CHOROBA BRIGHTA*)

Obszerna grupa schorzeń nerek, dokładnie opisana przed stu przeszło laty przez Brighta, nosi nazwę w potocznym języku zapale­

nia nerek, w języku zaś lekarskim — choroby Brighta. Z grupy tej z biegiem czasu wydzielono trzy różnorodne podgrupy: 1) nerczyce, których istotą jest zwyrodnienie komórek kanalików nerkowych;

2 ) właściwe schorzenia zapalne nerek, umiejscawiające się głównie

*) C z y ta j: B ra jta .

w kłębkach nerkowych, wreszcie 3 ) schorzenia nerkowe wskutek miaż­

dżycy tętnic.

N E R C Z Y C E

P r z y c z y n ą powstawania nerczyc może być bądź to za­

trucie ciałami wprowadzonymi z zewnątrz, jak sublimat, bądź to za­

trucie jadami bakteryjnymi w przebiegu gruźlicy łub przewlekłego ro­

pienia (t. zw. skrobiowatość nerek), bądź też zatrucie ciążowe, wy­

wołane ciałami pochodzącymi z łożyska lub płodu (nerczyca ciężar­

nych) .

O b j a w y i p r z e b i e g . W przypadkach najbardziej typowych choroba zaczyna się od bólu głowy, braku łaknienia, bla­

dości, obrzęków i zmniejszenia ilości wydalanego moczu. T en ostatni zawiera dużo białka (4— 5% ) oraz liczne wałeczki szkliste i ziar­

niste.

Pomimo długotrwałego przebiegu choroby nerki nie tracą swej wydolności, życiu chorych nie zagraża niebezpieczeństwo i choroba może się skończyć wyzdrowieniem. Mimo to śmiertelność jest dość wy­

soka wskutek wrażliwości chorych na wszelkiego rodzaju zakażenia.

D i e t a i l e c z e n i e . Z e względu na obrzęki ograni­

czamy spożycie wody i soli, natomiast pokarmy białkowe są dozwo­

lone.

W niektórych przypadkach nerczyce stopniowo przechodzą w za­

palenie nerek, mamy tu więc jakby postać przejściową między pierw­

szą a drugą podgrupą tych schorzeń. T a k bywa niekiedy w schorzeniu ciążowym nerek.

S C H O R Z E N IA Z A P A L N E N E R E K

Do najczęstszych schorzeń zapalnych nerek należy zapalenie kłębków nerkowych, wywołane zakażeniem paciorkowcami, głównie w przebiegu płonicy, rzadziej po zapaleniu gardła, po zapaleniu płuc itd. Odróżniamy tu dwie postacie: ostrą i przewlekłą.

Ostre kłębkowe zapalenie nerek

O b j a w y i p r z e b i e g . Choroba zaczyna się bólami w okolicy lędźwiowej, wymiotami i wysoką gorączką. Ilość moczu

S C H O R Z E N I A U K Ł A D U M O C Z O W E G O 169

zmniejsza się znacznie, czasami występuje bezmocz, rozwijają się ob­

rzęki całego ciała, również i twarzy, ciśnienie krwi podnosi się. W mo­

czu znajdujem y: białko, czerwone krwinki, leukocyty, wałeczki szkli­

ste i ziarniste.

W ciężkich przypadkach rozwija się mocznica z czkawką, wy­

miotami i niekiedy drgawkami. W przypadkach tych schorzenie koń­

czy się zejściem śmiertelnym.

W s k a ż ó w k i h i g i e n i c z n o - d i e t e t y c z n e . Cho­

ry powinien pozostawać w łóżku przez cały czas trwania poważniej­

szych objawów chorobowych. Zalecam y mu przeważnie płynną, nie drażniącą dietę, jak soki owocowe, lemoniadę, lekką herbatę, trochę mleka, kleik na maśle, owoce. Niektórzy lekarze w ciągu pierwszych dni stosują głodówkę i zabraniają nawet płynów.

Stan chorego poprawia się mniej więcej po upływie dziesięciu dni, pozwalamy wtedy na lekkie, przetarte jarzyny, jak kartofle, marchew, oraz chleb. Dopiero w okresie zdrowienia zalecamy jaja, wreszcie rybę i mięso.

W razie wystąpienia mocznicy i rozległych obrzęków leczymy je według zasad wyłuszczonych w odnośnych rozdziałach.

L e c z e n i e o p e r a c y j n e w ciężko przebiegających przypadkach bezmoczu, spowodowanego ostrym kłębkowym zapale­

niem nerek, posiada wielu zwolenników i daje niekiedy doskonałe w y­

niki. Polega ono na dotarciu do jednej lub obu nerek i zdjęciu z nich torebki włóknistej, t. j. na t. zw. obłuszczeniu nerek.

