I s t o t a i p r z y c z y n y . Proces chorobowy w opisa
nym wyżej zapaleniu płuc płatowym i odoskrzelowym toczył się nie
jako powierzchownie — w świetle pęcherzyków płucnych. Byw a je
dnak, że zapalenie przenika w głąb tkanki płucnej. Pow staje wtedy ognisko ropne, tkanka płucna ulega w tym miejscu zniszczeniu, tworzy się jam a z ropną zawartością. Jest to ropień płucny.
Przyczyną powstania ropnia jest przeniknięcie do tkanki płucnej zarazków ropotwórczych.
Z akażenie płuc może nastąpić po ranach drążących zakażonych, po zachłyśnięciu ciałem obcym, w zakażeniu ogólnym lub też umiej
scowionym gdzie indziej, np. w zakażeniu popołogowym, gdy zara
zek ropotwórczy dotrze do płuc drogą krwionośną. Ropień płucny może też w ywiązać się jako powikłanie zapalenia płuc płatowego, a jeszcze częściej zrazikowego.
O b j a w y i p r z e b i e g . Przebieg ropnia płuc jest zu
pełnie nietypowy. D o właściwego rozpoznania dochodzi się przew aż
nie przez wyłączenie możliwości innych chorób płucnych. Jedynie do
kładne i wnikliwe badanie lekarskie, poparte badaniam i rentgenow
skimi, pozw ala ustalić rozpoznanie.
Chory dotknięty ropniem płuc zazw yczaj silnie gorączkuje, w a
hania ciepłoty są duże, tętno znacznie się przyśpiesza, a ogólny stan chorego wskazuje na ciężkie schorzenie. K aszel jest męczący, plwo
cina ma w yraźnie charakter ropny, niekiedy jest w ydalana w dużych ilościach i miewa przykry zapach. W plwocinie badanie szczegółowe w ykazuje obecność włókien elastycznych, co świadczy o toczącym się rozpadzie tkanki płucnej.
L e c z e n i e . P ew ną ulgę sprawiają środki wykrztuśne bal
samiczne, jak o lejek' eukaliptusowy, przetwory kreozotu, mentol,
związki terpenowe itp. Konieczne są środki nasercowe ze względu na ciężki stan ogólny chorego. Największe jednak znaczenie posiadają środki przeciwzakaźne podaw ane drogą wlewań dożylnych, jak sal- warsan, alkohol, będźwinian sodu i inne. G dy jednak i te środki za
wodzą, lekarz częstokroć uciekać się musi do różnych zabiegów, zmie
rzających do opróżnienia jam y ropnia.
W ymienimy przede wszystkim opróżnianie przy pomocy specjal
nego przyrządu, zwanego b r o n c h o s k o p e m . G łów ną część przy
rządu stanowi rurka metalowa, którą poprzez usta, krtań i tchawicę w prow adza się do oskrzeli. R o p a wylewa się przez światło rury bron- choskopu. P rz y utrudnionym odpływie ropę usuwa się przy pomocy a s p i r a t o r a, t. j. pompki ssącej, dołączonej do bronchoskopu.
Opróżnienie jamy ropnia osiągnąć można również przez zastoso
wanie odmy sztucznej. M echanizm działania odmy sztucznej jest je
dnak odmienny. Pow ietrze wprowadzone do jamy opłucnowej wy
gniata z jam y ropnia zawartość przez oskrzele doprowadzające.
O b a opisane zabiegi są oczywiście skuteczne tylko wtedy, gdy jam a ropnia komunikuje się z oskrzelem.
Z azw yczaj po usunięciu ropy jam a ropnia szybko ulega zam
knięciu, zabliźnieniu i następuje wyleczenie. G dy te bezkrwawe za
biegi nie doprow adzają do opróżnienia jam y ropnia lub też nie ma możliwości ich zastosowania, uciekamy się do otwarcia jamy ropnia i drenowania na drodze zabiegu chirurgicznego.
ZGORZEL PŁUC*)
I s t o t a i p r z y c z y n y . O dm ianą ropnia płuc jest zgorzel, w której zamiast zarazków ropotwórczych działalność nisz
czycielską rozwija zarazek gnilny.
Schorzenie to występuje najczęściej jako powikłanie rozstrzeni oskrzelowych. R ozw ija się ono wówczas, gdy zawartość worków oskrzelowych ulega przeobrażeniu zgorzelinowemu i proces zgorzeli
nowy przekracza ściankę oskrzela, przenikając do otaczającej tkanki płucnej. P o z a tym zgorzel powstać może, gdy do płuc przenikną ja kieś ciała zakażone, np. po zachłyśnięciu się. W Ameryce, gdzie za
*) O zg o rzeli — p. to m II, s tr. 8ó.
C H O R O B Y N A R Z Ą D U O D D E C H O W E G O
bieg wyłuszczania migdałków wykonywa się przeważnie w uśpieniu ogólnym, stosunkowo często zgorzel płuc byw a powikłaniem poope
racyjnym tego zabiegu. W uśpieniu bowiem łatwo nastąpić może za
chłyśnięcie zakażonymi strzępkami tkanek usuwanych migdałków.
W reszcie zgorzel w płucu może powstać drogą przerzutu z innego og
niska zgorzelinowego, umiejscowionego nawet w odległym narządzie.
O b j a w y i p r z e b i e g . O b raz kliniczny jest na ogół podobny do przebiegu ropnia płuc, a rozpoznanie stosunkowo łatwe.
Charakterystyczny, wstrętny odór plwociny, a nawet oddechu cho
rego od razu wskazuje n a właściwy charakter schorzenia. O dór ten przypomina słodkawą woń padliny. Chory w ydala dużo plwociny, która często posiada brunatnawe zabarwienie. Stan ogólny chorego jest bardzo ciężki, gdyż proces zgorzelinowy zatruwa cały organizm.
