Ogólna sytuacja społeczno – gospodarcza województwa

Województwo łódzkie w obecnym kształcie terytorialnym istnieje od 1 stycznia 1999 roku. Jest ono położone w centralnej części kraju, co obrazuje poniższa mapa.

Mapa nr 1. Podział administracyjny Polski po roku 1999.

Źródło. https://www.google.pl/podział administracyjny Polski. 09.2016.

Znajduje się tutaj geometryczny środek Polski (miejscowość Piątek) a powierzchnia województwa zajmuje 18 218,95 km², co jest dziewiątą pozycją w skali kraju. Natomiast pod względem liczby ludności, według Rocznika Statystycznego województwa łódzkiego z 2015 roku, daje to miejsce szóste z łączną liczbą mieszkańców 2 508 464³¹⁶, co z kolei pod względem gęstości zaludnienia oznacza czwarte miejsce w kraju. Średnia gęstość zaludnienia w województwie jest jednak dość zróżnicowana i waha się od 137 osób na km² do osób 23.

316 Rocznik Statystyczny województwa łódzkiego z 2015 r., s. 96.

128 Największa gęstość zaludnienia znajduje się oczywiście w rejonach miejskich, w których zamieszkuje ok. 62% całej ludności województwa, oraz gmin przyległych do nich. Natomiast gminy znajdujące się z dala od miast są rejonami słabo zaludnionymi.

W skład województwa wchodzą 21 powiaty i 3 miasta na prawach powiatów. Ich administracyjny podział przedstawia poniższa mapka. Na ich terytorium składa się łącznie 177 gmin (18 gmin miejskich, 26 gmin miejsko – wiejskich i 133 gminy wiejskie).

Mapa nr 2. Podział administracyjny województwa łódzkiego.

Źródło. Regionalny plan działań na rzecz zatrudnienia w województwie łódzkim w roku 2014, s. 5.

Ukształtowanie powierzchni w województwie jest przeważnie równinne. Rzeźba terenu jest łagodna. Miejscami występują pofalowania terenu, zwłaszcza w pobliżu większych rzek.

Województwo łódzkie jest rejonem posiadającym zasoby surowców mineralnych. Najbardziej istotne pod względem ekonomicznym jest złoże węgla brunatnego w Bełchatowie. W północnej części regionu występują wody mineralno-geotermalne o stwierdzonych korzystnych warunkach eksploatacji w odwiertach w Uniejowie, Poddębicach i Skierniewicach. Do głównych produktów regionu można zaliczyć produkowane w zakładzie w Tubądzinie płytki ceramiczne, których produkcja pokrywa 70% produkcji krajowej, kopalnia węgla

129 w Bełchatowie wydobywająca 60% produkcji krajowej oraz zabezpieczające 65% krajowej produkcji wyrobów pończoszniczych, zakłady w Borysewie.

Pod względem gospodarczym województwo łódzkie jest pełne kontrastów. Występują tu obszary typu rolniczego, które zajmują powierzchnie ok. 61% i należą do nich głównie powiaty łowicki i łęczycki, a także regiony o silnym uprzemysłowieniu, takie jak aglomeracja Łódzka czy powiat piotrkowski. Jest ono więc regionem, który można podzielić na dwa podsystemy osadnicze – miejski i wiejski.

Podsystem miejski składa się z 43 miast. Stanowi on niższy wskaźnik powierzchni województwa przypadający na jedno miasto niż średnia krajowa i wynosi on 423,7 km², gdzie średnia jego wartość dla kraju wynosi 350,9 km². Jest to również wartość niższa od średniej w sąsiadujących województwach (wielkopolskie – 273,6 km², mazowieckie 418,3 km² kujawsko – pomorskie 345,6 km²).³¹⁷ Według danych Urzędu Statystycznego w Łodzi w pierwszym kwartale 2015 roku, w miastach województwa łódzkiego zatrudnionych było ok. 740 tysięcy aktywnych zawodowo mieszkańców województwa, z 1 200 tysięcy wszystkich pracujących³¹⁸.

Podsystem wiejski, natomiast charakteryzuje jego wyraźne zróżnicowanie województwa pod względem rozwoju społeczno-gospodarczego. Gminy o najwyższym poziomie rozwoju znajdują się w rejonie przylegającym do Łodzi, Bełchatowa i Piotrkowa Trybunalskiego. Do kategorii tej można także zaliczyć podmiejskie gminy takich miast, jak:

Kutno, Opoczno czy Wieluń. Ich atutem jest bliskość dużych miast, rozbudowana sieć komunikacyjna i często zlokalizowane na ich terenie hurtownie czy składy magazynowe dużych sieci handlowych. Natomiast w peryferyjnej strefie województwa znajdują się gminy najsłabiej rozwinięte. Są to rejony południowo – wschodnie województwa oraz gminy takich powiatów, jak: łęczycki czy poddębicki.

