3.1. Warunki czynnikowe
3.1.4. Globalizacja
Globalizacja jest wyraźnie widoczna w branŜy towarzystw funduszy inwestycyjnych. Jej objawy moŜna odnotować na kilku płaszczyznach:
• transgraniczność podmiotów,
• globalizacja spektrum inwestycyjnego,
• import trendów.
Inny objaw globalizacji – ponadnarodowy zasięg regulacji prawnych został szerzej
omówiony w podrozdziale 3.1.1 poświęconym otoczeniu prawnemu167.
3.1.4.1. Transgraniczność podmiotów168
Ekspansja transgraniczna podmiotów moŜe odbywać się według jednego z trzech scenariuszy:
• podmiot tradycyjnie działający na rynku lokalnym zaczyna udostępniać swoje
produkty zagranicznym klientom,
• podmiot o zasięgu międzynarodowym wchodzi na dany rynek, a jednym z obszarów przenoszonej działalności jest towarzystwo funduszy inwestycyjnych,
• gracz globalny wchodzi na nowe rynki.
W ujęciu „międzynarodowym” obraz polskiego rynku wygląda następująco169:
• 13 typowo polskich towarzystw oferuje swoje produkty klientom zagranicznym,
166
Opracowano na podstawie materiałów Związku Maklerów i Doradców, www.zmid.org.pl.
167
Zagadnienia dotyczące integracji rynku finansowego i włączania Polski do struktur ponadnarodowych omawiają szerzej Pawłowicz L. „Dylematy integracji rynku finansowego w Unii Europejskiej w świetle stabilności systemu” oraz DzierŜanowski M. „Integracja europejskiego rynku kapitałowego”. Oba artykuły opublikowano w materiałach Polskiego Forum Strategii Lizbońskiej, Gdańsk-Warszawa 2003.
168
Teoretyczne aspekty międzynarodowej ekspansji przedsiębiorstw zostały szeroko omówione przez M. Gorynię w: „Strategie zagranicznej ekspansji przedsiębiorstw”, PWE, Warszawa 2007.
169
• 14 towarzystw funduszy inwestycyjnych ma powiązania kapitałowe z graczami o międzynarodowym zasięgu,
• w Polsce dostępne są produkty ponad 20 TFI o globalnym zasięgu170.
PowyŜsze dane naleŜy traktować szacunkowo – sytuacja zmienia się dynamicznie na kaŜdym z wymienionych obszarów.
„Nieszczelność” granic istotnie wpływa na warunki funkcjonowania towarzystw funduszy inwestycyjnych determinując pośrednio i bezpośrednio na ich konkurencyjność. Najwyraźniej wpływ globalizacji widać w następujących obszarach:
• regulacje prawne – szczegóły omówiono wcześniej, jednak warto odnotować
ogólnoświatowy (a z pewnością ogólnoeuropejski) trend ujednolicania przepisów regulujących działalność towarzystw funduszy inwestycyjnych. W kontekście kryzysu rynków finansowych zapoczątkowanego w 2007 roku naleŜy spodziewać się nowych regulacji prawnych, ograniczeń w zakresie rozwoju produktów oraz wykształcenia się ponadnarodowych instytucji nadzoru.
• polityka produktowa – zagadnieniom tym poświęcono rozdział 4.4., jednak naleŜy odnotować, Ŝe na politykę produktową wpływają równieŜ czynniki zza granicy – obecność „obcych” podmiotów i produktów często wymusza dostosowania w zakresie palety produktowej (równieŜ w zakresie spektrum inwestycyjnego, o czym dalej).
• polityka cenowa – od pierwszych symptomów otwierania się polskiego rynku na tańsze produkty oferowane przez zagraniczne podmioty rodzime TFI liczą się z koniecznością dostosowania cen do światowych poziomów. Obecne status quo jest jednak wygodne (głównie dla lokalnej sieci dystrybucji171), co powoduje, Ŝe od lat utrzymuje się dysproporcja w cenach172.
3.1.4.2. Globalizacja spektrum inwestycyjnego
Zjawisko rozszerzania spektrum inwestycyjnego naleŜy omówić oddzielnie, choć jego charakter powoduje, Ŝe będzie się pojawiać zarówno w kontekście polityki produktowej (rozdział 4.4.) oraz świadomości klientów (rozdział 3.2.). Globalizacja spektrum inwestycyjnego ma cztery źródła:
