Według Słownika terminologicznego informacji naukowej informacja nauko-wa to: (1) informacja o osiągnięciach nauki; (2) informacja przeznaczona dla pracowników nauki; (3) informacja opracowana metodą naukową; (4) dziedzina
Informacja naukowa jako przedmiot zarządzania 37
5 B. STEFANOWICZ: Informacja. Warszawa 2004, s. 20—21.
wiedzy obejmująca całokształt zagadnień teoretycznych i praktycznych związa-nych z działalnością informacyjną6. Jest to więc dziedzina nauki, której przed-miotem badań są procesy informacyjne, a także zorganizowana działalność, mającą na celu gromadzenie, opracowywanie i udostępnianie informacji o osiągnięciach nauki, techniki i innych dziedzin życia społecznego7.
Informację naukową zdefiniowano również w Słowniku encyklopedycznym informacji, języków i systemów informacyjno-wyszukiwawczych: „INFORMA-CJA NAUKOWA — (1) dziedzina wiedzy zajmująca się systemami informacyj-no-wyszukiwawczymi i ich użytkownikami, aspektami teoretycznymi, projekto-waniem i funkcjonoprojekto-waniem. Najważniejsze problemy to: teoria, projektowanie i funkcjonowanie języków informacyjno-wyszukiwawczych, tworzenie zbiorów wyszukiwawczych systemów informacji dokumentacyjnej — tu przede wszyst-kim problemy opracowywania dokumentów i informacji faktograficznej, opra-cowywanie strategii wyszukiwawczych, optymalizacja działania systemów i po-prawa efektywności systemów informacyjno-wyszukiwawczych, badanie potrzeb informacyjnych użytkowników systemów informacyjno-wyszukiwawczych; in-formacja naukowa korzysta przede wszystkim z dorobku bibliotekoznawstwa i innych nauk bibliologicznych, ale także lingwistyki, psychologii, socjologii, informatyki i innych dziedzin zajmujących się procesami informacyjnymi;
(2) usługi świadczone przez systemy informacyjno-wyszukiwawcze”8.
Za własności tej kategorii informacji przyjmuje się: obiektywność, wiary-godność, pewność, ma ona służyć rozwojowi nauki i wiedzy, różnorodność, po-wielarność i mobilność w czasie i przestrzeni, niezużywanie się, możliwość przetwarzania, podatność na deformacje i zniekształcenia, możliwość generowa-nia nowych informacji, globalność. Wymienione cechy stanowią podstawę do wyróżnienia następujących rodzajów informacji naukowych: faktograficzne, se-mantyczne, proceduralne, normatywne, dokumentacyjne / metainformacje, re-trospektywne, bieżące, prospektywne.
Informacja naukowa może być:
— składnikiem zasobów informacji;
— czynnikiem sterującym;
— czynnikiem kulturotwórczym;
— czynnikiem motywacyjnym;
— składnikiem wiedzy.
Informacja naukowa stanowi więc pewien podzbiór informacji, będący wy-tworem badań naukowych i/lub służący tym badaniom, nauce. Istnieje ona w postaci różnego rodzaju struktur. Są to systemy informacyjne (faktograficzne, dokumentacyjne, ekspertowe, z bazą wiedzy itp.), bazy danych i dokumenty.
6 Słownik terminologiczny informacji naukowej. Red. M. DEMBOWSKA. Wrocław 1979, s. 54.
7 Ibidem, s. 53.
8 Słownik encyklopedyczny informacji, języków i systemów informacyjno-wyszukiwawczych.
Oprac. B. BOJAR. Warszawa 2002, s. 90.
Oznacza to, że informacje naukowe są szczególnego rodzaju zasobem, ze względu na ich obiektywność, bycie surowcem wiedzy, podatność na znie-kształcenia, niematerialny charakter oraz bycie towarem podlegającym prawom rynku. Informacja naukowa stała się elementem rynku informacyjnego, na któ-rym dominuje globalizm, konkurencja i innowacyjność. Nie bez znaczenia jest również proces obecnie masowej produkcji informacji naukowej, co jest jedną z przyczyn obniżania się jej jakości.
