Po pierwsze, dlatego że pedagogika pracy funkcjonuje pośród innych dyscyplin naukowych19. Istotne związki zachodzą między pedagogiką pracy a naukami pedago-gicznymi, socjolopedago-gicznymi, psycholopedago-gicznymi, ekonomicznymi, technicznymi, przyrod-niczymi, medycznymi. Subdyscyplina ta jest zaszeregowana podwójnie i przynależy zarówno do kompleksu nauk o wychowaniu, jak i nauk o pracy. Pedagogika pracy zajmuje się problematyką przygotowania człowieka do pracy zawodowej (doradztwo edukacyjno-zawodowe, kształcenie, szkolenie, dokształcanie zawodowe itd.). Dużą wartość przypisuje wychowaniu do pracy przez pracę, dążeniu człowieka do samore-alizacji przez pracę. Akcentuje wpływ wykonywanej pracy (środowiska pracy, relacji między pracownikami) na osobowość człowieka, podkreślając, iż praca człowieka jest zorganizowana w systemie społecznym. Ściśle związana jest z takimi dyscyplinami pedagogicznymi, jak: pedagogika ogólna, teoria wychowania, dydaktyka, pedagogika społeczna, pedagogika specjalna, andragogika, pedeutologia.
Pedagogika pracy, należąc do pedagogiki, stanowi jednocześnie część nauki o pra-cy. Problematyką pracy zawodowej człowieka zajmują się przedstawiciele różnych dyscyplin naukowych, gdyż „praca człowieka jako problem najbardziej ludzki, a za-razem badawczy, ma charakter wieloaspektowy, stanowi przedmiot zainteresowań wielu dyscyplin naukowych i jest interpretowana z różnych punktów widzenia. Mówi się nawet o nauce o pracy jako dziedzinie interdyscyplinarnej, jednoczącej istotne ele-menty innych nauk zajmujących się pracą”20. Oczywisty jest związek i współdziałanie pedagogiki pracy z różnymi dyscyplinami naukowymi zajmującymi się pracą21, wśród których można wymienić takie, jak nauki o zarządzaniu, ekonomia i finanse, prawo pracy, nauki o poznaniu i komunikacji społecznej, psychologia pracy, socjologia pracy, filozofia pracy, medycyna pracy i ergonomia, fizjologia pracy, informatyka i inne nauki techniczne. Lista ta nie wyczerpuje wszystkich gałęzi nauki podejmujących problem funkcjonowania człowieka w środowisku pracy (np. fizjologii pracy, antropologii).
Praca człowieka ma wielorakie odmiany i znaczenie. Może być określana ze sta-nowiska ekonomiczno-gospodarczego i filozoficzno-antropologicznego. W swych
19 Por. Z. Wiatrowski, Podstawy pedagogiki pracy, wyd. IV, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. K. Wielkiego, Bydgoszcz 2005, s. 53; J. E. Karney, Psychopedagogika pracy. Wybrane
zagadnie-nia z psychologii i pedagogiki pracy, Wydawnictwo Akademickie „ŻAK”, Warszawa 2007, s. 30;
T. W. Nowacki, U. Jeruszka, Podstawy dydaktyki pracy, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedago-giczne TWP, Warszawa 2004, s. 40.
20 Z. Wiatrowski, Podstawy pedagogiki pracy, wyd. IV, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. K. Wielkiego, Bydgoszcz 2005, s. 48.
21 Komitet Nauk o Pracy i Polityce Społecznej Polskiej Akademii Nauk w 2016 roku obchodził jubileusz 35-lecia swojej działalności.
podstawowych rozważaniach pedagog pracy sięga do socjologii i psychologii pracy, nauk technicznych, filozofii, fizjologii pracy. Stąd pedagogika pracy jest subdyscypliną o szerszych powiązaniach interdyscyplinarnych.
Po drugie dlatego, że przedmiot badań pedagogiki pracy jest – w większym czy mniejszym zakresie – także przedmiotem badań dla innych dyscyplin. Obejmuje on swym zakresem zjawiska charakterystyczne nie tylko dla pedagogiki pracy. Ma on te same cechy, co przedmiot jakichkolwiek badań humanistyczno-społecznych.
