwie naukowym często podnoszony jest i dyskutowany pro-blem relacji zarządzania informacją do zarządzania wiedzą (tabela 1.).
Obecnie wyczuwa się potrzebę zintegrowanego podejścia do zarządzania informacją i zarządzania wiedzą16. Powinno ono opierać się na infologicznym
TABELA1
Zarządzanie informacją a zarządzanie wiedzą
Objects work practices that relate to
knowledge generation and sharing
Information and knowledge management: objects, terms and related disciplines
ŹRÓDŁO: C. SCHLÖGL: Information and knowledge management: dimensions and approaches. „Information Research” 2005, Vol. 10, no. 4. [online]. [Dostęp: 30 stycznia 2007]. Dostępny w Internecie: http://informationr.net/ir/10-4/paper235.html
16 Nowe spojrzenie na zarządzanie informacją. [online]. [Dostęp: 30 stycznia 2007]. Dostęp-ny w Internecie: http://www.umbrella.org.pl/onas/jakosc_0502.asp
podejściu do informacji, z którego wynika, że nie ma wiedzy bez informacji.
O zarządzaniu informacją nie należy mówić w izolacji od zarządzania wiedzą.
Zawsze trzeba pytać, o jaką informację chodzi. Zarządzanie informacją nabiera odpowiedniego znaczenia dopiero w kontekście zarządzania wiedzą. Stąd postu-lat zintegrowanego podejścia do zarządzania informacją i wiedzą. Odpowiednią płaszczyznę tego podejścia — zorientowanego na użytkownika informacji — może stanowić semantyczno-pragmatyczne rozumienie informacji (schemat 2.).
SCHEMAT2
Zarządzanie informacją w różnych kontekstach
Miejsce problematyki zarządzania informacją w kontekście innych „dyscy-plin informacyjnych” pokazuje mapa zarządzania informacją (schemat 3.), sporządzona przez Christiana Schlögla z Instytutu Informacji Naukowej Uni-wersytetu w Grazu (Austria).
Informacja naukowa jako przedmiot zarządzania 45
ŹRÓDŁO: Na podstawie: http://www.research.ibm.com.iim/
SCHEMAT3
Mapa zarządzania informacją
Zarządzanie informacją nie stanowi przedmiotu badań interdyscyplinarnych, lecz jest przedmiotem badań multidyscyplinarnych. Nie ma współpracy pomię-dzy specjalistami systemów informacyjnych a specjalistami informacji nauko-wej, co dowodzi braku kontaktów pomiędzy tymi dyscyplinami. Zresztą podobna sytuacja wiąże się z wyszukiwaniem informacji i badaniami użytkow-ników.
W zakresie zarządzania informacją rola bibliotekarzy i pracowników infor-macji sprowadza się m.in. do administrowania technologią informacyjną/kompu-terową, zarządzania zasobami informacji, organizacji wiedzy i zarządzania zbiorami informacji oraz zapewnienia odpowiedniej jakości usług informacyj-nych17.
ŹRÓDŁO: C. SCHLÖGL: Information and knowledge management: dimensions and approaches. „Information Research” 2005, Vol. 10, no. 4. [online]. [Dostęp: 30 stycznia 2007]. Dostępny w Internecie: http://informationr.net/ir/10-4/paper235.html
17 W. BABIK: Zarządzanie wiedzą we współczesnych systemach informacyjnych. „Zagadnienia Informacji Naukowej” 2005, nr 1(85), s. 3—22.
Podsumowanie
Terminy „zarządzanie informacją” i „zarządzanie wiedzą” są używane nie-konsekwentnie — oba terminy utożsamiane są ze sobą, a także z informacją naukową i bibliotekoznawstwem, co bardzo utrudnia studia tych koncepcji.
Zakres i treść tych pojęć w programach nauczania badała m.in. Elena Macevi-ciute18. Obecnie wiedza oznacza efektywne wykorzystanie informacji w dzia-łaniu, jest to więc informacja skoncentrowana na wynikach. Czy zarządzanie informacją i wiedzą jest tylko modnym hasłem? W Polsce popularność tema-tyki zarządzania informacją i wiedzą jest — w porównaniu z Zachodem — przesunięta w czasie19.
Dlaczego powinniśmy zarządzać informacją? Powodów jest wiele, m.in.:
globalizacja informacji, skrócony czas cyklu procesu informacyjnego, postęp technologiczny, w tym Internet, wzrost wymagań klientów co do jakości infor-macji, unikanie marnotrawstwa czasu na poszukiwanie tych samych informacji.
Zarządzanie informacją powinno oznaczać zespół działań, dzięki którym in-formacja dociera tam, gdzie powinna — do odpowiedniej osoby / instytucji w odpowiednie miejsce, o odpowiedniej porze, o odpowiedniej jakości, w odpowiedniej postaci / formie, lub jest potencjalnie dostępna dla określo-nych użytkowników. W związku z tym niezbędnymi inicjatywami w tym za-kresie są marketing informacji naukowej oraz ekonomika informacji naukowej.
Efektem dobrego zarządzania informacją powinno być eliminowanie takich zjawisk, jak: izolacja informacyjna, niekompletność informacji, brak lub nad-miar informacji, brak koordynacji w przepływie / obiegu informacji. Zarządza-nie informacją przygotowuje i udostępnia informacje, tworząc w ten sposób od-powiednie warunki do rozwoju nauki, ułatwia dostęp do wiedzy, usprawnia procesy informacyjne. Ma więc na celu pomóc w pozyskiwaniu, gromadzeniu i wykorzystywaniu informacji, aby osiągnąć maksymalny sukces badawczy.
