Wybrane inicjatywy euroregionów na rzecz rozwoju przedsiębiorczości i klastrów na

zachodniej granicy Polski

Przedsiębiorczość w euroregionach

Przedsiębiorczość jest jednym z podstawowych warunków rozwoju euroregio-nów, dlatego konieczne jest wsparcie i stworzenie jak najbardziej przyjaznych wa-runków dla prowadzących działalność gospodarczą. Niżej zaprezentowano kilka wybranych przedsięwzięć euroregionalnych na rzecz rozwoju przedsiębiorczości na obszarze transgranicznym Polski i Niemiec.

W działalność Euroregionu Pomerania na trwałe wpisało się Polsko-Nie-mieckie Forum Przedsiębiorczości, na którym poruszane są tematy związane ze wsparciem dla małych i średnich przedsiębiorstw, rozwojem innowacyjności i  przedsiębiorczości, funkcjonowaniem inkubatorów przedsiębiorczości czy też transgraniczną współpracą gospodarczą. Wśród szkoleń należy wyróżnić choćby to związane z Dostępem do finansowania dla innowacyjnych mikro, małych

i śred-nich przedsiębiorstw w Regionie Morza Bałtyckiego, którego celem jest stymulacja

w kierunku międzynarodowej kooperacji oraz dostęp do finansowania dla inno-wacyjnych MŚP37. Ważną problematyką poruszaną na seminariach jest Nauczanie

dwujęzyczne jako istotny czynnik rozwoju gospodarczego Euroregionu Pomerania.

Dla przedstawicieli poszczególnych branż organizowane są szkolenia np.

Polsko--niemiecka wymiana doświadczeń dla przedstawicieli branży budowlanej „Kamień naturalny – dar epoki lodowcowej” Szczecin–Meklemburgia-Pomorze Przednie

czy też Polsko-niemiecka wymiana doświadczeń dla przedstawicieli branży

odna-wialnych źródeł energii. Dla polskich przedsiębiorców organizowane są szkolenia

i seminaria obejmujące problematykę prawno-organizacyjną prowadzenia dzia-łalności gospodarczej na terenie Niemiec. Przykładem może tu być seminarium

Wybrane aspekty transgranicznej działalności gospodarczej na terenie Niemiec.

W ramach współpracy euroregionalnej odbywają się również targi gospodarcze INKONTAKT oraz spotkania przedstawicieli branży budowlanej, innowacyjnych proekologicznych przedsiębiorstw38.

Kolejną ciekawą inicjatywą na rzecz rozwoju przedsiębiorczości jest stworzenie Centrum Usługowo-Doradczego Euroregionu Pomerania. Głównym celem powo-łanej instytucji jest wsparcie przedsiębiorców poprzez organizowanie

konferen-37 M. Czerniecka, Dostęp do finansowania dla innowacyjnych mikro, małych i średnich

przedsię-biorstw w Regionie Morza Bałtyckiego. Forum Euroregion Pomerania Przedsiębiorczością stoi

– 60, Polsko-Niemieckie Forum Przedsiębiorców, Szczecin 2011, s. 3.

38 Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Pomerania, zakładka Aktualności, http://www. pomerania.org.pl/site/aktualnosci/172 [dostęp 17.12.2015].

5.4. Wybrane inicjatywy euroregionów... 133

cji branżowych, powstanie bazy danych gospodarczych, podnoszenie kwalifikacji przedsiębiorców, pomoc dla MŚP we wchodzeniu na nowe rynki zbytu (tłumacze-nie umów, coaching, organizacja targów)39.

W Euroregionie Pomerania powstało centrum wspierania innowacji w Szcze-cinie – Szczeciński Park Naukowo-Technologiczny „Pomerania”, którego zada-niem jest wspieranie rozwoju przedsięwzięć innowacyjnych. Ciekawym przedsię-wzięciem realizowanym w SPNT jest seminarium Wspieranie przedsiębiorczości

– Erasmus dla młodych przedsiębiorców. Projekt ma na celu ułatwienie osobom

zainteresowanym otwarciem działalności gospodarczej odbycia zagranicznego stażu w  przedsiębiorstwach funkcjonujących i  odnoszących sukcesy na rynku niemieckim40.

