Bezrobocie a bezpieczeństwo zdrowotne

O tym, iż bezpieczeństwo zdrowotne jest bardzo powiązane z bezpieczeństwem ekologicznym wykazano już w części teoretycznej. Stąd też postawy i zachowania względem środowiska nie pozostają bez związku z sytuacją zdrowotną. Wskazano także, że problem bezpieczeństwa zdrowotnego, nie jest problemem samej służby zdrowia, lecz jest on sumą wielu dziedzin aktywności społecznych. Składają się na nią, poza wymienionymi wcześniej postawami względem środowiska, szeroko zakrojona edukacja zdrowotna oraz promocja prozdrowotnych zachowań, spośród których na szczególną uwagę zasługują aktywny tryb życia czy zdrowe odżywianie. Wykształtowanie względem zdrowia właściwych postaw, norm i zachowań będzie się przekładało nie tylko na dbałość jednostki o własne zdrowie lecz także o zdrowie najbliższych i otaczające środowisko. Istotnym jest aby postawę taką przejawiać na każdym etapie życia bez względu na sytuacje losowe i okoliczności. Ponieważ, zdrowie podobnie jak i bezpieczeństwa nie jest stanem stałym, otrzymanym na zawsze, należy o nie ciągle zabiegać i je pielęgnować.

Takim niewątpliwym testem świadomości zdrowotnej większości osób, będzie sytuacja zetknięcia się z problemem bezrobocia, kiedy to poza ograniczeniem dochodów, również zmiana rytmu dnia i często występujące uczucie załamania i żalu powodują rezygnację z wielu zachowań i nawyków praktykowanych w okresie zatrudnienia. Na występowanie jednej z takich zależności wskazano, w części teoretycznej, porównując przedstawione na diagramie

163 nr 3, zmiany stopy bezrobocia rejestrowanego w województwie łódzkim z przeznaczanymi, w analogicznym okresie, wydatkami na zdrowie w gospodarstwach domowych.

Zaobserwowaną zależność potwierdził wysoki poziom korelacji obliczonej na podstawie danych statystycznych. Co pozwala stwierdzić, że wraz ze spadkiem stopy bezrobocia odnotowywano większe nakłady na ochronę zdrowia. Zjawisko odwrotne wykazywały dane statystyczne w okresach wzrostu bezrobocia. Tak występujące zależności oznaczają, iż nie są to zjawiska obojętne względem siebie, a zachodzące zmiany jednego z czynników przekładają się na poziom czynnika drugiego.

W celu poszukiwania zależności jakie może wywoływać sytuacja bezrobocia względem zachowań i postaw mieszkańców województwa łódzkiego wobec stanu zdrowia, w przeprowadzonej ankiecie sformułowano także pytania o tę problematykę. Poświęcono jej cztery pytania, w których chciano uzyskać odpowiedzi dotyczące skutków, jakie niesie ze sobą sytuacja bezrobocia dla samej osoby bezrobotnej oraz dla najbliższego otoczenia czyli rodziny.

W pierwszym pytaniu, zwrócono się o wskazanie, w jaki sposób brak pracy wpływa na stosunek człowieka do własnego zdrowia. Pytanie to uzupełniono także prośbą o uzasadnienie swojej odpowiedzi. Jego wyniki zaprezentowano na diagramie nr 23.

Diagram nr 23. W jaki sposób brak pracy wpływa na stosunek człowieka do własnego zdrowia?

Źródło. Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań empirycznych.

Spośród otrzymanych odpowiedzi najczęściej wskazywano (39%), że sytuacja bezrobocia zmniejsza zainteresowanie stanem własnego zdrowia. Głównym powodem takiej sytuacji był wymieniany przez ankietowanych brak środków na płatne wizyty lekarskie i lekarstwa oraz problemy z dostępem do bezpłatnej służby zdrowia, z której usług osoby pozostające bez pracy częściej muszą korzystać. Jednakże, prawie jedną trzecią uzyskanych

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%

zmniejsza zainteresowanie stanem własnego zdrowia i dbałością o nie

nie ma na to wpływu zwiększa zainteresowanie stanem swojego zdrowia

i dbałość o nie

wpływa w inny sposób – jaki?

trudno powiedzieć

164 odpowiedzi stanowiły osoby, dla których utrata pracy nie powoduje żadnej zmiany zachowania wobec swojego zdrowia. Co warto również podkreślić, iż osoby udzielające takiej odpowiedzi bardzo często w uzasadnieniu podkreślały, że o stan swojego zdrowia należy zawsze dbać, bez względu na okoliczności i pojawiające się życiowe trudności. Być może wpływ, na tak uzyskany wynik, ma również status rodzinny badanych, z których 50% nie założyło jeszcze rodziny, a 40% z nich zamieszkuje z rodzicami. Są to w większości ludzie młodzi, wśród których bardzo popularny jest, lansowany w wielu mediach, zdrowy styl życia.

