Oferta towarzystw funduszy inwestycyjnych

Towarzystwa funduszy inwestycyjnych oferują szereg róŜnych produktów. Ich wspólnym określeniem moŜe być „nowoczesne produkty inwestycyjne”. W większości przypadków mają one słuŜyć efektywnemu gromadzeniu i pomnaŜaniu kapitału. Znaczenie określenia „efektywny” w tym konkretnym przypadku zaleŜy od subiektywnie zdefiniowanego celu oszczędzania⁹⁰. Fakt, Ŝe dana forma gromadzenia kapitału gwarantuje utrzymanie jego wyjściowej wartości, moŜe być satysfakcjonujący, jednakŜe coraz popularniejsza jest postawa odmienna: gromadzone środki powinny pracować, a oszczędność jest toŜsama z inwestycją – powinna generować zysk. Takie podejście jest zgodne z załoŜeniami przyjętymi na potrzeby rozprawy.

90

Produkt inwestycyjny będzie instrumentem odpłatnie oferowanym przez wyspecjalizowany podmiot, mającym zaspakajać indywidualne potrzeby klienta w zakresie kumulowania i pomnaŜania posiadanych nadwyŜek finansowych.

PowyŜsza definicja wymaga doprecyzowania na poziomie poszczególnych elementów:

• produkt jako instrument – produkt inwestycyjny ma stanowić narzędzie, którego nadrzędnym celem jest umoŜliwienie inwestującemu osiągnięcie zakładanego rezultatu związanego z pomnaŜaniem kapitału. Z taką teŜ intencją produkt ma być oferowany. W tym kontekście nie moŜna za produkt oszczędnościowy uznać mieszkania, nawet jeśli jego zakup jest formą lokowania kapitału – nadrzędnym celem mieszkania jest zapewnienie dachu nad głową, a nie osiągnięcie zysku przy odsprzedaŜy. RównieŜ udziały w przedsiębiorstwie nie będą produktem inwestycyjnym w świetle zaproponowanej definicji, gdyŜ celem ich emisji jest zapewnienie emitentowi kapitału, a nie pomnaŜanie środków inwestorów.

• kryterium odpłatności – aby mówić o produkcie, musi on posiadać swoją cenę. Produkt inwestycyjny ma generować wartość dodaną. Ma on przewyŜszać alternatywne formy gromadzenia środków w zakresie zaspakajania indywidualnych potrzeb inwestycyjnych klienta. W takim przypadku, aby mógł on skutecznie konkurować na rynku, konieczne jest wyposaŜenie go w szereg unikalnych, często nowatorskich cech. Taka innowacyjność musi mieć swoją cenę.

• kryterium oferenta – za podmiot wyspecjalizowany w oferowaniu produktów

inwestycyjnych uznać moŜna wszelkiego rodzaju instytucje finansowe, których obszar działalności obejmuje zaspakajanie inwestycyjnych potrzeb klientów. Będą to przede wszystkim banki, ubezpieczyciele, parabanki⁹¹, firmy asset management, towarzystwa funduszy inwestycyjnych itp.

• kryterium potrzeb – motywy oszczędzania są wspólne dla wszystkich

oszczędzających. JuŜ w 1936 roku Keynes wyodrębnił szereg motywów oszczędzania, do których zaliczył między innymi: chęć zwiększenia dobrobytu, przedsiębiorczość,

skąpstwo, chęć pozostawienia spadku, przezorność, ostroŜność ⁹² . Produkt

oszczędnościowy musi więc zaspakajać przynajmniej jedną z trzech głównych grup potrzeb oszczędzającego: chęć utrzymania kapitału na pokrycie przyszłych wydatków; spekulowanie kapitałem – wykorzystanie oszczędności do generowania nowych

91

Np.: Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo Kredytowe (SKOKi).

92

środków; zabezpieczenie na przyszłość. Przy definiowaniu produktu inwestycyjnego istotny będzie motyw związany z pomnaŜaniem kapitału.

Proces reorientacji oszczędnościowej Polaków, który został szerzej omówiony w rozdziale 3.2 jako jeden z zewnętrznych czynników determinujących pozycję konkurencyjną towarzystw funduszy inwestycyjnych wynika między innymi z rosnącej

świadomości oszczędzających. Coraz częściej proste gromadzenie kapitału nie wystarcza – klienci oczekują satysfakcjonujących stóp zwrotu z posiadanych nadwyŜek kapitału. Proces ten przejawia się miedzy innymi właśnie rosnącą popularnością innych niŜ lokata bankowa form kumulowania kapitału. Skłania to do podzielenia wykorzystywanych narzędzi na dwie grupy: formy klasyczne i nowoczesne. Podstawowym kryterium ich róŜnicowania będzie ich historyczna obecność w dostępnym koszyku narzędzi (zbiorze metod inwestowania).