L e c z e n i e . Często stosuje się środki balsamiczne i odka
żające, lecz prawie zawsze okazu
ją się one niewystarczające. G dy zastosowanie surowicy przeciwzgo- rzelinowej lub salwarsanu również nie daje pożądanego wyniku leczni
czego, zachodzi konieczność jak
ło chorego rozpyla się silnie pachną
ce olejki, na przykład sosnowy, któ
ry neutralizuje przykry zapach, a
jednocześnie wziewany przez chorego, służy jako środek wykrztuśny.
Oczywiście ze w zględu na zły stan ogólny niezbędne jest podawanie środków nasercowych oraz możliwie forsowne odżywianie chorego.
N ależy wzmóc jego siły i w ten sposób umożliwić mu przetrzymanie tego ciężkiego zakażenia.
TRÓJW ARSTW OW A PLWOCINA ZGORZELINOWA. ( W g T o u t le
corps h u m a i n ) .
OBRZĘK PŁUC
I s t o t a i p r z y c z y n y . W skutek zaburzeń w krąże
niu płyn surowiczy z krwi przenikać może do pęcherzyków płucnych,, w ezbraną falą zalew ając płuca. Zjawisko to stanowi istotę schorze
nia, zwanego obrzękiem płuc.
Obserwujemy je jako powikłanie w chorobach sercowo-nerko- wych, najczęściej u osobników z wysokim ciśnieniem i niedomogą wydzielniczą nerek. Jest ono wyrazem ostrej niedomogi lewej komory serca. P o z a tym obrzęk płuc występować może jeszcze w przebiegu ostrych chorób zakaźnych, jak zapalenie płuc płatowe, grypa, gościec stawowy — w tych przypadkach jednak objawy obrzęku płuc m ają przeważnie charakter ogniskowy, t. zn. proces przenikania płynu to
czy się jedynie na ograniczonych odcinkach płuc. W reszcie obrzęk płuc występuje w pewnych zatruciach, a mianowicie w zatruciu alko
holem, jodoformem, jodkiem potasu, pilokarpiną, niekiedy po wlewa- niach dożylnych hipertonicznych (t. zn. o stężeniu powyżej 0,9% ) rozczynów soli kuchennej i po ukąszeniu żmij.
O b j a w y i p r z e b i e g . N ajbardziej typowy przebieg posiada obrzęk płuc u chorych sercowo-nerkowych. Swoistym obja
wem tego schorzenia jest w ydalanie plwociny o wyglądzie piany ubi
tej z białka kurzego jaja. Plw ocina ta zawiera duże ilości białka, lecz pozbawiona jest włóknika, toteż nie przylepia się do ścianek naczynia.
Częstokroć byw a z lekka podbarwiona krwią na różowo. W momen
cie wystąpienia obrzęku płuc chory odczuwa ucisk w piersiach i ła
chotanie w gardle oraz silną duszność. Szybko zjaw ia się uporczywy, nie ustępujący kaszel i chory zaczyna obficie odpluw ać opisaną w y
żej plwocinę. Ilość wydzieliny przekracza nieraz litr i w tedy zalewa ona niejako usta i nos chorego, nie nadążającego z odpluwaniem. J e dnocześnie występuje bladość powłok, tętno przyśpiesza się, ciśnienie tętnicze spada, a chorego ogarnia lęk przed zbliżającą się śmiercią, która istotnie grozi choremu, jeśli nie otrzyma rychłej pomocy.
W t. zw. piorunującym obrzęku płuc zgon następuje wcześniej, zanim pojaw ia się owa charakterystyczna plwocina. Rozpoznanie ustala dopiero sekcja zwłok, w ykonywana najczęściej przez w ładze sądowe celem ustalenia przyczyny nagłego zgonu.
W przebiegu t. zw. postaci duszącej również brak najbardziej znamiennego objawu — pienistej plwociny. Płuco wypełnia
całkowi-C H O R O B Y N A R Z . i O U O D D E całkowi-C H O W E G O 43
cie płyn surowiczy, który je niejako zatapia. Z gon w tych przypad
kach następuje najdalej po 1— 2 godzinach.
W chorobach zakaźnych obrzęk płuc posiada, jak już wspom
niałem, przeważnie charakter ogniskowy. Dzięki temu nie jest wtedy tak groźny, jak w postaci klasycznej, w pływa jednak niekorzystnie na przebieg danego cierpienia.
Z d a rz a się niekiedy w przebiegu innych schorzeń, zwłaszcza marskości płucnej, że chory odpluwa obficie płynną, pienistą plwocinę śluzową, przypominającą swym wyglądem pienistą plwocinę obrzę
kową. Badanie tej plwociny wykaże, iż nie posiada ona tak dużej za
wartości białka, jak plwocina obrzękowa, natomiast zawiera dużo ślu
zu, którego nie stwierdza się w plwocinie obrzękowej.
L e c z e n i e . W leczeniu obrzęku płuc momentem bodaj naj
ważniejszym jest szybkość decyzji, gdyż od niej zależy życie chorego.
N iezbędne jest przede wszystkim wykonanie obfitego upustu krwi,, który jest ratunkiem dla chorego. Jako środek pomocniczy można za
stosować wziewania tlenu, które zmniejszają duszność. P o z a tym wskazane są środki nasercowe, jak kamfora, kofeina lub strofantyna —- oczywiście, tylko na zlecenie lekarza.
Z a p o b i e g a n i e polegać będzie na właściwym leczeniu choroby podstawowej, a więc przede wszystkim chorób sercowo-ner- kowych.