Popularyzowanie między innymi przez znane postacie, tak zwanych „celebrytów”, aktywności fizycznej czy zdrowego odżywiania, przynosi efekty chociażby w postaci widocznych na drogach i osiedlach, wielu osób biegających czy jeżdżących na rowerach. Służą temu również coraz bardziej popularne wypożyczalnie rowerów w miastach i ośrodkach wczasowych, a powstające siłownie i kluby fitness także świadczą o dużym zapotrzebowaniu na tego typu spędzanie czasu.

Wśród osób deklarujących, że w sytuacji utraty pracy należy zwiększyć zainteresowanie stanem własnego zdrowia przeważał argument, iż takie postepowanie może zwiększyć szanse na ponowne zatrudnienie, co w połączeniu z osobami, które doświadczając bezrobocia z taką samą dbałością pielęgnują własne zdrowie, daje łączny wynik około połowy ankietowanych.

Na podstawie uzyskanych w tym pytaniu odpowiedzi można stwierdzić, że sytuacja bezrobocia nie zmienia zasadniczo postawy osoby bezrobotnej względem własnego zdrowia.

Diagram nr 24. W jaki sposób brak pracy wpływa na stosunek do zdrowia współmałżonka?

Źródło. Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań empirycznych.

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50%

nie mam współmałżonka zmniejsza zainteresowanie stanem zdrowia

współmałżonka

nie ma na to wpływu wpływa w inny sposób – jaki?

zwieksza zainteresowanie stanem zdrowia współmałżonka

trudno powiedzieć

165 Poszukując dalszych zależności, w kolejnych pytaniach, zwrócono się o wskazanie, w jaki sposób sytuacja bezrobocia oddziałuje na najbliższe otoczenie bezrobotnego, czyli na współmałżonka i dzieci. Otrzymane wyniki prezentuje diagram nr 24 przedstawiający dane dotyczące wpływu bezrobocia na stosunek do zdrowia współmałżonka.

Z kolei diagram nr 25 prezentuje otrzymane odpowiedzi na pytanie o stosunek osoby bezrobotnej do stanu zdrowia swoich dzieci.

Diagram nr 25. W jaki sposób brak pracy wpływa na stosunek do zdrowia swoich dzieci?

Źródło. Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań empirycznych.

Jak wcześniej wspomniano niemalże połowa ankietowanych nie założyło jeszcze rodzin, stąd też odpowiedź zamieszczona w ankiecie typu: nie mam współmałżonka i nie mam dzieci kształtowała się na poziomie ok. 50%.

Jednak spośród pozostałych pytań widać jest przewagę odpowiedzi świadczących, iż sytuacja powyższa nie ma wpływu na stosunek do zdrowia współmałżonka czy dzieci.

Odpowiedział w ten sposób średnio co czwarty z badanych. Jest to pewnym potwierdzeniem wniosku, jaki wynikał z poprzedniego pytania, iż doświadczenie braku pracy nie zmienia posiadanego stosunku do własnego stanu zdrowia.

W kolejnym pytaniu zwrócono się o wskazanie skutków zdrowotnych, jakie niesie ze sobą sytuacja utraty pracy dla samej osoby bezrobotnej. Mając na uwadze ich różnorodność z jaką mogą oddziaływać na poszczególne osoby, odpowiadając na to pytanie można było

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50%

nie mam dzieci zmniejsza zainteresowanie zdrowiem dzieci nie ma na to wpływu zwiększa zainteresowanie stanem zdrowia swoich

dzieci

wpływa w inny sposób – jaki?

trudno powiedzieć

166 wskazać więcej niż jeden z określonych w ankiecie obszarów. Zestawienie otrzymanych odpowiedzi zaprezentowano na diagramie nr 26.

Diagram nr 26. Jakie skutki zdrowotne dla osoby bezrobotnej niesie brak pracy?

Źródło. Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań empirycznych.

