zrównoważonego w polskich euroregionach – warunki, efekty
4.5.3. Efekty współpracy euroregionalnej na pograniczu wschodnim i północnym
Wschodnia granica Rzeczpospolitej Polskiej jest równocześnie granicą wschod-nią całej Unii Europejskiej. Z tego też względu władze Wspólnoty kładą nacisk na rozwój współpracy z państwami, które w przyszłości mogą zostać członkami Unii Europejskiej. Rozwój współpracy euroregionalnej jest również niezwykle ważny z punktu widzenia rozwoju Polski Wschodniej. Ciekawa współpraca odbywa się również na północnej granicy, a jej specyfika wiąże się z tym, że obejmuje ona obszary oddzielone od siebie akwenem wodnym.
Aspekt gospodarczy
Głównym celem Euroregionu Bug jest inspirowanie, wspomaganie i koordy-nacja współpracy transgranicznej samorządów, społeczności lokalnych i władz administracyjnych z obszarów przygranicznych82. Euroregion aktywnie korzysta ze środków finansowych z UE, przede wszystkim z Funduszu małych Projektów w ramach PHARE – Polska Granica Wschodnia i Programu Sąsiedztwa Polska –Białoruś–Ukraina Interreg III/TACIS CBC83. Wśród zrealizowanych projektów na szczególną uwagę zasługują programy: Aktywizacja kontaktów gospodarczych
pomiędzy Regionem Lubelskim i Okręgiem Wołyńskim, Transgraniczne przedsię-wzięcia okołobiznesowe dla sektora małych i średnich przedsiębiorstw, Rozwój trans-granicznej współpracy gospodarczej w regionie Brześć–Biała Podlaska, Współpraca ponad granicami, Zwiększenie absorpcji funduszy europejskich w regionach przygra-nicznych Polski i Ukrainy, Turystyka – szansą rozwoju obszarów przygraprzygra-nicznych Chełm–Kowel84.
Euroregion Niemen utworzony został w celu podniesienia poziomu życia mieszkańców pogranicza dzięki wykorzystaniu możliwości, które pojawiły się na skutek przemian społecznych, politycznych i gospodarczych i wykorzystaniu położenia obszaru Mazur i Suwalszczyzny. W Euroregionie wprowadzono szereg projektów mających wpłynąć na rozwój gospodarczy regionu. Utworzono Stowa-rzyszenie Izb Gospodarczych ERN, organizowane są konferencje i targi gospo-darcze, trwają pracę nad zagospodarowaniem Kanału Augustowskiego, utworzono Centrum Informacji Turystycznej Euroregionu Niemen85.
82 Statut Stowarzyszenia Samorządów Euroregionu Bug, Cele Stowarzyszenia i sposoby ich
rea-lizacji, http://euroregionbug.pl/content/view/10/8/ [dostęp 13.06.2015].
83 Związek Transgraniczny Euroregion Bug, Stowarzyszenie Samorządów Euroregionu Bug,
Informacje ogólne, http://www.euroregionbug.pl/content/view/12/18/ [dostęp 17.06.2015].
84 Euroregion Bug, Beneficjenci PHARE na terenie Euroregionu Bug, s. 14, http://euroregionbug. pl/downloads/beneficjenci.doc [dostęp 17.06.2015].
85 Stowarzyszenie Euroregionu Niemen, Początki Euroregionu Niemen, http://www.niemen. org.pl/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=2&Itemid=4&la ng=pl [dostęp 17.08.2014].
4.5. Realizacja koncepcji rozwoju... 105
Euroregion Łyna–Ława jest jednym z najmłodszych euroregionów, powstał w 2003 r. Wśród dotychczas zrealizowanych przedsięwzięć należy wymienić współorganizację Międzynarodowego Spływu Łyną „Stopki–Prawdinsk”, budowę przejścia granicznego dla ruchu turystycznego na Łynie, opracowanie Strategii
Eu-roregionu Łyna–Ława. Euroregion bierze również udział w projekcie Budowa po-tencjału instytucjonalnego organizacji pozarządowych Obwodu Kaliningradzkiego do uczestnictwa w polsko-rosyjskiej współpracy transgranicznej86. W Euroregionie funkcjonuje Specjalna Strefa Ekonomiczna, której celem jest aktywizacja biznesu po obu stronach granicy. Głównym źródłem dochodów mieszkańców Euroregio-nu Łyna–Ława jest turystyka. Decydującym czynnikiem wpływającym na rozwój turystyki w Euroregionie jest nowoczesna i rozbudowana baza noclegowa (ponad 200 obiektów hotelarskich). Rozwój turystyki z kolei pozwala na rozwój małej i średniej przedsiębiorczości87.
W Euroregionie Bałtyk realizowany jest projekt Seagull dla Euroregionu Bałtyk, którego głównym celem jest zbudowanie i rozwinięcie długotrwałej strategii i pla-nu rozwoju dla regioi pla-nu. Plan ma być podstawą realizacji inwestycji w infrastruk-turę oraz środowisko naturalne. Celem projektu ma być zrównoważony i trwały rozwój całego regionu88. W Euroregionie realizowane są również projekty BaltNet (rozwój współpracy na rzecz integracji rynków pracy w regionie), DISKE (rozwój innowacyjnych systemów i współpraca MŚP).
Aspekt społeczny
Euroregion Bug realizuje wiele projektów mających na celu aktywizację i zbli-żenie lokalnej ludności po obu stronach granic. Organizowane są wystawy, spotka-nia kulturalne, artystyczne. Wśród zrealizowanych w Euroregionie projektów wy-różnić można m.in. Transgraniczny sport, kultura i wypoczynek nad Jeziorem Firlej, Festiwal Międzynarodowe Poleskie Lato z Folklorem, Program Edukacyjny Dla
Mło-dzieży w Zakresie Ochrony Dóbr Kultury Euroregionu Bug, Europejskie Centrum Edukacji, Kultura narodów na pradawnym szlaku królewskim Warszawa–Kijów89.
W Euroregionie Niemen prowadzone są działania na rzecz nawiązywania part-nerskich relacji pomiędzy instytucjami kulturalnymi i samorządowymi. Efektem współpracy euroregionalnej jest utworzenie Instytutu Demokracji Lokalnej Eu-roregionu i Centrum Koordynacji Przestrzennej Niemen. Działanie EuEu-roregionu
86 Główny Urząd Statystyczny, Euroregiony na granicach Polski. Euroregiony na pograniczu
pół-nocnym, s. 166, http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/wroc/ASSETS_165-174.pdf [dostęp
17.06.2015].
87 Euroregion Łyna Ława, http://www.powiat-olsztynski.pl/t2/index.php?page=projlyna [do-stęp 17.08.2014].
88 Stowarzyszenie Gmin RP Euroregionu Bałtyk, Seagull, http://www.eurobalt.org.pl/index. php [dostęp 17.08.2014].
89 Euroregion Bug, Projekty realizowane w II naborze, http://www.euroregionbug.pl/content/ view/29/3/ [dostęp 18.08.2014].
w aspekcie społecznym oparto o organizowanie i upowszechnianie dokonań lokal-nych artystów, organizowanie festiwali dotyczących kultury pogranicza i opraco-wywanie wspólnych wydawnictw popularno-naukowych poświęconych kulturze i społeczności pogranicza90.
Aspekt społeczny funkcjonowania Euroregionu Łyna–Ława przejawia się w promowaniu przez Euroregion dorobku kulturalnego narodów. Władze Euro-regionu podkreślają konieczność zbliżenia społeczności lokalnych i ich integracji. Euroregion Bałtyk jest inicjatorem i koordynatorem większości projektów i wydarzeń transgranicznych w Obwodzie Kaliningradzkim. Społeczność lokal-na ma możliwość aktywnego uczestnictwa w wydarzeniach kulturalnych, takich jak: Międzynarodowy Konkurs Dzieci i Młodzieży Euroregionu Bałtyk Od morza
jesteśmy91. W Euroregionie wdrożono projekt dotyczący współpracy i integracji młodzieży Południowego Bałtyku.