W Euroregionie Pro Europa Viadrina pobudzanie lokalnej przedsiębiorczości jest jednym z podstawowych motywów funkcjonowania. W Euroregionie działa Główny Punkt Informacyjny Funduszy Strukturalnych w Zielonej Górze. W ra-mach tej inicjatywy odbywają się spotkania informacyjne dotyczące uzyskiwania dofinansowania z  UE, przykładem mogą być tu szkolenia dotyczące Zwrotnego

wsparcia dla lubuskich przedsiębiorców.

W Euroregionie Pro Europa Viadrina na rzecz rozwoju małych i  średnich przedsiębiorstw utworzony został Lubuski Fundusz Pożyczkowy oraz Lubuski Fundusz Poręczeń Kredytowych. Jednocześnie uruchomiona została inicjatywa ukierunkowana na pomoc w  zakresie finansowania działalności gospodarczej – Europejskie Centrum Doradztwa Finansowego41. Ciekawą inicjatywą Euroregio-nu Pro Europa Viadrina jest pomoc w wyszukiwaniu partnerów zagranicznych oraz ułatwienie kooperacji z przedsiębiorstwami po drugiej stronie granicy.

Ważną rolę w stymulowaniu przedsiębiorczości w Euroregionie Sprewa–Nysa –Bóbr odgrywają Targi Euroregionu oraz utworzony dla przedsiębiorców Bank Informacji Gospodarczej. W Euroregionie funkcjonuje prężnie działające Biuro Koordynacji Gospodarczej Euroregionu Sprewa–Nysa–Bóbr. Biuro jest wspólnym projektem realizowanym przez Organizację Pracodawców Ziemi Lubuskiej oraz Izbę Przemysłowo-Handlową z Cottbus. Priorytetem działania Biura jest inten-syfikacja powiązań gospodarczych w Euroregionie, a także ułatwianie współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami po obu stronach granicy oraz podnoszenie

konku-39 Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Pomorza Przedniego, Centrum Usługowo Doradcze Eu-roregionu Pomerania, http://www.ko-pomerania.pl/index.php?option=com_content&task =blogsection&id=6&Itemid=119 [dostęp 17.12.2015].

40 Urząd Miasta Szczecin, Informacja o bieżących sprawach/aktualności współpracy

Międzyna-rodowej Miasta Szczecin, http://www.szczecin.pl/umszczecinSwiat/chapter_59233.asp?soid

=03ADDC51251D42AB8699F53EAAFCB6CB [dostęp 10.11.2015].

41 Euroregion Pro Europa Viadrina, Wsparcie lubuskich przedsiębiorców – bezpłatne spotkanie

informacyjne, http://www.euroregion-viadrina.pl/content/wsparcie-lubuskich-przedsi%C4

%99biorc%C3%B3w-%E2%80%93-bezp%C5%82atne-spotkanie-informacyjne-%E2%80%-93-30042015-r [dostęp 17.10.2015].

rencyjności i wsparcie innowacyjnych małych i średnich przedsiębiorstw. Biuro służy również wsparciem dla przedsiębiorstw chcących wejść na rynki między-narodowe (konsultacje z zakresu regulacji prawno-podatkowych, gospodarczych oraz językowych)42. Ponadto w  Euroregionie organizowanych jest szereg semi-nariów i konferencji dla przedsiębiorców. Spotkania dotyczą m.in. transgranicz-nego świadczenia usług, kooperacji polsko-niemieckiej w sektorze spożywczym, budowlanym, branży IT, zakładania i  prowadzenia działalności gospodarczej w Niemczech czy też niemieckiego prawa podatkowego. Na obszarze euroregio-nu działa Organizacja Pracodawców Ziemi Lubuskiej, która zrzesza firmy z całego województwa lubuskiego. Zadaniem organizacji jest zapewnianie pełnego wspar-cia dla przedsiębiorców oraz reprezentowanie ich interesów na forach krajowych i zagranicznych.

