Poznanie dorobku naukowego traktującego o konkurencyjności przedsiębiorstw oraz zidentyfikowanie cech specyficznych branŜy towarzystw funduszy inwestycyjnych umoŜliwia zaproponowanie spójnego schematu analitycznego, który posłuŜy w dalszej części rozprawy do usystematyzowanego przedstawienia badanych zagadnień148.
Schemat będzie rozumiany jako narzędzie umoŜliwiające przeprowadzenie
uporządkowanej analizy badanego zjawiska. Sprowadzony do formy graficznej, stanowi więcej niŜ szkielet wywodu. Z jednej strony daje wyobraŜenie o konstrukcji rozprawy, z drugiej ma uzasadnienie równieŜ w oderwaniu od niej. Jest wygodnym punktem wyjścia dla rozwaŜań o determinantach konkurencyjności towarzystw funduszy inwestycyjnych i zaproszeniem do dalszego badania omawianych zjawisk.
Jak wspomniano w rozdziale pierwszym, punktem wyjścia dla rozwaŜań na temat czynników kształtujących konkurencyjność TFI jest zestaw determinant zaproponowany przez M. Portera149. Autor podzielił je na:
• czynnikowe,
• popytowe,
• wpływ branŜ pokrewnych i wspierających,
• czynniki wewnętrzne.
145
Pełną listę podmiotów, które mogą oferować swoje produkty na polskim rynku publikuje KNF. Por. rozdział 2.2.1.
146Por. Grzywacz W. „Czynniki wzrostu polskiej konkurencyjności gospodarczej” oraz Misala J. „Międzynarodowa konkurencyjność gospodarki Polski w świetle teorii międzynarodowej wymiany gospodarczej”, VII Kongres Ekonomistów Polskich, 01.2001.
147
Por. Bednarz E. „Rok przełomu”, Business Week, 03.2003.
148
Por. Gorynia M. (red.) „Luka...”
149
Trzy pierwsze elementy wpływają na przedsiębiorstwo z zewnątrz, ostatni stanowi pojemną podkategorię zbierającą wewnętrzne determinanty konkurencyjności. Struktura niniejszej rozprawy została oparta na zmodyfikowanym systemie analitycznym – zaproponowany model stanowi próbę alternatywnego grupowania determinant – jako punkt wyjścia przyjmuje podział na czynniki egzo- i endogeniczne. Graficzne przedstawienie modelu przedstawia poniŜszy schemat.
Rysunek 6: Uproszczony podział determinant
Źródło: opracowanie własne
Wysoki stopień uogólnienia zastosowany przy takim podziale powoduje, Ŝe jest on uniwersalny – moŜe być zastosowany dla przedsiębiorstw ogólnie, jak i dla TFI, jednak istotnie ogranicza moŜliwości jego praktycznego zastosowania przy badaniu konkurencyjności.
Traktując przedstawiony powyŜej podział jako punkt wyjścia, moŜna przejść do budowania kolejnego poziomu determinant zwiększającego praktyczną uŜyteczność modelu. Podział czynników o charakterze zewnętrznym moŜna zapoŜyczyć z oryginalnego modelu M. Portera. Lista wewnętrznych determinant konkurencyjności moŜe abstrahować od specyfiki konkretnego przedsiębiorstwa/branŜy lub moŜe powstać przy uwzględnieniu cech charakterystycznych przedmiotu badania. Jako Ŝe niniejsza rozprawa ma jasno sprecyzowany zakres tematyczny, katalog wewnętrznych czynników kształtujących konkurencyjność przedsiębiorstw został zbudowany z myślą o branŜy towarzystw funduszy inwestycyjnych. Oznacza to, Ŝe schemat przedstawiony na rysunku 6 znajdzie pełne zastosowanie wyłącznie dla tej branŜy. W przypadku przedsiębiorstw o innym charakterze będzie wymagał modyfikacji.
Rysunek 7: Determinanty konkurencyjności towarzystw funduszy inwestycyjnych
Dopasowanie powyŜszego modelu do specyfiki TFI na tym etapie dotyczy głównie determinant endogenicznych. O ile elementy egzogeniczne daje się z powodzeniem zastosować do róŜnych branŜ, o tyle czynniki wewnętrzne zostały dobrane w wyniku kilkuletniej obserwacji bezpośredniej zjawisk zachodzących w polskiej branŜy towarzystw funduszy inwestycyjnych.
Koncentracja na zagadnieniach związanych z konkretną branŜą jest widoczna jeszcze wyraźniej przy próbie określenia zakresu pojęciowego poszczególnych determinant. PoniŜsza tabela ilustruje podział determinant konkurencyjności towarzystw funduszy inwestycyjnych wykorzystywany w dalszej części rozprawy.
