6.4.1. Związane z cechami uczniów
Badane nauczycielki zostały poproszone o wskazanie czynników sprzyjających wychowaniu obywatelskiemu, jednak, by ułatwić respondentkom odpowiedź ograniczono dane czynniki do pewnych kategorii, a mianowicie: czynniki związane z cechami uczniów, ze środowiskiem rodzinnym, szkolnym i lokalnym, dodatkowo respondentki mogły same zaproponować inny rodzaj czynników, które ich zdaniem, ułatwiają wychowanie obywatelskie, żadna respondentka nie skorzystała z tej możliwości. Na przytoczone pytanie nie odpowiedziało 5 badanych nauczycielek pracujących w Białymstoku i 2 z gmin miejsko- -wiejskich.
Analizę zgromadzonego materiału przeprowadziłam w kolejności wyżej wymienio-nych kategorii czynników, przedstawiając opinie badawymienio-nych nauczycielek.
Wykres 58. Czynniki związane z cechami uczniów ułatwiające wychowanie obywatelskie w opinii badanych nauczycielek
Źródło: badania własne
Zdaniem badanych nauczycielek, głównym czynnikiem związanym z cechami uczniów ułatwiającymi wychowanie obywatelskie jest chęć poznawania czegoś nowego, respondentki ujmowały to w następujący sposób: ciekawość ucznia, zdobywania nowej wiedzy, zainteresowanie nowym tematem, chęć rozstrzygnięcia różnych problemów, otwartość na nowe zagadnienia, aktywna postawa uczniów, chęć poznawania i doświadczania, zaangażowanie uczniów na zajęciach.
40,00 45,71 20,00 68,57 0 20 40 60 80 Umiejętności interpersonalne Cechy indywidualne ucznia Silna więź ze środowiskiem
lokalnym i krajem Chęć poznawania
Kolejnym czynnikiem związanym z cechami uczniów ułatwiającymi wychowanie obywatelskie są według badanych nauczycielek cechy indywidualne ucznia, które były określane w wypowiedziach nauczycielek jako: inteligencja ucznia, kreatywność, pomysłowość, pracowitość, motywacja, wrażliwość, koncentracja na zajęciach, skupienie, dobra pamięć, zaangażowanie, zdolności plastyczne i literackie..
Równie ważnym w opinii badanych nauczycielek czynnikiem związanym z cechami ucznia ułatwiającymi wychowanie obywatelskie są umiejętności interpersonalne uczniów, które zostały określane przez nauczycielki jako: umiejętność funkcjonowania w grupie, komunikatywność, empatia, tolerancja, szacunek do innych ludzi, szybkość reakcji, otwartość dziecka.
Ostatnim czynnikiem związanym z cechami uczniów ułatwiającym wychowanie obywatelskie według nauczycielek jest silna więź ze środowiskiem lokalnym, własnym
regionem i krajem tj.: zaangażowanie w organizację uroczystości szkolnych i lokalnych,
przywiązanie do swojej okolicy, znajomość tradycji rodzinnych.
6.4.2. Związane ze środowiskiem rodzinnym
Według badanych nauczycielek zaangażowanie rodziców w życie szkoły jest głównym czynnikami związanymi ze środowiskiem rodzinnym ułatwiającym wychowanie obywatelskie.
Wykres 59. Czynniki związane ze środowiskiem rodzinnym ułatwiające wychowanie obywatelskie w opinii badanych nauczycielek
Źródło: badania własne
17,14
48,57 11,43
40,00
0 10 20 30 40 50 60
Świadomość znaczenia WO realizowanego w szkole
Zaangażowanie rodziców w życie szkoły Tworzenie więzi ze środowiskiem lokalnym
i krajem przez rodzinę
Respondentki podkreślały w swoich wypowiedziach postawę wspierającą rodziców, ogromne zaangażowanie ich w życie klasy i szkoły, pomoc w przygotowaniach materiałów, pomocy dydaktycznych, czynny udział w uroczystościach organizowanych przez szkołę i środowisko lokalne np.: Dzień Rodziny, Jasełka, Dzień Babci i Dziadka, a także uroczystości państwowych, pomoc w organizacji wycieczek klasowych i szkolnych, a także opiekę podczas ich trwania, pomoc w organizacji spotkań ze znanymi osobami, pomoc w organizacji wyjść do zakładów pracy w celu poznania specyfiki danego zawodu. Nauczycielki podkreśliły także chętne finansowanie wyjść do instytucji kultury.
Chęć poznawania i i kształtowania w rodzinie jest równie ważnym czynnikiem
związanym ze środowiskiem rodzinnym ułatwiającym wychowanie obywatelskie jak
zaangażowanie rodziców w życie szkoły. Badane nauczycielki podkreślają dobrą relację
z rodzicami, wsparcie i zrozumienie ze strony rodziny, wychowanie w duchu patriotycznym, wspólne spędzanie czasu wolnego i rozmowa ze swoimi dziećmi, poznawanie historii swojej rodziny, dobre stosunki wewnątrzrodzinne, właściwy przykład rodziców, wspólne uczestniczenie w rodzinnych uroczystościach.
