Związki bezrobocia z bezpieczeństwem ekonomicznym

O tym, że bezrobocie prowadzi do gwałtownego spadku dochodu osoby bezrobotnej i innych negatywnych skutków wynikających z tego stanu rzeczy, przedstawiono już przy omawianiu jego oddziaływania na społeczny obszar bezpieczeństwa. Brak pracy lub zatrudnienia w sposób równie dotkliwy przekłada się na ekonomiczne funkcje rodziny.

Uzyskanie bieżących dochodów to tylko jedno z warunków materialnej egzystencji.

Gospodarstwa domowe, doświadczane bezrobociem, odczuwają chroniczny brak pieniędzy na bieżące oraz poważniejsze wydatki. „W sytuacji niewystarczających środków finansowych gospodarstwa domowe ograniczają swoje wydatki, przede wszystkim na odzież oraz na żywność, a więc na zaspokajanie potrzeb podstawowych”²⁵⁷. Ograniczone możliwości materialnego zabezpieczenia członków rodziny, wywierają też ogromny wpływ na omawiane

255 Rocznik statystyczny województwa łódzkiego 2011 r. tabl. 2. s.141.

256 Rocznik statystyczny województwa łódzkiego 2015 r. tabl. 3, s. 234.

257 B. Balcerzak-Paradowska, Zmiana materialnej sytuacji gospodarstw domowych na skutek bezrobocia [w:]

Społeczno – ekonomiczne położenie bezrobotnych, (red.), A. Kowalska, Wyd. GUS, Warszawa 1994, s. 101.

97 wcześniej funkcje opiekuńczo-wychowawcze rodziny. Polegają one między innymi, na zapewnieniu rozwoju fizycznego, umysłowego i kulturalnego. Rozwijaniu i pogłębianiu więzów społecznych czy dostarczaniu pożądanych społecznie wzorców zachowań. Przejawem takiej sytuacji będzie ograniczenie możliwości rozwijania u dziecka, w formie dodatkowych zajęć, jego zdolności, czy zorganizowanie wakacyjnego wyjazdu albo wyjścia do kina, teatru czy restauracji.

Wymienione problemy ekonomiczne bezrobotnych odczuwalne są też w lokalnym środowisku poprzez zmniejszone obroty w placówkach handlowych i kulturalnych, które z kolei wpływają na bezpieczeństwo ekonomiczne państwa. Ponieważ trzeba pamiętać, że osoby które nie są zatrudnione, nie przyczyniają się do zwiększania dochodu narodowego.

Ponadto spadek poziomu bezpieczeństwa ekonomicznego pojedynczych osób czy rodzin przekłada się także na bezpieczeństwo ekonomiczne państwa poprzez koszty jakie musi ono ponosić względem bezrobotnych. Do tych kosztów należą, przychodzące w pierwszej kolejności na myśl wypłacane zasiłki dla bezrobotnych. Według danych Urzędów Pracy ok. 50 % wypłacanych zasiłków okresowych stanowią wypłaty zasiłku dla bezrobotnych. Aby zaobserwować zachodzące powiązania pomiędzy ich ilością a stopą bezrobocia, na diagramie nr 4 dokonano zestawienia tychże wartości.

Diagram nr 4. Stopa bezrobocia rejestrowanego oraz liczba korzystających z zasiłku okresowego w województwie łódzkim w latach 2000-2014.

Źródło. Opracowanie własne na podstawie Opracowanie własne na podstawie Rocznika Statystycznego Województwa Łódzkiego z roku 2005, 2012 i 2015.

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

stopa bezrobocia rejestrowanego w % korzystający z zasiłku okresowego w tyś.

98 Widoczne w pierwszych latach porównywanego okresu wyraźne różnice wskazują na brak zależności pomiędzy ilością bezrobotnych a liczbą pobierających zasiłki okresowe. Jednak już od 2005 roku można zauważyć pewne zależności polegające na tym, iż wraz ze spadkiem poziomu bezrobocia, liczba korzystających z zasiłków również spadała. Jednym z powodów takiej sytuacji było stopniowe „uszczelnianie” systemu przyznawania zasiłków, poprzez kolejne nowelizacje ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, której zapisy coraz bardziej precyzyjnie określały kryteria przyznawania świadczeń. Także wstąpienie Polski do Unii Europejskiej, w tym okresie wymusiło dostosowanie przepisów, również z tego obszaru, do standardów unijnych.

Dające się zauważyć po roku 2005 podobieństwa w przebiegu obu procesów pozwalają sądzić, iż istnieje pewna zależność pomiędzy poziomem bezrobocia a liczbą wypłacanych zasiłków okresowych. W okresach spadku bezrobocia zmniejsza się liczba osób korzystających z pomocy instytucji państwowych poprzez pobieranie świadczeń, natomiast zwiększające się bezrobocie przekłada się na wzrost liczby ich wypłat, które okresowo zapobiegają spadkowi poziomu bezpieczeństwa socjalnego osób pozostających bez pracy.

W wyniku obliczenia, wspomnianą już metodą r-Pearsona współczynnika korelacji, uzyskana na poziomie 0,87 jego wartość oznacza występowanie silnej zależności badanych względem siebie, w tym okresie wartości.

Innym kosztem ekonomicznym dla gospodarki jest realizacja, omawianych we wcześniejszej części rozdziału, programów aktywnej walki z bezrobociem. Należą do nich wszelkiego rodzaju szkolenia, kursy czy dopłaty do rozpoczęcia działalności gospodarczej.

Takim kosztem jest też sama obsługa bezrobotnych i funkcjonowanie urzędów pracy. Sytuacja powyższa stwarza także duże prawdopodobieństwo wewnętrznych konfliktów w społeczeństwie, gdyż część społeczeństwa będąca zatrudniona, która musi ponosić wymienione powyżej koszty, może przestać akceptować lub okazywać niezadowolenie wobec napotkanych w swoim otoczeniu osoby bezrobotne. Należy również pamiętać, iż zgodnie z funkcjonującym w ekonomii prawem Okuna²⁵⁸ - każdy wzrost stopy bezrobocia o 1 punkt procentowy obniża wartość PKB o 2-3 punkty procentowe. Oznacza to, że zjawisko bezrobocia, poprzez koszty jakie generuje oraz wyłączenie części społeczeństwa z aktywnego udziału w tworzeniu dochodu narodowego, przekłada się na spowolnienie rozwoju gospodarczego, a tym samym nie tylko na spadek bezpieczeństwa ekonomicznego osób dotkniętych zjawiskiem bezrobocia ale także i gospodarki kraju.

258 Arthur Okun, amerykański ekonomista, sformułował tzw. prawo Okuna, dotyczące zależności wielkości bezrobocia i wzrostu gospodarczego.

99 Z analizy przytoczonych przykładów można stwierdzić, że ekonomiczne skutki bezrobocia zarówno dla jednostki jak i całego społeczeństwa są wielorakie. W sytuacji narastającego bezrobocia zostają zachwiane podstawowe funkcje rodziny, a także działalność państwa wystawiona jest na poważne straty. Dlatego rządy państw poprzez odpowiednią politykę gospodarczą i społeczną zobowiązane są do ograniczania bezrobocia oraz minimalizację jego negatywnych skutków, zwłaszcza ekonomicznych.