Tabela 3: Zakres pojęciowy determinant
Determinanty Zakres
Egzogeniczne
Czynnikowe
Otoczenie prawne
Stan infrastruktury rynkowej
Dostęp do wykwalifikowanych pracowników Globalizacja
Popytowe Wielkość popytu
Świadomość klientów
BranŜe pokrewne i wspierające
Rozwój bankowości Rozwój ubezpieczeń
Inne podmioty z branŜ wspierających Formy współpracy Endogeniczne Dystrybucja Formy dystrybucji Kanały dystrybucji Zarządzanie siecią Promocja Komunikaty Narzędzia Polityka cenowa Charakterystyka opłat
MoŜliwość kształtowania polityki cenowej Wpływ zza granicy
Polityka produktowa
Scenariusze produktowe Kategorie produktów
Czynniki wpływające na politykę produktową
Pozostałe determinanty Kadry Partnerzy biznesowi Badania i rozwój Technologia Lokalizacja
Źródło: opracowanie własne
Wyjście od ogólnej koncepcji klasyfikowania determinant konkurencyjności
temat konkretnej branŜy dowodzi uniwersalności i ponadczasowości modelu zaproponowanego przez M. Portera. Jednocześnie umoŜliwia uporządkowanie zagadnień przedstawionych w kolejnych rozdziałach rozprawy.
2.6. Podsumowanie rozdziału
W rozdziale drugim przedstawiono praktyczną interpretację ogólnonaukowych pojęć zdefiniowanych w rozdziale pierwszym. Dzięki temu, nawet odbiorca, który nie miał wcześniej do czynienia z zagadnieniami związanymi z towarzystwami funduszy inwestycyjnych, moŜe w pełni dostrzec unikalność tematyki uzasadniającą zawęŜenie ogólnych rozwaŜań na temat determinant konkurencyjności przedsiębiorstw do rynku TFI.
W rozdziale zdefiniowana została branŜa TFI – wskazano jej elementy składowe oraz określono ich role. W tym miejscu równieŜ omówione zostały produkty oferowane przez towarzystwa funduszy inwestycyjnych, głównie ze względu na ich specyfikę i konsekwencje dla kolejnych rozdziałów, jednak poznanie oferty TFI ma równieŜ znaczenie dla zbudowania kompletnego obrazu rynku.
Historia rozwoju branŜy TFI na świecie i w Polsce, poparta danymi ilustrującymi obecny stan rynku, ułatwia interpretowanie niektórych zjawisk omawianych w kolejnych rozdziałach. Pozwala równieŜ na prześledzenie wzlotów i upadków branŜy oraz ułatwia wyciąganie wniosków na przyszłość.
Przedstawione w ostatniej części rozdziału najbardziej specyficzne cechy rynku funduszy inwestycyjnych zamykają rozwaŜania na temat branŜy, umoŜliwiając uwzględnienie jej cech charakterystycznych w spójnym schemacie analitycznym ilustrującym przyjęty w dalszej części rozprawy podział na determinanty egzo- i endogeniczne. Rozbudowanie schematu M. Portera i określenie zakresu pojęciowego poszczególnych determinant posłuŜyło do uporządkowania zagadnień omawianych w rozdziałach 3 i 4.
Rozdział 3
Egzogeniczne determinanty konkurencyjności TFI
Towarzystwa funduszy inwestycyjnych działają w ściśle określonych warunkach. Szanse i zagroŜenia kształtowane przez czynniki zewnętrzne są jednakowe dla wszystkich podmiotów działających w danej branŜy, jednak ich wpływ na funkcjonowanie poszczególnych TFI moŜe być róŜny. To, co dla jednego podmiotu jest zagroŜeniem, dla innego moŜe być szansą. Rozdział trzeci rozprawy przybliŜa determinanty o charakterze egzogenicznym wskazując ich konsekwencje dla poszczególnych podmiotów.
Stosując podział zaproponowany przez M. Portera 150 , zewnętrzne determinanty konkurencyjności podzielono na czynnikowe, popytowe i kształtowane przez branŜe pokrewne
i wspierające. Bezpośrednia obserwacja otoczenia konkurencyjnego towarzystw funduszy inwestycyjnych w pełni uzasadnia taką klasyfikację. Co więcej, pozwala ona na zbudowanie listy determinant, które moŜna uznać za najistotniejsze. Lista ta, będąca wynikiem analizy elementarnej ogółu zjawisk wpływających na podmioty z branŜy, została wykorzystana w dalszej części rozprawy do zaproponowania struktury poszczególnych podrozdziałów.
Analiza przyczynowo-skutkowa w zakresie egzogenicznych determinant
konkurencyjności moŜe być zastosowana w dwóch kierunkach:
• moŜe posłuŜyć do zbadania wpływu, jaki ograniczenia zewnętrzne (cechy branŜy) mają na zachowania TFI,
• moŜe być wykorzystana do obserwacji zdolności pojedynczych podmiotów do
wpływania na zasady funkcjonowania całej branŜy.
Wnioski płynące z rozwaŜań teoretycznych pokrywają się z poczynionymi obserwacjami – interakcje między podmiotami w branŜy oraz między branŜą a podmiotami muszą być uwzględniane w badaniach. Wyabstrahowanie jednego podmiotu w celu przeprowadzenia obserwacji i podjęcie próby wnioskowania tylko na tej podstawie moŜe prowadzić do przekłamań. Konieczne jest zatem konsekwentne prowadzenie analizy logicznej.
150