Do form klasycznych zaliczymy w szczególności:

• lokatę bankową – forma ta jest tradycyjnie postrzegana jako produkt inwestycyjny, pomimo oferowanej relatywnie niewysokiej stopy zwrotu. Główną rolę odgrywa czynnik bezpieczeństwa gromadzonych środków. Ogromna popularność tej formy wynika ponadto z jej duŜej dostępności.

• ubezpieczenie na Ŝycie – tylko ubezpieczenie na Ŝycie umoŜliwia kupienie poczucia bezpieczeństwa. Właśnie ta cecha, a nie efektywność, decyduje o nieustającej popularności tej formy lokowania kapitału.

• inwestowanie bezpośrednie – pod tym hasłem skupione zostały wszelkie formy charakteryzujące się moŜliwością zwiększenia wartości lokowanych środków – od nieruchomości po dzieła sztuki itp. Dodanie terminu „bezpośrednie” oznacza, Ŝe nie wykorzystano Ŝadnego z oferowanych na rynku produktów inwestycyjnych.

• odkładanie „do skarpety” – popularność tej formy oszczędzania wymusza powaŜne jej

traktowanie. Na zadane pytanie dotyczące formy gromadzenia nadwyŜek kapitału aŜ 16% respondentów przyznało się do trzymania oszczędności w domu. MoŜe się wydawać, Ŝe nie jest to znaczący odsetek, ale jeśli zestawi się go z 18% respondentów, którzy przyznają się do posiadania lokat bankowych, dojdziemy do wniosku, Ŝe oba te rozwiązania cieszą się niemal jednakową popularnością⁹³. W przypadku tej formy nie moŜemy jednak mówić o jakiejkolwiek rentowności.

93

Do nowoczesnych form oszczędzania zaliczyć naleŜy:

• fundusze inwestycyjne – fundusze inwestycyjne dają się łatwo scharakteryzować: są to odrębne twory prawne, które poprzez zbywanie udziałów (jednostek uczestnictwa lub certyfikatów inwestycyjnych) gromadzą kapitał, który jest następnie inwestowany w rozmaite instrumenty finansowe (zgodnie z polityką inwestycyjną funduszu) w celu zwiększana wartości udziałów nabytych przez inwestorów. W Polsce fundusze inwestycyjne są bezpośrednimi spadkobiercami funduszy powierniczych (zmiana przepisów w 1997 roku pociągnęła za sobą zmiany nazewnictwa)⁹⁴.

• usługi zarządzania aktywami – jest to forma w załoŜeniu zbliŜona do inwestowania bezpośredniego, gdyŜ równieŜ opiera się na wyszukiwaniu atrakcyjnych form ulokowania wolnych środków. Podstawową róŜnicą jest fakt, Ŝe zainteresowany oddaje środki w zarządzanie wyspecjalizowanemu podmiotowi. Forma ta znalazła się w grupie nowoczesnych metod oszczędzania ze względu na fakt, Ŝe jej rozwój był moŜliwy dopiero stosunkowo niedawno – po pojawieniu się w Polsce dobrze funkcjonującego rynku kapitałowego⁹⁵.

• formy pochodne w stosunku do funduszy inwestycyjnych – chodzi o róŜnorakie „wehikuły” noszące znamiona odrębnych form (indywidualne konta emerytalne, plany

systematycznego oszczędzania, produkty rentierskie) stanowiące jednak

„opakowanie” dla funduszy inwestycyjnych⁹⁶.

• formy hybrydowe – do tej grupy zalicza się wszelkiego rodzaju połączenia form klasycznych i nowoczesnych, a więc bankowe lokaty inwestycyjne (część środków pozostaje na lokacie, reszta trafia do funduszu inwestycyjnego), ubezpieczenia inwestycyjne (podobnie jak w lokacie inwestycyjnej – część składki jest inwestowana poprzez fundusze)⁹⁷.

Spośród wymienionych powyŜej form wszystkie, poza dwoma (oszczędzaniem „do skarpety” i inwestowaniem bezpośrednim), spełniają kryteria produktu inwestycyjnego, natomiast dzięki podziałowi na formy klasyczne i nowoczesne, moŜliwe jest wskazanie zbioru cech wspólnych produktów z oferty towarzystw funduszy inwestycyjnych.

94 Por. rozdział 3.1.1. 95 Por. rozdział 2.2.2. 96 Por. rozdział 2.2.3. 97 Por. rozdział 2.2.3.