Przew lekłe zapalenie kłębkow e

O b j a w y i p r z e b i e g . Ostre kłębkowe zapalenie ne­

rek przechodzi niekiedy w postać przewlekłą pomimo pozornego zdro­

wia chorego. Dopiero dokładny rozbiór moczu wykrywa w nim więk­

szą lub mniejszą ilość białka i wałeczków nerkowych. N ajbardziej zaś znamiennym objawem jest nadciśnienie krwi. Z czasem rozwija się przerost lewej komory serca, miażdżyca tętnic, później zaś niedo­

moga mięśnia sercowego i wylewy krwawe w mózgu.

W początkowym okresie choroby czynność nerek jest zachowana całkowicie, stopniowo jednak ulega ona upośledzeniu; nerki tracą zdolność koncentrowania moczu, którego ciężar gatunkowy znacznie spada. Natomiast ilość wzrasta do paru litrów dziennie. W skutek nie­

wydolności nerek nagromadzają się we krwi wytwory przemiany ma­

terii, głównie rozpadu białka.

Choroba trwa zwykle kilka lub kilkanaście lat, chory staje się bladożółty, występują niewielkie obrzęki. W okresie końcowym spo­

strzegamy bądź to objawy osłabienia mięśnia sercowego, bądź to ob­

jaw y zatrucia w postaci mocznicy przewlekłej.

D i e t a . Postępowanie dietetyczne polega na ilościowym ograniczeniu zarówno stałych, jak i płynnych pokarmów, a to i ze względu na serce, i na układ naczyniowy. Stosowanie diety bezbiałko- wej przez dłuższy czas jest szkodliwe, gdyż zmniejsza odporność ustroju, który pozbawiamy w ten sposób ważnego czynnika odbudo­

wy tkanek. Ograniczenie więc białka wskazane jest dopiero w później­

szym okresie, w razie występowania objawów niedomogi nerek. O gra­

niczenie ilości płynów i soli wskazane bywa zwykle od początku cho­

roby, jeżeli zaś wystąpią obrzęki, przeprowadzamy je z całą surowoś­

cią. D ieta wyłącznie mleczna jest przeciwwskazana (p. rozdział o ob­

rzękach) .

W późnym okresie, gdy mamy do czynienia z objawami niedo­

mogi nerki, ograniczamy ilość białka do 20— 25 g dziennie, by zapo­

biec nagromadzeniu się związków azotowych we krwi. Białko roślinne jest mniej szkodliwe od zwierzęcego. Pożywienie chorego składać się więc będzie głównie z węglowodanów, jak pieczywo, kasza, ryż, klu­

ski, z jarzyn, owoców, niewielkiej ilości mleka, jaj.

L e c z e n i e przewlekłej postaci kłębkowego zapalenia ne­

rek polega przede wszystkim na wykryciu i usunięciu przyczyny scho­

rzenia. Schorzałe migdałki, stanowiące ognisko zakażenia, wycinamy;

0 ile chory ma próchnicę zębów, kierujemy go do dentysty, by je wy­

leczył lub usunął te zęby, które nie dadzą się wyleczyć.

Podobnie postępujemy z chorym wyrostkiem robaczkowym lub z pęcherzykiem żółciowym.

W łaściwe leczenie jest głównie objawowe. Choremu zalecamy leżenie w łóżku jedynie wtedy, gdy występują obrzęki, zaburzenia krążenia lub ogólne osłabienie. W innych przypadkach umiarkowane chodzenie jest wskazane. Obrzęki zwalczamy środkami podanymi wy­

żej w odnośnym rozdziale. Lekarz winien czuwać nad stanem serca 1 krążenia w ogóle i zawczasu stosować odpowiednie leki nasercowe.

Leczenie klimatyczne, t. zn. w yjazd chorego do kraju o gorącym klimacie (Egipt, A lgier), bywa niekiedy wskazane, o ile nie ma za­

burzeń ze strony serca, wysokiego nadciśnienia i niedomogi nerek.

S C H O R Z E N I A U K Ł A D U M O C Z O W E G O

171

S C H O R Z E N IA M IA Ż D Ż Y C O W E N E R E K

M iażdżyca większych i mniejszych tętnic nerkowych prowadzi do anatomicznych i czynnościowych zmian w nerkach. W zależności o d ' stopnia i rozciągłości zmian naczyniowych spostrzegamy rozlane lub ogniskowe zmiany w nerkach oraz takie czy inne objawy choroby.

O b j a w y . Z objawów ogólnych spostrzegamy wzmożone- ciśnienie krwi oraz zależne od niego zaburzenia ze strony serca. M iaż­

dżyca tętnic mózgowych może powodować wylewy krwi do mózgu, które byw ają częstą przyczyną śmierci. M ocz zawiera ślady białka i pojedyncze wałeczki. W okresie początkowym zwykle nie stwier­

dzamy zaburzeń czynności nerek. W późniejszym zaś okresie, w związ­

ku z posuniętą miażdżycą, występować mogą bóle głowy, wymioty, stany nieprzytomności i drgawki, wskazujące na mocznicę.

L e c z e n i e jest wyłącznie objawowe i niewiele się różni od leczenia przewlekłego zapalenia nerek.