Pod koniec XX wieku systemy komputerowe trafiły z wyspecjalizowanych ośrodków akademickich i naukowo-technicznych „pod strzechy” — do użyt-kowników i twórców systemów informacyjnych. Rozwój technologii półprze-wodnikowej — wpływający na zmniejszenie kosztów dostępu do elektroniczne-go przetwarzania danych — wymusił standaryzację stosowanych narzędzi oraz ich znaczne uproszczenie. Uproszczenie nie obejmuje samej technologii, bo ta z roku na rok, ze względu na znaczny wzrost mocy obliczeniowej komputerów, znacznie się komplikuje, lecz głównie odnosi się do sposobu przygotowania oprogramowania oraz jego eksploatacji. Powstanie i rozwój sieci komputero-wych, następnie globalnego Internetu na bazie standardu, jakim był SGML1, doprowadziły do zdefiniowania języka HTML2, a następnie narzędzia zdecydo-wanie bardziej uniwersalnego, czyli języka XML.
Język ten powstał jako odpowiedź na potrzeby tworzącego się dynamicznie środowiska, zaistniała bowiem potrzeba wykorzystania narzędzia uniwersalne-go, wychodzącego naprzeciw oczekiwaniom użytkowników. W latach sześć-dziesiątych, siedemsześć-dziesiątych, a nawet osiemdziesiątych ubiegłego wieku sprzęt komputerowy, dostępny tylko w ośrodkach obliczeniowych, nie wymagał oprogramowania dostępnego dla „mas”. Zamknięte grupy specjalistów posługi-wały się wtedy standardami o wysokim stopniu sformalizowania, nie czując
po-* Extensible Markup Language — rozszerzalny język znakowania.
1 Standard Generalized Markup Language — zestandaryzowany nadrzędny język znaczni-ków.
2 HyperText Markup Language — hipertekstowy język znaczników.
trzeby upraszczania stosowanych narzędzi. W świecie informatyki dominowały wówczas języki podobne do SGML. Dopiero w latach dziewięćdziesiątych pod wpływem zmieniającego się środowiska (rozwój połączeń sieciowych i rozpo-wszechnienie się komputerów osobistych, produkowanych za rozsądne ceny) zaczęto myśleć o upraszczaniu standardów. Zmiany te — z jednej strony — miały dostarczyć znacznie uproszczonych pod względem formalnym narzędzi do tworzenia (rozszerzenie grupy użytkowników — programistów i odbior-ców), z drugiej zaś — miały je dostosować do nowych platform i systemów operacyjnych. Jedną z implementacji, które wywodzą się z języka SGML, stała się rodzina kolejno następujących po sobie wersji języka HTML. Stał się on niezwykle popularny, gdyż znalazł swoją implementację w dwóch konku-rujących ze sobą rodzinach przeglądarek internetowych — Internet Explorer i Netscape Nawigator. Język ten charakteryzujący się dużą prostotą stał się hi-tem wśród „prostych użytkowników”, publikujących i czytających publikacje w sieci Internet. Jedną z zalet tego języka — niektórzy uważają, że wad — była możliwość stosowania znaczników w sposób dowolnie prowadzący do pożądanego efektu wizualnego. Znaczniki te mogły być ułożone w sposób całkowicie chaotyczny, nie było konieczności ich zamykania, można je było stosować w sposób wykluczający się, a o wyglądzie dokumentu i sposobie pre-zentacji danych decydował wówczas ostatni występujący w pliku.
Cechy te zadecydowały o tym, że w niedługim czasie po stabilizacji na rynku języków z rodziny standardu HTML zaistniała konieczność zdefiniowa-nia kolejnego sposobu kodowazdefiniowa-nia i prezentacji danych. Dane w nim zawarte miały być — co uznano za podstawowy warunek — jednoznacznie zdefinio-wane, a co za tym idzie — jednoznacznie interpretowane i prezentowane. Na podstawie doświadczeń z rozwoju i użytkowania języka HTML sformułowano wniosek, że narzędzia dla otwartego środowiska sieciowego powinny być też otwarte. I tak został zdefiniowany — oparty na tych ogólnych założeniach — język XML. Stworzony tą drogą język z samego założenia był otwarty. Roz-dzielono w nim sferę prezentacyjną od sfery danych. Jego dopełnieniem są XSL3 oraz XSLT4.
