Dolnośląskie specjalne strefy ekonomiczne na tle pozostałych stref w kraju

W kontekście uwarunkowań i perspektyw rozwoju województwa dolnośląskiego powstają zasadnicze pytania: czy strefy stały się efektywnym instrumentem naszej polityki regionalnej, faktycznie wpływającym na poprawę tak systemu gospodarowania na obszarze regionu, jak i sytuacji na regionalnym/lokalnym rynku pracy? Jak w tym względzie kształtuje się sytuacja tego regionu na tle kraju? Jak funkcjonują dolnośląskie SSE w świetle dotychczasowych doświadczeń i jaka będzie ich przyszłość? Na te zasadnicze i towarzyszące im inne pytania, autorzy będą szukać odpowiedzi w poniŜszych rozwaŜaniach.

W województwie dolnośląskim zlokalizowane są trzy specjalne strefy ekonomiczne: legnicka, wałbrzyska i kamiennogórska. Ich łączny obszar przekroczył 2 400 ha, czyli około 22% powierzchni wszystkich SSE w Polsce, chociaŜ naleŜy zaznaczyć, Ŝe nie wszystkie podstrefy znajdują się w obrębie województwa dolnośląskiego (tabela 1, rycina 1)⁵. Jedynie tereny naleŜące do Legnickiej SSE leŜą w całości na obszarze województwa dolnośląskiego. Największą jest Wałbrzyska SSE, która dodatkowo w ostatnich latach znacznie się powiększyła. Przykładowo, w 2007 roku powiększyła się o 500 ha, co stanowiło około 18% łącznie rozdysponowanych w tym roku gruntów, a w pierwszych miesiącach 2009 roku zapadły decyzje o kolejnych istotnych rozszerzeniach, obejmujących takie miasta jak: Oleśnica, Kalisz oraz gminy Długołęka, Góra, Jarocin, Kłodzko Prudnik, Twardogóra.

(Nie zostało to jednak jeszcze zawarte w Ŝadnym Dzienniku Ustaw, a jedynie w projekcie, dlatego teŜ nie umieszczono tych podstref na rycinie 1). W tym samym czasie pozostałe strefy uległy znacznie mniejszemu powiększeniu, np. w 2007 roku strefie kamiennogórskiej przybyło 88 ha. Podczas gdy Legnicka SSE była jedyną strefą w Polsce, w której nie dokonano Ŝadnych zmian terytorialnych w 2007 roku. Poza tym, na obszarze Biskupic Podgórnych (gmina Kobierzyce) zlokalizowana jest podstrefa naleŜąca do Tarnobrzeskiej SSE. Ze względu jednak na dalekie połoŜenie siedziby tej strefy będzie ona pomijana w dalszych rozwaŜaniach.

Tabela 1. Wielkość i lokalizacja dolnośląskich SSE*

Lp. Strefa

miasta: Jawor, Jelenia Góra, Kamienna Góra, Kowary, Lubań, Ostrów Wielkopolski, Piechowice,

5 W tabeli 1. oraz na rycinie 1. przedstawiono zasięg stref według stanu z 2008 roku. Jednak część analityczna opracowania, w tym dane dotyczące wielkości zatrudnienia, nakładów inwestycyjnych, stopnia zagospodarowania i in., ze względu na dostępność danych, prezentuje stan na koniec 2007 roku.

Charakter i znaczenie specjalnych stref ekonomicznych w województwie dolnośląskim 179

(dolnośląskie, opolskie, wielkopolskie, lubuskie)

Zdrój, Leszno, Nowa Ruda, Oława, Opole, Świdnica, Świebodzice, Wałbrzych, Wrocław

gminy: Brzeg Dolny, Bystrzyca Kłodzka,

Jelcz-Laskowice, Kluczbork, Kobierzyce, Kościan, Krotoszyn, Namysłów, Nowa Ruda, Nysa, Oława, Praszka,

Skarbimierz, Strzegom, Strzelin, Syców, Szprotawa, Śrem, Świdnica, Święta Katarzyna, Wiązów, Wołów, Września, Ząbkowice Śląskie, śarów.

* uwzględniono równieŜ miasta i gminy przyłączone do SSE w 2008 roku.

Źródło: na podstawie Dzienników Ustaw z grudnia 2008 roku oraz informacji uzyskanych od pracowników Działu Promocji poszczególnych SSE.

Rycina 1. Miasta i gminy naleŜące do Kamiennogórskiej, Legnickiej i Wałbrzyskiej SSE leŜące w granicach województwa dolnośląskiego.

Źródło: opracowanie B. Namyślak na podstawie Dzienników Ustaw z grudnia 2008 roku oraz informacji uzyskanych od pracowników Działu Promocji poszczególnych SSE.

Do końca 2007 r. przedsiębiorcy prowadzący działalność na terenie specjalnych stref ekonomicznych w Polsce ponieśli nakłady inwestycyjne w wysokości ponad 46 mld zł, co stanowiło

Jan Łoboda, Beata Namyślak 180

wzrost w stosunku do roku poprzedniego o 30%. Największy udział w łącznej kwocie inwestycji posiada strefa katowicka - 25,5% (w 2006 r. - 29%), za nią jest strefa wałbrzyska z udziałem na poziomie 17% (rycina 2, tabela 2). Na te dwie strefy przypada ponad 40% całkowitej wielkości kapitału ulokowanego w polskich SSE. W pozostałych dwóch dolnośląskich strefach zainwestowano juŜ znacznie mniej, bo jedynie niespełna 8% ogólnego kapitału przypada na strefę legnicką, a zaledwie 3% - na kamiennogórską (tabela 2).

Kamiennogórska Katowicka Kostrzyńsko- Słubicka Krakowska Legnicka Łódzka Mielecka Pomorska Słupska Starachowicka Suwalska Tarnobrzeska Wałbrzyska Warmińsko- Mazurska

SSE

mln zł.

Rycina 2. Nakłady inwestycyjne w specjalnych strefach ekonomicznych w Polsce poniesione do końca 2007 roku.

Źródło: Informacja o realizacji Ustawy o Specjalnych Strefach Ekonomicznych. Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, maj 2008 r.

Tabela 2. Nakłady inwestycyjne i zatrudnienie w dolnośląskich SSE na tle kraju (stan na koniec 31.12.2007 r.).

Analizując dynamikę wzrostu inwestycji w poszczególnych strefach, na uwagę zasługuje podstrefa w Kobierzycach koło Wrocławia naleŜąca do strefy tarnobrzeskiej, w której nakłady inwestycyjne poniesione przez LG Philips LCD Poland wyniosły 928,3 mln zł, co stanowi 22%

łącznych inwestycji w całej tej strefie.

Rycina 3. przedstawia liczbę inwestorów zagranicznych w poszczególnych podstrefach, z wyłączeniem tych, które połoŜone są poza województwem dolnośląskim. Z zaprezentowanego obrazu wynika, Ŝe najwięcej inwestorów (12-18) prowadzi działalność w: Kamiennej Górze

Charakter i znaczenie specjalnych stref ekonomicznych w województwie dolnośląskim 181

i Nowogrodźcu w ramach Kamiennogórskiej SSE, w Legnicy i Legnickim Polu naleŜących do Legnickiej SSE oraz w Wałbrzychu, DzierŜonowie i Jelczu-Laskowicach działających w Wałbrzyskiej SSE. Liczby te będą się w najbliŜszej przyszłości zmieniać, bowiem działalnością w SSE zainteresowani są kolejni inwestorzy. W samym tylko 2007 r. wydano w kraju ponad 200 zezwoleń, w tym najwięcej w Katowickiej (33). W województwie dolnośląskim najwięcej nowych zezwoleń miało miejsce w strefie wałbrzyskiej – 23 (łącznie jest juŜ ich 100). W pozostałych przyrost ten nie był juŜ tak istotny. W legnickiej - wyniósł 5 (łącznie 53), a kamiennogórskiej – 3 (łącznie 39).

Rycina 3. Liczba inwestorów zagranicznych w specjalnych strefach ekonomicznych w województwie dolnośląskim – stan na koniec 2008 r.

Źródło: opracowanie Łukasik, Namyślak, na podstawie danych PAIiIZ.

Wymiernym efektem, wskazującym na korzyści i sens istnienia SSE oraz ich dalszego funkcjonowania jest generowanie nowych miejsc pracy. Aktualnie działający na terenie SSE inwestorzy stworzyli 182 tys. miejsc pracy, z czego 77% to nowe miejsca pracy – utworzone po uzyskaniu zezwoleń na prowadzenie działalności w tych strefach. Na Dolnym Śląsku do końca 2007 roku najwięcej nowych miejsc pracy utworzono w strefie wałbrzyskiej – 20 164 (14,4%), następnie w legnickiej – 7 823 (5,6%) i kamiennogórskiej – 4 768 (3,4%). W tej ostatniej miał jednak miejsce relatywnie największy przyrost zatrudnienia. Strefy dolnośląskie, obok katowickiej, przyciągnęły najwięcej duŜych inwestorów. Na tle danych dla całego kraju zwraca uwagę regionalna koncentracja zainwestowanego duŜego kapitału w województwie śląskim i dolnośląskim. Tutaj przypada równieŜ największa liczba utworzonych miejsc pracy.

Za charakterystyczne efekty funkcjonowania SSE moŜna uznać takŜe wskaźniki wyraŜające nakłady inwestycyjne przypadające na 1 ha, które w 2007 r. wynosiły średnio w kraju około 8 mln zł, podobnie w strefie wałbrzyskiej – 8,5 i kamiennogórskiej – 8,1 mln zł, a najwyŜszą wartość osiągnęły w strefie legnickiej 16,5 mln zł na 1 ha objętego strefą obszaru. W odniesieniu do wielkości zatrudnienia – w ilości utworzonych miejsc pracy na 1 ha, strefy dolnośląskie posiadały wskaźniki na poziomie 31–37 - przy średniej krajowej 32 miejsca pracy na 1 ha.

Z powierzchnią stref wiąŜe się równieŜ stopień zagospodarowania obszaru SSE. Do gruntów zagospodarowanych wlicza się jednak nie tylko tereny zajęte przez przedsiębiorców posiadających zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej w obrębie strefy, ale równieŜ grunty zajęte

0 20 40 60km

9 18

- LSSE - KSSEMP

- WSSE

1 Liczba inwestorów:

Specjalna Strefa Ekonomiczna:

- TSSE

Jan Łoboda, Beata Namyślak 182

przez przedsiębiorców działających bez zezwolenia – gdyŜ je utracili wcześniej lub z uwagi na przedmiot działalności nie mogli go uzyskać oraz grunty zajęte przez infrastrukturę. W skali kraju stopień zagospodarowania SSE wynosił 68%. W skali kraju najbardziej intensywnie zagospodarowano strefę legnicką – 77,5%, słabsze odnotowano w strefie wałbrzyskiej - 65,75%, a najniŜsze w kamiennogórskiej – 49,29%, co było jedną z najniŜszych wartości w kraju. Wysoki poziom zagospodarowania strefa legnicka zawdzięcza wielu nowym inwestorom, przy jednoczesnej stabilności łącznej powierzchni strefy w 2007 roku.

Kończąc ten przegląd podstawowych danych dotyczących dolnośląskich SSE warto wspomnieć o strukturze kapitału według kraju pochodzenia. Krajami, z których pochodziło ponad 65% zainwestowanego w polskich SSE kapitału w 2007 r. były w kolejności: Polska 8 670,0 mln zł – co stanowiło 18,8%, Niemcy – 7 711,8 mln zł (16,7%), USA – 7 070,4 mln zł (15,3%) oraz Japonia 6 376,4 (13,8%). Jednak tego typu struktura dla dolnośląskich stref wygląda zupełnie inaczej. W strefie wałbrzyskiej dominuje zdecydowanie kapitał japoński (ponad 40%), a w legnickiej i kamiennogórskiej – niemiecki (po ponad 70%).