Centralne położenie województwa ma niewątpliwie swoje atuty. Należą do nich przebiegające przez jego obszar szlaki komunikacyjne o krajowym i międzynarodowym znaczeniu. Zlokalizowane są tu również ciągi krajowej infrastruktury technicznej – drogowej, kolejowej, elektroenergetycznej, gazowniczej czy telekomunikacyjnej. To tutaj znajdują się siedziby wielu zagranicznych inwestorów. Wśród nich warto wymienić takie koncerny jak:

Gillette, Dell, Bosch, Siemens, Philips, Hutchinson czy AIG. Rejon Łodzi jest też dogodnym miejscem dla branży logistycznej, spedycyjnej i magazynowej. Na takie decyzje inwestorów zagranicznych niewątpliwie wpływ mają krzyżujące się nieopodal Łodzi dwie główne

317 Zob. T. Żaczek, Bezrobocie a konieczność zmian w systemie edukacji na przykładzie województwa łódzkiego, [w:] Praca i bezrobocie…, dz. cyt., s. 394.

318 Aktywność ekonomiczna ludności w województwie łódzkim, Informacja sygnalna, Wyd, Urząd Statystyczny w Łodzi, czerwiec 2015, s. 1.

130 autostrady oraz port lotniczy Łódź - Lublinek. Swoje nowoczesne magazyny wybudowały tutaj miedzy innymi takie sieci handlowe, jak: Carrefour, IKEA.

Na rozwój regionu ma również wpływ utworzona w 1997 roku Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna (ŁSSE). Jest ona jedna z 14 stref ekonomicznych w Polsce. Dzięki swojemu atrakcyjnemu położeniu do końca 2014 roku została ona już zagospodarowana w trzech czwartych swojej powierzchni, co dało najlepszy wynik w kraju³¹⁹. W tym roku wydano też 36 nowych zezwoleń dla inwestorów, co było także największą ilością w historii ŁSSE.

Dokonujące się w województwie, od momentu jego utworzenia w obecnym kształcie (od 1999 roku), przekształcenia strukturalne i własnościowe sprawiły, że pod względem poziomu Produktu Krajowego Brutto (PKB) na jednego mieszkańca, łódzkie przesunęło się z pozycji dziesiątej w 1999 roku, na miejsce szóste w 2014 roku, osiągając poziom 41,8 tyś.

złotych na osobę. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego średni poziom krajowy w tym roku wyniósł 43 168 PLN. Pozycję tę województwo utrzymuje od kilku lat, co świadczy również o stabilnym poziomie zasobności obywateli regionu, a przez to ich ustabilizowanym poziomie bezpieczeństwa ekonomicznego.

Sytuacja demograficzna województwa nie jest już tak zadowalająca. Utrzymuje ona stałą tendencję spadkową. W roku 1999 województwo zamieszkiwało 2 653 tysięcy osób, co dawało 6,86% ludności Polski. Natomiast w 2014 roku było to, przytaczane na wstępie 2 504 tysiące, co oznacza spadek do poziomu 6,50% ludności kraju.

Z zaprezentowanych w tabeli nr 7 wybranych danych demograficznych wynika, iż na przestrzeni piętnastu lat od utworzenia województwa w obecnym kształcie, wskaźniki te odbiegają dość znacznie od średnich krajowych.

Z danych dotyczących struktury demograficznej wynika także, iż w województwie przez cały czas utrzymuje się ujemny przyrost naturalny, wyraźnie odbiegający od poziomu krajowego. W roku 1999 tylko sześć innych województw odnotowało ujemny poziom przyrostu naturalnego, jednak sięgał on poziomu ok. (- 1,3) gdzie województwo łódzkie odnotowało go na poziomie (- 3,6). Po piętnastu latach ten wskaźnik obniżył się do poziomu (- 2,8) lecz nadal pozostaje najwyższy w kraju. Zauważyć jednak należy, że w tym czasie liczba województw z ujemnym wskaźnikiem przyrostu naturalnego wzrosła do ośmiu, co przy zmniejszającym się jego poziomie w województwie może świadczyć o pewnej poprawie sytuacji.

Również liczba zgonów osiąga w całym okresie najwyższy w kraju wskaźnik.

Przewyższał on w 1999 roku średni krajowy poziom o niespełna 3 punkty i wynosił 12,5.

319Łódzka Strefa Ekonomiczna – najlepsza w kraju, Dziennik Łódzki z dnia 4.06.2015 r.

131 Jednak w czasie badanego okresu, gdzie w skali kraju poziom ten się nie zmienił, województwo łódzkie odnotowało nieznaczny jego spadek do poziomu 11,9.

