Rozdział V. Wyniki badań własnych
1. Charakterystyka osób badanych ze względu na ich pozycję społeczno – ekonomiczną
Badane osoby, to młodzież pochodząca z rodzin zagrożonych marginalizacją.
Grupa badana liczyła 200 osób i składała się z 98 mężczyzn i 102 kobiet w wieku od 16 do 25 roku życia.
Tabela 4. Wiek i płeć badanych osób (w%).
Kategoria wiekowa Mężczyźni Kobiety Razem 16-18 lat n=(84) 53,57 46,43 100,0 19-21 lat n=(67) 52,24 47,76 100,0 22-24 lat n=(47) 38,30 61,70 100,0 25 lat i powyżej n= (2) 0,0 100,0 100,0 Razem n=(200) 49,0 51,0 100,0
Wśród badanych najliczniejszą grupę stanowią osoby, w wieku pomiędzy 16 a 21 rokiem życia(151 osób), natomiast co czwarta badana osoba była w wieku 22-24 lat. Podział badanej młodzieży ze względu na płeć jest zbliżony, przy niewielkiej przewadze mężczyzn.
Charakteryzując badaną grupę młodzieży należy określić jaki jest jej poziom wykształcenia oraz to jakie wykształcenie zdobywają aktualnie i czy wyrażają chęć na kontynuowanie dalszej nauki.
Wykształcenie jest tym czynnikiem w rozwoju młodzieży, który jest jednym z ważniejszych elementów determinujących określenie tożsamości osobowej i społecznej. Od tożsamości zawodowej i zdobytego wykształcenia zależy w dużej mierze jakość późniejszego życia osób badanych. Dlatego samo określenie jakie badana młodzież ma zdobyte wykształcenie aktualnie nie jest wystarczającą informacją, gdyż zdobyte wykształcenie może być uwarunkowane wiekiem badanych osób, zatem stwierdzam, iż ważnym czynnikiem w tej analizie jest również to jakie badana młodzież zdobywa wykształcenie i czy chcą oni kontynuować naukę.
171 Tabela 5. Poziom wykształcenia badanych a płeć (w%).
Kategoria wykształceniem podstawowym (115), 39 osób, posiada wykształcenie zawodowe, 34 osoby to osoby, z wykształceniem średnim z maturą, żadna z osób nie ma wykształcenia wyższego, 3 osoby nie udzieliły odpowiedzi.
Wynikać to może z faktu, iż najliczniejszą kategorią wiekową badanej młodzieży są osoby pomiędzy 16 a 18 rokiem życia, czyli osoby, które nie mogą mieć zdobytego wykształcenia innego niż podstawowe, czy zawodowe, ewentualnie średnie.
Tabela 6. Płeć badanych a poziom zdobywanego wykształcenia (w %).
Płeć
172
n=(98) Kobiety
n=(102) 21,78 32,67 29,70 0,99 10,89 3,96 100,0
Razem
n=(200) 25,13 32,66 24,62 2,01 11,06 4,52 100,0
Ponadto istnieje bardzo mała zależność pomiędzy zdobytym wykształceniem a płcią ( Yula 0,07). Rozkład pomiędzy zdobytym wykształceniem a płcią jest mniej więcej wyrównany.
Wśród osób, które posiadają wykształcenie podstawowe 19,3% osób nie podjęło dalszego kształcenia; kontynuuje dalsze kształcenie 80,7 % osób. Wśród osób, które posiadają wykształcenie zawodowe dalej kształci się 61,54%
badanych. Natomiast spośród osób posiadających wykształcenie średnie z maturą, 76,47% zdobywa dalsze wykształcenie. Wśród osób, które zdobyły wykształcenie średnie bez matury 57,14% osób nie podejmuje dalszego kształcenia się. Wśród badanej młodzieży dwie osoby posiadają wykształcenie wyższe zawodowe i kontynuują naukę zdobywając wykształcenie wyższe.
Przy bliższej analizie widoczna jest zależność między wiekiem badanych, a podejmowanym przez nich kształceniem.
Tabela 7. Wiek badanych a zdobywane wykształcenie (w%)
Zdobywane wykształcenie Kategoria
wiekowa
Nie
zdobywa Zawodowe Średnie z
maturą Średnie bez matury
Wyższe
zawodowe Wyższe
16-18 lat 9,64 53,01 37,35 0,0 0,0 0,0
19-21 lat 31,34 20,90 13,43 4,48 23,88 5,97
22-24 lat 42,55 14,89 19,15 2,13 10,64 10,64
25 i powyżej 50,0 0,0 0,0 0,0 50,0 0,0
Wśród badanych osób, które ukończyły 17 rok życia i mogłyby kontynuować dalszą naukę, aż 50 osób (tj. ¼ badanych) nie podjęło dalszego kształcenia się.
