szansą rozwoju gospodarczego w Polsce
10.4. Bariery i możliwości wdrożenia innowacji ekologicznych
Analiza przyczyn niskiej pozycji Polski w rankingu ekoinnowacyjności na tle innych krajów UE pozwala na wyodrębnienie głównych barier i zawodności rynku w zakresie wdrażania ekoinnowacji. Najważniejszym źródłem innowacji/ekoinno-wacji są badania i rozwój (B + R). Nie podlega dyskusji, że nakłady finansowe na B + R w relacji do PKB są bardzo niskie (tab. 10.2). W Polsce wzrastały one sukce-sywnie do 2012 r., a w 2013 znowu zmalały. Co więcej, w porównaniu z krajami UE
Rozdział 10 162
są w stosunku do PKB ponad dwukrotnie niższe. W ocenie wielkości nakładów po-winno brać się pod uwagę również wysokość wskaźnika PKB, który w Polsce jest znacznie niższy niż wynosi średnia dla UE. Ujawniłoby to dramatycznie niskie na-kłady Polski na B + R.
Tabela 10.2. Nakłady na B + R w relacji do PKB w Polsce i w krajach UE ogółem (%) Lata Kraj 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Polska 0,60 0,68 0,74 0,76 0,90 0,87 Kraje UE ogółem 1,82* 2,01 2,0 2,04 2,06 b.d. *dane za 2004 r. Źródło: (GUS, 2014).
Wśród największych barier wdrażania innowacji ekologicznych w Polsce w rapor-cie The Eco-Innovation Scoreboard wymienia się:
ogólny niski poziom innowacyjności;
brak środków finansowych oraz utrudniony dostęp do kapitału; relatywnie wysokie koszty technologii ekoinnowcyjnych; ryzyko niepowodzenia rynkowego (brak zwrotu inwestycji); brak zachęty ekonomicznej oraz podatkowej;
rosnącą konkurencję;
bariery administracyjne (w odniesieniu do zamówień publicznych);
niewystarczającą wiedzę na temat ochrony środowiska oraz wpływu działalno-ści firmy na środowisko, jak również korzydziałalno-ści ekonomicznych wynikających z ekoinnowacji (obecnie większość przedsiębiorców postrzega innowacje eko-logiczne z perspektywy wysokich kosztów)(Miedziński, 2013).
Wśród innych barier wymienianych, m.in. przez Polską Agencję Rozwoju Przed-siębiorczości, które pojawiają się przy wdrażaniu inwestycji ekologicznych, znajdują się:
brak wiedzy naukowej z zakresu możliwości dla przedsiębiorstw; brak znajomości rynku;
brak wiedzy i problemy w pozyskiwaniu dofinansowania na wdrożenie ekoin-nowacji;
brak zaufania społecznego do tzw. zielonych produktów (patrz rys. 10.3) (Bukowski i in., 2012). Co więcej, ekoinwestorzy napotykają liczne bariery za-równo na poziomie mikro, jak i makro (Angelo i in., 2012). W Polsce mają one przede wszystkim charakter gospodarczy, np. słaby system zachęt ekonomicz-nych i podatkowych, brak odpowiedniej dostępności do kapitału czy niepew-ność zwrotu z inwestycji.
Innowacje ekologiczne szansą rozwoju gospodarczego w Polsce 163 810 10 15 21 61 68 0 10 20 30 40 50 60 70
brak środków finansowych trudności w znalezieniu partnerów inne brak dostępu do informacji o nowych, ekoinnowacyjnych technologiach
Rys. 10.3. Czynniki utrudniające według polskich przedsiębiorców wdrażanie ekoinnowacji w polskich firmach. Źródło: (Bukowski i in., 2012)
Zachętą do pokonywania barier przy wdrażaniu ekoinnowacji są zalety wynikające z ich zastosowania. Inwestycje ekologiczne są niewątpliwie szansą na rozwój i pro-mocję oraz pozwalają wzmocnić pozycję konkurencyjną firmy na rynku poprzez bu-dowanie jej pozytywnego wizerunku. Co więcej, wprowadzenie innowacji ekologicz-nych przyczynia się do zmniejszenia kosztów prowadzenia działalności gospodarczej. Sprzyjają one bowiem rozwojowi nowych procesów, technologii i usług, dzięki któ-rym przedsiębiorstwa stają się bardziej przyjazne środowisku. Wdrażanie innowacji ekologicznych stanowi również rodzaj wsparcia przy podejmowaniu wyzwań związa-nych z takimi zagrożeniami środowiska, jak: zmiana klimatu, niedobór zasobów natu-ralnych czy zanikanie różnorodności biologicznej (Ekoinnowacje...).