Tadeusz W. Nowacki wskazał, że „przedmiotem pedagogiki pracy jest relacja czło-wiek – praca, ale w odróżnieniu od innych nauk ergologicznych pedagogika pracy bada procesy wychowania powstające w wyniku celowej działalności nauczycieli i uczniów, zmierzającej do wytwarzania pozytywnego stosunku ludzi do pracy i wyposażenia ich w układy potrzebnych umiejętności”22. Ale przecież stosunek ludzi do pracy, ich wiedzę i umiejętności, a ściślej ich kompetencje badają specjaliści do spraw zarzą-dzania zasobami ludzkimi w organizacjach w ramach realizacji swoich zadań. „Dla pedagoga pracy – pisze Tadeusz W. Nowacki – skrótowe ujęcie jego problematyki brzmi: człowiek – wychowanie – praca – osobowość”23. Pedagog pracy rozpatruje pra-cę w jej wielopostaciowości jako czynnik osobowościowotwórczy, rozpatruje w tej relacji rolę wychowania i jego konsekwencje w postaci struktur osobowościowych. Dla pedagoga pracy wpływ pracy zawodowej na kształtowanie się osobowości, zwią-zek między uczestnictwem w pracy a rozwojem osobowym człowieka to zagadnie-nie pierwszorzędne. Jednocześzagadnie-nie osobowość to podstawowa kategoria pojęciowa i badawcza psychologii. Psychologowie prowadzą badania m.in. nad motywacją do pracy, nad motywacją osiągnięć zawodowych (poszukują odpowiedzi na pytania: dla-czego ludzie pracują, a także jakie czynniki wpływają na chęć do pracy i wytrwałość pracowników?), nad zjawiskiem wyuczonej bezradności i stresu zawodowego oraz nad jego związkami z fizycznym i psychicznym zdrowiem pracowników. Wyjaśniając związki między różnymi rodzajami właściwości pracy a stanem zdrowia pracowników, przedstawiają wskazówki co do interwencji, które mogą służyć zapobieganiu stresowi zawodowemu lub łagodzeniu jego skutków.
W innym ujęciu przedmiot badań pedagogiki pracy dotyczy relacji: człowiek – obywatel – pracownik. Ze stanowiska pedagogiki pracy wpływ pracy na kształtowanie się osobowości obywatela – pracownika dokonuje się też przez prace w rodzinie i uczestnictwo w nich dziecka, przez prace w przedszkolu i w szkole podstawowej.
22 Metodologia pedagogiki pracy, T. W. Nowacki (red.), WSiP, Warszawa 1978, s. 24.
Wypada zauważyć, że rozwojem osobowościowym dziecka, badaniem warunków środowiskowych, w jakich przebiegają procesy wychowawczo-opiekuńcze człowie-ka zajmują się też pedagogiczłowie-ka rodziny, pedagogiczłowie-ka przedszkolna i wczesnoszkolna oraz pedagogika społeczna. Związek pedagogiki społecznej z pedagogiką pracy uwidacznia się m.in. w dążeniu do tego, aby organizacja (firma) stawała się coraz bardziej znaczącym środowiskiem wychowawczo-opiekuńczym dla ogółu pracow-ników i członków ich rodzin.
Po trzecie dlatego, że nurt naukowy określony mianem „humanizacja pracy” jest obecny w opracowaniach nie tylko pedagogów pracy, ale też specjalistów w zakresie innych dyscyplin naukowych.
Julian Auleytner, polityk społeczny, twierdzi, iż pedagog pracy „może występować jako obiektywny badacz środowiska pracy i jako działacz, który to środowisko chce humanizować” i ujmuje pedagoga pracy „jako osobę, która ma możliwości twórczego a nie odtwórczego działania, ma szansę humanizowania środowiska pracy, a w ten sposób – pomagania ludziom w procesie ich upodmiotowienia. (…) Pedagodzy pracy są tymi, którzy mogą być animatorami humanistycznego zarządzania”24, przy czym owo humanistyczne zarządzanie wiąże się z umiejętnym łączeniem na terenie zakładu pracy celów indywidualnych, grupowych i instytucjonalnych.
Zarządzanie zasobami ludzkimi można i powinno się traktować jako część składową humanizacji pracy – stwierdził Wiesław Jędrzycki, były redaktor naczelny „Humanizacji Pracy”. Dla porządku, wypada dodać, że – o czym pisze ekonomistka Stanisława Borkowska – „dążąc do efektywnego zarządzania zasobami ludzkimi nie można zapominać o humanizacji pracy dlatego, że jesteśmy ludźmi i dlatego, że jest to ekonomicznie opłacalne. Efektywne zarządzanie zasobami ludzkimi jest wyzwa-niem i warunkiem przetrwania oraz rozwoju firm; zaś humanizacja pracy – przesłanką efektywnego zarządzania zasobami ludzkimi”25.
24 J. Auleytner, Pedagog pracy w procesie humanizacji, [w:] Pedagogika pracy w kontekście integracji
europejskiej, pod red. Z. Wiatrowskiego, U. Jeruszki i H. Bednarczyka, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP, Warszawa 2003, s. 49-50.
25 S. Borkowska, Humanizacja pracy – przesłanka efektywnego zarządzania. Efektywne zarządzanie
zasobami ludzkimi – wyzwaniem współczesności, „Zarządzanie Zasobami Ludzkimi”, nr 1-2 (4-5) (190-191), 1999, s. 8.