PASOŻYTY JELITOWE

Spośród pasożytów przebywających w przewodzie pokarmowym człowieka omówimy jedynie t a s i e m c e , g l i s t y i g l i s t n i c e , któ­

re wywoływać mogą najrozmaitsze dolegliwości.

T A S IE M IE C

Tasiemce pochodzić mogą od świń, wołu lub ryb (szczupaka, łososia). Tasiemiec żyje w jelitach człowieka, przyczepiając się za

T A SIEM IE C ( ta en ia s o liu m ). 1. Róż- BRUZDOGŁOWIEC SZEROKI (b o trio -n c części p a so ż y ta . 2. G łow a w id z ia -n a c ep h a lu s la tu s ). 1. R óżne części p a -o d p rz -o d u . 3. G ł-ow a w id z ia n a z b -o k u . sożyta. 2. G łow a. 3. J a jo . (W g T o u t 4. J a j o ta sie m c a . (W g T o u t le corps ; e corps h u m a in ).

liu m a iri).

pomocą znajdujących się na jego głowie ssawek do ścianki jelita.

Z głowy tasiemca w yrastają człony, które są tym szersze i większe, im są starsze. W każdym z tych członów rozw ijają się jajeczka, któ­

re wraz z odpadającymi członami zostają wydalone na zewnątrz.

Jajeczk a tasiemca świńskiego przenoszą świnie, jajeczka tasiemca wo­

łowego — woły, zaś bruzdogłowca — ryby (szczupak, łosoś). Z ja ­ jeczek tych rozwijają się zarodki, które przez ścianę żołądka tych zwierząt drogą krwi dostają się do mięśni. T u taj z zarodków tworzą się wągry z główką w środku.

W ra z z surowym, źle ugotowanym lub niedostatecznie

przysma-112 C H O R O B Y U K Ł A D U P O K A R M O W E G O

żonym mięsem wymienionych zwierząt wągry tasiemca dostają się do żołądka człowieka, gdzie następuje zakażenie. T u ta j otoczka w ągra rozpuszcza się i uwolniona główka rośnie dalej. Długość tasiemca wynosi kilka metrów.

Tasiemiec żywi się wchłaniając w skórę zawartość jelit.

O b j a w y . Tasiemce wywoływać mogą tak nieznaczne obja­

wy, że jedynym dowodem ich obecności jest pojawianie się w kale jaj lub członów tego pasożyta. W ielu ludzi jest nosicielami tasiemców, nic o tym nie wiedząc. Często jednak powodują one zaburzenia tra­

wienne, a więc brak apetytu lub uczucie głodu, niesmak w ustach, nie­

pokój, ociężałość, nudności, bóle brzucha, niekiedy bardzo upor­

czywą biegunkę. Kiedy indziej dolegliwości te nasilają się po spoży­

ciu słonych i pieprznych potraw. Czasami dołączają się objawy z a ­ trucia jadami pasożytów, a mianowicie: swędzenie w nosie, bicie serca,, bóle głowy, wymioty itp. Stosunkowo często, zwłaszcza u dzieci i w ą­

tłych kobiet, spostrzega się ogólne osłabienie i wychudzenie, które po­

wstało w następstwie zakażenia jajami tasiemca.

Rozpoznanie choroby opiera się na badaniu kału na ja ja lu b człony pasożytów. N ależy jednak pamiętać, że jednorazowy ujemny wynik badania nie w yłącza jeszcze obecności tasiemca; zdarzają się- bowiem okresy kilkodniowe, w których tasiemce jaj nie składają.

L e c z e n i e . K urację przeprowadza się w sposób następu­

jący : dnia poprzedzającego wypędzenie pasożyta chory pozostaje na lekkiej diecie, głównie płynnej. W ieczorem tegoż dnia otrzymuje sa­

łatkę śledziową z cebulką. Następnego dnia z rana, na czczo podaje się właściwy lek (wyciąg z paproci), a po upływie 2 godzin — łyżkę stołową soli gorzkiej w SU szklanki wody.

K urację uw aża się za udaną wówczas, gdy została usunięta rów­

nież główka tasiemca (co należy spraw dzić), w przeciwnym razie z głowy w yrastają nowe człony i kurację należy powtórzyć, me wcześniej jednak niż po upływie 2— 3 miesięcy.

Z a p o b i e g a n i e . Główną walkę z tasiemcami przepro­

w adzają odpowiednie władze, których zadaniem jest urzędowe b ad a­

nie mięsa. Zapobiega to wypuszczaniu na rynek mięsa zawierającego wągry. A by uchronić się od przeniknięcia tasiemców do przewodu pokarmowego, spożywać należy wyłącznie mięso gotowane lub dobrze- przysmażone.