10.5. Wnioski
Zaprezentowane rozważania teoretyczne oraz badania empiryczne wskazują, że pomimo świadomości potrzeby ograniczania negatywnego wpływu procesów i pro-duktów na środowisko wprowadzanie ekoinnowacji wciąż stanowi praktykę daleką od powszechnej. Innowacje ekologiczne stanowią podstawę nowego modelu roz-woju. Polska tymczasem należy do najmniej ekoinnowacyjnych państw w Europie. Przyczyn tego należy upatrywać przede wszystkim w braku efektywnego systemu wspierania i finansowania innowacji ekologicznych ze środków publicznych, a także zbyt małej wiedzy przedsiębiorców o korzyściach płynących z wdrożenia ekoinno-wacji oraz zbyt małej ilości środków finansowych przeznaczanych na innowacje środowiskowe.
Identyfikacja szans i zagrożeń rozwoju innowacji ekologicznych w Polsce może stanowić podstawę do opracowania kierunków działań w dziedzinie innowacji ekolo-gicznych (środowiskowych). Świadome inwestowanie w inicjatywy ekologiczne staje się kolejnym sposobem dbania o środowisko. Rozwój innowacji ekologicznych może stanowić szansę dla dalszego zrównoważonego rozwoju Polski.
Polityka ekologiczna, jak również polityka innowacyjna powinny wspierać rozwój ekoinnowacji. Należy też zachęcać prywatnych inwestorów do udziału w przedsię-wzięciach związanych z innowacjami ekologicznymi.
Rozdział 10 164
Obszarem niewymagającym środków finansowych, ale wymagającym działań ze strony państwa, są przepisy i regulacje prawne. Powinny one stanowić wsparcie w przypadku wszelkich zmian związanych z wdrażaniem ekoinnowacji. Państwo po-winno również stworzyć bodźce zachęcające do wprowadzenia ekoinnowacyjnych rozwiązań.
Bibliografia
Angelo F.D., Jabbour C.J.C., Galina S.V., 2012. Environmental innovation: In search of a Meaning. World
Journal of Enterpreneurship, Management and Sustainable Development, 8 (2/3), s. 113–121.
Carley M., Spapens P., 2000. Dzielenie się światem. Instytut na rzecz Ekorozwoju, Białystok–Warszawa, s. 157.
Competitiveness and Innovation Framework Programme (CIP) (2007–2013). Decyzja nr 1639/2006/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady z 24 października 2006 r. Dz.U. UE L z 2006 r., nr 310, s. 15. GUS, 2010. Działalność innowacyjna przedsiębiorstw 2006–2009. GUS, Warszawa, s. 48.
GUS, 2014. Nauka i technika w 2013. Notatka informacyjna, GUS, Warszawa. GUS, 2014. Ochrona Środowiska. GUS, Warszawa.
James P., 2001. Toward sustainable bussines? W: M. Charter, U. Tischner (red.), Sustainble Solution. Greenleaf Publishing, Sheffield, s. 77–97.
Jarża S., 2013. Innowacje w procesach produkcji a środowisko. W: W.M. Bajdur, J. Kulczycka (red.),
Innowacje technologiczne procesów produkcyjnych w ochronie środowiska. Politechnika Częstochowska,
Wydział Zarządzania, Częstochowa, s. 10.