Większość badanych (149osób) kontynuuje naukę na dalszych szczeblach edukacji, przy czym najwięcej osób zdobywa wykształcenie zawodowe.
Rysunek 1 Zdobywane wykształcenie a chęć podjęcia dalszej nauki w przyszłości.
173
Legenda: 0- nie chce podjąć dalszej nauki w przy szłości, 1- chcę, podjąć dalszą naukę w przy szłości wypowiedziach stwierdziło, że nie będą kontynuować dalszej nauki. Wśród osób, które zdobywają wykształcenie zawodowe 37,77% badanych nie chce kontynuować nauki, a 69,23% zamierza kontynuować dalsze kształcenie się.
Natomiast wśród osób, które zdobywają wykształcenie średnie z maturą, aż 85,71% chce kontynuować naukę. Wszystkie osoby, które zdobywają wykształcenie średnie bez matury chcą w przyszłości podjąć dalszą naukę. Wśród osób badanych, które zdobywają wykształcenie wyższe zawodowe a 88,89%
zamierza dalej się kształcić.
Można, zatem zauważyć że im wyższy poziom zdobywanego wykształcenia tym częstsza, deklarowana chęć dalszego kształcenia. Wśród osób, które nie chcą kontynuować dalszego kształcenia, najwięcej jest tych, które aktualnie nie zdobywają żadnego wykształcenia. Wykształcenie nie jest w ich świadomości istotnym czynnikiem wpływającym na zmianę aktualnej sytuacji społeczno-ekonomicznej.
Opisując badaną grupę młodzieży, należy opisać strukturę rodzin z jakich badane osoby się wywodzą, ilość dzieci w rodzinach oraz wykształcenie rodziców.
Powyższe elementy pozwolą określić, czy badani pochodzą z rodziny pełnej, niepełnej, czy zrekonstruowanej. Rodziny, które są zagrożone marginalizacją albo
174 wykluczone ze społeczeństwa, mając mniejszy dostęp do różnego rodzaju dóbr kulturalno - społecznych, często są rodzinami wielodzietnymi, co jest bardzo charakterystycznym obszarem generującym wykluczenie rodzin i jednostek.
Dzieci wychowywane w rodzinach wielodzietnych mają mniejsze szanse na odpowiedni dostęp do edukacji, kultury i możliwości uczestnictwa w życiu społecznym i kulturalnym.
Z poniższej tabeli wynika, iż najwięcej osób pochodzi z rodziny pełnej (144), z rodziny niepełnej pochodzi co trzecia osoba, a z rodziny zrekonstruowanej tylko 7 osób.
Tabela 8.Struktura rodzin badanych osób (w%).
Struktura rodzin Płeć Razem
Mężczyźni n=(98)
Kobiety n=(102)
Pełna n=(144) 47,92 52,08 100,0
Niepełna n=(49) 53,06 46,94 100,0
Zrekonstruowana
n=(7) 42,86 57,14
100,0
Razem
n=(200) 49,0 51,0
100,0
Kolejnym czynnikiem wchodzącym w skład struktury rodziny jest liczba dzieci w rodzinie. Wielodzietność jest tym elementem, który wpływa na pozycję ekonomiczną rodziny, w której wychowuje się dziecko, co w konsekwencji może prowadzić do trudnej sytuacji materialnej rodzin i do marginalizacji badanych osób. Zatem jest to czynnik, który w dużym stopniu wpływa na pozycję społeczno –ekonomiczną badanej młodzieży a w konsekwencji i na jakość ich życia.
Tabela 9. Liczba rodzeństwa badanych osób.
Liczba rodzeństwa Liczba badanych Procent
0 1 0,5
1 27 13,5
2 42 21,0
3 63 31,5
4 31 15,5
5 7 3,5
6 11 5,5
175
7 8 4,0
8 3 1,5
9 1 0,5
10 3 1,5
13 2 1,0
Brak danych 1 0,5
Razem 200 100,0
Liczba rodzeństwa Liczba badanych Procent
0 1 0,5
Z powyższej tabeli wynika, iż większość osób pochodzi z rodzin wielodzietnych.
Wśród badanych jest jeden „jedynak”. Większość badanych (65%) posiada troje lub więcej rodzeństwa,. Wśród badanych jest 11 osób, które mają 6 rodzeństwa i są osoby, które mają 10, 13 rodzeństwa.