W opinii badanych nauczycielek kolejnym ważnym czynnikiem związanym ze środowiskiem rodzinnym ułatwiającym wychowanie obywatelskie jest świadomość
znaczenie wychowania obywatelskiego realizowanego w szkole oraz tworzenie więzi ze środowiskiem lokalnym i krajem. Nauczyciele podkreślają, że rodzice interesują się tym,
co dzieje się na lekcjach, jakie treści są realizowane, wspierają działania nauczycieli w tej kwestii, rozumienie rodziców ważności wychowania obywatelskiego, wpierają kształtowanie u dziecka potrzeby poznawania i tworzenia wspólnej kultury, dzięki czemu dziecko uczy się języka ojczystego, zdobywa pierwsze wiadomości o otaczającym świecie. Środowisko rodzinne wpływa na kształtowanie w dziecku potrzeby poszanowania i tworzenia współczesnej kultury.
6.4.3. Związane ze środowiskiem szkolnym
Badane nauczycielki uznały, iż głównym czynnikiem związanym ze środowiskiem szkolnym ułatwiającym wychowanie obywatelskie jest zaangażowanie samych
respondentek i ich metody pracy. Podkreślają one w wypowiedziach, że w swojej pracy
z uczniami realizują różne projekty o tematyce obywatelskiej, akcje charytatywne np.: „Wszystkie Kolory Świata” – UNICEF, „Kilometry Dobra”, zbiórki słodyczy dla Domu Dziecka, uroczystości szkolne, obchody rocznic państwowych, konkursy, wycieczki, spotkania z ciekawymi ludźmi, zwracają też uwagę na klimat panujący w swojej klasie, życzliwość i współpracę miedzy uczniami dlatego starają się jak najczęściej organizować pracę w grupach.
Drugim czynnikiem związanym ze środowiskiem szkolnym ułatwiającym wychowanie obywatelskie, według badanych nauczycielek jest przychylny klimat
panujący w szkole. Respondentki wskazują na przychylność i życzliwość dyrekcji oraz
innych nauczycieli, a także dyspozycyjność kadry pedagogicznej i pomoc w organizacji różnych uroczystości i wycieczek szkolnych. Wspominają o wymianie doświadczeń pomiędzy nauczycielami i dużej współpracy pomiędzy nimi. Zwracają również uwagę na zaplecze materialne szkoły, wyposażenie i dostępność do różnych pomocy, a także wyposażenie biblioteki szkolnej.
Wykres 60. Czynniki związane ze środowiskiem szkolnym ułatwiające wychowanie obywatelskie w opinii badanych nauczycielek
Źródło: badania własne
11,43
65,71 34,29
0 20 40 60 80
Współpraca szkoły z i instytucjami Metody pracy nauczycieli Przychylny klimat w szkole
W opinii badanych nauczycielek czynnikiem związanym ze środowiskiem szkolnym ułatwiającym wychowanie obywatelskie ważna jest również współpraca szkoły z różnymi instytucjami kultury. Dzięki niej uczniowie mogą aktywnie zdobywać nową wiedzę i uczestniczyć w wydarzeniach artystycznych, stając się tym samym odbiorcami ofert instytucji kultury.
6.4.4. Związane ze środowiskiem lokalnym
Zdaniem badanych nauczycielek, głównym czynnikiem związanym ze środowiskiem lokalnym ułatwiającym wychowanie obywatelskie są działania szkoły
w środowisku lokalnym i współpraca z instytucjami lokalnymi. Respondentki w swoich
wypowiedziach wskazywały na zaangażowanie różnych instytucji lokalnych np.: Nadleśnictwa Waliły, Gminnych Ośrodków Kultury, Gminnych Bibliotek Publicznych, Muzeum w Tykocinie, Urzędów Miasta i Gmin. Podkreślały również uczestniczenie uczniów w uroczystościach lokalnych, festynach, uroczystościach patriotycznych, obchodach świąt narodowych, aktywizowanie uczniów w przedsięwzięciach na rzecz środowiska lokalnego, zapoznanie z historią i tradycją „Małej Ojczyzny”, ukazywanie walorów naturalnych środowiska lokalnego, spotkania z ciekawymi ludźmi, członkami społeczności lokalnej, a także osobami, którzy przeszli trudy wojny (Jasełka w Domu Dziecka)
Wykres 61. Czynniki związane ze środowiskiem lokalnym ułatwiające wychowanie obywatelskie w opinii badanych nauczycielek
Źródło: badania własne
8,57
48,57 28,57
0 10 20 30 40 50 60
Wykorzystywanie miejsc pamięci narodowej do wychowania obywatelskiego Działania szkoły w środowisku lokalnym
Przychylny klimat dla szkoły i jej działań w środowisku lokalnym
Według badanych nauczycielek przychylny klimat dla szkoły i jej działań
w środowisku lokalnym jest kolejnym czynnikiem związanym ze środowiskiem lokalnym
ułatwiającym wychowanie obywatelskie. Respondentki w swoich wypowiedziach podkreślały życzliwy stosunek do działań szkoły, integracja środowisk współpracujących, odpowiedzialność instytucji za podjęte działania, możliwość skorzystania z dużej liczby zajęć np. w muzeach, gwarantowanie niskich cen biletów na różne uroczystości i wydarzenia, a także przychylność i pomoc podczas występów klasy np.: w Domu Opieki Społecznej z okazji świąt Bożego Narodzenia, z okazji Dnia Babci i Dziadka, w Domu Dziecka nr 2 z Jasełkami.
Badane respondentki zwróciły również uwagę na wykorzystywanie miejsc pamięci
narodowej do wychowania obywatelskiego.
6.5. Czynniki utrudniające wychowanie obywatelskie w edukacji