Tabela nr 7. Struktura demograficzna województw w latach 1999-2014.

Województwo

Przyrost naturalny Zgony Saldo migracji*

na 1 000 ludności

1999 2014 1999 2014 1999 2014

dolnośląskie - 1,0 - 0,9 9,8 10,3 - 0,5 0,2

kujawsko-pomorskie 0,8 0,0 9,6 9,6 - 0,4 - 1,4

lubelskie - 0,1 - 1,1 10,5 10,3 - 1,4 - 2,7

lubuskie 1,2 0,2 9,0 9,4 - 0,4 - 1,3

łódzkie - 3,6 - 2,8 12,5 11,9 - 0,5 - 0,8

małopolskie 1,7 1,4 9,3 8,8 0,5 0,9

mazowieckie - 1,3 0,7 10,0 10,0 1,4 2,5

opolskie 0,2 - 1,2 8,7 9,8 - 2,0 - 2,3

podkarpackie 2,5 0,7 10,1 8,6 - 0,7 - 1,1

podlaskie 0,0 - 0,7 8,5 9,9 - 0,8 - 1,9

pomorskie 2,4 2,0 8,5 8,8 0,5 0,9

śląskie - 1,2 - 1,1 9,8 10,4 - 1,7 - 1,6

świętokrzyskie - 1,1 - 2,3 10,8 10,8 - 1,8 - 2,0

warmińsko-mazurskie 2,7 0,6 8,2 9,1 - 1,6 - 2,5

wielkopolskie 0,8 1,7 9,8 9,0 0, 5 0,0

zachodnio-pomorskie 1,0 - 0,4 8,8 9,5 - 0,5 - 1,4

Polska 0,0 - 0,03 9,8 9,8 - 0,4 - 0,4

*) saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały.

Źródło. Rocznik Statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej 2000, GUS, Warszawa 2000, s. 60-63; Rocznik Statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej 2015, s. 70-74.

Gorzej także od wskaźnika krajowego kształtuje się saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych. Tutaj jednak poziom ten bliski jest średniemu krajowemu, a wyższy poziom migracji w 1999 roku odnotowało pięć województw. Wzrost w okresie piętnastu lat o 0,3 paradoksalnie spowodował, że w tym zakresie w skali kraju sytuacja migracyjna w województwie uległa poprawie, gdyż w roku 2014 już dziesięć województw odnotowało wyższy wskaźnik. Może to być efektem stopniowej poprawy sytuacji na rynku pracy

132 województwa spowodowanej napływem inwestycji dzięki stworzeniu strefy ekonomicznej i korzystnej lokalizacji województwa względem sieci komunikacyjnych.

W konsekwencji takiego stanu demograficznego województwa na najbliższy okres można dopatrywać się raczej pesymistycznych prognoz, które sygnalizuje także Główny Urząd Statystyczny (GUS), według którego prognozy te „wskazują na utrzymanie się dotychczasowych, niepokojących tendencji – szybszego niż w innych regionach zmniejszania się liczby ludności, szybszego starzenia się populacji, niskiej atrakcyjności imigracyjnej.

Najbardziej niepokojącym jest jednak przyjęte przez GUS założenie o utrzymywaniu się niekorzystnej sytuacji zdrowotnej na terenie województwa, najpełniej przejawiające się dalszym kształtowaniem się pośredniego, syntetycznego wskaźnika stanu zdrowia, jakim jest dalsze trwanie życia noworodka, poniżej wartości ogólnopolskich”³²⁰.

Z zaprezentowanych danych wynika, że województwo łódzkie jest średniej wielkości zarówno pod względem wielkości jak i zaludnienia województwem w kraju. Jest regionem o wielu kontrastach. Od uprzemysłowionej stolicy województwa - Łodzi, do nisko produkcyjnych terenów rolniczych. Znajduje się tutaj kilka znaczących dla kraju zakładów produkcyjnych i wydobywczych. Dzięki swojemu atrakcyjnemu położeniu geograficznemu oraz komunikacyjnemu znalazło tu również siedziby wiele krajowych i zagranicznych firm.

Obecność inwestorów zagranicznych na terenie ŁSSE wpływa również na podniesienie atrakcyjności regionalnego rynku pracy.

Jest to także region borykający się z wieloma problemami, z których chyba najistotniejszym jest problem demograficzny. Utrzymujący się wysoki wskaźnik umieralności, ujemne saldo migracji oraz ujemny przyrost naturalny są czynnikami, których skutki mogą przynieść negatywne skutki dla rozwoju województwa jak i całego regionu. Podejmowane w tym zakresie działania zostaną zaprezentowane w dalszej części pracy.

1.2. Charakterystyka zmian i aktualna sytuacja na rynku pracy w województwie łódzkim