Rak krzywizny małej żołędka (w idoczny ubyfek)

W rzód żołędka; widoczna nisza na krzy- w iin ie małej

Rak części zstępujęcej Żołędek normalny po spożyciu pokarmu

kontrastowego

C H O R O B Y O K Ł A D U P O K A R M O W E G O 113

G L I S T A D Ż D Ż O W N IC O W A T A

Glista dżdżownicowata (ascaris lumbricoides) przypomina wy­

glądem dżdżownicę. U człowieka osiedla się ona w jelicie cienkim, do­

kąd dostaje się przy spożywaniu surowych, zanieczyszczonych roślin.

Glisty przebyw ają w jelicie pojedynczo lub całymi masami, za­

tykając niekiedy światło jelita i powodując ciężkie objawy niedroż­

ności.

Czasami robaki w ędrują do góry i wydostają się przez usta lub nos. K iedy indziej znów osiedlają się w drogach żółciowych;

w takich przypadkach wywołują stan zapalny tych dróg i żółtaczkę.

O b j a w y . Obecność jaj tego pasożyta w przewodzie po­

karmowym powoduje niekiedy bó­

le brzucha, szczególnie w okolicy pępka, brak łaknienia; mogą wy­

stąpić również wymioty, parcie na stolec lub biegunka ze śluzowymi lub śluzowo-krwawymi stolcami.

Często stwierdza się zaburzenia ze strony układu nerwowego, jak bóle i zawroty głowy, bezsenność, stany przygnębienia itp.

Rozpoznanie ustala się na pod­

stawie wykrycia glist w kale lub wymiocinach.

L e c z e n i e . W celu wypędzenia glisty dżdżownicowatej stosuje się santoninę lub olejek widłakowy, a po kilku godzinach śro­

dek czyszczący. Poniew aż zarówno santonina, jak i olejek widłako­

wy są środkami silnie działającymi, odpowiednie dawkowanie powi­

nien przepisać lekarz.

GLISTA DŻDŻOWNICOWATA (ascaris lu m b ric o id e s). 1. Sam iec. 2. S am ica.

3. J a j o (W g T o u t le corps h u m a in ) .

G L I S T A R O B A C Z K O W A

Glista robaczkowa ( oxyuris vermicularis) jest to drobny, nitko­

w aty białawy robaczek (ow sik). Przebyw a on głównie w jelitach grubych. W nocy opuszcza jelita, aby złożyć ja ja w otoczeniu odbytu;

ta wędrówka powoduje w okolicy odbytnicy silne swędzenie. Dzieci lub dorośli drapiąc się zanieczyszczają sobie palce jajeczkami, które dostają się następnie do ust, i w ten sposób powodują samozarażanie

się. Dość często człowiek zaraża się glistą robaczkową przez spoży­

wanie surowych jarzyn lub owoców, na których znajdują się jaja

glÍSt . . , .' . . V i

Rozpoznanie ustalamy na podstawie obecności jaj w kale.

O b j a w y polegają na nieokreślonych bólach brzucha i bra­

ku łaknienia; język jest obłożony, często występują nudności, a nie­

kiedy i wymioty. Stolce są zazwy­

czaj papkowate z domieszką śluzu.

Chorzy są nerwowi i zmęczeni, j / L e c z e n i e . W celu wy-

. I pędzenia glist stosuje się 2 razy

© © ® dziennie lawatywy z czosnkiem

GLISTA ROBACZKOWA (o x g u r ís ver- (drobno pokrajana główkę czosnku

m ic u la n s ) , 1. S am ica. 2. Sam iec. , , a i i \

3. J a jo 4 - 5 . W ielk o ść n a tu r a ln a p a - ^ g o t o w a ć W 2 0 0 C m m l e k a ) , so ży ta. (W g T o ,u le corps h u m a in ) . O k o l i c ę o d b y t u n a l e ż y s m a r o w a ć

szarą maścią, która niszczy jajeczka.

Z a p o b i e g a n i e . Najpewniejszą bronią przeciwko tym pasożytom jest czystość. Jeżeli stwierdzona została obecność glisty robaczkowej w jelitach, należy unikać samozakażania się. W tym celu chorzy muszą po każdym wypróżnieniu dokładnie oczyszczać odbyt i krocze. Paznokcie u palców powinni krótko ścinać, podczas snu no­

sić trykoty oraz często zmieniać bieliznę pościelową i osobistą.