Realizacja wychowania obywatelskiego w opinii badanych nauczycielek

W opinii badanych respondentek w każdym z analizowanych środowisk podobny odsetek nauczycielek wskazał, że ich uczniowie w większości przejawiają pozytywny lub przeciętny stosunek do realizowanych treści wychowania obywatelskiego. Pojedyncze nauczycielki twierdzą, że ich uczniowie mają negatywny stosunek do wychowania obywatelskiego.

Tabela 48. Stosunek uczniów do wychowania obywatelskiego w ocenie badanych nauczycielek a środowisko terytorialne szkoły, do której uczęszczają badani uczniowie

Stosunek uczniów do wychowania obywatelskiego Środowisko terytorialne Ogółem Białystok Gminy miejsko- -wiejskie Gminy Wiejskie L % L % L % L % Pozytywny 7 50,00 6 42,86 3 42,86 16 45,71 Przeciętny 6 42,86 5 35,71 3 42,86 14 40,0 Negatywny 1 7,14 3 21,43 1 14,28 5 14,29 Ogółem 14 100,0 14 100,0 7 100,0 35 100,0

Wykres 53. Stosunek uczniów do wychowania obywatelskiego w ocenie badanych nauczycielek a środowisko terytorialne szkoły, do której uczęszczają badani uczniowie

Źródło: opracowanie własne

Powyższy wykres przedstawia stosunek uczniów do wychowania obywatelskiego w opinii nauczycieli z podziałem środowiska terytorialnego na Białystok i gminy powiatu.

Tabela 49. Efekty wychowania obywatelskiego w opinii nauczycielek a środowisko terytorialne szkole, do której uczęszczają badani uczniowie

Efekty wychowania obywatelskiego w opinii nauczycieli

Środowisko terytorialne

Ogółem Białystok miejsko- ^Gminy

-wiejskie ^{Gminy wiejskie}

L % L % L % L %

Wysoko 2 14,29 2 14,29 1 14,29 5 14,29

Raczej wysoko 10 71,42 6 42,86 5 71,43 21 60,0

Przeciętnie 2 14,29 6 42,86 1 14,29 9 25,71

Ogółem 14 100,0 14 100,0 7 100,0 35 100,0

Źródło: badania własne

Dane z tabeli 49 wskazują, iż w opinii badanych nauczycielek pracujących zarówno w szkołach znajdujących się w Białymstoku, jak i w szkołach na terenie gmin miejsko- -wiejskich oraz gmin wiejskich efekty wychowania obywatelskiego można określić jako wysokie (75%). Pozostałe nauczycielki wyraziły zdanie, iż efekty wychowania obywatelskiego w ich opinii są przeciętne.

Żadna z badanych nauczycielek nie wskazała, że nisko ocenia efekty wychowania obywatelskiego. 50,00 42,86 7,14 42,85 38,10 19,05 0 20 40 60

Pozytywny Przeciętny Negatywny

Wykres 54. Efekty wychowania obywatelskiego w opinii nauczycielek a środowisko terytorialne szkole, do której uczęszczają badani uczniowie

Źródło: badania własne

Większy odsetek nauczycielek pracujących w szkołach na terenie Białegostoku niż w gminach powiatu wyraziło opinię o wysokich efektach wychowania obywatelskiego.

Wykres 55. Efekty wychowania obywatelskiego w opinii badanych nauczycielek

Źródło: badania własne

Pomimo tego, że badane nauczycielki wysoko oceniły efekty wychowania obywatelskiego, to nie wszystkie uzasadniły swoją opinię.

14,29 71,42 14,29 14,29 52,38 33,33 0 20 40 60 80

Wysoko Raczej wysoko Przeciętnie

Białystok Gminy powiatu

7,20 17,14 25,71 22,86 14,29 31,43 0 10 20 30 40 Brak odpowiedzi Okazywanie szacunku symbolom narodowym, postaciom związanym z historią regionu i jego

współczesnym życiu

Znajomość elementów historii Polski i środowiska lokalnego

Dostrzeganie własnych korzeni Znajomość symboli narodowych Pożądane postawy patriotyczne

Nauczycielki efekty wychowania obywatelskie dostrzegają najczęściej w pożądanych postawach patriotycznych. Dzieci w mojej klasie chętnie włączają się do przygotowania różnych uroczystości, są zaangażowane (Białystok SP 26). Uczniowie mojej klasy aktywnie uczestniczą w różnych konkursach o tematyce patriotycznej (Białystok SP 50). Moi uczniowie wiedzą jak się zachować podczas uroczystości szkolnych i państwowych (Poświętne). Moja klasa bardzo borze zachowuje się na wycieczkach szkolnych i klasowych (Zawady).