Podstawowymi cechami języka XML, decydującymi o jego zastosowaniach, są:
— system jednoznacznie domkniętych znaczników — w odróżnieniu od po-wszechnie znanego języka HTML w plikach opartych na języku XML musi zostać zastosowana zasada: wszystkie znaczniki muszą być zamknięte, a za-mykanie znaczników musi odbywać się w kolejności odwrotnej do kolejno-ści ich otwierania;
Wymiana informacji pomiędzy systemami komputerowymi... 197
3 Extensible Stylesheet Language — rozszerzalny język arkuszy stylów.
4 Extensible Stylesheet Language Transformations — język transformacji rozszerzonych arkuszy stylów.
— koncentracja na strukturze dokumentu i znaczeniu jego poszczególnych ele-mentów, polegająca na jednoznacznym określeniu jego stref, nazwaniu ich oraz zdefiniowaniu ich roli;
— rozszerzalność (człon extensible w nazwie) — w miarę potrzeb możliwość wprowadzania do języka nowych konstrukcji definiujących zakres danych lub ich prezentacji;
— wsparcie dla Unicode — uniwersalnego zestawu znaków narodowych po-zwalających na przygotowanie pojedynczych dokumentów jednoznacznie i najczęściej automatycznie interpretowanych przez przeglądarki, interneto-we prowadzące do prawidłointerneto-wego wyświetlania zawartości w niemal każdym języku świata (łącznie z językami arabskimi czy azjatyckimi);
— oddzielenie danych od sposobu ich wyświetlania, co możliwe jest dzięki do-datkowym mechanizmom zawartym w językach XSL i XSLT;
— niezależność od platformy systemowej i używanego oprogramowania użyt-kowego — stanowi to standard powszechny, dla którego zarówno producenci komercyjni, jak i grupy programistów tworzące oprogramowanie OpenAc-cess przygotowują obsługujące go implementacje;
— elastyczność, czyli możliwość tworzenia własnych dialektów z dowolnymi zestawami znaczników przystosowanymi do opisu dokumentów o określonej zawartości; znajduje to zastosowanie w przyjętych do powszechnego użytku dialektach oraz wówczas, gdy stosowane są pełne możliwości wynikające z używania całego zestawu narzędzi rodziny;
— możliwość prostej publikacji w Internecie — standardowe dokumenty XML są już w dużym stopniu rozpoznawane i interpretowane przez najnowsze wersje przeglądarek.
Elastyczność, a co za tym idzie — ogromne możliwości języka XML zo-stały wykorzystane w różnych środowiskach naukowych, gdzie powzo-stały i unormowały się specyficzne dialekty tego języka. Do najpopularniejszych na-leżą:
— MathML (Mathematical Markup Language) — język przeznaczony do pre-zentowania wzorów matematycznych;
— XHTML — język HTML 4.0 uzupełniony o dodatkowe definicje wyni-kające z wymagań specyfikacji standardu XML;
— SMIL (Standardized Multimedia Integration Language) — język pozwa-lający w nowy sposób, bardziej ekonomiczny, umieszczać na stronach WWW różnorodne elementy multimedialne;
— CML (Chemical Markup Language) — język umożliwiający proste przed-stawianie graficznych struktur prezentujących związki chemiczne;
— AML (Astronomy Markup Language) — język przeznaczony do zastoso-wania w astronomii;
— BSML (Biosequence ML) — język opracowany na potrzeby prezentacji struktur używanych przez zespoły genetyków;
— XBRL (Extensible Business Reporting Language) — język promowany przez największe instytucje i firmy jako standard wymiany danych finanso-wych w Internecie.
Dokumenty przygotowywane z wykorzystaniem standardu XML umożli-wiają oddzielenie samych danych od sposobu ich prezentacji. Współcześnie przy przygotowaniu dokumentów prezentowanych później w Internecie używane są następujące składniki systemowe:
— XQuery — (XML Query Language) — język zapytań umożliwiający pobie-ranie danych do dokumentów XML z baz danych pracujących przy wyko-rzystaniu komercyjnych lub darmowych motorów bazodanowych;
— XPath (XML Path Language) — język opisujący dostęp lub odwołanie do fragmentów dokumentów XML, niezbędny do swobodnego budowania struktury ich zawartości;
— XSL (Extensible Stylesheet Language) — dawny XML-FO, będący szero-kim słownikiem opisującym różne sposoby formatowania dokumentów XML;
— XSLT (XSL Transformations) — język służący do przekształceń dokumen-tów XML z wykorzystaniem definicji reprezentowanych przez opisane po-wyżej elementy.
Opisane zasady i struktury języka XML pozwalają na zdefiniowanie trzech podstawowych modeli pracy wykorzystujących go systemów:
1. Źródło XML — Przeglądarka:
Jest to model, w którym przygotowane pliki XML oprócz bezpośredniej in-terpretacji przez przeglądarkę nie podlegają dalszej obróbce.
2. Źródło XML — Źródło XML:
Model ten umożliwia swobodną, jedno- lub dwukierunkową predefiniowaną wymianę danych przez różne systemy informatyczne, pracujące zgodnie z aktu-alnie zdefiniowanymi potrzebami ich użytkowników.
3. Systemy, które opierają się na obydwu wyszczególnionych powyżej mode-lach pracy:
Wymiana informacji pomiędzy systemami komputerowymi... 199
WEB Services
ród³o XML
Przegl¹darka internetowa
WEB Services
ród³o XML
WEB Services
ród³o XML