Aspekt ochrony środowiska naturalnego
Jednym ze statutowych celów Euroregionu Bug jest ochrona środowiska na-turalnego w dorzeczu Bugu. W Euroregionie udało się zrealizować projekty do-tyczące ochrony przyrody, takie jak: Zielona Wyspa (wzmocnienie współpracy pomiędzy Gminą Sułów i Rejonem Maniewicze poprzez promocję działań pro-ekologicznych u partnera zagranicznego), Współpraca europejska na rzecz
tury-styki ekologicznej w Euroregionie Bug, Transgraniczna strategia przeciwpowodziowa w dolinie rzeki Bug.
W Euroregionie Niemen duży nacisk kładzie się na aspekt ochrony środowiska. Priorytetowymi działaniami była budowa zlewni rzek Niemen, wprowadzenie go-spodarki odpadami, budowa oczyszczalni ścieków oraz utworzenie transgranicz-nych obszarów chroniotransgranicz-nych92.
W Euroregionie Puszcza Białowieska znajduje się unikalny kompleks lasów pierwotnych Puszczy Białowieskiej. Zasadniczym celem jest ochrona kompleksu przyrodniczego, a także działania mające na celu racjonalne wykorzystanie istnie-jących zasobów przyrody93.
W Euroregionie Łyna–Ława zasób walorów przyrody jest wyjątkowy, a na jego obszarze funkcjonują liczne rezerwaty przyrody. Celem Euroregionu jest wspólne rozwiązywanie problemów ekologicznych i dbałość o ochronę środowiska
natu-90 Stowarzyszenie Euroregionu Niemen, Początki Euroregionu Niemen, http://www.niemen. org.pl/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=2&Itemid=4&la ng=pl [dostęp 07.08.2014].
91 Ramowy Dokument Wymiaru Północnego, „Biuletyn Euroregionu Bałtyk”, nr 4–5/2007, s. 6–7. 92 Stowarzyszenie Euroregionu Niemen, Początki Euroregionu, http://www.niemen.org.pl/,
s. 2–5 [dostęp 12.05.2014].
93 Wrota Podlasia, Euroregion Puszcza Białowieska, http://www.wrotapodlasia.pl/pl/region/ wspolpraca_zagraniczna/euroregiony/puszcza_bia%C5%82owieska/ [dostęp 14.08.2014].
4.6. Uwagi końcowe 107
ralnego. Euroregion jest uczestnikiem projektu zagospodarowania zlewni Łyny –Ławy, którego celem jest ochrona zasobów przyrody w dorzeczu tych dwóch rzek.
Jednym z priorytetowych celów Euroregionu Bałtyk jest dbałość o naturalne zasoby przyrody. W tym celu wdrożono szereg projektów i programów, w tym m.in. projekt Moment dotyczący nowoczesnej gospodarki wodnej i Projekt LED, którego celem jest konwersja oświetlenia w miejscach publicznych na nowoczesną i przyjazną środowisku naturalnemu technologię LED.
4.6. Uwagi końcowe
W euroregionach, do których należą obszary Polski, wdrażane są strategie na rzecz trwałego i zrównoważonego rozwoju. Wszystkie euroregiony objęte są trzecim celem unijnej polityki regionalnej, a więc mogą korzystać ze wszystkich dostępnych instrumentów finansowych Unii Europejskiej. Zasadność wdrażania koncepcji zrównoważonego rozwoju w euroregionach jest naturalną konsekwen-cją ewolucji polityki strukturalnej UE. Bliskość geograficzna i relacje społeczno- -gospodarcze pomiędzy mieszkańcami bardzo często stanowią element łączący euroregiony. Niosą one za sobą konieczność podejmowania wspólnych działań, wykraczających poza granicę jednego państwa czy regionu. Słuszne jest stwierdze-nie, że euroregiony pozytywnie wpływają na rozwój współpracy transgranicznej. Na uwagę zasługuje fakt, że żaden z powołanych na polskich granicach euroregio-nów nie przestał funkcjonować. Polskie euroregiony mogą stanowić przykład dla nowo tworzonych form sformalizowanej współpracy transgranicznej w Europie Wschodniej i Południowej. Dzięki czemu ich rola w procesie integracji kontynen-tu europejskiego jest bezsprzeczna, a samo ich funkcjonowanie pobudza lokalne inicjatywy wspierające rozwój przedsiębiorczości, sprzyja aktywizacji społecznej i podejmowaniu działań z zakresu dbania o środowisko naturalne.