Ponadto często rodzeństwo, które jest w wieku aktywności zawodowej nie pracuje, co w znacznym stopniu utrudnia prawidłową adaptację ich młodszego rodzeństwa do życia w dorosłości. Nie mają odpowiednich wzorców społecznego i rodzinnego funkcjonowania oraz wsparcia finansowego od starszego rodzeństwa, które najprawdopodobniej korzysta z pomocy społecznej (lub pracuje na „czarno”, przy okazji korzystając również z pomocy społecznej) nie wykazując własnej inicjatywy. Taki schemat funkcjonowania jest zatem przejmowany nie tylko od rodziców, ale również od starszego rodzeństwa.
Kolejnym ważnym elementem struktury rodziny jest wykształcenie rodziców.
Ważnym czynnikiem wpływającym na jakość życia badanych i tym elementem, który składa się na strukturę rodziny jest wykształcenie jakie posiadają ich rodzice.
Tabela 10.Wykształcenie rodziców badanej młodzieży (w%).
Wykształcenie Ojciec
n=(189)
Matka n=(196)
Podstawowe 12,0 18,0
Zasadnicze zawodowe 44,0 45,0
Średnie ogólne bez
matury 4,5 7,0
Średnie ogólne z maturą 10,0 12,5
176
Średnie zawodowe bez
matury 4,0 2,5
Średnie zawodowe bez
matury 6,5 5,5
Pomaturalne 2,5 2,5
Wyższe zawodowe 0,5 -
Wyższe magisterskie 5,0 2,5
Brak danych 11,0 4,5
Razem 100,0 100,0
Analizując powyższe dane zauważyć można, iż większość rodziców badanych osób posiada niski poziom wykształcenia (56% ojców i 63% matek badanych osób posiadają wykształcenie zawodowe, lub podstawowe). Niewielka grupa osób posiada wykształcenie średnie (27,5% ojców i 30% matek), natomiast wykształcenie wyższe posiadają tylko nieliczne osoby. (5,5% ojców i 2,5%
matek). Wykształcenie ojców jest nieco wyższe niż matek.
Źródło utrzymania rodziny jest ważnym elementem przy analizie badanej grupy osób, gdyż mówi nam o tym czy dochody rodziców są stałe. W tym badaniu skoncentrowałam się tylko na głównym źródle dochodu56 rodziców, pomijając źródła dodatkowe57, które mogą wpływać na zmianę sytuacji materialnej badanych osób.
Tabela 11 . Źródło utrzymania rodziców (w %).
Źródło utrzymania Ojciec n=(189)
Matka n=(196) Najemny pracownik fizyczny 34,0 17,0
Najemny pracownik umysłowy 8,0 13,0
Rolnik 7,0 6,5
56 Główne źródło utrzymania osoby, to źródło przynoszące największe dochody.
(http://72.14.221.104/search?q=cache:Ezfc32CyMcwJ:www.stat.gov.pl/dane_spol-gosp/nsp/wybr_aspekty_akt_ekon_02/uwagi_metod.rtf+%C5%BAr%C3%B3d%C5%82o+utrzyma nia&hl=pl&ct=clnk&cd=2&lr=lang_pl)
57 Za dodatkowe źródło utrzymania osoby uważa się najważniejsze źródło spośród wszystkich pozostałych po określenie głównego źródła utrzymania, czyli przynoszące dochód drugi pod względem wysokości. (tamże).
177
Wolne zawody 6,0 4,5
Renta 6,0 11,5
Emerytura 2,5 1,0
Bezrobotny 20,5 40,5
Z powyższej tabeli wynika, iż prawie połowa ojców (42%) i co trzecia matka (30%) pracuje jako najemny pracownik fizyczny, lub umysłowy; stosunkowo niewielu rodziców utrzymuje się z renty lub z emerytury
Szczególny niepokój budzi liczba osób bezrobotnych. Co piąty ojciec i prawie co druga matka pozostają bez pracy.
Ponadto 160 badanych podało, że ważnym źródłem utrzymania ich rodziny jest zapomoga socjalna. Tylko 40 rodzin badanej młodzieży nie korzysta z zapomóg socjalnych. Wśród tych osób, mogą być rodziny, które utrzymują się z rolnictwa i mogą oni dodatkowo korzystać z pomocy KRUS-u58.
Z badań wynika, iż tylko trzy osoby pozostają w stosunku alimentacyjnym wobec partnerów (są to mężczyźni).