W Euroregionie Neisse–Nisa–Nysa funkcjonuje Bolesławieckie Towarzystwo Gospodarcze, które organizuje konferencje pt. Współpraca gospodarcza

w Euro-regionie Nysa. Celem konferencji jest zachęcenie przedsiębiorstw do nawiązania

współpracy transgranicznej (przedstawienie liderów współpracy transgranicznej i wdrażania nowych innowacji). W ramach organizowanych eureoregionalnych przedsięwzięć należy wyróżnić odbywające się seminaria i szkolenia, których te-matem są np. Innowacyjne metody wykorzystywania zasobów mineralnych dla

roz-woju gospodarczego w Euroregionie Neisse–Nisa–Nysa43. Celem Euroregionu jest rozwój przedsiębiorczości poprzez kreowanie współpracy pomiędzy sferą biznesu a ośrodkami naukowo-badawczymi oraz pomoc w stworzeniu efektywnego regio-nalnego systemu innowacji. Jednocześnie władze regionalne podejmują działania pozwalające przedsiębiorcom na pokonywanie barier związanych z nieznajomoś-cią języków obcych, problemami w komunikacji, rozwiązywaniem kwestii formal-no-prawnych oraz kształtowaniem powiązań pomiędzy podmiotami44.

Wybrane inicjatywy klastrowe w  euroregionach na zachodniej granicy Polski

Polityka rozwoju gospodarczego w euroregionach na zachodniej granicy Pol-ski uwzględnia wsparcie finansowe dla klastrów. Interesującym przykładem jest tu Euroregion Pomerania, którego polska część obejmuje zasadniczy obszar wo-jewództwa zachodniopomorskiego realizującego Regionalny program wspierania

klastra na lata 2009–2015. Program uwzględnia wsparcie dla trzech rodzajów

kla-42 Organizacja Pracodawców Ziemi Lubuskiej, WIKOB Biuro Koordynacji Gospodarczej

Eurore-gionu Sprewa–Nysa–Bóbr, http://www.opzl.pl/dzialalnosc/projekty/17,wikob_biuro_koor

dynacji_gospodarczej_euroregionu_sprewa-nysa-bobr [dostęp 17.08.2015].

43 Bolesławieckie Towarzystwo Gospodarcze, http://www.btg.boleslawiec.pl/index.php?cat =6&id=77 [dostęp 19.08.2015].

44 Strategia Rozwoju Euroregionu Nysa 2014–2020, http://www.jawor.pl/pliki/8/strategia-roz woju-euroregionu-nysa-2014-2020-pl.pdf, s. 36 [dostęp 15.05.2014].

5.4. Wybrane inicjatywy euroregionów... 135

strów: kluczowych, subregionalnych i sieci technologicznych. Podmioty tworzące tzw. klastry kluczowe dla rozwoju regionów uzyskują dodatkowe punkty w ramach

Regionalnego programu operacyjnego i regionalnego komponentu Programu Opera-cyjnego Kapitał Ludzki. W polskiej części Euroregionu Pomerania istnieje dziewięć

klastrów, w tym jeden o zasięgu międzynarodowym (Transgraniczny szlak wodny Berlin–Szczecin–Bałtyk). Dominującymi branżami w  Euroregionie Pomerania, w których działają klastry, są: przemysł metalowy, chemiczny, morski, turystyka, medycyna, informatyka, technologie dotyczące środowiska naturalnego. Człon-kami klastrów w Euroregionie są przedsiębiorstwa, jednostki naukowe, instytucje otoczenia biznesu. Dominującymi podmiotami gospodarczymi są mikroprzed-siębiorstwa, które dominują w liczbie członków klastrów. Współpraca w gronach odbywa się w ścisłej kooperacji z instytucjami otoczenia biznesu.

Wyróżniającym się klastrem w  Euroregionie Pomerania jest Stowarzyszenie Transgraniczny Klaster Turystyczny szlak wodny Berlin–Szczecin–Bałtyk. Powstał on na bazie funkcjonującej w Euroregionie Grupy Partnerskiej, a jego podstawo-wym celem było ukazanie szlaku jako wiodącej oferty turystycznej euroregionu45. Klaster jest organizacją obywateli zorganizowanych w organizacjach pozarządo-wych. Działania mające na celu realizację potrzeb społeczności lokalnych sku-piają się wokół: wspierania rozwoju lokalnej społeczności, podniesienia poziomu i jakości życia, działań na rzecz zachowania i rozwoju lokalnych wartości kultury i tradycji46.

W Euroregionie Sprewa–Nysa–Bóbr działają cztery klastry, w których domi-nującymi branżami są przemysł metalowy, telekomunikacja i logistyka. Podobnie jak w  Euroregionie Pomerania w  strukturze klastra dominują przedsiębiorstwa małe. Wyróżniającą się siecią współpracy jest Lubuski Klaster Metalowy, w któ-rego strukturze dominują przedsiębiorstwa średnie – jest ich dwanaście, małych – cztery, natomiast mikroprzedsiębiorstw – dwa.

W Euroregionach Pro Europa Viadrina i  Neisse–Nisa–Nysa nie nawiązano współpracy klastrowej, choć są plany jej powołania. Szczególnie zaskakujący jest fakt, że nie zdecydowano się na rozwój współpracy w Euroregionie Neisse–Nisa –Nysa, choć w  samym województwie dolnośląskim funkcjonuje 15 klastrów. Wydaje się, że zaleceniem dla władz wyżej wymienionych euroregionów jest ko-nieczność stworzenia odpowiednich warunków dla rozwoju sieciowej współpracy przedsiębiorstw. Związane jest to z koniecznością endogenicznego pobudzania re-gionów transgranicznych oraz wpisuje się we współczesny trend teoretyczny okre-ślający składowe zrównoważonego rozwoju regionów.

45 Z. Zbroja, Transgraniczny Klaster Turystyczny – szlak wodny Berlin–Szczecin–Bałtyk, http://www. zagle.com.pl/srodladzie/locja/transgraniczny-klaster-turystyczny-szlak-wodny-ber,33_6731. html [dostęp 10.05.2015].

46 Transgraniczny Klaster szlak wodny Berlin–Szczecin–Bałtyk. Opis dobrej praktyki, http://berlin-szczecin-baltyk.pl/ [dostęp 16.05.2015].

5.5. Uwagi końcowe

Trwały i zrównoważony rozwój odbywa się w ściśle określonych warunkach społecznych, gospodarczych, politycznych. Euroregiony na zachodnim pograni-czu Polski należą do obszarów specyficznych, przez długi czas przebiegała przez nie granica oddzielająca państwa Unii Europejskiej od państw Europy Środkowo- -Wschodniej. Znamienne jest, że części euroregionów położone po niemieckiej stronie charakteryzują się wyższym poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego w porównaniu z częściami polskimi czy czeskimi. Wskaźniki ekonomiczne po-zwalają jednak dostrzec pewien trend rozwojowy zwiastujący poprawę poziomu i jakości życia w euroregionach. Diagnoza sytuacji społeczno-ekonomicznej poka-zuje, że w poszczególnych krajowych częściach euroregionów występuje duży sto-pień zróżnicowania rozwoju. Niewątpliwie w euroregionach podjęto szereg dzia-łań, które doprowadziły do polepszenia sytuacji gospodarczej i poprawy ochrony środowiska naturalnego. Mimo to konieczna jest dalsza realizacja wyznaczonych przez euroregiony celów i współdziałanie na rzecz zrównoważonego rozwoju ob-szarów peryferyjnych.

Rozdział 6