Kolejnym efektem wychowania obywatelskiego w opinii respondentek jest

znajomość elementów historii Polski i środowiska lokalnego. Mogę stwierdzić,

że uczniowie w mojej klasie posiadają wysoki poziom wiedzy na temat kraju i regionu (Białystok SP 26). Moi uczniowie znają historię naszego miasta, jego charakterystyczne budowle i zabytki (Białystok SP 1). Moja klasa chętnie poznaje naszą miejscowość i jej okolice (Supraśl). Dzieci mają dużą wiedzę o Polsce, jej historii, osiągnięciach i walkach o wolność (Turośl Kościelna).

Dostrzeganie własnych korzeni i swojego miejsca na ziemi to według badanych

nauczycielek kolejny efekt wychowania obywatelskiego. Uczniowie w mojej klasie chętnie mówią o swojej rodzinie i zwyczajach w niej panujących (Białystok SP 28). Moi uczniowie bardzo lubią swoją szkołę i chętnie spędzają w niej czas (Białystok SP 26). Uczniowie identyfikują się ze swoją rodziną i jej tradycjami (Czarna Białostocka). Cała moja klasa uczęszcza na zajęcia taneczne i potrafią zatańczyć wybrane tańce narodowe i ludowe, które prezentują na uroczystościach w szkole i poza nią w środowisku lokalnym jak i w innych miastach naszego województwa (Supraśl).

Podobny odsetek badanych nauczycielek wskazał, że kolejnym efektem wychowania obywatelskiego ich uczniów jest znajomość symboli narodowych, a także okazywanie im

szacunku oraz postaciom związanym z historią regionu i osobom w jego obecnym życiu.

Uczniowie mojej klasy znają symbole narodowe i okazują im należyty szacunek (Białystok SP 26). Wszyscy uczniowie w klasie znają hymn Polski (Białystok SP 50). Moi uczniowie szanują siebie nawzajem i innych uczniów. Potrafi też z szacunkiem przyjąć gości, którzy odwiedzają naszą klasę (Białystok SP 26). W mojej klasie uczniowie wiedzą jak zachować się w stosunku do dorosłych i starszych (Supraśl). Moi uczniowie znają swoje prawa i obowiązki, potrafią właściwie zachować się w stosunku do rówieśników i osób dorosłych (Tykocin). Uczniowie w mojej klasie znają symbole narodowe i okazują im szacunek (Wasilków).

Badane respondentki stwierdziły, że na efektywniejsze realizowanie wychowania obywatelskiego będą miały wpływ m.in.: ciekawe programy edukacyjne, wprowadzenie większej ilości zajęć poza szkołą, doposażenie sal edukacyjnych, wzbogacenie środków dydaktycznych, ciekawe karty pracy, większa współpraca z instytucjami kultury, zapewnienie większej atrakcyjności zajęć dzięki wycieczkom szkolnym.

Kilka nauczycielek zwróciło uwagę na kreatywność nauczyciela oraz jego doszkalanie się poprzez uczestniczenie w warsztatach i szkoleniach.

Jedna z badanych nauczycielek stwierdziła, że: szkoła powinna uczyć „dla przyszłości świata”, „ciągłej zmiany”, a to wymaga więc nowych sposobów uczenia, nowej wiedzy i umiejętności (Choroszcz).

Trzy z badanych nauczycielek stwierdziły, że nie potrzebne są zmiany. Jest tak, jak powinno być (Czarna Białostocka). Nie widzę potrzeby zmian (Tykocin). Myślę, że robię dużo i to wystarczy (Białystok SP 28).

Tabela 50. Ocena efektów wychowania obywatelskiego realizowanego w szkole w opinii rodziców a środowisko terytorialne szkoły, do której uczęszczają badani uczniowie

Ocena efektów wychowania obywatelskiego

Środowisko terytorialne

Ogółem Białystok miejsko- ^Gminy

-wiejskie ^{Gminy wiejskie}

L % L % L % L % Wysoko 34 17,53 27 19,29 13 11,30 74 16,48 Przeciętnie 151 77,83 89 63,57 90 78,26 330 73,5 Nisko 1 0,51 1 0,71 3 2,61 5 1,11 Brak odpowiedzi 8 4,12 23 16,43 9 7,83 40 8,91 Ogółem 194 100,0 140 100,0 115 100,0 449 100,0

Źródło: badania własne Źródło: badania własne

Efekty wychowania obywatelskiego realizowanego w szkole według większości badanych rodziców oceniane są przeciętnie. Tego samego zdania są rodzice uczniów z Białegostoku, z gmin miejsko-wiejskich i gmin wiejskich. Około (16%) rodziców wysoko oceniło efekty wychowania obywatelskiego realizowanego w szkołach we wszystkich badanych środowiskach.