W podejściu tym szczególną uwagę zwraca się na fenomen informacji, na ko-nieczność jej systemowego tworzenia, gromadzenia, przetwarzania i udostęp-niania, a także na potrzebę generowania wartości dodanej, głównie poprzez usługi informacyjne. Istotną pomoc w tym zakresie może stanowić teoria szyb-kobieżnego zarządzania, która zakłada:
Informacja naukowa jako przedmiot zarządzania 47
18 E. MACEVICIUTE, T.D. WILSON: The development of the information...
19 W Polsce zarządzanie informacją jest przedmiotem badań i/lub dydaktyki na następujących uczelniach: Politechnika Gdańska: Wydział Zarządzania i Ekonomii — Zakład Zarządzania Wiedzą i Informacją Naukowo-Techniczną (1993—); Uniwersytet Łódzki: Wydział Zarządzania
— Zakład Zarządzania Wiedzą; Uniwersytet Zielonogórski: Instytut Informatyki i Zarządzania — Zakład Zarządzania Informacją; Uniwersytet Jagielloński: Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej, Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa — Zakład Zarządzania Informa-cją (2006—); Uniwersytet Warszawski: Wydział Historyczny, Instytut Informacji i Studiów Bi-bliologicznych — Podyplomowe Studia Zarządzania Informacją i Technologii Informacyjnej.
— niekonwencjonalne sposoby podejmowania decyzji;
— szybkie reagowanie na dynamiczne wyzwania;
— promowanie technik szybkiego podejmowania decyzji;
— nacisk na innowacje, adaptację, wydajność i szybką reakcję20.
Zarządzanie informacją wiąże się zatem z gromadzeniem informacji, z ich selekcją, z opisem informacji i zasobów informacji, porządkowaniem i klasyfi-kacją informacji, wyszukiwaniem informacji, weryfikowaniem jakości zbiorów informacji, udostępnianiem informacji, systemami informacyjno-wyszukiwaw-czymi, usługami informacyjnymi, auditingiem informacji, kształtowaniem oferty informacyjnej, brokeringiem informacji, potrzebami informacyjnymi, bezpie-czeństwem informacji.
Zarządzenie informacją naukową może przynieść wiele korzyści takich, jak:
— poprawa efektywności obiegu informacji naukowej i procesów komunikowa-nia naukowego;
— zwiększenie konkurencyjności w sferze badań naukowych i upowszechnia-nia nauki;
— zwiększenie dostępu i ułatwienie korzystania z różnych źródeł informacji;
— podejmowanie trafniejszych decyzji i działań w sferze nauki;
— rozwój pozycji rynkowej informacji naukowej.
W zarządzaniu informacją chodzi więc o wykorzystanie metod nauk o orga-nizacji i kierowaniu w sterowaniu procesami informacyjnymi.
Wiesław Babik
Scientific information as an object of management S u m m a r y
In view of a specific fashion and the expansion of the term of “management,” which is ex-pressed in “information management”, I will be trying to answer the questions whether scientific information can be an object of management, if so, in what meaning of the phrase, and how dif-ferent information management, as management of specific intangible commodity, being scien-tific information, is from the management of other types of commodities. Information will be situated in the context of information processes taking place in science, which processes should be examined presently with both systemic methods and network methods. Scientific information management is treated from the perspective of information circulation in the market economy where it is hard to avoid such phenomena as information manipulation or misinformation (or false information). What is also important is responsible and fast shaping of scientific information of-fer for the needs of information systems, with economic aspects of information associated with information economics. Satisfaction of new challenges in those areas requires the application to
20 J. WASZKIEWICZ: Szybkobieżna metodologia. W: Porozumiewanie się i współpraca uczo-nych. Red. J. GOĆKOWSKI, M. SIKORA. Kraków 1997, s. 287—301.
the scientific information management of a theory and routines that emphasise innovation and rapid reaction, including the so-called “high-speed management” and heading towards knowledge management.
Wiesław Babik
Information scientifique comme objet de gestion R é s u m é
En raison de la mode et de l’expansion du terme « gestion » dont la preuve est la gestion de l’information, nous avons entrepris la tentative de répondre à la question si l’information scienti-fique peut être l’objet de la gestion ; aussi dans quelle signification et comment diffère-t-elle, la gestion de l’information scientifique en tant que un certain bien immatériel, de la gestion des au-tres biens. L’information se situe alors dans le contexte des processus informatiques dans la science qui à présent devraient être examinés de même par des méthodes des systèmes que par celles du réseau. La gestion de l’information scientifique est traitée de la perspective de la circu-lation des informations dans l’économie de marché, où il est difficile de se garder des phéno-mènes comme une manipulation de l’information où une désinformation. Il est important de formuler de manière responsable et rapide des offres de l’information scientifique pour satisfaire des besoins des systèmes informatiques et des aspects économiques de l’information, associés à l’économie de l’information. Se mesurer aux nouveaux défis dans ce domaine nécessite l’emploi des théories et des méthodes qui s’appuient sur l’innovation et sur une réaction rapide, y compris une « gestion en vitesse » et une orientation vers la gestion de la connaissance.
Informacja naukowa jako przedmiot zarządzania 49
4 Zarządzanie...
Uniwersytet Jagielloński Kraków