Doświadczenia euroregionów na zachodniej granicy Polski

Euroregiony na zachodniej granicy Polski odegrały istotną rolę w integracji Pol-ski z Unią Europejską. Dzięki bezpośrednim relacjom pomiędzy społecznościami po obu stronach granicy udało się przezwyciężyć część stereotypów oraz nawiązać pozytywne relacje sąsiedzkie. Poniżej omówione zostały wybrane doświadczenia, bariery oraz wnioski na przyszłość dla euroregionów na zachodniej granicy Polski.

Euroregion Pomerania

Pozytywne doświadczenia:

• kooperacja w Euroregionie prowadząca do generowania wartości dodanej w gospodarce, społeczeństwie i ochronie środowiska naturalnego,

• nawiązanie ścisłej współpracy pomiędzy lokalnymi instytucjami i uczelnia-mi wyższyi uczelnia-mi,

• wymiana informacji i doświadczeń związanych z rozwojem regionalnym, • stworzenie nowych miejsc spotkań kulturalnych, edukacyjnych,

6.5. Doświadczenia euroregionów na... 155

• wzrost rozpoznawalności Euroregionu poprzez promocję turystyki i inwe-stycje w infrastrukturę turystyczną,

• działania w Dolinie Dolnej Odry prowadzące do zapewnienia ochrony śro-dowiska naturalnego w Euroregionie,

• zapewnienie usług publicznych i podjęcie wyzwań związanych ze zmianami demograficznymi.

Problemy i deficyty:

• odmienność struktur organizacyjno-prawnych w poszczególnych krajowych częściach Euroregionu,

• różnice w poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego,

• brak wystarczających uregulowań wewnątrzkrajowych związanych z  po-dejmowaniem przez władze lokalne działań związanych z obrotem publicz- no-prawnym,

• słabe postępy we wdrażaniu wspólnych celów edukacyjnych, • deficyty w sieci transportowej wschód–zachód,

• brak sieci doradztwa zawodowego, • bariera językowa,

• niewielkie możliwości zaangażowania nowych podmiotów gospodarczych we współpracę partnerską w Euroregionie,

• niewystarczający poziom dostępu do usług publicznych dla ludności, • brak wspólnej oferty turystycznej,

• niski poziom warunków życia na obszarach wiejskich,

• niewystarczające środki finansowe w stosunku do dużych potrzeb,

• odmienne uregulowania prawne oraz różnice w strukturze administracyjnej. Wnioski i zadania na przyszłość:

• ujednolicenie struktur organizacyjno-prawnych w  krajowych częściach Euroregionu,

• konieczność wprowadzenia uregulowań wewnątrzkrajowych związanych z  podejmowaniem przez władze lokalne działań związanych z  obrotem publiczno-prawnym,

• zwiększenie współpracy pomiędzy uczelniami wyższymi, lepsze wykorzy-stanie potencjału naukowego, współfinansowanie kursów językowych, • silniejsze wsparcie dla sektora małych i średnich przedsiębiorstw,

wprowa-dzenie programów współpracy oraz rozbudowa centrów gospodarczych, • utworzenie sieci doradztwa zawodowego,

• usieciowienie oferty turystycznej,

• poprawa jakości życia na obszarach wiejskich,

• dalsza współpraca na rzecz zapewnienia usług publicznych dla lokalnej ludności,

• opracowanie priorytetów dalszej współpracy związanych z ochroną środo-wiska naturalnego.

Euroregion Pro Europa Viadrina

Pozytywne doświadczenia:31

• nawiązanie miarodajnej i  efektywnej współpracy pomiędzy administracją samorządową a przedsiębiorstwami,

• realizacja wielu polsko-niemieckich projektów, których celem jest rozwój gospodarczy, społeczny i poprawa stanu środowiska naturalnego,

• nawiązanie sąsiedzkich relacji pomiędzy społecznościami po obu stronach granicy,

• nawiązanie partnerskiej współpracy pomiędzy poszczególnymi gminami po ubu stronach granicy w kwestiach związanych z kulturą, sportem, życiem gospodarczym, społecznym,

• nawiązanie współpracy przez organizacje pozarządowe (np. OSP) czy orga-nizacje pracodawców (np. Zachodnia Izba Przemysłowo-Handlowa w Go-rzowie Wielkopolskim z Izbą Przemysłowo-Handlową we Frankfurcie nad Odrą).

Problemy i deficyty:

• niski poziom środków finansowych pozostawionych do dyspozycji władz regionalnych,

• zróżnicowanie w poziomie i strukturze gospodarki po obu stronach granicy, • problemy związane z  funkcjonowaniem struktury organizacyjnej

w Euroregionie,

• skomplikowane procedury związane ze składaniem wniosków o dofinanso-wania z funduszy unijnych i problemy z ich rozpatrywaniem,

• wysokie nakłady finansowe na administrację, • niewystarczająca komunikacja transgraniczna,

• odmienne uregulowania i przepisy prawne po obu stronach granicy. Zadania na przyszłość:

• rozwiązanie kwestii prefinansowania projektów oraz stworzenie centrów wsparcia dla wnioskodawców składających wnioski o dofinansowanie z fun-duszy UE,

• poszerzenie tematyki wymiany doświadczeń w dziedzinie gospodarki, spraw społecznych, ochrony środowiska naturalnego,

• zmniejszenie nakładów na administrację oraz poprawa funkcjonowania struktur euroregionalnych,

• doradztwo dla podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w Euroregionie, • rozwój komunikacji transgranicznej,

• ujednolicenie uregulowań prawnych po obu stronach granicy.