Uzyskane wyniki wskazują, że doświadczanie sytuacji bezrobocia poza negatywnym wpływem na ogólne samopoczucie osoby pozostającej bez pracy przyczynia się także do pogarszania ich stanu zdrowia psychicznego i „kondycji moralnej”. Są to przejawy omawianego wcześniej poczucia „bycia gorszym” od osób posiadających zatrudnienie, stawania się niepotrzebnym czy izolowania się od środowiska.

Nasilanie się tych niekorzystnych zjawisk może doprowadzić do tragicznych w skutkach rozwiązań. Wskazuje na nie raport Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, w którym czytamy, iż „za przyczynę występowania samobójstw uważa się szybko zachodzące przemiany społeczne, takie jak: industrializacja, wzrost formalizmu społecznego, rozluźnienie więzi grupowych i konflikty interpersonalne oraz różnego rodzaju frustracje związane z niemożnością realizowania ambicji i zaspokajania pragnień”³⁶¹.

Na dość silny związek pomiędzy bezrobociem a ilością samobójstw wskazuje przedstawione na diagramie nr 27 zestawienie. Ukazują one, że wraz ze spadkiem stopy

361 Rocznik Statystyczny Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie z 2007 r., s. 56.

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%

wpływa negatywnie na ogólne samopoczucie przyczynia się do pogarszania stanu zdrowia

fizycznego

nie ma na to większego wpływu przyczynia się do pogarszania stanu zdrowia

psychicznego

nie ma na to większego wpływu przyczynia się do pogarszania „kondycji moralnej”

nie ma na to większego wpływu wpływa w inny sposób – jaki?

167 bezrobocia liczba samobójstw także spada, natomiast gdy stopa bezrobocia wzrasta to odnotowywany jest również wzrost liczby samobójstw. W analizowanym okresie tylko w roku 2008 zależność ta nie miała miejsca. Ponadto, z publikowanych przez Komendę Główną Policji danych statystycznych wynika, że przyczyny ekonomiczne i nagła utrata źródeł utrzymania są jednym z częstszych powodów popełniania samobójstw.

Diagram nr 27. Związek liczby samobójstw ze stopą bezrobocia.

Źródło: Opracowanie Sedlak & Sedlak na podstawie danych GUS i Komendy Głównej Policji.

Jak można było zauważyć, wykazana w części teoretycznej inna zależność między poziomem stopy bezrobocia a zainteresowaniem stanem własnego zdrowia, ma również pewne potwierdzenie w otrzymanych wynikach badania ankietowego. Obserwowane w okresach zwiększającego się bezrobocia, zmniejszenie poziomu wydatków na opiekę lekarską, potwierdziło się również w badaniu ankietowym. Było ono widoczne w postaci zmniejszenia zainteresowania stanem zdrowia osób bezrobotnych, którzy argumentowali tę sytuację brakiem środków na wizyty lekarskie. Także najczęściej wskazywany, przez osoby bezrobotne, negatywny wpływ na ogólne samopoczucie i stan zdrowia psychicznego może być pewnym potwierdzeniem, wskazanego związku z ilością popełnianych samobójstw, których powodem w znacznej ilości jest zły stan psychiczny osoby decydującej się na tak tragiczne rozwiązanie trudnej sytuacji życiowej.

168 Biorąc pod uwagę powyższe analizy można sądzić, iż w wyniku przeprowadzonego badania ankietowego oraz wykorzystanych w części teoretycznej danych statystycznych wykazano, że sytuacja bezrobocia nie jest obojętna dla stanu zdrowia osoby bezrobotnej.

Zmniejszenie dochodów w gospodarstwie domowym, spowodowane bezrobociem, przekłada się na ograniczenie kwot przeznaczanych na opiekę zdrowotną, co w konsekwencji może prowadzić do pogorszenia się stanu zdrowia. Zależność ta, swoim oddziaływaniem ogranicza się raczej do samych osób bezrobotnych, gdyż jak wynika z uzyskanych w ankiecie deklaracji jego skutki, w odniesieniu do najbliższego otoczenia osoby bezrobotnej są znikome. Znacznie większe, negatywne oddziaływanie wywołuje ona jednak w sferze psychicznej, pozostawiając długotrwałe skutki, które w skrajnym przypadku mogą prowadzić nawet do odebrania sobie życia. Świadczy to o istniejącym oddziaływaniu sytuacji bezrobocia na obszar bezpieczeństwa zdrowotnego.