Większy odsetek respondentów nie ocenił efektów wychowania obywatelskiego (w tej grupie przeważali rodzice z gmin miejsko-wiejskich) niż ocenił je jako niski.

Wykres 56. Ocena efektów wychowania obywatelskiego realizowanego w szkole w opinii rodziców a środowisko terytorialne szkoły, do której uczęszczają badani uczniowie

Źródło: badania własne

Zarówno w Białymstoku, jak i w gminach powiatu badani rodzice efekty wychowania obywatelskiego realizowanego w szkole ocenili jako przeciętne, w drugiej kolejności jako wysokie. Nieznaczny odsetek respondentów oceniło je jako niskie. Większy odsetek rodziców z gmin powiatu niż z Białegostoku uchyliło się od oceny efektów wychowania obywatelskiego realizowanego w szkole, do której uczęszczają ich dzieci.

Wykres 57. Efekty wychowania obywatelskiego w opinii badanych rodziców

Źródło: badania własne

Podobnie, jak w opinii badanych nauczycielek według rodziców efekty wychowania obywatelskie przejawiają się przede wszystkim w pożądanych postawach patriotycznych. Moje dziecko wie jak zachować się podczas śpiewania hymnu Polski (Białystok). Moja córka

2,45 5,79 4,68 12,03 77,06 0 20 40 60 80

Okazywanie szacunku do symboli narodowych postaci związanych z historią regionu i jego

współczesnym życiu

Znajomość historii Polski i środowiska lokalnego Dostrzeganie własnych korzeni i swojego miejsca

na ziemi

Znajomość symboli narodowych Pożądane postawy patriotyczne 17,53 77,83 0,51 ^4,12 15,69 70,19 1,57 12,55 0 20 40 60 80

Wysoko Przeciętnie Nisko Brak odpowiedzi

wie dlaczego obchodzone są poszczególne święta narodowe (Białystok). Nasz syn opowiada z zainteresowaniem o tym, czego dowiedział się na zajęciach o historii Polski (Białystok). Moje dziecko zna pieśni patriotyczne i chętnie je śpiewa (Gminy powiatu). Córka wyraża chęć uczestniczenia w świętach narodowych (gminy powiatu). Moje dziecko posiada wiedzę o historii naszego kraju (Gminy powiatu).

Znajomość symboli narodowych według respondentów to kolejny efekt wychowania obywatelskiego. Moje dziecko potrafi wymienić symbole narodowe naszego kraju (Białystok). Moja córka umie opisać nasze godło (Białystok). Mój syn zna słowa i melodię hymnu Polski (Białystok). Moje dziecko zna symbole narodowe naszego kraju. (Gminy powiatu). Moja córka potrafi opisać kolory flagi Polski (Gminy powiatu). Nasz córka zna słowa hymnu Polski (Gminy powiatu).

Kolejnym przejawem efektów wychowania obywatelskiego według rodziców jest

znajomość elementów historii Polski i kultury środowiska lokalnego. Mój syn zna

podstawowe instytucje państwowe w naszym mieście (Białystok). Moja córka zna herb Białegostoku i potrafi go opisać (Białystok). Nasze dziecko w czasie spacerów czy wizyt w określonym miejscu umie nawiązać do konkretnego momentu historii (Białystok). Moja córka zna różne historie o Choroszczy i jej okolicy (Gminy powiatu). Mój syn jest zainteresowany tym, co się zmieniło na przestrzeni lat w naszej miejscowości i kraju (Gminy powiatu). Nasze dziecko chętnie uczestniczy z nami w uroczystościach gminnych (Gminy powiatu).

Dostrzeganie własnych korzeni i swojego miejsca na ziemi to według

respondentów następny efekt wychowania obywatelskiego realizowanego w szkole. Moje dziecko ma świadomość tego, że jest Polakiem (Białystok). Nasz syn bardzo lubi swoją szkołę (Białystok). Moja córka podtrzymuje tradycje związane z Ziemią Gródecką (gminy powiatu). Nasze dziecko zna swoje korzenie – często o tym mówimy (gminy powiatu).

Jako ostatni efekt wychowania obywatelskiego badani rodzice wskazali okazywanie

szacunku do symboli narodowych, postaci związanych z historią regionu i jego współczesnym życiu. Moje dziecko z szacunkiem wypowiada się o ojczyźnie (Białystok).

Moja córka pomaga słabszym, często pyta o życie zwykłych, przeciętnych ludzi (Białystok). Jestem bardzo dumna z mojego dziecka, kiedy widzę jakim szacunkiem darzy innych ludzi (Gminy powiatu). Nasz syn szanuje symbole narodowe. Z dużym zainteresowaniem słucha o osobach zasłużonych dla naszego miasta i kraju (Gminy powiatu).

6.4. Czynniki ułatwiające wychowanie obywatelskie w edukacji