Informacja naukowa — jak zresztą każda informacja — posiada następujące cechy: aktualność, jakość, wartość. Wartość informacji trzeba rozpatrywać w powiązaniu z oceną i selekcją informacji na trzech etapach:
— pozyskiwania informacji (głównie w aspekcie wiarygodności źródeł);
— przetwarzania informacji (tworzenie wartości dodanej, którą może stanowić np. pewne uporządkowanie informacji);
— wydobywania informacji (w konfrontacji z potrzebą informacyjną użytkow-nika końcowego).
Pojęcie informacji naukowej i związane z nim pojęcie prawdopodobieństwa mają ścisły związek z wiedzą człowieka, są więc obiektywnie uwarunkowane podmiotowo. Informacja naukowa zmniejsza niewiedzę podmiotu. Staje się ona miarą wiedzy człowieka. Kwantyfikuje wiedzę jako miara jej wzrostu lub miara ubytku niewiedzy. Przyrost wiedzy zależy od stanu wiedzy podmiotu.
Informacja naukowa — podobnie jak każda informacja — jest uwikłana czasowo i sytuacyjnie. Nie stanowi więc wielkości absolutnej i stałej, ale jest uwarunkowana podmiotowo-sytuacyjnie oraz obiektywnie i czasowo-przestrzen-nie. Dzięki temu istnieje daleko idący związek informacji naukowej z wiedzą odbiorcy. Podkreśla to konieczność semantyczno-pragmatycznego ujmowania tego rodzaju informacji. Warunkiem koniecznym i cechą konstytutywną infor-macji naukowej jest także nowość. Tylko to bowiem jest informacją, co stanowi nowość dla odbiorcy. Informacja naukowa to informacja zorientowana na naukę, przetworzona lub surowa, ewentualnie zagregowana, uwikłana w czas i prze-strzeń.
Wydaje się, że informacja naukowa jest trójwymiarowa, tzn. łączy w sobie element syntaktyczny z semantycznym i pragmatycznym. Takie ujęcie informa-cji wskazuje na konieczność integralnego ujęcia syntaktyczno-semantyczno--pragmatycznego w analizie informacji, co pozwala na teoretyczną i pragma-tyczną interdyscyplinarność w badaniu istoty i roli informacji w nauce.
Jedną z podstawowych własności informacji naukowej jest przypisywany jej dynamizm, dzięki któremu wiąże się ona z procesem jej przekazywania — procesem informacyjnym. Ten dynamizm informacji naukowej stanowi czynnik sprawczy tzw. wartości dodanej. Informacja wytwarza więc informację / meta-informację. Informacja jest przekazywana w dynamicznym procesie. Jej prze-kaz łączy się z pewną przemianą, polegającą na zwiększeniu lub zamianie uporządkowania struktury będącej przedmiotem w odbiorze informacji.
Prze-Informacja naukowa jako przedmiot zarządzania 39
kaz i aktualizacja informacji zakłada istnienie procesów informacyjnych i ko-munikacyjnych, które — zgodnie z teorią Shannona — posiadają określone elementy i określoną strukturę, czyli odpowiednią organizację. Podstawowymi elementami tej struktury są nadawca i odbiorca informacji, określona forma jako nośnik, kanał przekazu informacji oraz dynamizm kodowania i dekodo-wania informacji. Z każdym procesem łączą się właściwe dla niego nośniki in-formacji, np. impulsy, drgania, przedmioty materialne lub ich fizyczne cechy.
W procesach przekazu informacji człowiek posługuje się strukturami języko-wymi.
W świecie fizycznym informacja nie występuje odrębnie bez łączności z materią lub energią. Nie sposób jej wyodrębnić z istniejących procesów i struktur w sposób fizyczny, można to uczynić jedynie za pomocą odpowied-nich zabiegów abstrahowania. Informacja ma charakter semantyczno-podmioto-wy, dzięki czemu staje się obiektywnym elementem miary wiedzy lub niewie-dzy podmiotowych odbiorców. Ujmowana z punktu widzenia człowieka jako podmiotu poznającego jest ona przede wszystkim stanem wiedzy lub raczej zmianą stanu wiedzy. Informacja tworzy i modyfikuje struktury zasobów wie-dzy naukowej, głównie zmniejszając niewiedzę. Transformacja informacji w wiedzę naukową dokonuje się dzięki procesom myślenia.