6.5. Doświadczenia euroregionów na... 157

Euroregion Sprewa–Nysa–Bóbr

Pozytywne doświadczenia:

• nawiązanie pozytywnych kontaktów pomiędzy polską a  niemiecką stroną Euroregionu i ich szybki rozwój,

• wzrost wzajemnego zaufania,

• rozwój współpracy polsko-niemieckiej,

• dobrze opracowane działania związane z informacją i rozdysponowaniem środków finansowych na realizację małych projektów,

• promocja dobrych praktyk z zakresu współpracy transgranicznej, • wymiana młodzieży, wspólne wyjazdy integracyjne oraz kursy językowe, • koordynacja działań związanych z  zapobieganiem i  zwalczaniem klęsk

żywiołowych,

• udzielanie pomocy merytorycznej i  współpraca z  organizacjami i  insty- tucjami,

• pozytywne oceny beneficjentów dotyczące pomocy merytorycznej, transfe-ru wiedzy i środków finansowych.

Problemy i deficyty:

• niedostateczny poziom zaangażowania w  nawiązywanie relacji gospodar-czych po stronie niemieckiej,

• skomplikowane procedury realizacji i rozliczania projektów (zbyt duża licz-ba instytucji pośredniczących) oraz niedostateczny poziom dofinansowania z UE,

• słaba promocja Euroregionu i działań w nim podejmowanych, • różnice związane z funkcjonowaniem samorządów lokalnych. Wnioski na przyszłość:

• lepsza promocja współpracy (w szczególności po stronie niemieckiej), • konieczność zmniejszenia liczby instytucji pośredniczących przy projektach

z UE,

• optymalizacja przepisów i procedur związanych z pozyskiwaniem funduszy pieniężnych oraz udzielanie pomocy przy tworzeniu budżetów projektów euroregionalnych,

• prace związane z  ujednolicaniem przepisów prawnych po obu stronach granicy.

Euroregion Neisse–Nisa–Nysa

Pozytywne doświadczenia:

• wdrożenie trójstronnej Koncepcji rozwoju transportu oraz mapy inwestycji drogowych, a także nawiązanie komunikacji transgranicznej,

• wprowadzenie nowoczesnego marketingu w turystyce, • współpraca instytucji w dziedzinie energetyki,

• działania związane z poprawą jakości wody w Nysie, budowa oczyszczalni ścieków oraz podjęcie działań mających na celu ochronę lasów,

• nawiązanie przez uczelnie wyższe współpracy i utworzenie oferty wspólnego kształcenia akademickiego.

Problemy i deficyty:

• skomplikowane procedury związane z finansowaniem projektów i ich wdra-żaniem, w tym za bardzo rozbudowana struktura biurokratyczna,

• zmiana zasad funkcjonowania programów w trakcie realizacji projektów, • nieodpowiedni stan infrastruktury drogowej utrudniający współpracę

transgraniczną,

• brak sieci powiązań pomiędzy instytucjami badawczymi i  naukowymi a biznesem,

• strategie rozwoju gospodarczego i turystyki uwzględniające potrzeby krajo-we, a nieskoncentrowane na obszarze współpracy transgranicznej,

• słaba znajomość języków obcych wśród osób odpowiedzialnych za rozwój gospodarczy, społeczny i ochronę środowiska naturalnego w Euroregionie, • nieodpowiednie wyposażenie jednostek odpowiedzialnych za

bezpieczeń-stwo w Euroregionie,

• odmienne zakresy odpowiedzialności związane z  zarządzaniem kryzyso-wym w państwach,

• niski poziom współpracy w zakresie szkolnictwa podstawowego i średniego, • zły stan zabytków związany z  brakiem środków finansowych na ich

renowacje.

Wnioski na przyszłość:

• ograniczenie nadmiernej biurokracji oraz zapewnienie pomocy w zakresie pozyskiwania funduszy unijnych,

• konieczność podejmowania dalszych działań sprzyjających wzrostowi spójności społeczno-gospodarczej w  Euroregionie, modernizacja i  budo-wa nowych przejść granicznych, stworzenie odpowiedniej infrastruktury informacyjno-komunikacyjnej,

• stworzenie sieci współpracy pomiędzy ośrodkami naukowo-badawczymi, • opracowanie nowych planów rozwoju obszaru transgranicznego,

• dofinansowanie kursów językowych,

• stworzenie wspólnych planów w zakresie zarządzania kryzysowego, • nawiązanie współpracy pomiędzy szkołami podstawowymi i średnimi, • konieczność stworzenia planów i budżetów ochrony zabytków,

• podejmowanie dalszych działań sprzyjających integracji społeczności lokalnych.

6.6. Uwagi końcowe 159

6.6. Uwagi końcowe

Potencjał rozwojowy euroregionów na zachodniej granicy Polski w analizowa-nym okresie wzrastał. Zauważalna jest poprawa wskaźników związanych z rozwo-jem gospodarczym i społecznym. Nastąpiła poprawa wskaźnika dochód na jedne-go mieszkańca, spadła stopa bezrobocia, wzrósł poziom świadomości ekologicznej wśród mieszkańców pogranicza. Konkludując, euroregion dzięki odpowiedniej strukturze organizacyjnej i realizowanym strategiom przyczynia się do aktywiza-cji terenów przygranicznych. Przejawia się to poprawą poszczególnych wskaźni-ków gospodarczych, społecznych i wybranych ochrony środowiska naturalnego. Wydaje się zatem słuszne twierdzenie, że rozwiązywanie problemów związanych z gospodarką odpadami, ograniczeniem zanieczyszczeń czy aktywizacją gospo-darczą ludności wymaga podejmowania działań w skali ich występowania, a więc we współpracy pomiędzy gminami, powiatami i województwami.

Rozdział 7

Analiza wpływu funduszy