Kemp R. i in., 2004. Background Report about Strategies for Eco-innovation. Report for VROM, Maastricht.
Kemp R., Pearson P., 2007. Final report MEI project about measuring eco-innovation. UMMERIT, Maastricht, s. 7.
Reid A., Miedzinski M., 2008. Eco-innovation. Final report for sectoral innovation watch. Technopolis Group, Mechelen.
Ottman J.A. i in., 2006. Avoiding green marketing myopia: Ways to improve consumer appeal for environmentally preferable products. Environment: Science and Policy for Sustainable Developmnet, 48, s. 22–36.
OECD/WSPÓLNOTY EUROPEJSKIE 2005. Podręcznik Oslo: Zasady gromadzenia i interpretacji danych
dotyczących innowacji. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Departament Strategii i Rozwoju
Nauki – wydanie polskie, Warszawa.
Prystrom J., 2013. Innowacje ekologiczne a ochrona środowiska wobec wyzwań XXI wieku na przykładzie strategii Unii Europejskiej. Ekonomia a środowisko, 44(1), s. 81–90.
Przychodzień J., 2015. Ekoinnowacje w przedsiębiorstwie. Zarządzanie, pomiar i wpływy na wyniki
finansowe. Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa.
Węgrzyn G., 2013. Ekoinnowacje w Polsce na tle krajów Unii Europejskiej. Ekonomia i Środowisko, 46(3), s. 138–148.
Woźniak L. i in., 2006. Innowacje ekologiczne w rolnictwie i przetwórstwie rolno-spożywczym oraz na ob.-szarach wiejskich. W: L. Woźniak, J. Krupa, J. Grzesik (red.), Innowacje ekologiczne w rozwoju
społeczno--gospodarczym. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania, Rzeszów, s. 5.
Zawadzka Z., 2003. The financing of pro-ecological investments in Poland. W: L. Dziawgo, D. Dziawgo (eds.),
Finance and natural environment. Experience of Poland against the background of developer market economies. Wydawnictwo TNOiK, Toruń, s. 545–560.
Innowacje ekologiczne szansą rozwoju gospodarczego w Polsce 165
Netografia
Bukowski M. i in., 2012. Potencjał i bariery polskiej innowacyjności. IBS, Warszawa. Dostępny w: http://www.pi.gov.pl/PARPFiles/media/_multimedia/C447085F017A4547B51F37A08127B160/2012 0309_115644%20Potencjal%20i%20bariery%20polskiej%20innowacyjnosci.pdf [dostęp: 10.09.2015].
Ekoinnowacje, klucz do przyszłej konkurencyjności Europy. Dostępny w: ec.europa.eu/environment/
pubs/pdf/factsheets/ecoinnovation/pl.pdf [dostęp: 5.09.2015].
Foltynowicz Z., 2009. Ekoinnowacje szansą na rozwój. Ecomanager, 1. Dostępny w: http://e-czytelnia.abrys.pl/ ecomanager/2009-1-419/zarzadzanie-4180/ekoinnowacje-szansa-na-rozwoj-9919 [dostęp: 10.09.2015].
Innovation Union Scoreboard 2014. Dostępny w: www.database.eco-innovation.eu [dostęp: 11.09.2015].
Miedziński M., 2013. Eco-Innovation in Poland. Dostępny w: http://www.eco-innovation.eu/ [dostęp: 11.09.2015].
Strategia Europa 2020 – podstawowe wskaźniki. Dostępny w: http://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/
pl/defaultaktualnosci/5664/12/1/4/strategia_europa_2020_podst_wskazniki.pdf, s. 2 [dostęp: 13.09.2015].
The Eco-Innovation Scoreboard. Dostępny w: www.eco-innovation.eu [dostęp: 11.09.2015].
Ziółko M., Mróz J., 2015. Wpływ ekoinnowacji na wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw. Acta
Uni-versitatis Nicolai Copernici, nr 1. Dostępny w: http://dx.doi.org/10.12775/aunc_zarz.2015.006 [dostęp: