6.3. Efekty wychowania obywatelskiego w edukacji wczesnoszkolnej
6.3.2. Uczestnictwo badanych uczniów w życiu środowiska lokalnego
W powiecie białostockim istnieje wiele instytucji kultury. Najwięcej z nich mieści się w Białymstoku, ale istnieją też instytucje kultury, które z powodzeniem działają na terenie gmin powiatu białostockiego. Badane nauczycielki korzystają z możliwości jakie daje ich zróżnicowana oferta programowa. Odwiedzają i uczestniczą ze swoimi uczniami w tych wydarzeniach, które wydają im się odpowiednie ze względu na treści wychowania obywatelskiego jakie realizują oraz atrakcyjność dla dzieci. Odległość, jaką mają do pokonania nauczycielki i uczniowie szkół gminnych, aby dojechać do Białegostoku nie przekracza 25-30 kilometrów.
Nauczycielki pracujące w Białystoku najczęściej ze swoją klasą odwiedzają Galerię im. Sleńdzińskich. Następne odwiedzane przez nie instytucje kultury to w kolejności Opera i Filharmonia Podlaska – Białostockie Centrum Sztuki w Białymstoku, Białostocki Teatr Lalek oraz Muzeum Wojska.
Ten sam odsetek nauczycielek pracujących w gminach miejsko-wiejskich odwiedza Białostocki Teatr Lalek, Muzeum Wojska oraz Kino Helios w Białymstoku. W następnej kolejności Galerię im Sleńdzińskich.
Nauczycielki pracujące w gminach wiejskich najczęściej były ze swoją klasą w perze i Filharmonii Podlaskiej – Białostockie Centrum Sztuki w Białymstoku. Pojedyncze wskazania dotyczyły pozostałych instytucji kultury, w tym tych, które odwiedzają zarówno nauczycielki pracujące w Białymstoku oraz pracujące w gminach miejsko-wiejskich.
Można stwierdzić, że istnieje grupa nauczycielek, która korzysta często z ofert kierowanych do dzieci oraz zbliżona do nich grupa, która tylko czasami odwiedza je z uczniami w celu skorzystania z ich ofert.
Tabela 44. Instytucje kultury, z którymi współpracują nauczycielki realizując wychowanie obywatelskie a środowisko terytorialne szkoły, w której pracują
Instytucje
Środowisko terytorialne
Białystok Gminy miejsko-wiejskie Gminy wiejskie
Częstotliwość
często czasami nigdy często czasami nigdy często czasami nigdy
L % L % L % L % L % L % L % L % L %
Centrum im. Ludwika Zamenhofa 4 28,57 5 35,71 5 35,71 0 0,00 3 21,43 11 78,57 1 14,29 1 14,29 5 71,43 Białostocki Ośrodek Kultury 3 21,43 5 35,71 6 42,86 0 0,00 3 21,43 11 78,57 1 14,29 1 14,29 5 71,43 Dom Kultury „Śródmieście” 0 0,00 2 14,29 12 85,71 0 0,00 1 7,14 13 92,86 1 14,29 0 0,00 6 85,71 Galeria im. Sleńdzińskich 10 71,43 3 21,43 1 7,14 2 14,29 8 57,14 4 28,57 1 14,29 3 42,86 3 42,86
Galeria Arsenał 2 14,29 4 28,57 8 57,14 0 0,00 2 14,29 12 85,71 1 14,29 1 14,29 5 71,43
Muzeum Wojska 7 50,00 7 50,00 0 0,00 4 28,57 6 42,86 4 28,57 0 0,00 3 42,86 4 57,14
Centrum Kultury Prawosławnej 0 0,00 1 7,14 13 92,86 0 0,00 2 14,29 12 85,71 1 14,29 0 0,00 6 85,71 Młodzieżowy Dom Kultury (MDK) 3 21,43 5 35,71 6 42,86 0 0,00 5 35,71 9 64,29 1 14,29 2 28,57 4 57,14
Dom Kultury „Zachęta” 1 7,14 6 42,86 7 50,00 0 0,00 2 14,29 12 85,71 0 0,00 0 0,00 7 100,0
Białostocki Tetr Lalek 8 57,14 4 28,57 2 14,29 4 28,57 10 71,43 0 0,00 1 14,29 4 57,14 2 28,57
Kino Forum 3 21,43 7 50,00 4 28,57 1 7,14 5 35,71 8 57,14 0 0,00 2 28,57 5 71,43
Kino Helios 6 42,86 5 35,71 3 21,43 4 28,57 5 35,71 5 35,71 0 0,00 4 57,14 3 42,86
Muzeum Archeologiczne 0 0,00 1 7,14 13 92,86 0 0,00 1 7,14 13 92,86 0 0,00 2 28,57 5 71,43
Muzeum Historii Medycyny
i Farmacji 2 14,29 5 35,71 7 50,00 0 0,00 4 28,57 10 71,43 0 0,00 1 14,29 6 85,71
Muzeum Historyczne 3 21,43 7 50,00 4 28,57 0 0,00 7 50,00 7 50,00 0 0,00 2 28,57 5 71,43
Muzeum Podlaskie 6 42,86 4 28,57 4 28,57 0 0,00 3 21,43 11 78,57 0 0,00 3 42,86 4 57,14
Muzeum Rzeźby Alfonsa Karnego 3 21,43 7 50,00 4 28,57 1 7,14 2 14,29 11 78,57 1 14,29 1 14,29 5 71,43 Teatr Tańca i Improwizacji 0 0,00 2 14,29 12 85,71 0 0,00 0 0,00 14 100,0 0 0,00 1 14,29 6 85,71 Teatr Dramatyczny im.
Aleksandra Węgierki 6 42,86 3 21,43 5 35,71 0 0,00 12 85,71 2 14,29 0 0,00 3 42,86 4 57,14
Opera i Filharmonia Podlaska – Europejskie Centrum Sztuki
w Białymstoku 9 64,29 4 28,57 1 7,14 0 0,00 13 92,86 1 7,14 2 28,57 2 28,57 3 42,86
Wykres 49. Instytucje kultury, z którymi współpracują nauczycielki realizując wychowanie obywatelskie a środowisko terytorialne szkoły, w której pracują
Źródło: opracowanie własne
64,29 42,86 0,00 21,43 42,86 21,43 14,29 0,00 42,86 21,43 57,14 7,14 21,43 0,00 50,00 14,29 71,43 0,00 21,43 28,57 28,57 21,43 14,29 50,00 28,57 50,00 35,71 7,14 35,71 50,00 28,57 42,86 35,71 7,14 50,00 28,57 21,43 14,29 35,71 35,71 7,14 35,71 85,71 28,57 28,57 28,57 50,00 92,86 21,43 28,57 14,29 50,00 42,86 92,86 0,00 57,14 7,14 85,71 42,86 35,71 0 20 40 60 80 100 Opera i Filharmonia Podlaska – Europejskie Centrum Sztuki Teatr Dramatyczny im.
Aleksandra Węgierki Teatr Tańca i Improwizacji Muzeum Rzeźby Alfonsa
Karnego Muzeum Podlaskie Muzeum Historyczne Muzeum Historii Medycyny
i Farmacji Muzeum Archeologiczne
Kino Helios Kino Forum Białostocki Tetr Lalek Dom Kultury „Zachęta” Młodzieżowy Dom Kultury Centrum Kultury Prawosławnej Muzeum Wojska
Galeria Arsenał Galeria im. Sleńdzińskich Dom Kultury „Śródmieście” Białostocki Ośrodek Kultury Centrum im. L. Zamenhofa
Nigdy Czasami Często Białystok 9,52 0,00 0,00 9,52 Dodaj tekst 0,00 0,00 0,00 19,05 4,76 23,81 0,00 4,76 4,76 19,05 4,76 14,29 4,76 4,76 4,76 71,43 71,43 4,76 14,29 28,57 42,86 23,81 14,29 42,86 33,33 66,66 9,52 33,33 9,52 42,86 14,29 52,38 4,76 19,05 19,05 19,05 28,57 95,24 76,19 71,43 57,14 76,19 85,71 38,10 61,90 9,52 90,48 61,90 85,71 38,10 80,95 33,33 90,48 76,19 76,19 0 20 40 60 80 100 Opera i Filharmonia Podlaska – Europejskie Centrum Sztuki Teatr Dramatyczny im.
Aleksandra Węgierki Teatr Tańca i Improwizacji Muzeum Rzeźby Alfonsa
Karnego Muzeum Podlaskie Muzeum Historyczne Muzeum Historii Medycyny
i Farmacji Muzeum Archeologiczne
Kino Helios Kino Forum Białostocki Tetr Lalek Dom Kultury „Zachęta” Młodzieżowy Dom Kultury Centrum Kultury Prawosławnej Muzeum Wojska
Galeria Arsenał Galeria im. Sleńdzińskich Dom Kultury „Śródmieście” Białostocki Ośrodek Kultury Centrum im. L. Zamenhofa
Nigdy Czasami Często Gminy powiatu
Z przeprowadzonych analizach wynika, iż nauczycielki pracujące w szkołach w Białymstoku częściej niż nauczycielki szkół gminnych korzystają z ofert instytucji kultury działających w tym mieście (co wydaje się naturalne w kontekście poznawania najbliższego środowiska). Nie odwiedzają one natomiast instytucji kultury działających w gminach powiatu.
Powodami utrudniającymi korzystanie z ofert instytucji kultury może być czynnik natury ekonomicznej (wysokie ceny biletów, koszty dojazdów). Na ten fakt zwróciła uwagę jednak tylko 1 badana osoba. Pozostałe nie wytłumaczyły powodu nieobecności swojej i uczniów w różnych instytucjach kultury.
Jak wynika z przeprowadzonych analiz, istnieją instytucje, które cieszą się większym zainteresowaniem badanych nauczycielek niż pozostałe. Są to:
1. Białostocki Teatr Lalek (BTL) – to jeden z najstarszych polskich teatrów lalkowych. W jego repertuarze zawierają się zarówno przedstawienia dla dzieci, jak i lalkarskie adaptacje literatury światowej dla dorosłych. BTL dzięki wysokiemu poziomowi artystycznemu uznany został za jedną z najlepszych scen lalkowych w Polsce317.
2. Galeria im. Sleńdzińskich w Białymstoku – polska galeria monograficzna rodu Sleńdzińskich, założona w 1993 roku. Głównym celem jej działalności jest opracowywanie, udostępnianie i upowszechnianie spuścizny rodziny Sleńdzińskich oraz gromadzenie zbiorów związanych tematycznie z kulturą kresów wschodnich. Galeria organizuje warsztaty plastyczne dla dzieci, lekcje muzealne, spotkania autorskie, promocje książek, koncerty i recitale muzyki poważnej318.
3. Muzeum Wojska w Białymstoku – muzeum wojskowości istnieje od wrześniu 1968 roku jako oddział Muzeum Okręgowego (obecnie Muzeum Podlaskie), od 1976 r. funkcjonuje jako samodzielna jednostka muzealna o zasięgu makroregionalnym. Obecnie jest samorządową instytucją kultury miasta Białystok. W ramach Muzeum Wojska funkcjonuje Oddział – Muzeum Pamięci Sybiru. W muzeum odbywają się zajęcia historyczne dla dzieci i młodzieży w formie warsztatów, gier, quizów oraz zabaw edukacyjnych. Tematy koncentrują się wokół szeroko rozumianych dziejów oręża polskiego oraz
317 https://www.btl.bialystok.pl, [10.04.2019].
patriotyzmu, zarówno w rozumieniu szerokim, jak i w odniesieniu do „małych ojczyzn”319.
4. Opera i Filharmonia Podlaska (OiFP) – Europejskie Centrum Sztuki w Białymstoku – obecnie największa instytucja artystyczna na terenie północno-wschodniej Polski i najnowocześniejsze centrum kulturalne w tej części Europy. W bogatym repertuarze OiFP obok spektakli operowych i musicalowych, znajdują się też koncerty symfoniczne i rozrywkowe, interaktywna bajka muzyczna oraz festiwale muzyczne i filmowe. Ponadto, Opera aktywnie prowadzi działalność edukacyjną i wystawienniczą. Dzieci i młodzież zaprasza się na przygotowane specjalnie dla nich koncerty oraz na próby generalne. Przygotowywane są także szkolne wersje przedstawień oraz warsztaty edukacyjne320.
Każda z badanych nauczycielek mogła wskazać inną instytucję kultury, do której uczęszcza ze swoją klasą, nawet jeżeli były tam tylko raz. Żadna z badanych nauczycielek pracujących w Białymstoku nie odwiedziła instytucji kultury znajdującej się poza Białymstokiem.
Pojedyncze nauczycielki pracujące w szkołach w gminach powiatu wskazywały na fakt odwiedzania lokalnych instytucji kultury, jak: Muzeum wsi w Osowiczach, Gminnego Ośrodka Kultury i Gminnej Biblioteki. Muzeum wsi w Osowiczach to muzeum typu skansenowskiego. Gromadzi zabytki architektury drewnianej i zbiory etnograficzne z regionu białostockiego, łomżyńskiego i z Suwalszczyzny. Pracownicy organizuję wiele wydarzeń o charakterze edukacyjnym, skierowanych do przedszkoli, szkół i mieszkańców województwa podlaskiego321. Dom kultury to instytucja kultury prowadząca działalność społeczno-kulturalną. W jej budynku najczęściej mieszczą się lokale kulturalno-rozrywkowe typu: sale teatralno-kinowe, czytelnie, świetlice, itp., w których można prowadzić pozaszkolną działalność i inicjatywy dydaktyczno-kulturalne dla dzieci, młodzieży, i dorosłych (warsztaty kulturalne, przedstawienia, zabawy, wystawy). Tworzy centrum kulturalno-oświatowe danej okolicy. Co ważne, często instytucja ta prowadzi działalność w zakresie promocji kultury regionu i „małej ojczyzny”322. Gminna Biblioteka to instytucja kultury, która gromadzi, przechowuje i udostępnia materiały biblioteczne oraz 319 https://mwb.com.pl/mwb2017, [10.04.2019]. 320 https://www.oifp.eu, [10.04.2019]. 321 http://atrakcjepodlasia.pl/atrakcje-turystyczne/bialostockie-muzeum-wsi-podlaskie-muzeum-kultury-ludowej, [10.04.2019]. 322 https://pl.wikipedia.org/wiki/Dom_kultury, [10.04.2019].
informuje o materiałach bibliotecznych (zbiór dokumentów, które są gromadzone, przechowywane i udostępniane w bibliotekach). Biblioteka i jej zbiory stanowią dobro narodowe oraz służą zachowaniu dziedzictwa narodowego. Biblioteka organizuje i zapewnia dostęp do zasobów dorobku nauki i kultury regionalnej, polskiej oraz światowej323.
Kolejne, charakterystyczne dla powiatu białostockiego i województwa podlaskiego miejsca, jak odbudowany z ruin Zamek Króla Zygmunta II Augusta w Tykocinie, Nadleśnictwo Waliły czy Muzeum Ikon w Supraślu również odwiedzany był tylko przez badane nauczycielki z gmin powiatu w ramach realizacji wychowania obywatelskiego.
Zamek w Tykocinie został zrekonstruowany na fundamentach XVI wiecznego zamku królewskiego Króla Polski i Wielkiego Księcia Litwy – Zygmunta Augusta. Rekonstrukcja bryły została przeprowadzona na podstawie danych archeologicznych i źródeł historycznych. Do najciekawszych epizodów historii budowli należą m.in.: zamek był przez kilkanaście miesięcy nekropolią zmarłego monarchy Zygmunta Augusta; na zamku urzędował wielki humanista Renesansu – starosta tykociński – Łukasz Górnicki; gościli tu także królowie: Zygmunt III z rodziną, Władysław IV oraz car Rosji Piotr; na zamku August II Mocny ustanowił Order Orła Białego; w czasie Potopu szwedzkiego na zamku przebywał i zmarł Janusz Radziwiłł; zamek zdobył Paweł Sapieha zwyciężając Szwedów; zamek został nadany za zasługi Stefanowi Czarnieckiemu324.
Lasy Nadleśnictwa Waliły to kompleks stanowiący część Puszczy Knyszyńskiej, a także kompleksy leśne nie związane z Puszczą oraz lasy powstałe wskutek zalesienia gruntów porolnych. Ziemie te przez wieki zajmowała puszcza, ciągnąca się od bagien poleskich przez górny bieg Narwi, rzekę Supraśl, ziemie między rzeką Brzozową i Sidrą do Biebrzy, gdzie przechodziła w Puszczę Jaćwieską325. Spotkania edukacyjne w Nadleśnictwie Waliły prowadzone są w terenie, w placówkach edukacyjnych oraz w siedzibie nadleśnictwa. Tematyka zajęć dostosowana jest do potrzeb i wymagań uczestników w każdym wieku. Oferta edukacyjna obejmuje zagadnienia dotyczące wiedzy o lesie oraz o zrównoważonej gospodarce leśnej326.
Muzeum Ikon w Supraślu to Oddział Muzeum Podlaskiego w Białymstoku. Na przestrzeni ostatnich czterdziestu lat powstała kolekcja obejmująca ponad tysiąc ikon datowanych na XVII, XIX i XX wiek. Jest ona uznawana za jedną z najciekawszych 323 https://samorzad.infor.pl/temat_dnia/414718,Biblioteka-publiczna-tylko-jako-instytucja-kultury.html, [10.04.2019]. 324 https://zamekwtykocinie.pl, [10.04.2019]. 325 http://www.walily.bialystok.lasy.gov.pl/o-nadlesnictwie, [04.04.2019]. 326 http://www.walily.bialystok.lasy.gov.pl/oferta-edukacyjna#.XPaXBhYzbIU, [04.04.2019].
i największych w kraju327. Muzeum oprócz stałych ekspozycji oferuje zajęcia edukacyjne, których celem jest przybliżenie wartości teologicznej i aspektów artystycznych ikony (np. „Staroobrzędowcy a kanon ikon”; warsztaty dla laureatów Ekumenicznego Konkursu „Matka Boża w Ikonie”). Zajęcia prowadzone są w sali Warsztatowej. Tematyka wystaw i zajęć tylko częściowo tłumaczy fakt nieobecności nauczycielek i ich uczniów w tym miejscu328.
Rodzice, podobnie jak nauczyciele, uczęszczają z dziećmi do instytucji kultury mieszczących się w powiecie białostockim. Instytucja, z której ofert najczęściej korzystają badani rodzice ze wszystkich środowisk terytorialnych, jest kino Helios znajdujące się w Białymstoku. Dużym zainteresowaniem cieszy się również, zarówno w Białymstoku oraz gminach miejsko-wiejskich Białostocki Teatr Lalek, natomiast w gminach wiejskich kino Forum. W następnej kolejności we wszystkich środowiskach terytorialnych znajduje się Opera i Filharmonia Podlaska – Europejskie Centrum Sztuki w Białymstoku. Do pozostałych instytucji badani rodzice zabierają swoje dzieci ale dużo rzadziej.
Instytucje, które cieszą się najmniejszym zainteresowaniem wśród, zarówno rodziców, jak i nauczycieli to: Teatr Tańca i Improwizacji oraz Centrum Kultury Prawosławnej.
Teatr Tańca i Improwizacji to dwie grupy: taniec współczesny i step. To jedyni stepujący tancerze w regionie podlaskim. Teatr zajmuje wysokie pozycje na znaczących imprezach tanecznych w Polsce329. Istnieje od 1997 roku. Posiada bogaty repertuar.
Centrum Kultury Prawosławnej jest miejscem prowadzenia działalności kulturalnej i edukacyjnej wielu prawosławnych organizacji i instytucji. Odbywają się tu próby chórów, koncerty, wystawy, prelekcje i inne wydarzenia330.
Inne, wskazane przez respondentów, instytucje, do których uczęszczają wraz ze swoimi dziećmi są to m. in.: Orliki w Gminie, Świetlice Sportowe w Gminie, Gminne Ośrodki Kultury, Gminne Biblioteki, Muzeum Ikon w Supraślu oraz Muzeum Żydowskie w Tykocinie. 327 https://pl.wikipedia.org/wiki/Muzeum_Ikon_w_Supra%C5%9Blu, [10.04.2019]. 328 https://pl-pl.facebook.com/pages/category/History-Museum/Muzeum-Ikon-w-Supra%C5%9Blu-Oddzia%C5%82-Muzeum-Podlaskiego-w-Bia%C5%82ymstoku-170054396453082, [10.04.2019]. 329 http://www.city.bialystok.pl/kultura/tti/index.htm, [04.04.2019]. 330 http://www.ckp.bialystok.pl/o-nas, [04.04.2019].
Tabela 45. Instytucje kultury, do których uczęszczają rodzice ze swoimi dziećmi a środowisko terytorialne szkoły, do której uczęszczają badani uczniowie
Instytucje
Środowisko terytorialne
Białystok Gminy miejsko-wiejskie Gminy wiejskie
Częstotliwość
często czasami nigdy często czasami nigdy często czasami nigdy
L % L % L % L % L % L % L % L % L %
Centrum im. Ludwika Zamenhofa 6 3,09 51 26,28 137 70,62 1 0,71 11 7,86 128 91,43 0 0,00 6 5,22 109 94,78 Białostocki Ośrodek Kultury 4 2,06 53 27,32 137 70,62 2 1,43 22 15,71 116 82,86 0 0,00 9 7,83 106 92,17 Dom Kultury „Śródmieście” 1 0,52 27 13,91 166 85,57 2 1,43 11 7,86 127 90,71 1 0,87 7 6,09 107 93,04 Galeria im. Sleńdzińskich 19 9,79 55 28,35 120 61,86 6 4,29 22 15,71 112 80,00 2 1,74 11 9,56 102 88,70
Galeria Arsenał 6 3,09 50 25,77 138 71,13 3 2,14 16 11,43 121 86,43 2 1,74 14 12,17 99 86,09
Muzeum Wojska 21 10,82 77 39,69 96 49,48 5 3,57 42 30,00 93 66,43 4 3,48 28 24,35 83 72,17
Centrum Kultury Prawosławnej 7 3,61 20 10,31 167 86,08 1 0,71 9 6,43 130 92,86 0 0,00 4 3,48 111 96,52 Młodzieżowy Dom Kultury
(MDK) 14 7,22 44 22,68 136 70,10 2 1,43 17 12,14 121 86,43 0 0,00 9 7,83 106 92,17
Dom Kultury „Zachęta” 3 1,55 28 14,43 163 84,02 3 2,14 8 5,71 129 92,14 1 0,87 6 5,22 108 93,91 Białostocki Tetr Lalek 10 5,15 100 51,55 84 43,30 6 4,29 52 37,14 82 58,57 4 3,48 43 37,39 68 59,13
Kino Forum 11 5,67 62 31,96 121 62,37 7 5,00 41 29,29 92 65,71 6 5,22 32 27,82 77 66,96
Kino Helios 98 50,51 60 30,93 36 18,56 49 35,00 55 39,29 36 25,71 22 19,13 45 39,13 48 41,74
Muzeum Archeologiczne 3 1,55 23 11,85 168 86,60 2 1,43 16 11,43 122 87,14 1 0,87 13 11,30 101 87,83 Muzeum Historii Medycyny i
Farmacji 3 1,55 39 20,10 152 78,35 0 0,00 13 9,29 127 90,71 1 0,87 8 6,96 106 92,17
Muzeum Historyczne 9 4,64 47 24,23 138 71,13 2 1,43 17 12,14 121 86,43 2 1,74 15 13,04 98 85,22 Muzeum Podlaskie 10 5,15 54 27,84 130 67,01 5 3,57 18 12,86 117 83,57 0 0,00 16 13,91 99 86,09 Muzeum Rzeźby Alfonsa Karnego 6 3,09 30 15,46 158 81,44 1 0,71 17 12,14 122 87,14 0 0,00 7 6,09 108 93,91 Teatr Tańca i Improwizacji 1 0,52 11 5,67 182 93,81 2 1,43 10 7,14 128 91,43 0 0,00 9 7,83 106 92,17 Teatr Dramatyczny im.
Aleksandra Węgierki 13 6,70 79 40,72 102 52,58 9 6,43 40 28,57 91 65,00 2 1,74 32 27,82 81 70,43 Opera i Filharmonia Podlaska –
Europejskie Centrum Sztuki
w Białymstoku 22 11,34 79 40,72 93 47,94 7 5,00 49 35,00 84 60,00 3 2,61 34 29,56 78 67,83
Muzeum Kultury Żydowskiej w Tykocinie mieści się we wnętrzach Wielkiej Synagogi z 1642 i Domu Talmudycznego. Muzeum gromadzi i przechowuje pamiątki bogatej historii Tykocina, w tym szczególnie zabytki kultury żydowskiej, która rozwijała się tutaj od 1522 roku. Natomiast w budynku dawnego Domu Talmudycznego mieszczą się wystawy związane z dawna historią Tykocina i okolic331. Muzeum posiada ciekawą ofertę edukacyjną np. Lekcja muzealna „Święta i obyczaje żydowskie”. Podczas zajęć uczestnicy poznają rodowód i znaczenie żydowskich świąt. Dowiedzą się, jakie obrzędy i zwyczaje towarzyszą Żydom w ich codziennym życiu. Będą mogli również dotknąć i z bliska obejrzeć przedmioty związane z żydowskim życiem religijnym, takie jak: balsaminka, jad, teffiliny332.
Zarówno w Białymstoku, jak i w gminach powiatu badani rodzice najczęściej ze swoimi dziećmi odwiedzają kino Helios. Drugą pod względem częstotliwości odwiedzaną instytucją kultury przez badanych rodziców z Białegostoku oraz gmin powiatu wraz z dziećmi jest Białostocki Teatr Lalek. Na trzecim miejscu, pod względem wyboru uplasowała się Opera i Filharmonia Podlaska – Białostockie Centrum Sztuki w Białymstoku. W następnej kolejności badani respondenci mieszkający w Białymstoku wskazali Muzeum Wojska, natomiast respondenci mieszkający w gminach powiatu wskazali Kino Forum. Do pozostałych instytucji kultury badani rodzice rzadziej zabierają swoje dzieci.
331 https://pl.wikipedia.org/wiki/Muzeum_Kultury_%C5%BBydowskiej_w_Tykocinie, [04.04.2019].
332 http://muzeum.bialystok.pl/osoba-niepelnosprawna-w-muzeum/edukacja-muzeum-w-tykocinie/ [04.04.2019].
Wykres 50. Instytucje kultury, do których uczęszczają rodzice ze swoimi dziećmi a środowisko terytorialne szkoły, do której uczęszczają badani uczniowie
Źródło: opracowanie własne 11,34 6,70 0,52 3,09 5,17 4,64 1,55 1,55 50,51 5,67 5,15 1,55 7,22 3,61 10,82 3,09 9,79 0,52 2,06 3,09 40,72 40,72 5,67 15,46 27,84 24,23 20,10 11,85 30,93 31,96 51,55 14,43 22,68 10,31 39,69 25,77 28,35 13,91 27,32 26,28 47,94 52,58 93,81 81,44 67,01 71,13 78,35 86,60 18,56 62,37 43,30 84,02 70,10 86,08 49,48 71,13 61,86 85,57 70,62 70,62 0 20 40 60 80 100 Opera i Filharmonia Podlaska – Europejskie Centrum Sztuki Teatr Dramatyczny im.
Aleksandra Węgierki Teatr Tańca i Improwizacji Muzeum Rzeźby Alfonsa
Karnego Muzeum Podlaskie Muzeum Historyczne Muzeum Historii Medycyny
i Farmacji Muzeum Archeologiczne
Kino Helios Kino Forum Białostocki Tetr Lalek Dom Kultury „Zachęta” Młodzieżowy Dom Kultury Centrum Kultury Prawosławnej Muzeum Wojska
Galeria Arsenał Galeria im. Sleńdzińskich Dom Kultury „Śródmieście” Białostocki Ośrodek Kultury Centrum im. L. Zamenhofa
Nigdy Czasami Często Białystok 3,92 4,31 0,78 0,39 1,96 1,57 0,39 1,18 27,84 5,10 3,92 1,57 0,78 0,39 3,53 1,96 3,14 1,18 0,78 0,39 32,55 28,24 7,45 9,41 13,33 12,55 8,24 11,37 39,22 28,63 37,25 5,49 10,20 5,10 27,45 11,76 12,94 7,06 12,16 6,66 63,53 67,45 91,76 90,20 84,71 85,88 91,37 87,45 32,94 66,27 58,82 92,94 89,02 94,51 69,02 86,27 83,92 91,76 87,06 92,94 0 20 40 60 80 100 Opera i Filharmonia Podlaska – Europejskie Centrum Sztuki Teatr Dramatyczny im.
Aleksandra Węgierki Teatr Tańca i Improwizacji Muzeum Rzeźby Alfonsa
Karnego Muzeum Podlaskie Muzeum Historyczne Muzeum Historii Medycyny
i Farmacji Muzeum Archeologiczne
Kino Helios Kino Forum Białostocki Tetr Lalek Dom Kultury „Zachęta” Młodzieżowy Dom Kultury Centrum Kultury Prawosławnej Muzeum Wojska
Galeria Arsenał Galeria im. Sleńdzińskich Dom Kultury „Śródmieście” Białostocki Ośrodek Kultury Centrum im. L. Zamenhofa
Nigdy Czasami Często Gminy powiatu
Respondentki zadeklarowały, że w większości uroczystości szkolnych biorą udział ze swoją klasą. Badane nauczycielki przedstawiły różne formy uczestniczenia z klasą w danych uroczystościach333. Rozpoczęcie roku szkolnego: udział w Akademii, uroczysty Apel, udział w akcji ekologicznej „Eko-potworek”, przygotowanie części artystycznej, jako organizator, spotkanie z dziećmi i rodzicami. Dzień Ziemi: udział w konkursie plastycznym, udział w konkursie wiedzy, przygotowanie przedstawienia, przygotowanie lub udział w Apelu, sprzątanie okolicy szkoły, sprzątanie w klasie, zajęcia w klasie – tworzenie Ekoludka – praca w grupach, udział w Marszu Ekologicznym. Dni Matki i Ojca: organizowanie w klasie przedstawienia rodzicom, impreza klasowa – Święto Rodziny”, wspólny poczęstunek, konkursy, przygotowanie Akademii z innymi klasami, wykonanie przez uczniów własnoręcznie prezentów dla swoich rodziców, wyjazd integracyjny z rodzicami. Sprzątanie Świata: sprzątanie wyznaczonego terenu, sprzątanie najbliższej okolicy, sprzątanie wokół szkoły, sprzątanie Lasu Zwierzynieckiego, udział całej klasy w konkursie plastycznym, występy na Apelu szkolnym. Święto Szkoły – Dzień Patrona: organizowanie Balu u Królowej Jadwigi, udział w konkursie literackim „Moja Szkoła”, udział w konkursie plastycznym o Patronie Szkoły, udział w uroczystym Apelu, branie udziału w przedstawieniu, tworzenie w klasie ilustracji do fragmentu utworu Juliusza Słowackiego, udział w konkursie wiedzy o Zygmuncie Glogerze. Dzień Edukacji
Narodowej: udział w Akademii, przygotowanie przedstawienia, rysowanie portretów
swoich nauczycieli. Dzień Dziecka: udział w pikniku w Zwierzyńcu, udział w festynie na terenie szkoły, udział w Turnieju Memory w Centrum Zamenhofa, wyjście do kina, przygotowanie konkursów z nagrodami, wyjście na lody, wyjazd na wycieczką, przygotowanie z uczniami i rodzicami stolika ze słodkościami. Uroczystości z okazji Świąt
Majowych: występy dzieci, zatańczenie przygotowanego tańca podczas Akademii, udział
w Akademii, nauka piosenki patriotycznej, przygotowanie z klasą kotylionów, śpiewanie hymnu Polski. Dzień Sportu: przygotowanie Olimpijki sportowej, udział w zawodach, sportowych, udział w Festynie Rodzinnym, przygotowanie Dnia Sportu, udział klasy w zawodach pływackich, udział w zawodach międzyszkolnych, udział w biegu charytatywnym. Narodowe Święto Niepodległości: udział w Akademii, wykonanie flagi Polski, przygotowanie Festiwalu Pieśni, śpiewanie pieśni patriotycznych, udział w konkursach szkolnych. Dzień otwarty szkoły: wykonanie dekoracji, oprowadzanie
333 Podział uroczystości szkolnych ze względu na charakter przyjęłam za P. Sarna, Organizacja imprez
szkolnych, „Życie Szkoły” 1985; zob. także U. Wróblewska, Przemiany uroczystości i świąt szkolnych jako efekt zmian społecznych, „Problemy Wczesnej Edukacji” 2012, nr 3 (18).
nowych rodziców po szkole, prowadzenie lekcji otwartych, przygotowanie przedstawienia klasowego, przygotowanie i prowadzenie zajęć oraz zabaw dla przyszłych uczniów, prezentacja osiągnięć szkoły. Dzień Babci i Dziadka: przygotowanie przedstawienia dla babć i dziadków, wykonanie laurek, wykonanie przez uczniów zaproszeń oraz drobnych upominków dla dziadków, recytacja wierszy, przygotowanie konkursów dla dziadków, występ klasy w Domu Opieki Społecznej. Powitanie Wiosny: ozdobienie sali lekcyjnej, udział w zabawach, konkursach, przygotowanie przedstawienia pt.: „Witamy Wiosnę”, spacer po okolicy w poszukiwaniu oznak wiosny. Zakończenie roku szkolnego: przygotowanie z klasą piosenki na zakończenie, przygotowanie krótkiej inscenizacji, udział w Apelu szkolnym, spotkanie z rodzicami i uczniami w sali.
