Cechy osobowości i charakteru kobiety nauki

Zebrany materiał empiryczny dowodzi, że kobiety nauki są w pełni świadome znaczenia cech osobowościowych dla swojego rozwoju nauko-wego, o czym świadczą słowa Kingi i Wandy:

KINGA: […] po pierwsze jednak cechy osobowościowe — tak mi się wy-daje… no bo gdyby nawet ta propozycja się pojawiła, a gdybym ja mia-ła troszkę inną osobowość, taką wycofującą się […], to pewnie nie zdecy-dowałabym się.

WANDA: Z pewnością moje cechy charakterologiczne zadecydowa-ły o tym, że zajmuję się nauką — wytrwałość, rzetelność, poszukiwanie prawdy, szacunek dla prawdy, dla innych, pasja twórcza.

Lista opisywanych przez badane kobiety cech, które mają, ich zdaniem, niezwykle doniosłe znaczenie dla ich naukowego rozwoju, zasadniczo opiera

5 Teoretyczne rozważania dotyczące uwarunkowań rozwoju naukowego człowieka zo-stały przedstawione w rozdziale 2. prezentowanej dysertacji.

6 Szklany sufit. Bariery i ograniczenia karier kobiet. Monografia zjawiska. Red. A. Tit-kow. Warszawa 2003, s. 203.

się na takich cechach jak: ambicja, ciekawość i zamiłowanie do nauki (głód wiedzy) oraz pracowitość, uporządkowanie i konsekwencja. Poniżej przed-stawiam każdą z opisywanych cech, ilustrując ją odpowiednim cytatem.

Ambicja

ROMA: […] na moją biografię naukową wpłynęło na pewno to, że jestem ambitna, bardzo ambitna, miałam zawsze swoje cele, które potrafiłam zrealizować.

ALICJA: Ja zawsze byłam bardzo dobrą studentką, dociekliwą, dopalo-ną, taką perfekcyjdopalo-ną, ambitdopalo-ną, aczkolwiek nigdy nie dążyłam, żeby mieć najwyższą średnią, nigdy nie byłam prymuską […]. Ambicja, taka ambicja na zasadzie awansu społecznego, szansy, że właśnie przez rozwój nauko-wy wzmocnię sobie pozycję […].

Ciekawość i zamiłowanie do wiedzy

ALICJA: […] jakaś taka konieczność z jednej strony zaspokojenia mo-jej ciekawości świata, taką właśnie cechę osobowości posiadam, […] za-wsze mnie interesowało badanie czegoś, obserwowanie, strasznie byłam ciekawska taka — jak mnie coś drążyło to do końca.

DANUTA: Ja zawsze lubiłam się uczyć i miałam ogromną chęć pozna-wania, naturę poznawczą.

KINGA: Głód wiedzy, ciekawość czegoś nowego, uparta jestem też, jak sobie postawię jakiś cel to muszę do niego dążyć różnymi środkami.

Pracowitość i konsekwencja

KINGA: […] pracowitość też na pewno, bo nigdy nie poprzestawałam na czymś małym […], wyraźnie lubiłam robić więcej niż potrzeba i rzeczy-wiście myślę, że pracowita to jestem i taka konsekwentna w działaniu.

KRYSTYNA: Jestem osobą dosyć konkretną i wiem, czego chcę. I zazwy-czaj jak sobie coś postanowię, to do tego dążę i wszystko jedno, jakie tam trafiam po drodze przeszkody, staram się osiągnąć to, czego chcę, to jest cecha decydująca, która pomaga mi pracować i dzięki której osiągnę-łam to, co osiągnęosiągnę-łam.

Uporządkowanie

AGNIESZKA: Ja lubię żyć życiem uporządkowanym, taka była moja mat-ka, takie było moje harcerstwo i tak wydaje mi się przeniosłam to na pra-cę naukową.

6*

CECYLIA: Taki wiersz napisałam o zasadzie porządku, że istnieje ścisła rela-cja między tym, co w przyrodzie, a tym moim życiem, w życiu prześladuje mnie idea porządku, ważna jest sprawa porządku w moim domu, porządku z moim kotem na pluszowej poduszce. Prześladuje mnie demon ładu. Brak tylko ładu w moich włosach i mojej rozwichrzonej głowie.Nie dbam o ten ład, a więc właściwie przemiennie chaos, z którego się wychodzi, chaos w czasie kontemplacji i porządkowanie, notowanie, na różnych poziomach.

Warto również zaznaczyć, że w narracjach badanych kobiet wymie-niane były takie cechy jak: kreatywność, żywiołowość, prostolinijność i wiarygodność.

ALICJA: Jestem osobą taką bardzo koncepcyjną, bardzo sobie lubię wy-myślać jakieś ciekawe problemy do rozwiązania, które można by było badać i tak dalej.

CECYLIA: Jestem bardzo żywiołowa […]. Z mojej działalności nie pozo-stało nic w postaci administracyjnych notatek — ja to budowałam w lu-dziach, żywiołowo, chaotycznie, emocjonalnie i to zostało […].

DANUTA: Jestem prostolinijna i bez kamuflażu mówię wprost o tym, co na dany temat myślę. Człowiek musi być czytelny i wiarygodny […] i ja starałam się i staram się być zawsze wiarygodna.

Jak się okazuje, przedstawione powyżej cechy osobowości kobiety nauki, które wyłoniły się z narracji kobiet, znajdują swoje wyraziste odnie-sienie w badaniach ankietowych. W pytaniu dotyczącym cech osobowości i charakteru⁷, z którymi respondentki utożsamiają się najbardziej, najczę-ściej wybierane były następujące cechy:

— sumienna: 37 osób (34,5%),

— ambitna: 36 osób (33,6%),

— obowiązkowa: 31 osób (28,9%),

— ciekawa świata: 32 osoby (29,9%),

— wytrwała: 27 osób (25,2%)⁸.

7 W arkuszu ankietowym pytanie brzmiało: „Jakie cechy charakteru oraz osobowości charakteryzują Panią najlepiej (wybrane cechy proszę podkreślić, oraz nadać im odpowiednią skalę, gdzie 1 oznacza cechę, która najlepiej Panią charakteryzuje, natomiast »n« oznacza ce-chę, która charakteryzuje Panią najsłabiej)”? Do wyboru podane były następujące cechy: su-mienna, ambitna, pracowita, systematyczna, roztargniona, chaotyczna, zdecydowana, wy-trwała, niekonsekwentna, entuzjastyczna, zmienna, zdolna, chętna do współpracy, odważna, pewna siebie, ciekawa świata, wymagająca, energiczna, obowiązkowa, zdolna do poświęceń.

8 Bardzo często respondentki nadawały taką samą rangę kilku wybranym cechom, dla-tego też suma wyborów nie jest równa 100%.

Przedstawione dane pozwalają wysnuć przypuszczenie, że pośród cech osobowych mających wpływ na uczestnictwo w obszarze nauki oraz satys-fakcjonujący rozwój naukowy, znaczące są właśnie takie cechy jak: ambicja, wytrwałość, pracowitość, obowiązkowość, ciekawość świata. Są to jednak cechy, którymi nie tylko powinny charakteryzować się kobiety nauki, ale każda osoba pragnąca realizować się w nauce, bez względu na płeć.