170 Por. załącznik 1. 171 Por. rozdział 4.1. 172 Por. rozdział 4.3.
• dąŜenie towarzystwa do zaproponowania innowacyjnych produktów – ekspansja na ciekawe rynki (Europa Środkowa, Ameryka Południowa, Azja) moŜe skutkować przyciągnięciem klientów do nowych produktów,
• wzrost świadomości klientów skutkujący poszukiwaniem „ciekawych” rozwiązań
znalazł odzwierciedlenie nawet w anegdocie, Ŝe wśród znajomych nie robi wraŜenia zarobienie 20% na polskich akcjach, ale 20% straty na spółkach chińskich zawsze jest ciekawym tematem do rozmowy,
• pojawienie się produktów o globalnym spektrum inwestycyjnym oferowanych przez podmioty o globalnym zasięgu skłoniło niektóre lokalne TFI do podniesienia rękawicy i zaproponowania analogicznych produktów zarządzanych z perspektywy polskiego rynku,
• moŜliwości techniczne, dostępność informacji, a przede wszystkim swoboda
przepływu kapitału powoduje, Ŝe jedynym ograniczeniem dla lokowania aktywów na innych rynkach stały się koszty transakcyjne.
3.1.4.3. Import trendów
Przenoszenie mód z rynków na wyŜszym stadium rozwoju jest zjawiskiem popularnym nie tylko w branŜy towarzystw funduszy inwestycyjnych. Charakterystyczne jest jednak, Ŝe w przypadku TFI import trendów nie oznacza wyłącznie przenoszenia popularności konkretnych rozwiązań, ale moŜe działać na znacznie szerszą skalę:
• trendy globalne mogą następować w róŜnych momentach w zaleŜności od fazy rozwoju
danego rynku, jednak dają się zaobserwować w skali całego globu. Przykładem moŜe być zmiana struktury oszczędności występująca wraz z rozwojem rynku (przesuwanie inwestowanych środków w kierunku produktów coraz bardziej zaawansowanych),
• przenoszenie popularności produktów wiąŜe się z wyjątkową atrakcyjnością jakiegoś rynku (popularne stają się np. rozwiązania oparte na rynku ropy) lub wykorzystaniem nowatorskich idei (konstrukcja CPPI173),
• trendy jednorazowe inicjowane konkretnymi wydarzeniami następują najczęściej
równocześnie (lub z niewielkim przesunięciem) na wszystkich rynkach (mogą się róŜnić intensywnością). Za przykład niech posłuŜy gwałtowny ogólnoświatowy spadek zaufania do instytucji finansowych wywołany zainicjowany kryzysem subprime w USA.
173
Constant Proportion Portfolio Insurance – takie złoŜenie instrumentów o przewidywalnej stopie zwrotu ze spekulacyjnymi, aby w określonym czasie (rok – dwa) zapewnić ochronę całości/części kapitału.
Szczególnie ostatnie opisane zjawisko ukazało w pełni skalę zaleŜności między „lokalnymi” rynkami. Amerykańska gospodarka zawdzięczała przez długie lata wysoką dynamikę w duŜej mierze wysokiemu poziomowi konsumpcji na kredyt. Zgodnie z logiką nawet w sytuacji, kiedy ceny nieruchomości będących zabezpieczeniem kredytu rosną, zdolność kredytowa społeczeństwa ma swoje granice. Na pomysł pobudzenia nowej fali konsumpcji wpadła administracja Billa Clintona, a pomysł wykorzystał George Bush – wystarczyło zmniejszyć wymogi kredytowe, aby przyciągnąć rzeszę nowych klientów. Stąd w kontekście amerykańskich początków ogólnoświatowego kryzysu często pojawia się określenie subprime, które odnosi się do kredytów zagroŜonych niemal od momentu ich udzielenia.
Portfel „trudnych” kredytów rozrósł się na tyle, Ŝe zaczął przeszkadzać udziałowcom banków. Niezbędna była metoda skutecznego „schowania” niewygodnych pozycji bilansowych. Rozwiązaniem okazało się wyemitowanie obligacji, których zabezpieczeniem miały być zagroŜone kredyty. Dzięki renomie emitentów i spełnieniu wymogów formalnych obligacje te często miały wysokie oceny wiarygodności (rating), a dzięki temu znalazły nabywców na całym świecie.
System opierał się na jednym istotnym załoŜeniu – ceny nieruchomości będą rosnąć. Zanim załoŜenie okazało się błędne „toksyczne” aktywa były juŜ w posiadaniu znacznej liczby instytucji finansowych. Spadek cen nieruchomości obnaŜył wady rozwiązania. Kolejny etap – zaostrzenie polityki kredytowej banków wpłynęło istotnie na światową gospodarkę. Spadek konsumpcji skutecznie spowolnił wiele gałęzi gospodarki, co zaskutkowało spadkami indeksów giełdowych na całym świecie174.
Wykres 10: Wpływ kryzysu subprime na światowe rynki akcji
Źródło: opracowanie własne
174