Badane nauczycielki wskazały również inne uroczystości szkolne, w których biorą czynny udział ze swoją klasą. Są to: Festyn Prozdrowotny, Festyn Rodzinny, Święto Ziemniaka, Andrzejki, Mikołajki, Jasełka, Rodzinne kolędowanie, spotkanie z opłatkiem, przygotowanie do konkursu „Ale mam pasję”.
Wykres 51. Uroczystości szkolne, w których uczestniczą nauczycielki wraz z klasą a środowisko terytorialne szkoły, w której pracują
Źródło: opracowanie własne
90,48 80,95 85,71 66,67 23,81 90,48 95,24 95,24 95,24 85,71 76,19 85,71 90,48 80,95 95,24 100,00 78,57 92,86 92,86 7,14 92,86 78,57 78,57 100,00 100,00 100,00 71,43 92,86 100,00 100,00 0 20 40 60 80 100
Zakończenie roku szkolnego Powitanie Wiosny Dni Babci i Dziadka Dzień otwarty szkoły Marsz Żywej Pamięci Polskiego Sybiru Narodowe Święto Niepodległości Dzień Sportu Uroczystości z okazji świąt majowych Dzień Dziecka Dzień Edukacji Narodowej Święto Szkoły – Dzień Patrona Sprzątanie Świata Dni Matki i Ojca Dzień Ziemi Rozpoczęcie roku szkolnego
Tabela 46. Uroczystości szkolne, w których uczestniczą rodzice wraz ze swoimi dziećmi a środowisko terytorialne szkoły, do której uczęszczają badani uczniowie
Uroczystości szkolne
Środowisko terytorialne
Białystok Gminy miejsko-wiejskie Gminy wiejskie
Częstotliwość
często czasami nigdy często czasami nigdy często czasami nigdy
L % L % L % L % L % L % L % L % L %
Rozpoczęcie roku szkolnego 164 84,54 27 13,91 3 1,55 125 89,29 11 7,85 4 2,86 94 81,74 19 16,52 2 1,74
Sprzątanie Świata 15 7,73 42 21,65 137 70,62 11 7,85 40 28,57 89 63,57 5 4,35 28 24,35 82 71,30
Dzień Sportu 15 7,73 45 23,20 134 69,07 14 10,00 27 19,29 99 70,71 11 9,57 32 27,82 72 62,61
Dzień Dziecka 117 60,31 43 22,16 34 17,53 72 51,43 42 30,00 26 18,57 66 57,39 32 27,82 17 14,78
Święto Szkoły – Dzień Patrona 36 18,56 49 25,25 109 56,19 31 22,14 31 22,14 78 55,71 20 17,39 37 32,17 58 50,43 Akademie z okazji Dnia Matki i Ojca 129 66,50 43 22,16 22 11,34 107 76,43 21 15,00 12 8,57 76 66,09 31 26,95 8 6,96
Dzień Ziemi 13 6,70 49 25,25 132 68,04 10 7,14 38 27,14 92 65,71 5 4,35 37 32,17 73 63,48
Dzień Edukacji Narodowej 20 10,31 50 25,77 124 63,92 22 15,71 39 27,86 79 56,43 18 15,65 30 26,09 67 58,26 Akademia z okazji Narodowego
Święta Niepodległości 23 11,86 46 23,71 125 64,43 17 12,14 38 27,14 85 60,71 13 11,30 22 19,13 80 69,57 Uroczystości z okazji Świąt Majowych 20 10,31 56 28,87 118 60,82 27 19,29 41 29,28 72 51,43 13 11,30 33 28,70 69 60,00 Akademia z okazji Dnia Babci i
Dziadka 78 40,21 52 26,80 64 32,99 67 47,86 31 22,14 42 30,00 41 35,65 33 28,70 41 35,65
Dzień Wiosny 16 8,24 47 24,23 131 67,53 20 14,29 26 18,57 94 67,14 9 7,83 34 29,57 72 62,60
Zakończenie roku szkolnego 169 87,11 19 9,80 6 3,09 124 88,57 9 6,43 7 5,00 92 80,00 20 17,39 3 2,61
Badani rodzice zadeklarowali, że uczestniczą wraz ze swoimi dziećmi w uroczystościach szkolnych. We wszystkich trzech środowiskach terytorialnych szkoły, do której uczęszczają uczniowie badani rodzice wskazali na kilka uroczystości, w których uczestniczą najczęściej. Są to w kolejności: rozpoczęcie i zakończenie roku szkolnego, Dzień Matki i Ojca oraz Dzień Dziecka. Uroczystości szkolne, w których badani rodzice najrzadziej uczestniczą ze swoimi dziećmi to: Sprzątanie Świata, Dzień Sportu, Dzień Ziemi